장음표시 사용
91쪽
parum habeat materiet,ab eaque multu sit ab luta, iccirco merito in agendo essicacissima est,in resistedo vero parum potens.Na eius materia utpote pauca de disgregata habensque forma absolutiorem,materiale tamen: cito vincitur ab agente alio,sicque facile exuit caliditate. Item calor, si frigori co- feratur,habet ratione naturae vitae, de habitus: frigiditas vero, priuationis de interitus: quod clarius patebit cu loquemur de mixtione. Si vero conferatur
caliditas humiditat i ,3c siccitati; activa est caliditas,& sorma; duo hec pass-ua de materia. Caloris etenim est coponere & congregare homogenea per concoctionem,aliena vero separare. Haec de calore in uniuersium dicta snt: quae, cu de mixtione tractabimus,magis illustrabuntur. Sequitur caloie sti-B giditas; quς item activa est qualitas, habetque sua vim in agedo, itemque in resistendo longe tamen diuersam ab utraque vi istiusmodi vi caliditatis. Naquamuis frigiditas magna habeat in agendo efficaciam, minime tamen co- ferenda est cum vi caliditatis. in resistendo vero cotra longe superat resistetiam caliditatis. sicque natura proportione quadam copensat ac librat vim utriusque qualitatis: quς cum sint inter se contrariae ; iteraque alterius interitum macninetur, hac moderatione libratur,ut perpetuo perseueret.Caet rum cum eam,quam diximus,in agendo vim habeat frigiditas; loge tamen diuersa est caloris frigorisque actio. Nam calor veluti instrumentu est priumum & per se totius naturae coelestisque qualitati si quo congregantur homogenea ad generatione conseruationemque mixtorum omni u. Frigiditas C cotra cum sit veluti priuatio, habet etia in agedo vim priuatiua.Nam frigus cogregat tam homogenea,quam licter genea,constipatque omnia dc unu-' quodque reddit suapte natura immobile ac veluti mortuum, ut ita dicam. Etenim sicuti motus indicium est vitae, ita immobilitas mortis & interitus. Qua de causa supra diximus calorem collatu frigori habere ratione naturae dc vitae: frigus vero interitus. Per accidens tamen frigoris activa vis facit ad
operationem naturae. Etenim cum calor non quilibet, sed temperatus varia, pro rerum naturis,leperatione fiat naturalis de accomodus omnibus mixto.
rum generibus quod latius infra explicabitur huiusmodi teperatio nullius alterius vi fieri potest,praeterqua frigiditatis. Ea nanque sola calorem restagit de temperat. Item facta mixtione ex cococtione caloris naturalis, massa
D tota vi frigoris costipatur de cogitur: sicque perficitur & diutius perseuerat. Saepenumero etiam vi frigoris circunquaque obsistentis peranti peristas mcalor cogitur in unum, multaque & generat de concoquit. qua de causa rigore hyemis dc niuiu terra melius sermetatur coacto intra se calore; de frugum radices augentur roburque capiunt; uberibus inde segetibus frumenta proueniunt. Insuper alia quoque ratione frigus operatur ad rerum conse uationem : quoniam vi frigoris arcetur calor extraneus, a quo est corruptio putresectioque mixtorum omnium . Multis ergo modis, per accidens
tamen de secunda quadam actione frigiditas plurimum facit ad naturae actiones. Quamobrem merito dicere valemus frigiditatem quoque quodammodo esse instrumentum naturae non primum dc per se, ut est calor;
92쪽
sed secundum de per accidens. Post frigus humiditas sequitur de siceitas. Epar alterum primarum qualitatum: quae sunt inuicem contrariae , ut caliditas de frigiditas . vis humiditatis in agendo longe inferior est vi frigiditatis,& maxime vi caliditatis: in resistendo tamen si erat vim utriusque: adeo, ut nonnulli existiment si in quopiam corpore fuerit humiditas coniuncta calori aut frigori , si qua ab eo corpore humida fiat, non ab humiditate fi ri eam actionem, sed a frigoris calorisque vi ob adiunctam sibi hiimiditatem . Aristotelesque in exordio statim quarti Meteor. si verba tantum spectentur, videtur hoc dicere; similique ratione produnt de exiccatione. V rum cum ratio & sensus conuincant nos,ut fateamur, si fuerint duo corpora vicissim aequalia in calido de frigido, quorum alterum sit loge humidius Faltero, de maius mole; proculdubio humectari siccius ab humidiori. Contrarium nanque omne in contrarium agit, si potentius fuerit. Aristotelis vero dicta in eam sententiam sunt accipienda, ut calor exiccet per resolutionem de cvaporationem partis aqueae humidae factam vi caloris . parsque ratione humefaciat per colliquationem partis aqueae coagulatae prius . sic frigus quoque exiccat de humectat, non quod humiditatem per se aut si citatem generet: sed quod vel vaporem in aquam cogit, aut calorem sugat de exprimit, quem propria humiditas veluti formam materia consequitur pariterque evaporat. Sic ergo calor dc frigus humefaciant de exiccant: per te autem humiditas humidum facit, de siccitas siccum. vis ergo humiditatis in agendo non est admodum magna. in resistendo contra humidi- Gtas vim magnam habet: qua ratione quodammodo rependitur debilitati infirmitatique eius in agendo. humiditas vero collata caliditati eam vim habet, ut obtundat calorem, sicuti contra siccitas acuit. Qua de re aer
quamuis nihil habet frigiditatis corpus nanque simplex est ac propterea
nequeat vi frigiditatis calor in eo remitti; ob humiditatem tamen sibi pros riam longe obtusiorem calorem habet, quam ignis . obtundit igitur ca-orem humiditas. attamen sui infra dicemus propria materia caloris, qua
nutritur de seruatur, est humidum. Inde euenit ut natura calor vim habeat trahendi ad se humidum: vicissitaque humidum vim non habeat non attrahendi, sed consequendi calidum : inter se nanque se habent calidum de humidum, ut persectio de perfectibile, frigori collata humiditas non eo pa- Hcto eam obtundit,quo calorem; sed quonia crassiorem reddit frigiditatem, ac propterea parum idoneam penetrationi. Iccirco non per se, sed per acciadens frigiditate obtundit humiditas: siccitate vero humiditas formabile facit, ut infra dica. Per humiditatem nanque corpora omnia facile terminatur termino alieno, proprio vero minime. hcc de humore. Sequitur siccitastquc minima omnium vim habet in agendo, maxima omnium in resistedo. Qua ratione ut in aliis, ita in sicco fit copen alio quaeda virium. utrumq; ex erimeto facile coprehenditur. Nam si sicca rem quampiam.Vt lignu, na armor, pumice, proximam seceris rei humidae; utiq; humiditas loge citius asset et li. gnum aut pumice,quam patiatur ab eorii siccitate. facilius tame humidum
93쪽
A illud corpus arescet,quam siccum Vertatur in aqueum. hae sunt siccitatis vires. Ideoque siccum definiunt esse illud,quod terminatur proprio termino, dissicile vero alieno termino definitur . verum quidam hoc in loco dubitationem adferunt. Nam ignis siccissimus est,tamen formatur de terminatur facile termino alieno, continentis inquam. Nonnulli summi viri quaestionem hac ita luunt: inquiuntque propterea siccu ignis & terrς non terminari termino alieno:humidu vero aquae,& aeris facile terminari posse: quonia ignis licet possit densari rarefieri tamen amplius nequit. maxima etenim raritas omnium corporum, est raritas isnis . item terra quamuis possit fieri ratior ; fieri tamen densior nequit: densissima nanque omnium est. Contras humiditas aquae & acris possunt deduci in utram partem volueris; vel scili cet ad maiorem raritatem, Vel ad maiorem densitatem : Ideoque terminabilis est alieno termino. Hanc ego solutionem non improbo: verum quoniam, si recte diligenterque res dispiciatur; procul dubio vidcbemus non in eam sententiam definitiones illas humidi & sicci adductas esse: sed procul dubio reserti ad formationem & terminationem, quae fit a continente. ideo id adda Siccitati suapte natura & per se conuenire, ut constipet corpus Il-Iud;in quo primo per se est: indeque essiciat ut aegre terminari queat,& definiri termino alieno sed ut proprium terminum suamque finitionem obtineat,alienam respuat. Sicubi vero sit siccitas, non primo, sed per sequelam
quandam, ubi id quod primo inest illi corpori, obstiterit constipationi sc-C citatis;nil mirum v corpus id alieno termino terminabile est. Quamobrem cum siccitas per se insit terrae utique terram constipat; quae cum a frigiditate adiuncta non disgregetur, in ea remanet id quod est siccitatis . Ideoque non terminabilis aut finibilis est terra termino alieno: in igne vero siccitas
est secundario quasi assecla caloris. Etenim ignis primo S: per se calidissimus est;at siccitas calorem acuit: ideo oportuit ignem esse siccum; non tamen a siccitate constipatur: imo ob caliditatem summam omnium corporum rarissimum est corpus igneum, ob quam causam bene terminabile est termino alieno. Dicendum est igitur ad pro positam quaestionem : Siccitatem per se facere constipatione,& per constipatione e cere corpus, cui in- est,interminabile: ubi ergo prohibetur constipationem facere,ut in igne; in-D quo calor eius qualitas maxime naturalis obstat, facere nequit corpus illud interminabile. Collata calori siccitas mirifice, quin potius omni vi maxime calorem acuit. Est etia siccitas admixta humiditati caloris ignei pabulum, ut infra dicam. frigiditatem aute siccitas non obtundit: quoὸ si secerit eant magis penetrantem acuit. humiditatem vero suapte natura quida continet,& in unu cogit. Haec de sicco. Illud vero in uniuersum admonendus est mihi lector. Corpus dici alio calidius frigidiusve, aut humidius sicciusve, non simplici quadam,sed multiplici ratione. Nam interdum dicimus calidius, id quod est affectu maiori caloris gradu. Interdit calidius dicitur esse aliquod,
quod quamuis maiorem non habeat caliditatis gradum, habet tamen secu- cum quandam extensionem plus calorismam quonia densus est, plus obti-
94쪽
net materiei: ideoque plus etia formae, quae est in ea materia,obtinet secum Edum extensionem quanda huius qualitatis. Aliquando calidius propterea dicimus,quia magis calefacit,quoniam siccius:siccitas nanque calore acuit. Praeterea calidius dicitur id,quod intra se, porosque suos plus continet co poris calidii licet sertasse remissius caleat. Insuper calidius id dicitur, quod facilius potest calefieri. Amplius,non ulla sunt calida, quae sensu percipimus
frigere: tamen si manducentur,intra nos calorem cocipiunt; eumque intemdum maximii, nosque mirifice calefaciunt. Infra tanga huiuste rei causam.
Totidem modis frigidum frigidii; sive, humidum humidiusve, siccii siceitiove dici solere omnibus perspicuum est. Postquam satis accurate a nobis exposita est natura quatuor qualitatum primarum i agendum est sigillatim Fde quatuor elementis , prout sunt elementa mixtionis: primumque ab igne exordium sumemus. Ignis sui supra dixi natura calidis limus est, ac propterea siccissimus, omni prorsus humiditate carens; quae calorem ob tundit. Item habet corpus omnium rarissimum; ac propterea parum mat riae continet:habet etiam in se lumen , quamuis simplex pui sisque ignis non splendeat,vllumve lumen emittat ob maximam sui raritatem. Haec natura puri ignis,quem in propria sphcra iuxta orbem lunς credimus existere .alibi ignis quem sentimus, impurus est aliis corporibus immixtus,5 alienis qualitatibus affectus: est tame ignis,quia habet serma & naturam ignis. Ex proprietatibus ignis,quas modo recensuimus,lure ea sequi videntur,quae sensu experimur inesse igni. Primum quod ignis omniu sit elementorum maxime Gessicax ad agendum: obtinet enim,maximόque naturet suae propinqua habet caliditatem; cuius in agendo effcaciam supra exposui: eamque habet adiu-ctam siccitati;quae veluti cos quaedam est calorem acuens. Sequitur item ignem minimae res stentie esse tum ob naturam caliditatis:cuius vim in resistendo supra diximus esse omnium minimam;tum ob maximam raritatem paucitatemque materiae. Nam sorma materialis omnis sustinetur a materia,
neque resistit corrupenti; nisi quatenus materia ei subiecta non vincitur ab alienis substantiis. Paucissima vero materia & rarissima, quae ob raritatem sua disipersa est; ac totam se exponit viribus agetis omnibus; quod non fac ret si in se constipata esset,de collecta:facile vincitur & corrumpitur vi cor potis alieni. Non ergo mirum alicui videri debet si ignis prae aliis elementis Homnibus sit iniuriet & corruptioni expositus. Leuissimus etiam est & rarissimiis: qua de causa contineri non potest,ne euolet ad superas oras. Ex omni-
. bus his facile illud sequitur, quod ita esse experientia nos docet;igne. Lapud nos existentem,praeterquaquὁd est impurus,non posse tame per se manere diutiusque constare; sicuti constat terrae gleba,aquae situla, aeriaeque portio quaedam; sed confestim evolare; ideoque statim corrumpi & intercidere ac propterea fieri ut ignis indigeat continuo nutrimento, ex quo possit cor tinuato tenore generari, atque fluere, veluti ex quodam Ente, ex quo in
sublime, ut fluuius quidam seratur, pauloque post intercidat ab aere alii Ove corporibus alienis corruptus ob sui tenuitatem, atque in resistendo im
95쪽
A becillitatem. Proximum ignis alimentum est vapor aereus, praesertim si immixtus fuerit terrestri siccitati, seu terreae exhalationi. Vt ergo ignis a co- bustibili corpore re luitur vapor istiusmodi; qui statim correptus ab ignesamma essicitur, haec ab eo sonte, ubi vapor ille resoluitur,fluit continuato lapsu,ad supernaque evolat, ac confestim intercidit. Ignem hunc impurum hoc pacto tantum apud nos existere; neque alibi purum igne inueniri atque consistentem praeterquam in propria sphaerea impossibile est. Quamobrem
cum ignis adeo sit expositus corruptioni & iniuri natura omnium parens
solertissima plures modos viasque adinvenit, quibus ignis generari potest. Nam & ab igne ignis generatur,& ab radiis ilis coeutibus in unum,ut fieri B videmus a speculis concauis a quibus radij reflexi in unum plictum coeuntes ignem generant, resque in eo puncto positas inflammant. Item rarefactione & disgregatione aeris;siue motu quopiam, siue contritione quadam corporum solidorum rarescat; confestim generatur ignis: quae ratione certa accidui.Nam lumeu qualitas coelestis proxima esst calori: ideoque caliditatem generat. Ad caliditatem autem intensiorem sequitur forma ignis,sicuti ad propinquissimam dispositionem. Item rarefustionem sequitur caliditas: . sese etenim vicissim comitantur raritas & caliditas. Quare sicuti ad caliditatem illico siequitur rarefaetio; ita contra ad rarefactionem sequitur caliditas : eam ignis consequitur. His ergo tribus modis ignis apud nos generatur; qui statim generatus perit nisi habeat nutrimentumi ex quo semper C nouus ignis prodeat,affectus tamen qualitate illius nutrimenti, id est vaporis aut exhalationis: ex qua fit, illique semper immixtus suit. Hinc fit ut apud nos sint variae ignis species tum colore & aspectu,tum viribus diu cisae. Hinc fit etiam,vi magnus ignis paruum extinguat aut imminuat: quam ob causam ligna incensa lucernaeque ardentes aestate & sub sole positae diutius durent, quam per hyemem, & in umbra. hinc fit, ut interdum aqua ignem
non extinguat,quem tamen extinguit oleum alioqui idoneum ut accend
tur & instammetur. aliquando acetum id faciat, quod aqua nequit. hinc fit,
ut sub cinere conseruentur prunae, quae rebus aliis obrutς extinguunturia ς-ri vero expositae penitus consumantur & redigantur in cineres .hinc metalla liquefiunt interdum ab igne exiguo, quae a feruentissama aqua liquescere D minime possunt. Hinc est quod calore leuiore solis ostiis cautur corpora, quae tamen ignis non offusead. Inde fit ut cadauer totum vi ignis non queat absumi & in cineres resolui, quin aliquid reliquum sit: inclusum tamen sepulchro confecto ex lapide iarcophago breui temporis spatio totum in cineres redigatur. Horum omnium causae petendae sunt ex his, quae diximus de nostrate igne . Nam cum alimento continuo egeat ignis, & sontem habeat a quo profluat: nil mirum si magnus ignis vi sua arrepto de consum. pco semento exigui ignis, ipsum extinguat. Item cum exiguus ignis fonticulus sit corpus quoddam immixtum vapori & exhalationi, totus fit veluti pabulum maioris ignis,ideoque ab co cosumitur & evanescit. Eadem proportione cum per ςstatem & sub sole vis ignis ob eam quam diximus cau-
96쪽
sam staccescat, nil mirum si minus cosumit & Vrit. ignis quoque suapte n tura lucidus magis minusve immixtus atro firmo diuersas refert coloris spe dies , viribus quoque diuersiae sunt ignis species pro subiecti varietate & in
teriae. Plurimum nanque refert an inflammata ignitaque materia densa sitan rara; siccior an humidior , an poros latos habeat multosque,an arctos de paucos. Quod aqua quandoque ignem non extinguat, oleum vero extinguat,in causa est quod aqua quia fluida est,interdum non attingit ignis senaticulum,sed praeterlabitur: aut si attigerit, cito defluit: oleum vero lentius de tenacius non ita labitur, sed obturat ignis sonticulum, adeo ut profluere ignis non possit;consumptoque exiguo illo nutrimento cofestim staccescat,& extinguatur. Acetum autem tum obfrigiditatem, tum quia partes ali- Fquas acutas habet,praecipue si fuerit mixtum oleo cuius lentore detineatur, potius est aqua in extinguendo ignem. Prunae vero cinere tectae conseruaniatur, quoniam cinis rarus est, adeo ut per intermedios cineres e Rare queat vapor fumusque igneus prunarum: qui, cum crasso denseque corpore tectae fuerint prunae, coactus in unum, absumpto momento sere temporis alimento proximo,ieipsum cosicit dc interimit,sicque extinguitur. Adr etiam frigidus ad contectas cinere prunas penetrare non potest, atque ignem ex- tinguere: necnon prohibet nimius defluxus vaporis igniti a cineribus. quas ob causas prunae cinere contectae conseruantur. Metalla liquescunt ab igne, non autem ab aqua etiam feruentissima; quoniam aquea sunt: aegre igitur ab aqua patiuntur. Praeterea partes aquae calidae crauiores stubire nequeunt Gporos metallorum arctiores, ita ut totam massam subeant ac ita dissoluant. Ignis vero siccior,& magis agit in contrariam materiam, & etiam per poros
undique penetrat massam metalli; eoque pacto facile dissoluit. Vnde calor quoque solis,seu aer a sole calefactus lubit tenuissimos cutis poros; re lutoque vapore,cutόque exiccata fusi os reddit. Ιεnis vero,qui est in crassiori materia, Tuscare non potest. Consilinilis prope est caloris vis in lapide fa
cophago,quo cadauera tota resoluuntur in cineres. Varia ergo est vis ignis, diuersaeque species ob diuersam materiam, in qua est. Sed ut tandem redeam unde diuerti: Ignis collatus caeteris elementis mixtionis se habet ut gens dc ut serma;caetera vero ut materia & ut patiens. Nam proprium ignis, quia calidissimus est,est componere de congregare homogenea, alienaque I ab eis separare. Hoc autem pacto necesse est, ut fiat mixtorum corporum generatio:ut scilicet vi agentis ea in unum componantur,quae naturae mixti conueniant aliena vero abiiciantur de secludantur. est etiam ut dixi veluti serina aliorum elementorum miscibilium . nam vi caloris seu ignis continentur in unum ea quae sunt inuicem composita, & commixtat ut inferius
lucidius explicabitur. Aer ignem sequitur, qui medius est inter elementa duo, quae praecipue pertinent ad materiam mixtorum corporum, de ignem qui est veluti eorum sorma. etenim aer sui humiditate interdum temperat siccitatem ignis,interdum loge etiam imminuit. Nam quorundam mixtorum generatio,itemque digestio quςdam de concoctio fit a calore sicco per modum
97쪽
A modum cuiusdam assationis. Quaedam vero fit a calore humido, per modum cuiusdamelisationis. Aer igitur humiditate sibi insita temperare ignis siccitatem potest; sicque ad formam pertinet: ad materiam item non
minus aer pertinet,quam ad formam,imo fortasse longe magis. Nam quoniam ignis fomento indiget, ut supra dixi: terra autem dc aqua cum sint maxime frigida,proculdubio praecipue sunt igni contraria. Quamobrem nisi prius molliantur,ignis partem propinquam extinguent,non nutrient: indigent ergo alterius corporis ope,ut igni praestare fomentum possint. Id vero aer commodissime facitinam innata caliditate temperat utriusque illorum frigiditatem; adeo ut terra aquaque acri immixtae compositaeque pabulum B suppeditent igni, quo foueatur & conseruetur: tenuitate etiam aeris massa
aquae & terrae copacta fermentatur adeo, Vt vis ignis totam queat permeare & concoquere A qua vero & terra sunt materia mixtorum omnium comporum perfectorum; eorum inquam, quae habent formam mixti corporis: per quam in propria specie constituant ur. Etenim sine magna terrae copia nullum corpus. constans esse posset; sed di silueret passimque in minu tis limas partes deduceretur ob vim eorum quibus occurreret:nullum item terminum seu finitione propriam haberet. At terrae partes sine aqua inuicem haerere minime possent; sicuti farinae ramenta sine aqua nequeunt inter se haerere. ad compactionem ergo mixti opus est aqua & terra. Amplius aer terrae per se misceri minime posset,nisi aqua quali medio quodam de velu- C ti internuntio conueniret cum terra: per se autem neque etiam fingi posset, qua ratione aer terrae misceri valeret. Amplius, praeterquam quod corpus ex aqua dc aere compactum sine terra nequiret per se constare: duo ea elementa cum sint maxime humida,non prςstarent pabulum igni conueniens, quo aliposset. sicuti ergo caliditate acris temperatur aquae & terrae frigidi. tas;ita siccitate terrae temperatur aquae & aeris humiditas: hocque pacto paratur fomentum igni, quo ali possit & se stentari. Rationi experientia concordat. Nam ea mixta corpora, quae sunt aerea & terrea, sunt etia aptissima ustioni, facillimeque comburi possimi. Haec tetigisse de elementis pro modo huius libelli satis sit, prout apta sunt mixtioni,& mixtionis elementa a pellari queunt. Nunc ad disserendum de mixtione accedamus. Mixta ex D elementis duplicia seni: Quaedam enim sunt imperfecta, nonnulla vero per fecta sunt. Item perfecta mixta duplicia' etenim nonulla prima statim compositione componuntur ex elementis, aliqua vero secunda, tertiave, imo quarta & pluribus compositionibus ex elementis constituuntur. Mixta imperfecta ea appello;quc non habent aliam substantialem formam, per quam sint,praeter elemetorum ipsorum formas: huiusmodi vero imperfecta mixta duobus modisfiunt duplicisque generis sunt. Nam illom qu dam unius tantum elementi sermam habent, aliorum vero clementorum qualitate &assectionibus impurata sunt & affecta: nihil vero, aut ad modum exiguum aliorum elementorum in eis est immixtum: sicuti aqua maris selsa, item ni- uestrores, pluuiae. Nonnulla vero impersecta mixta ex pluribus elementis
98쪽
constant in unum coactis: non tamen formam aliam substantialem mixti Eliabent: sied sunt veluti quaedam congeries elementorum inuicem compactorum impuratorumque. Prior mixtionis modus consinulis est illi mi tioni,de qua Aristoteles mentionem facit in primo libro de generatione &corruptione. inquit enim in mixtione corporum interdum unum eorum tantum conseruari,alterum vero evanescere: sed tantum affectionem quamdam & qualitatem eius remanere; qua prius illud quod constat & conseruatur fit affectum Sicuti ex duobus metallis interdum mixtio quςdam fieri
solet, qua unum evanescit; alterum vero remanet colore prioris intinctum.
Non dissimili ratione mare salsum est, ob mixtionem partis terrestris adusae,quae tamen potius aqua inficit, quam iusta mixtione cum aqua miscea- Ftur.Sic sunt pluuiae aqua quaedam infecta & impura. Alterius generis mixta impersecta ob mixtionem aliorum elementorum non tantum suam speciem retinentia inficiuntur:verumetiam cum aliis compacta quoddam te
tium essicere videntur: licet reuera ibi non si nisi quaedam elementorum congeries inuicem compactorum. Huius generis ut puto fiunt grandines, nives,pruinς. mixtaque huius generis fiunt plerumque vi frigoris:nam proprium frigoris est congregare heterogenea; contra caloris natura est liet rogenea disiungere M separare. Post mixta imperfecta sequuntur mixta per fecta in quibus propter mixtionem variamque inter se mixtoru element rum alterationem refractis elementorum formis, ac propterea secundum esse substantiale corruptis emergit forma mixti media: qua tota illa massa Gunum si quoddam prςter elementa : sicque secundum substantiam etiam elementa miscetur,ita tamen,ut cuiusque forma magis infixa sit in sua pilo. ri materia,quam in aduentitia. Ideoque facilius ad pristinam naturam et meti commutatur,quam ad alteram. In mixtis hisce persectis cum elementa coaequata esse oporteat imaximaque sit vis ignea, omnitimque praecipua; portio ignis mole aliis est minor; eadem prope ratione portio aeris non est mole admodum magna.huic adde, quod constare non possent, sed statim dilaberentur: si mole, aer & ignis, terram aquamque superaret. Terra etiam in mixtis omnibus, quae constantia sunt non quida, superat aquam mole: quamobrem Aristoteles dicit in secundo libro degeneratione,omnia mi ta supra terram consistentia esse terrea mole. s & magnitudine partis terro- Hstris ex qua constant. Nonnulla etiam aquea sunt ut reor egoὶ ea inquam quae fluida sunt,ut lac,sanguis,huiusmodique alia, in his praesertim anim libus, quorum sanguis fibras non habet. Verum pro diuersa natura mixtorum corporum diuersae sunt etiam elementorum portiones um mole,tum mixtione,& temperatura;necnon etiam raritate & densitate,sissique huiusmodi. Quo fit ut formae elementorum corrumpi queant, non uno tantummodo alterationisuet sit necesse unum tantum modum mixtorum fieri: sed longe diuersis, ut pro alterationum diuersitate, mixtura seu complexione& nexu elementorum inuicem, item mole & modo substatiae fiant mist rum diuersa genera. Horum ratione exposita accedamus ad rationem e
99쪽
A plicandam,qua ta generentur mixta omnia persecta,& corrumpantur. Superius , cum exponeremus vim qualitatum omnium primarum, diximus calorem & frigus qualitates esse acti uas: contra vero humiditatem & scacitatem, passiuas: non tamen ea de causa, quod hae duae posteriores non agerent, siue quod priores duae non paterentur; sed quoniam in gcneratione
mixtorum corporum,eorumque mixtione duae posteriores qualitates humidum. s.& siccum, seu sui rectius dicamus)corpora hisce duabus qualitatibus assecta ex natura & vi harum duarum qualitatum inuicem componerentur de miscerentur. Contra vero vi caliditatis ac frigiditatis seret eorum inuicem mixtio & coniunctio: quod patere liquido potest, ex harum s qualitatum definitionibus . Nam calor est,cuius vi cogregantur homogenea: stigias , cuius vi conFregantur tum homogenea tum heterogenea: humidum vero quod facile terminabile est termino alieno: contra siccum id est, quod difficile termino alieno definitur; suo verbfacile.Caeterum aqualitatibus ad elementa deueniamus, in quibus hae vigent qualitates, de quorum est mixtio Cum terra,aqua, aer,ignis inuicem miscentur,ex hssque mixta corpora generantur;mixtione eam primo & per se fieri no poste , nisivi corporis calidi, ignis inquam. si prima fiat elementorum mixtio,seu corporis ignensi secunda,lertiaue,aut aliς deinceps sant;& ratio & experientia nobis persuadent.Na si debeat fieri mixtio accommoda naturae cuiuspiam
mixti,necesse est ut ea inuicem componatur, quae conueniunt naturae illius
C mixti corporis:aliena vero separentur. At hoc caloris proprium est, congregat etenim calor homogenea, aliena separat: frigus vero omnia indiscrete constipat & in unum aceruum cogit. Qua de re costat frigus ineptissimum esse,ut primo ac per se eius vi fiat mixtio, generatioque mixtorum corporum. Praeterea como de mixtio fieri nequit; nisi miscibilia corpora dividantur in minutissimas partes; ac deinde inuicem partibus illis minutissimis uniantur,separatis paulatim alienis; & mixtioni illi ineptis. id vero fieri noni otest, nisi per concoctionem quandam: omnis autem concoctio est a ca- ore,& a corpore calido. Ite actio vera & generatio vera,quae est ad forma,
debet primo & per sie attribui illi qualitati,quq se habet ut habitus& forma:
ei vero quae se habet ut priuatio,attribui no potest nisi per accides,& secun-D da quadam intentione. sed caliditas si conferatur frigiditati, se habet ut habitus & perfectio;frigiditas vem ut priuatio. igitur per se & primo frigidit,
ii adscribi nequit mixtorum corporum generatio. Item supra diximus primum instrumentu & natura proximum coelesti tepori, in quo est magnu in omnium seminarium, ut Platonici dicunt,esse caliditatem. experietia rationibus hisce attestatur. Nam quotcunque mixtorum gnerationes fieri sensu perspicimus;eas omnes videmus fieri per concoctionem quandam vi caloris quin omnes mixtiones,quae artificiis quibusdam fiunt quae sunt quamplurimae calore adhibito, & per concoctionem quandam fieri experimur. Neque ullus artifex, seu pharmacorum &'esculentoru, poculentorumque confector, seu metallorum compositor quidpiam mixtionis attentaret, ex
100쪽
qua noua complexio nouaque massa fieret, si adimeres eis usum ignis. Vi Digitur caloris primo dc per se fiunt generationes mixtorum omnium. nihilominus secunda quadam intelione etiam frigori attribui potest mixtorum generatio. Nam praeterquam quod calor non efficitur proprius dc natur, Iis ut infra dicemus) nisi temperameto quodam certo;quod efficitur mixtione frigoris,ut infra dicam: in concoctione mixtioneque ipsa necesse est saepenumero id fieri a natura; quod fieri conspicimus a fabris serrariis, qui ferro, ex quo ensem aut hastae cuspidem efficere volunt, certum temperamentum adhibeant: quamuis per se primo viantur vi ignis, tamen certis interuallis id ferrum quod volvunt in fornace forcipe, & malleis ludunt; aqua frigida intingunt. sic natura frigefactione interdum praeparat materiam; Fqu , nisi id fieret,inepta esset illi temperamento, mixtionsque illi;quam vult efficere:idque saepenumero facere more fabri verisimile est. Amplius, post
concoctionem dc mixtionem persecta, totam eam mallam frigiditate constipat de cogit,cum id exegerit illius mixti natura; ut in metallis factum esse conspicimus. Generatio ergo mixtorum omnium calori per se primo est attribueda de igni; qui sons est caloris cuiuscunque: itemque aerivi efficie tibus . terrae vero dc aquae,ut materiae. Verum cum calor sit causa generati nis mixtorum,quaeri potest,quaenam sit causa corruptionis horum mixtorum, quae caloris vi generantur. Possetque alicui videri frigori attribuedam esse corruptionis causam. Nam contrariorum contrariae videntur esse causae.Contra vero esse videtur efficax ratio. Nam sicuti generatio mixtorum G fit per compositionem quandam;ita corruptio fit per resblutionem de separationem corpormm componentium mixtum: at frigus semper congregat& costipat omnia, tum homogenea tum heterogenea: igitur per se a frigore resolutio de separatio esse nequit. Quamobrem neque etiam mixtorum
corruptio attribui potest frigori primo de per se. Verum frigus primo de per se si caloris actione impediat nimia sui vi immixti cuiuspiam factione; generationem siccedere no sinet. hoc pacto impedit etiam frigus digestionem seu concoctionem caloris , de indigestionem cruditatemque facit. Cui igitur primo & per se attribuenda erit mixti corporis dissolutio de corru-
Itio t Perspectum est cuique acutius inuestiganti nulli attribui possedis
utionem prςterquam calori. A calore ergo mixta generantur, de compo- Hnuntur. item a calore mixta dissoluuntur,&corrumpuntur. qui fieri potest, ut ab eadem causa prodeant effectus contrari j per se primo λ Nimirum minime omnium . ex hisce esscitur,altu esse calorem a quo est generatio; item alium eum, a quo est corruptio de dissolutio mixti corporis . priorem dic, mus naturalem de proprium posteriorem alienum de extraneum. Fiunt a tem hi calores, seu haec corpora calida diuersa ob mixtionem frigiditatis, seu humiditatis, siccitatUve,aut maiorem minoremve illius calidi copiam, quam par sit: seu densatione aut rarefactione nimia. Sicuti ergo certa quadam temperie calor corpiisve calidum fit naturale nunc etenim in hoc semia utimur caloris nomine) ita diuersa temperatura fit calor extraneus de