장음표시 사용
101쪽
A alienus. Duoque hi calores inter se pugnant; altiorque ab altero dissoluitur,
soluto seu extra naturae limites affecto naturali calore, a calore extraneo mixtum corrumpitur.Nam forma mixti primo inest calori naturali,ac per
eum continet reliqua elementa omnia inuicem mixta. Euanescente forma,
resolutoque calore humidum aqueu aereumque simul evaporant: est enim caloris sementum & materia. Terrea pars demum dispergitur & dissoluitur in cineres. Calor autem extraneus calorem naturalem corrumpit seu
resoluit duobus modis: per putrefactionem videlicet mixti,aut per exustionem. Putrefactio corruptio est caloris naturalis a calore extraneo in humido. Necesse est ergo ut in putrefactione post immutationem caloris natu-B ratis humidum remaneat aliquanti siper, neque statim resoluatur. At in exustione simul cum calore naturali re luitur humidum & evanescit. Quamobrem plerunque putrefactio fit a calore extraneo humido no admodum vehemeti. At exustio contra fit vi caloris sicci vehementis. Quo fit ut quoniam natura sensim res mixtas infirmat,& ad interitum ducit,nihilque violenter agit;vt corruptio naturalis cuiusque mixti fiat putrefactione quada. Quod etiam perspicue ostendunt de senectus animalium, & exicatio plantarum.Nam narum umque via est quaedam ad putrefactionem. Qua de re facile coniici potest naturam ducere res mixtas ad interitum per putrefactionem. Satis expositum sit hactenus de calore extraneo, redeamus ad calorem naturalem;vi cuius supra ostendimus mixta corpora generari. Du-C bitare quispiam potest non immerito,cum calor naturalis sit pars corporis mixti,quin poti in cum serma mixti primo insit calori naturali, ac per eum contineat reliqua clementa prima & praecipua pars est mixti: agens vero &materia id numero esse nequeant;nihil enim seipsum format & essicit: quo ergo pacto dici potuit mixta generari a calore naturali Z Vt hanc quaestione diluamus,illud est animaduertendum; non omnino dissimilem esse generationem corporum mixtorii a generatione animal tu plantarumque; quamuis in plurimis distideant.Nam sicut in generatione animalium est quedam certa materia,in qua inducitur anima,quae primo inexistit participaturque a calido naturali, si bsque proprio,ac per eum membra format: ita in generatione mixti corporis est forma,quae inducitur in sua materia, de primo inest D in calido naturali. Item quemadmodum in generatione animalis praeter calidum,in quo est anima existit etiam semen; in quo est vis generadi animala parente deducta: Ita in generatione mixtorum omnium est qualitas coelestis;in qua veluti in quoda magno seminario est vis generativa mixtorum omnium deducta a corpore coelesti& ametibus illis coelorum motricibus. Hac vi veluti quadam arte a se prema illa arte derivata, de dispensantur clementa in mixtorti generatione,& forma mixti inducitur. Etenim si hoc pacto nobis fingamus mixta generari;no arbitror longe nos a veritate aberrare.Coeunt in unum elementa in mixtis; quae prinM mixtione ex elementis; fiunt;vsque hac coelesti,pro qualitate materiae de loci partes maiores, minoresve densiores,rarioresue,varia etiam alteratione impuratae in unu coeunt,
102쪽
inuicemq; alteratur, dc coponuntur: Ita tamen ut vis ignea eiusque elemeti Epars sit veluti organu primit coelestis qualitatis: Sicque cum omnia vicissim omnia vicerint, victaque sint, iam concocta dc in unum mixta vi coelestis qualitatis, & complexio & forma mixti inducitur: quae primo recepta in calido proprio, seu in parte ignea derivatur ad alia elementa. Hoc pacto vi caloris naturalis fit mixtio & c5coctio; de in calore naturali forma mixti recipitur a coelesti qualitate omnium effectrice. Si vero mixtum sat ab eis mentis non prima mixtione ista secunda, aut tertia quarique composition nidem propemodum dicendii est. nam Vicem ignis obtinebit corpus igneu, quod propriam complexionem habebit accommodam mixto corpori generando;vicem terrae & aquae corpus mixtum crassius, sc vicem aeris item Fcorpus mixtum aereum . vicissim igitur agent patienturque haec corpora; fietque ex illis mixtum tertiu vi qualitatis coelestis, corruptis prioribus fodimis mixtorum,non refractis; eo quod imperfectiora illa, prioraque mixta non sunt clementa aut materia posterioris . sed quoniam hoc utitur ordine
huncque semper seruat tenorem natura,vt ab extremo sensim producat res Omnes ad extremum aliud; non statim & repente: inde effectum est, ut in generatione animalium,eorumque nutritione, non tinuo ex elementis, aut ex inanimis etiam animal perfectum generet: verum multa media po-z fuit imperfecta ; in quibus tamen non sistit, sed per ea animal perfectum fa-ε cit. Etenim in libris de generatione animalium Aristot. dicit quod animal prius vivit vita plantae, forma scilicet quadam imperfecta; in qua non sistit Gnatura, vim tamen habet ea forma vegetandi; deinde ea extita vivit vita antimalis; in qua prior serina est virtute & potentia; tadem vivit vita bouis,aut asini, ad perfectiimque peruenit & in ea natura sistit. Sic in corrumpendos animal non confestim resoluit illud in elementat sed sensim agit per se
mana cadaueris, caeterasque nobis non notas. In nutritione autem utitur na
tura mixtis aliis persectis,ut fructibus,frugibus,animalibusque ad ahimaliua limen tu ira. Non dissimili ratione existim adum est naturam operari mixtorum corporum perfectorum generatione; licet media,per quae natura procedit in i, is,obscuriora sint,quam a nobis sciri aut dici potuerunt. Attamen in metallorum generatione nullus ambigi quin omnia fiant ex argento vitiuo & sulphure. hoc igitur pacto mixta fiunt a proprio naturaisque calore. HS i quis vero vellet asserere quod praeter corpus illud calidum, quod remanet in mixto corpore ,yostquam generatum est mixtum; aliqua etiam eius portio,qua vi agete instrumentoque proprio usa est coelestis qualitas, rem neret; neque mixtionem ingrederetur,& postea evanesceret,vel aliud quidpiam ex eo seret a natura: ut de spiritu dc calore existente in semine maris Aristoteles dicit, postquam eius vi generatus est foetus: ut reor, neque euis
denti argumento improbari posset, neque ipse positionem suam possiet adstruere essicaci ratione. .
103쪽
Atis a nobis exposita fuisse videri potest ratio mixtionis , & generatio mixtorum omnium uniuersali quadam doctrina. Id etenim instituti nostri sulti
quemadmodum in exordio statim diximus; traiactationem . s. nos facturos de elementis, & de elementorii mixtionibus in uniuersiuna; ita oratio nostra sibi constiterit citra formas metallorum & lapidu proprias: itemque citra naturas proprias partium similarium; ex quibus constant animalia &plantae. Verum quoniam generatio mixtorum fit vi caloris naturalis;corruptio contrarij caloris extranei . Itemque mixta om-C nia perfecta fiunt ex aqua & terra, tanquam ex materia quorum alterum cst
siccissimum, alterum numidum valde & fluidum: nimirum tractatio haec impersecta videri habetique iure possiet,nisi a nobis exponerentur tu actiones caloris naturalis sigillatim,tum accidentia illa, quae per se cosequuntur mixtionem: quorum quaedam tangibilia sunt, & ad passionem impassibilitatemque mixtorum referuntur: aria ad actionem in sensius alios praeter tuctum accommodantur. Nam qualitates prim Gill que,quae eas sequuntur; quibus mixta sunt affecta; sunt tactiles qualitates,Vt sapor,odo color; quibus praeponenda est complexio;quoniam mixtioni propinquissima est, statimque ex qualitatibus primis constatur, earumque vim maxime obtinet. Nemo ignorat operationes caloris naturalis proprias esse, concoctione seu D digestione, maturatione,elixatione,& assatione, no quide illas tantum, quae sunt arte, sed eis cosmiles a natura factas. Concoctio seu digestio, ut Latini autores dicut,est persectio a proprio,naturaisq; calido ex oppositis passi uis. quaedes nitio adaptari potest ad terminii cococtionis: tunc enim persectio inest passi uis elemetis, seu mixtis vicem elementorii praestatibus, cu fuerint cococta vi caloris naturalis. Potest etia hcc definitio reserri ad motu ipsum, quo fit concoctio &digestio;ad que si reseratur, dicenda est esse perfectio; quonia est via ad persectione. Motus nanq; est eiusde speciei cuius est ipsius terminus. Quamuis autem & humidum & siccum concurrant ut materia ad concoctionem: propior tamen materia concoctionis est humidum, quam siccum. Illud etenim,quod interminatum erat, cococtione termina-
104쪽
tur,& eo veluti medio siccii mollescit, sicque inuice miscentur. Maturatio Eproprie est disestio alimenti in fructibus. Etenim tunc fructus maturi dicum tur & fiunt, cum in fructu alimentum concoctum est. Per metaphdram vero quandam multa etiam alia matura dicuntur per concoctionem quamdam: quorum nonnulla esui, potui alia, expulsioni alia apta fiunt: tuncque dicuntur digesta & matura. Animaduertendum hoc in loco est omnem digestionem , itemque maturationem per se fieri a calore: a frigore vero seri per accidens tantum. Item notandum est per se id,quod digestum primo &maturatum est , crassius fieri per digestionem .horum utriusque ratio satis euidens est,& in promptu. Nam maturatio digestio quaedam est; omnis
autem digestio est concoctio, seu per concoctionem fit; quae proculdubio F per se est a calore. Item digestio perfectio qu da est calor vero per se princi pium est persectionis S: generationis: sicuti contra frigiditas est per se principium interitus : per accidens autem frigiditas facit ad digestionem. Tum quoniam digestio fit a calido naturali, quod definitione quadam & remissione fit naturale: remissio vero caliditatis per frigiditatem fit. Item frigore in unu in cogitur calor, & fit validior per anti peristasim. Praeterea saepenuro accidit, ut ira assa mixtorii non sit apta certi generis cococtioni,nisi prius passa fuerit a frigido : idque a natura sirpe fieri supra diximus more fabrorum , qui ferrum cudunt & temperant. Accidit etiam in multis mixtis , ut
post completam digestionem a calido, frigiditate assciantur pro cuiusque natura, & ob eam causam frigidiora apparet post digestionem. ut lac quod Gfit per digestionem sanguinis, est tamen frigidius sanguine. Quamuis alia
etia ratione cotingere posset, ut post digestionem a calido factam, ea tamen res digestione perfecta frigidior euaderet; per ablationem inquam partis calidioris. Nam vi caloris naturalis & proprij sicuti in unum conflantur homogenea, id est apta naturae illius generis mixti; ita extranea separantur δίamouentur. Itaque partibus calidioribus amotis, quae extabant in materia generationis mixti frigidioris naturae,id quod remane quamuis calore sit concoctum non figore, frigidius tamen erit sua ipsius materia, ex qua consectum est. Ex his satis persipicue reor apparere digestionem maturatim nAnque omnem per se primo fieri a calido; non autem a frigido nisi per accidens . Quod vero omne id, quod primo digestionem maturatio- Hnemve recipit fiat crassus, euidenti ratione ostenditur. Nam id,quod priamo recipit digestionem est humidum;eoque veluti medio siccum terrestre mollescit, & si mixtioni idoneum: humidum vero propterea concoctionem & maturationem recipit,eo quod vi caloris miscetur terreo. Quare sciquitur id quod primo maturatur de digeritur,lium idu. f propter admixtione terrestris partis,necesse esse ut essciatur crassus. Quod si qua mixta post digestione subtiliora facta esse videantur; hoc utique no fit diuersa ratione ab ea, qua supra exposset,per amotionem. partium terrestrium ei mixtionis digestionisve generi non accomodat arti. Post ex posita digestionem & maturatione accedamus ad alias caloris naturalis operationes;quet diuersς sunt ob naturam passuae qualitatis coniunctae calori naturali, a quo digestio fit.
105쪽
A Nam talis ille calor vel est humiditati colunctus, aut siccitati. Si litimiditati coi unctus est calor ille, sic ab eo fit digestio per modii elixationis. Sin vero coiunetus suerit siccitati,fit digestio per modii affationis . hae vero plurimorum diuerso risimque generum sunt pro intensiori aut remissori humiditate
siccitateve. Quae omnia natura teperat insita diuina arte,qua intellectus humanus ad ungue attingere nequit: sed generali quada notione mira haec naturae opera scrutatur de cognoscit. Sicuti vero a frigiditate impedita digestione indigestio fit: Ita impedita maturatione sequitur cruditas dicta in fructibus proprie, in aliis secuta quada significatione. Impedita vero elixatione de imperfeci sequitur dispolitio qua Grςci de Aristoteles inquinatione B appellant; cum. l. acaliditate humida in re elixada motus humor aqueus interminatus adhuc dc i mperfectus se ip se cogit,s imulque poros conitringit; in quibus inhibitus de coactus est; sicque elixandae res fiunt duriores, quam fuerint antequa elixari inciperent. Asiatione imperfecta sequitur dispositio
qua latino vocabulo nescire ego explicare, Graeci appellat actiones sint caloris naturalis. Calotis vero extranei operationes singulae a nobis no ita persccte cognoscuntur;quonia pertinet ad corruptione de Interitum.
Sed genere quod a duplices sunt, putrefactio inquam de exustio. De quibus satis sint ea, quae superiore libro sunt exposita Nunc tepus est, ut paucis percurramus differentias, quibus corpora mixta homogenea humida siccavedisserui inter se. Primumque exorὸiemur ab his qualitatibus, quas pastuis C affines coit chasmis cosuevimus appellare ob id, quod per eas corpora homogenea apta vel inepta sunt aliquo passionis genere assici. Accedemus deinde ad complexione de qualitates eas quibus agunt, passionemque sensibus iugerit Sumemus aute exordiu a coagulatione & liquefactione,a quibus etiam Aristoteles in quarto Meteororum orditur: quoniam corpora omnia tam diira quam mollia conflant de conflata sunt quadam coasula tione. Coagulatio omnis lit exsiccatione quadam: sicuti contra liquesectio enicitur per humectationem. Quoniam sicci est terminari des nitique: sicuti contra hutnidi est dissi uere & proprio termino no contineri. Nec me igitur est,ut id, a quo res coagulatur, siccitatem faciat. Siccitas vero duobus modis in aliquo esses potest: vel scilicet alteratione quadam noua inducta D siccitate, vel per ablationem partium humidatum: quae scilicet aut lateant compressae de contentae a terres tribus pactibus siccioribus, aut euolent res lutae in vaporem,sicque evanescat.Non dissimili ratione necesse est, ut id,a quo res quςpiam liquefit, humiditatem essiciat. Pluribus item modis humi ditas in re quapia potest eisci aut enim alteratione fit, qua ea res exuat si citatem priorem & induat humiditatem nouam; aut resolutione quadam parti uiri aquearum,quae compressae constipataeque prius erant; vel coactione vaporis in aqueam naturam; siue per subingressum in poros partium aquearia, dissolutioneque terrestrium prius in unum coactarum. His expositis dicendum coagulatione interdum fieri a calido per se, si calidum illud
fuerit etiam siccum, tuin inducedo nouam siccitatem,quatenus est siccum,
106쪽
tum componendo paries aqueas aereasve,& humidas cum terrestribus sic. Ecis,necnon resoluedo partes aqueas in vapore,qui euolet & evanescat. Hoc pacto calidum coagulationem facit per se. Interdum calidum etiam per a cidens esticit coagulationem;cum peranti peristasim cogit in unu fiigidum; quemadmodum in grandinis generatone contingit. Frigidum aute coagulationem per se facit exiccado, si fuerit coniunctum siccitati, item condensando paries aqueas in unumque cogendo cum partibus terrestribus, a quibbus fortius condensatae etiam continentur, maioremque soliditatem accipiunt. Per accidens vero frigidum etiam coagulat exprimedo paries calidas subtiliores immixtas humido; cum quibus humidum quoque implicitum evanescit. Item per accidens coagulationem facit frigidum,si vi caloris hu- Fmidum resoluatur, qui in unum cogitur,circunstante S: costipante frigido. Cςterum ea coagulatio, quς fit mixtione quadam complexioni cuipia apta artium terrestrium cum aqueis de aquearu resblutione, rigido per se attria ui no potest. haec etenim per concoctionem fit;quae est a calido per se,non autem a frigido,ut supra diximus. Ideo Aristoteles in quarto Meteororii in quo primo agit de coagulatione;quae sequitur mixtione,qua durae res mollesque fiunt,no facit mentionem de ea coagulatione, quae fit ter se a frigido; sed meminit de ea tant hi, quae fit a calido per se,a frigido vero per accidens. Ea vero coagulatio, quae fit per se a stigido, couenit mixtis illis imperfectis,quet non sunt unum per formam quandam substantiale tertiam cossatam ex elementorum mixtione, sicut grando,nix,pruina, caeteraque huiusmodi. Ea Gnanque per se fiunt a frigido,no tantum quia calidii exprimat, simulque humidum; sed quonia vi sua humiduaqueum seu vapore condensat,& in unu cogit,partesque terrestriores congregat;quae tenacius solidiusque detinent tartes aqueas aut vaporibus constipatas. De huiusmodi coagulatione inferius Aristoteles dicit quod si per remotione calidi,no aute humidi;de quo non meminit. Nam frigidu ideo coagulat, quia frigefaciendo condenset, de costipat humidum aqueu vel vaporosum; frigiditas vero,quae coagulatione facit, quandoque extrinseca esst ab illo mixto corpore, quod coagulatur dc
praeter illius natura: quandoque secundu natura & intrinseca Praeter natura
est in mixtis imperfectis illis,de quibus supra secimus mentione. In metallis vero de lapidibus es h intrinseca de naturae eorum propria. Quo fit, ut glacies, Hgrado, nix liquefactae permaneat fluidς. Metalla veto liquefacta ignis vi cuprimum vis illa ignea cessauerit,cofestim nulla vi frigiditatis extrinsecae, sed proprio intrinsecoq;nixu cogutur εc duresciit. Qualis vero de cuiusmodi sit haec vis latitas,infra dicemus,cu tractabimus de coplexionibus. Haec de coagulatione sint satis. Coagulata vero liquefiunt per se a calido; quonia calidum partes in unu coactas a frigido rarefacit Se disgregat simulq; disiungit Iartes terrestres, quet vi frigoris arctius cotinebat partes aqueas. Necno caidii etia per accidens liquefacit,quado scilicet resoluit partes aqueas in vapore, simulq; in unu cogit partes frigidas per antiperistasim,quarisi vi vapor ille disgregatus in aqua cogitur vi frigiditatis in unum coactς. A frigido ve-
107쪽
to per se liquefieri dici possunt, improprie tamen: vapor enim in aquam cogitur a frigore,sicque condensando de coagulado frigidum liquefacit. Item a frigido humido liquescunt sal, nitrum,eiusque generis caetera: quonia humidum aqueum frigidum eorum poros subit, sicque discindit partes terrestres exiccatas de in unum coactas vi caloris. Per accides vero a frigido qumdam liquescunt; quonia a frigido expellitur calidum,cuius vi fit crassitudo in aliquo corpore, de impinguatio quaeda ut spernia, quod a frigido liquescit euanescente de evaporato calido, cuius vi crassus effectum erat. Nonnulla vero corpora sunt,quae nequeut coagulari neque a calido neque a frigido:ab utroque tamen crassescunt. Quaeciam vero neque coagulari neques crassescere possunt; sed semper fluida perseuerant. Ea,quae acris plurimum
habent,habentque etiam lentorem, crasseseu ut a calido de a frigido, a neutro durescunt,ut oleum. In quo multum est aeris, ideoque aquae supernatat, crassescit interdum aliquatenus a calido, quoniam partes nonnullae aqueae vi caloris resoluuntur; cogi tamen & durescere non potest,quia non habet multum terrae, sed plurimum aeris, quo praecipue natura olei costat.a frigido vero no durescit; quoniam acris vi, superat,qui ob frigus cras escit,ut in niue de in pruina conspicitur: non autem durescit,ut grado,quae ex aqua cfficitur.itaque conspicimus oleum frigore coactum habere quanda speciem niuis viridis. Nonnulla etia quamuis non sint aerea, quia tamen valde tenacia dc glutinosa sunt,nequeunt durescere, sed crassesciit,ut mel; eo quod ne-C que caliditas eique lucta humiditas exprimi potest vi frigoris propter tenacitatem Sc lentorem neque etia vi caloris partes aqueae resolui queut ob tenacitate. Postremo loco non ulla sunt corpora fluida,quς neque caloris neque frigoris vi durescut,crassiorave sunt,ut acetu . in quo quamuis paucissimae sint partes terrestres, itemque calor ille, a quo acutum saporc nabet, a deo implicitus est, per totumque diffusus, ut vi stigoris exprimi non posse. Ideoque continet partes aqueas, ne densentur a fiigore, de ob paucitate partium terrestrium contineri non possunt Partes aqueae,ne dissiuant. Quapro pter neque etia a calido du rescere crasset cereve potest acetum ob exiguitate partis terrestris. Nam quae coagulantur a calido necesse est,ut habeant terret truximum, quod constare postitIarte aquea ob calorem resoluta. Praeter in aec, quae hactenus a nobis exposita sunt, quaedam inueniuntur coagulata,
quae prius a stigido coacta sunt, deinde a calido persectam capiunt durutiem dc compactionem, ut fictilia omnia. Nonnulla contra prius compinguntur in unum a calido; demum host actionem de concoctionem calidi persectam coagulationem capiunt a fiigido. huiusmodi a natura sunt metalla de lapides; quorum duritiei extremam manum imponit frigidum; ibcet eorum mixtio de coactio facta prius fuerit a calido. Ex his, quae hactenus a nobis sunt exposita, facile intelligi potest , quaenam mixta potius sint terrea,quae item potius aque item quae potius aerea. Coagulationem. liquefactione,crassationemque mixtoru corporum sequuntur plurimς aliet
dilpositiones; quibus apta vel inepta sunt nuxta corpora certis quibusdam
108쪽
passionibus. Quaedam etenim dura corpora molliri possunt & inflecti,quς- Edam minime. Ea inquam, in quibus humor aqueus propter coagulationem non ita resolutus est atque euanuit, quin tantum eius reliquum sit,& in tota ea massa dispersum,ut vi ignis dissolui nequeat; & si ob paucitatem multasque partes terreas ,quibus est implicatum,nequeat quere.haec utique igne mollescunt,ut ferrum, Se cornu: quamuis seirum Violentiori igne adhibito liquescat. Item nonnulla mixta aqua aspersa madescunt, ut lana & huius generis alia; liquescere tamen non possunt. Quaedam contra in aqua posita liqueseunt; aegre tamen madescunt, ut nitrum, sal. Nonnulla in aqua de madescunt & liquescunt, ut later nondum in fornace coctus, similiaque terrea mixta. Ea, quorum partes terreae glutino tenaci inuicem compactae F sunt, poros tamen habent maiores,aquae globulis, in aqua posita mades . ui; non autem possunt liquescere. Contra quorum partes terreae lentore glutinoque carent, poros tamen habet neque ita exiguos,ut sint aquae imperiiij, neque adeo magnos, ut sine iniuria & scissione aqua per eos meare pollit: in aqua posita non madescunt, sed soluta ab aqua liquescunt. Terrea vero, quia glutinum habent, & poros latos, madcscere possunt,ut lateres incocti. rursus quia compacta sunt glutino non admodum tenaci, aliisque minores poros habent, quos subiens aqua diuellit, liquescunt & soluuntur ab aqua . nonnulla flexibilia sunt; cotra aliqua flecti nequeunt. Flexibilia o humiditatem flecti queunt,ut iunci .virgaeque virides. inflexibilia non possunt secti ob siecitatem. Nam humidum cst terminabile termino alieno ; sic- G cum contra: neutra tamen horum igne mollescere possunt ut ferrum: quia in lignis terra & aer superant humorem aqueum, non superinfusurii dico, sed intrinsecta mi ex quo coinpositum est lignum. Non ulla stangibilia iunt in partes magnas, nonulla comminui facile queunt in partes exiguas & minutas. Item quaedam scindi possunt, necnon etiam frangi,ut ligna: lapides vero frangi queunt, non autem scindi. Omnis huius generis accidentium causa est in poris, eorumque situ; item in modo, quo partes rerrae inuicem cohaerent. Nam quorum pori in longum sunt protracti, partesque terreae
glutino aqueo tenaci per longum inuicem compactae, scindi possunt, non item fran i. Quod sit humoris glutinosi pars resoluta sit ob nimiam siccitatem ; pori noui fiunt etiam in latitudine, sicque frangibilia fiunt. Lapidum Hvero pori,ubi rari sunt & in omnem partem dissus, faciunt lapides frangibiles: voi vero crebri & frequentes,comminuibiles lapides efficiunt non sci Lsiles autem, quia non certo ordine in longitudine protracti suntmeque etia. ut diximus, in lapidibus partes terreae cohaerent tenaci glutino aqueo,ut in lignis. Pari ratione, atque ex eadem causa quaeda sunt malleabilia,ut plumbum, ferrum,& pleraque omnia metalla: quaedam minime. Quod cotingit ex humiditate aquea constipata tamen a frigiditate intrinseca; in qua est letor & glutinum. Illa vero, quae sunt terrea aut aquea absque lentore, malleo extendi non possunt. Quod si cum humido aqueo glutinoso fuerit etia admixtu aeris,quantu sit satis, minusque terre habeanh, fiunt corpora,quq etia
109쪽
A manibus fingi possunt in diuersas sermas, quas retinent, ut cera huisisque
generis alia: haec poros habent intraneos,intra quos partes compressae rectipere se queunt oc contineri. Item praeter has qualitates, & huiusmodi alias nonnulla mixta accendi Zc inflammari non possunt; licet serueant,ut omnia aquea:quaedam contra inflammantur, sed flammam non emittunt, carbo nesque ex eis fiunt. huius ordinis sunt ea, in quibus plurimum est terrae, de nonnihil crassioris aeris, porosque habent,quos ignis subire potest. Ita vero , in quibus plurimum est acris terrae admixtum de aquae modicae inflammantur & flammam emittunt. Nonnulla quoque per se aegre inflammanturaeoniuncta vero ligno arido,aut lino confestim flammam concipiunt doB emittunt: in hisice aereo humido admixtus est aqueus plusquam modicus parumque terret: idcirco per se ob humiditatem nimiam inflammantur mgre; adiuncta vero siccae rei cito flammam concipiunt, eo quod ignis suapte natura siccus est. Ideo cum multa humiditate, quamuis aerea sit, parum est sicci;aegre prodit flamma. haec superius latius a nobis exposita sunt, cum de mixtione terret elementi loqueremur. Itena ad ignem nonulla apposita vaporem emittunt,aliqua fumum, suistum alia, nonnulla nidorem, alia fuliginem. Vaporem a queat funium M sussium quae aerea sunt:nidorem unctuo. sa ut oleum; fuliginem ea quae cum acre lentoreque plusquam modicum terrestris partis habent. Haesere sunt qualit es, seu dispositiones mixtorum corporum;quibus pro materiae & agentis qualitate inuicem disserunt,api C que vel inepta fiunt ad patiendum. Ex quibus facile dignosci potest de mat ria 3c efficiens eorum, ac propterea qualisnam sit corum cuiusque complexio . Quam partem Aristot. in quarto Meteo. praeclare complexus est. Ego paulo insta pauca quaedam perstringam. Accedo nunc ad coplexionem, eiusque genera:paucisque hanc rem omnem perstringam: quandoquidem accurate latόque de complexionibus tractauit Galen. opere ad eam rem industrie consecto,& de complexionibus inscripto. Complexio secunda qualitas est costata ex mixtionibus primarum qualitatum, qua mixtum Corpus agit certa actione, de patitur certa passione. Nam cum temperamentopriis marum qualitatum fiat complexio, non ullae veto activae sint ut caliditas da
frigiditas; duae quae supersunt pastitiae humiditas scilicet be siccitas e nec este
D est,ut harum omnium natura reluceat in complexione, quae ex ipsis conflatur . Per complexionem ergo mixtum corpus de certa actione aget pro cu
iusque temperamento,& certa item passone patietur. Complexionum g nera Galenus nouem posuit: quorum unumquodque latissimum est,innumerosque gradus sub se continet. Prima omnium est temperata, quae duobus modis potest intelligi: aut scilicet complexio, in qua qualitates prirnaequatuor coaequatae inuicem sunt,adeo ut ne puncto quidem aliqua earum alias excedat, sed posita lit in medio. Alio modo dicimus complexionem temperatam de aequa in eam, quae operationi maxime.omnium sit accommodata, dc praecipue cuique generi conueniat. scuti solemus dicere quidpiam aequumesse secundum proportionem & aequalitatem geometricam,
110쪽
in qua costituta est iustitia distributiva vi in quinto lib. Ethico.Aristot.tra. Edit. Sic ergo dicimus complexionem temperatam oc aequam,quae operatio ni cuiusque speciei conueniat. Prior illa complexio temperata una est tam tum; quia consistit in medio rerum, id est, qualitatum; quod unum est tantum. Posterior haec temperata est Aultiplex,pro natura scilicet quarumc que rerum. Prior illa,sii ita medium affectat,ut cotrariae qualitates ita libratae sint, de elementa cotraria, quod unum in aliud compar non habeat proportionem maioris inaequalitatis minorisve: nimirum huiusmodi temperata complexio in rerum natura inueniri nequit Nam complexio conssatur ex mutua actione qualitatum cotrariarum : hic vero ita libratae ponsitur, ut una in alteram comparem agere nequeat. Item si caliditas frigiditatem lon- Fge superat in agendo, in resistendo vero magnopere superatur, utique non
Iossunt ita inter se coaequari , dc librari, ut neutra in alteram agat. Quod si
uiusmodi aequalitas attendatur penes quantitatem dc molem element rum, ex quibus mixtum componitur; sic etiam complexio temperata escinon potest. Nam cum elemeta activa ignis videlicet, aeriue maiorem vim
habeant quam passiuamecesse est ut mole passiva superent activa; ideo materia mixtorum corporum sit ni aqua dc terra, de maior terret copia existit in plerisque omnibus quam aquae. mole igitur terra dc aqua longe superant ignem dc aerem. Amplius,cum omnia mixta constantiam quanda habeant,
impossibile est constantiam hanc fieri; nisi terra de aqua aerem ignemque in eis superauerint. Nullo ergo pacto in rerum natura inueniri potest huius Ggeneris temperata de librata complexio. Proxima tamen huic complexioni temperatae, in qua scilicet virtute de gradu qualitates primet maxime sint co-' aequatae, arbitratur Galenus esse hominis complexionem: quod effcaci ut reor)argumento adstruit. Inquit enim: Cu sensus tactus non percipiat qua litates tangibiles, nisi excedat gradu de intensione qualitates, ex quibus co-
stat de consectum est organum tactus; oportet enim recipiens carere ea natura,quam recepturum est. Idcirco necesse est tanto praestantiorem esse tactum, quanto magis recesserit a qualitatibus extremis, de redactus ad medium sit: sed homo praestantissimum omnium tactum habet,unde est etiam prudentissimum animalium: Igitur neces le est, ut eius complexio sit pro pinqua complexioni illi mediae, in qua libratae sint dc coaequatae qualitates Heo, quo diximus, modo. Quod si secus esset ut nonnulli perlubent de recederet humana complexio plurimum a medio versus calidum de humidum; frigidiora animalia, de sicciora homine,quae plurima sunt,excederent etiam hominem tactus persectione. Verum de hominis complexione magis proprie disserere ad hoc negocium institutumque nostrum no pertinet. sequamur ergo in hac parte Galenum,constituamusque complexi ouem hominis maxime accedere ad temperiem,in libcque superare omnia mixta corpora:
Hocque mensiu quoda lato amploque dicamus. Quoniam in hominis c plexione magna est latitudo, adeo ut hominum aliqui dicantur complexi nis temperatae, qui sunt admodum rari: reliqui vero homines sint comple