Aristotelis Ars disserendi. Ex comparatione omnium interpretum & accurata obseruatione sententiae, de integro latina facta. Per Ia. Carpentarium Claramontanum Bellouacum, per eundemque breuibus scholiis et notis illustrata

551쪽

Ao confirmari potest: nil enim est res magis generales, qxae uelativspatent, cire, quam per illud medium rem nosse,quod ad principia propius accedit illud autem proximu,quod immediatum est,hoc vero est ipsum principin. Si igitur est ea accumutire demonstratio quae ex principiis costat, quam quae non constat: aut vero iuς ex iis coponitur,quς magis ad principia accedui, qua qVae a principiis remotiora: lautem prioris illiingeneris demonstratio de toto genere, profecto necesse est, visit multo excellentior uniuersi generis probatio.Velutis demonstrandusa in d inesse,media siunt b c cinc superiussit ipsum b,neces' est i demonstratio uniuersaliorsit quae per hoc me diu es

cietur. Sed siunt quide ex iis rationibus quae adductae sunt, no- nul logi . Ex eoetelia clari mn e niuersale potiorem esse, quod expropositionibus,cumpriorem aliqua tenemus, simul posteriore quodammodo ac facultate tenemus.Vt euscit, omne triangulu habere tres angulos pares duobus rectis cit etiaquodammodo Usceli idem illud couenire,etiamsi neficia ortasse V eles esse triangulum. At qui han seriorem nouit

propositionem illam uniuersam nec re ipsi,nec vi oe facultare,percepit. Et uniuersi generis probatio inutione intelligentia contineturequae autem de tarte concluditur, adsiensium pertine eoque terminatur. Quod igitur longet stat demonstratio iniuersa ei quae in parte versatur, istas siciant.

Cap. 2I. Nunsequitur,ut a si antem negante praestantiorem esse ostendamus. cprimum ponatur illam demonstratione alteripi sare,quae cum reliqua paria habeat eaucioribus ab-

fluiturpostulatis,aut Uvothesibus, utpropositionibus. Si e-

552쪽

rim sint aeque manifestae miri lue propositiones, illa certe quae paucioribus con stat, celerius rei cognitionem adseret quod pro b iis optabilius est. Porro curpraestare dicatur,quae paucioribus ab oluitur ι quae pluribus saec cummunis ac generalis ratio reddipotest. Quoniam licet similia sint in perspicuitate media semper tamen simi notiora, quae priora sunt.Sit enim demonstratio ipsius a de ci per media b c d altera autem ipsius a de deer mediast: nec obscurius sit ac difficilius intelligere deddicia, quam de e idem ipsum a dicio illud tamen prius ac notius est,quoda conueniat ipsi . quam Iuod ipsi e insit a quandoquidem illud ad hoc demonstrandum adhibetur. Est mero illud per credibilius,quod ad faciendam de altero fidem acciapitur. igiturpi aestantior ea demonstratis,quae cum caeteris in rebus cum altera conueniat, paucioribus a luitur. Aci- qui de ambae, te quibus quaeritur,tribus constant extremis, ac duabus siumptionibus Uerum una affirmationes tantum accipit, altera m a simiationem 'r negationem: quo fiteti haec exiluribus conficiatur,qua m illa,ideoque fit deterior. Iam vero mel hincper stici potest, hanc illa est e deteriorem, quod aliis in libris ostendimus non posse ex duabussumptionibus negantibus, quippiam necessero confici sedsemperetnam a firmare, alteram negare oportere.His accedi quod demonstrandis negationibκsemper adhibendaesiunt assii mationes: fmper enim maior est Uirmantium quam negamtium propositionum numerus, in omni demonstratione, quae retro acta adprincipia, in aliquam magnitudinem augetur. Vt autem plus qua metna negatio in ratiocinationesiumatur, feri non pote i. Sint enim haesumptione nullum b erit omne c αὶ be nuncsi oporteat has rursus propositiones confirma

553쪽

do, in maius augere demonstrationem, interponenilum erit medium inter a b, quod sit 'aliud quippiam inter bo siquodsiit e. Ac per stimum quidem est,medium e ast mando latum accipi,dautem,cum , quidem coniunctum in assumptione assi matione acinis propositione autem cum abnegationem: nam nullum d est ab omne b est d. Est igitur in eo totopropositionum numero una oti negatio nec secus in aliis omnibus ratiocinationibus et quidem in a matione concludendiis per necesse est tranque ultionum esse a mantem in negatione vero,tan tum altera negans. αuos vibaec

sola negatio si cum assae omnesnta firmares.& igitur id si per notius cir credibilius est,quod adsidem faciendam adbibetur emonstratio autem negans per affirmantem,nec vici m mans pern intem confirmaturrerit proe lo a mansdemonstratio prio notioncredibilior altera ob egmque causam praestantior. Postrem si nil est principium demonstrationi qua

iuersa propositio medio caren accipitur autem ea in mante ormans sen negante autem nexans mans negante prior esto notiore Ac notior quidem,eo quodconfirman - s negationibus se mationes adbibentur,prior ver quoniam

esse priuου est,quam non esse: Ex iis profeci escitur necesserio, certiora prae tantioraque esse mantis,quam negantis δε- monstrationisprincipia. At enim quae melioribus utiturprin ripiis, eam non moia meliorem esse necesse est,sidetiam ad morum principiorum naturam magis accedere soc ipse quod non potest negans sine assi ante constare. 6 p. 22. uoniam autem longe praestat demonstratio ast mans negantilet spicuum etiam est ab illa eadem longe siveraniproba

554쪽

LIBERI. sa

tionem, quae aduersarium urget incommodo. In primis autem cognostenda est earum disserentia. Nam cum ita conficitur ratiocinatio,nullum b est abomne cest nastu igitur c est a: tu est directa huius negationi nullum c sa,probatio. Quae vero ad incomoda ducit hucin modo conficietur. Ohoc propositu ad taenia nullus est a Vt id ostenda,ego cotra accipia omne b. se a, tum assumam, omne c est be ex quo es cietur omne cessea. Quae conclusio quoniam per licuefalse est, fer que id non

poste, omnium opinione confirmatum est: propterea ad extremum concludo, nonfuisse veram illam propositionem, omne, es a. Nam si illam assumptionem omne c est b, eteram esse

certum est, ac concessum, feri omnino nonpoten, t vera sit propositio, omne, est a. Ac extremoru,ex quibus utraeque costan collocatione non distinguuntur ed permultum interest, mira ex duabus nexatibuspropositionibus notior seponatur, ill e,quae dicit nullum b se a, an quae nullum c se a. Nam si id aperti s es non ste,quod hac conclusione pronuntiatur,erit dem ratio ad absurdu deducens sin illa clarior est,quae in in ratiocinationes impositionis loco accipitur, erit directa rei probatio. Atqui natura ordine prius est,nullum b esse a,quam nullum c esse a quandoqβidemsemperpriora sunt coctu sene, ex quibus ipsa efficitur. Est autem haec iustum c ea a, concluseo: illa autem, nullum b en a, propositio,ex qua haec conficitur conclusio. Neque enim quoquo modo aliquid ex aliis reprehendatur,conclusio est,illae verosiumptione ex quibus id escitur: ed ea demit sentiex quibus ratiocinatio escitur,quς totius ad partem,aut partis ad totum rationem habent. Duae autem illaepropositiones a b Sa cino c sunt intersie assectae. uocircus prae tantior en, quae ex notioribus ac prioribus

555쪽

constat imbre autem illae quidem ex eo quod non est aliquid, me actant,si luna ex priore, tera ex posteriore illud profecto necesse erit, ut demonstratio negans, quae simpliciter ac dire dio rem probat, ea sit accuratior, quae ad incommodi; δε- est. I depersticuum ea, quia omni negantepraestantior est Uirmans demonstratio, longe praestare ipsam Ulamantem

omni,qua perincommoda res docetur, demon irationi. 6 p. V.

Scientia autem qua simul quod res sit m cursit νο-

scitur, accuratior prior est ea, qua quod sit tantum perci pitur, non autem propter quid. Si quae no de subiecto,ea quae de bubie A, mi arithmetica quam musica quae ex paucioribus ,ea quae ex additione: qua ratione geometriae praestata

rithmetica. Dico autem ex additione, ut unitas natura

quadam est,quae nusquampositater es e latur. Punctum autem situ quodam tuo intelligitur: hoc autem ex aditione. Vna scientia est, quae in uno quodam genere versatur, e rum rerum, qua ex isdem primis costare cernuntur, quorum aut parte aut aspectionessunt illa, quaepes conuenire illi reneri colpiciuntur Diuerse autemsunt,quarum principia nec ex iisdemsunt Aec alia ex aliis.Huius autem re gnum, cum . ad eaperuentum est, quae demonstrari non posunt. Haec enim ad idem genus pertinere deben ad quod ea quae demon Bratio ne concluduntur.Signum vero oe huius, quod ea ipsa quae ex iis principiis probantur,omnia eiusde generissent ummque natu societate interse cotuncta.Iam ferieotest.ut ad eanderem probandam adhibeantur plures demonstrationes, non olum siex eodem quidem ordine,si non coniuncta sumantur

media, ut ipsius a c d e, sed etiam sex alia

556쪽

LIBERI.

quansieris mu accipiatur medii;. Methgratia sita mutam d vero Utoaeri 9 etoluptate a fici acnursitas sit e tra quillari erum igitur est, oe omne dessea, oe omne b esse d. βψcquid

γ enim mouetur, mutatum qui autevoluptat uitur,mouetur.

Et rusus verum est, ne eesse 5 omne b esse e omnis enim qui truquillatur,etiam mutatur. qui autem voluptatiἶus frui- . tur,tranquillatur. Itaque ster diuersa media , quorum non ponitur unum sub altera oedad diuersas rerum series pertinent, ratiocinatione essecta e T haec Tna conclusio Verum intelli dum est,ea media non tam posse esse diuersa,vi alterum alteri nullo modo conuentrepsit. quandoquidem eidem alicui ambo nuenire con*iciuntur.Uidendum porro est etiam in aliis fguris, quam multae de eadem re ratiocinationes feri possunt.

stratio ex altero illorum constat. Nam omnis, qua quippiam demonstratur,probatio,constatpropositionibus ut omnrno ne

cessariis,aut quae erunque ita fiunt. Ac si quidem necessariae sumptiones' necessaria est conclusio: si in ex iissent, quae plerunque eueniunt,talis etiamfutura est clusio. uare si quod, casu oefortuitos necnecessarium est,ne plerunque itasti, nopoterit illius esse demonstratio Ac ne perpensium quidem quicquam si musEtenim talis rei, non autemsingularis, evnses, sed quod entitur,hoc aliquid esse necesse est, certoque quodam loco σ tempore definitum: ipsium autem uniuer te, quod in omnibus spesupercipi nullo modopotest: quandoqui Em nu

557쪽

D certo quodam loco ac tempore definitum: alioqui uniuersale non esset. Nam quo semperest m ubique, hoc est quia et niuersale appellamus. Fuando uitur υniuersalessent demo nationes,talium autem no est sensu persticuum est,per nihil iri. uinetiam illa lanum est,tamet Densu percipiposset triangulum habere tres angulos pares duobus rediis at o minus huius rei nos dem rationem requisituros nec ea quod aliqui astismano adhuc stiremus. Huod enim ense accipitur, singulare ess,omnis autem scientia in retetniuersae cognitione posita est. vos visi jura lunapositi, obiectam terrum videremus , nondum tamen causam defectionis intelligeremus. uanquam enim tum lunam deficere sentiremus, tamen non omnino quamobrem deficiat intelligeremus quandoquide n-su non percipitur genus uniuersum Illud taman fieri potest, ut quia idem illud saepius euenire consteximus, inuento tandem uniuersegenere,m demonstrationem a quamur. Sic enim ex

multis rebus singulis, sium uniuersale man festum feri leno porro renus uniuersum vel hoc nomine plurimi faciendu,

. quod causam rei complectitur ac declarat. Quare earum rem, quaesu cientiam cadunt, uniuers cognitio est praenatior omni si um perceptione mo vero oe omni aba cognitione annmis modo earum rerum si quae causam aliquam habent. Nade principiorum cognitione alia ratio est Planu igitur ex iis

en in sientiendo non esse positam rei quae demon librari pote Ffientiam,nisi id qui quam fateri melit, nil aliud esse sensibis

percipere,quam cientiam cui que rei per demon Arationem consequi. V runtamen quaedam quantiones siunt, quarum obscuritas adsensuum dest honem referenda.Quada eni unt, quae si oculis cernere posscmus, nunquam dubitaremuS : non

558쪽

L I B E R. I.

quod re moculispersticere, sit iresed quoniam ex oculo sin

oritur et niuersi generis conformatio Veluti si tantum oculi evalerent,ut minimos vitri meatin, transmissumqueper illos

lumen cernere possent id nobis aperti imum esset quamobrem

luceat vitrum,propterea quodsiparatim animaduertentes inmnoquoque ita rem habere simulanimo comprehenderemus in omnibus eodem modo. Cap. V. Sed fieri non potin ut omnium ratiocinationum sint eadem principia. Ac erimum logice ista considerando. Omnis ratiocinatio aut vera.iut false enti quantus enim ex falsis mersi sciatur id tamen non pi qua mel , vn'ue conclusione euenire potess Velutisi vera sit haec conclusio,omne c eni a e-dium autem Uulfumetum nec verum sit omne b se a iec omne c te velit autem rursus quistiam baspropositiones , alio quodam medio concludere eri non poterit qui a Un quaehli accipientursumptiones, a quo Vasa conclusio non nisi ex fulsis escitvnex veris autem stemper vera. At enim vera a falsis maxime distinguuntur. Deinde vero ne ipsa quidem fulsecarent aliquo intersi di crimine: unt en falsa tu intersi comtraria um ea quae omnino conuenire non poseunt: utiustitia esse iniunitiam, aut ignauiam: iis hominem esse equum aut bovem oe quod aequale en aut maius esse aut minus. Atque

ex iis quaepositasunt dem hoc modo ostendetur. Multa enim me sunt,quorum principia,cum genere diuersam nullo modo intersi conuenirepossunt. iusmodi unt unitates oepuncta quae quomodo conuenire posunt, cῖm illae nullum situm

habeat haec nisi alicubisita intelligi non possint ' Namsico uenire possint iecesse est aut ad media accomodari,aut usum a j

559쪽

et sus aut deosum,autpartim intra extrema, partim extra consistere.Sed nec ex comunibusprincipiis aliqua esse posunt, ex quibus omnia demonstrentur. Communia aute appello,quale est illud In quacunque re aut rmatio, aut negatis vena. Venera enim corum quae fiunt, diue sunt: m in quantitatem qualitates persuntaliqua,quae eorum generum propria sunt,quibus acceptis ac deindesimulate iis communibu omnes constant demonstrationes. Iam vero non multo pauciora Auntprincipia, quam conclusiones: nihil enim siunt principia, quam propositiones Propositiones autem ex umpto aut interiecto extremo nscuntur. Adde,quod conclusiones indefinitae unt,extrema finita.ventqueprincipiorum ali unt necessaria, ia contingentia. Qui igitur his rationibus ista examinauerit facile videbitfera omnino non posse, et ni omnium

eadem principia finita sisint conclusiones infinitae. At vero siquis alio modo dicat, ut hςc quidemgeometriae,illa numeroru,

alia esse medicinae: quid quaeso hoc aliud est, quam dicere singulis scientiissiua quaedam es e,ac propria principias Quid vero magis riviculum est,qua m ob id dicere omnium cientiarum eadem esse principia,quod inaquaeques enti rea quaeda habet principia,quocum ipsa conueniunt, idemque unis Possunt enim hac ratione omnia eadem appellari. Sed ne id quidem dicit Orest,nil aliud esse, eadem omnium principia quaen re quam velle omnia principia ad quanuis rem demonstranda malere. Nam quid hoc absurdius meque enim id in iis sciet iis, quae adhuc inuentae cognitae nobis siunt eri videmus neque omnino id in anal feri potest.Principia enim ni unta-bia,quam propositiones immediatae. Semper autem alia atque alia escitur conclusio, quando diuersaepropositiones immed --

560쪽

LIBER I.

nium eadem principia stat eo modo eti ex omnibus omnia oporteat demon brari nec silc diuersa visingularum cientiarum

sunt diuersa melinquitureti mideamus sίntne omniumstientia rum principia cognata,m naturae quadam coniunctione consociata, ed tame haec illis probandis aptiora,itemque alia aliis. Utqui perl imum iam est, ne id quidem fieri posse. Supra e nim demonstratum est, rerum genere diuersarum esse diuersa

genere principia. Sat enim duo principioru genera. Aliasunt, ex quibus conclusiiones e ciuntur. Alia circa quae versatur ietia: siunt illa quidem ex quibus,communia, haec vero circa qγae emper propriae ut numerus, agnitudo.

Sap. 2L. Se cientia oescibile diserunt ab opinione σopinabili qu)d in rebκs uniuersissi que necessariis,cernitur scretia necessaria aute b c dicuntur,quae te aliter habere noposunt.Sutporro aliqca quae oesunt inrerum natura vera sim quae tamen aliter atque unt,esse possent Planum autem est in iis noetersari scientiam alioqui quae omnino abrer esse non possent atque sunt ecas esse possent atque unt.Sed nec intelligentia in

iis cerni potest. Intel entiam enim appello,primam omnis scietiae originem. Neque vero certissima illa, quae citra ullam δε- monstrationem acquiritur desentia in illis versatum hane vero intelligo comprehensionem illarum propositionum,quae nullo medio confirmaripossunt.Sunt autem in veris intelligentia, scientia opinio: O quae ab iis dicuntur. Restat igitur mi opinio Aa iij