장음표시 사용
191쪽
circo impersectionem agentis arguunt; sed statim continuoque entia in AE Ese protulit, immo proseri potius,ut dicemus. Praeterea effectus secundum se totu ab hoc agente dependet:nam siue effectus sint per se subsistentes,actus inquam simplices, seu ea quae in esse proferuntur composita suerint ex materia de fornaa,secundum se tota a primo princitio pendet. Omne namque, quod quouis modo est particeps ipsius esse, est a primo, quod per naturam& essentiam est ipsum esse . quare tum Arma tum materia quae entia sunt, dependent & sunt a primo principio entium. Amplius id, quod factum est semper pendet, immo ut rectius loquar, semper fit a primo principio,adeo
ut si mouendo aliquo deficeret actio primae causae, in nihilum unumquodque entium rςdigeretur. Hoc vero ratione comprobatur. Na effectus qui- Fcumque,in quo forma agetis secundum esse persectum quo est in agete, eo se non potest, indiget continua conseruatione continuoque essiuxu agentis. Hoc licet intueri in lumine; nam quoniam lumen est propria qualitas corporis luminosi, diaphanum vero cum lumine effunditur,eam naturam non recipit, sed participatione quarem fit capax luminis: idcirco ad hoc ut aer, seu quod uis aliud diaphanum corrus lumine persia sum maneat, cotinuum sementum adsit oportet, continuusque essi uxus a luce solis,seu alterius co poris lucidi; qui si paululum cessauerit, confestim lumen diaphani intercudit. Idem comperies in imagine, quae in corpore leni apparens deperit,abem te illo cuius imago erat. Sic cum caetera membra omnia vivant, quoniam participat animae vim,quae tota & integra est in corde; non tamen adsequu- Gtur perfectam naturam cordis, pereunt, Vitaque funguntur euestigio cum eHuxus a corde cessauerit. Omnis ergo effectus,qui est ab aliqua causa, participatione quadam, nec persecte adsequi naturam causae valet, continuo semento causae suae eget; quae si desierit, eodem momento effectus pariter perit. Cum ergo Omnia,quae habct esse a primo entium participatione quadam ita se habeant ut nullum eoru possit Persecte adsequi ipsum esse, necesse est ut continuo quodam cssiuxu ac efficientia ab ipso ente seu esse emanante conseruentur; quin potius ut continenter efficiantur. qua in re adhuc efficientia primi superat solis effectionem,qui aerem illustrat: nam lumen, quia actus diaphani est, licet a se te pendeat,pendet etiam a diaphano,in q,Oest. At a primo ea,quae sunt, tantum pendent, a nullo praeterea: neque enim Hea quae fiunt,extra ipsum sunt, sed in ipso continentur ac consistunt. Ecce e go quantopere deficiunt causae essicientes nostri ordinis a primo essiciente. quod nonnulli parum animaduertentes eum cum perspexissent essici etiam nostri ordinis rebus aeternis, ac primo principio minime adcommodari poς
se negauerunt Deum optimum causam esse effectricem totius entis,cum a- ciem mentis in tam magna luce nequaquam figere potui sient: nos autem comperimus huiusmodi omnem esicientiam, quam nouimus & sentimus,
simulachrum quoddam esse illius primae essicientis causae, quod tamen ab eius excellentia atque praestantia valde deficiat. Ex his, quae hactenus dicta sunt,non cum magna difficultate disquirere poterimus ac inuestigare, quO-
192쪽
A nam pacto entia omnia praeter primum, se habeant ad ipsum esse: necnon
qua via soluatur rationes, quibus nonnulli alioqui prςstantes viri nixi enunclauerunt, esse secundum rem distingui ab essentia omnium rerum praeter primum. Quantum pertinet ad primum, quod inuestigandum nobis proposivimus,videtur mini commodum exemplum adserri posse, quo facile intuebimur quonam pacto entia se habeant ad ipsum esse. colores pendere alumine, specie tamen de natura a lumine differre sit nobis suppositum, licet nonnulli graues authores disentiant: haec tamen positio meo iudicio magis ratione nititur. Item supponantur colore, in obicuro ac tenebricoso loco non esse colores nisi in potentia,actu autem non existere,nisi per illustratios nem luminis, quod sensit Auempace: quamuis Averrois in commentariis' secundi libri de anima dissentiat. verum, quicquid de hac re stat uendu in sit, supponamus rem hanc ita se habere, ut hoc tanquam accommodatissimo exemplo utamur, in quo intueri possimus, & luculenter, ut mihi videtur, quonam modo entia te habeat ad ipsium esse. Ponamus lumen esse primum esse, per se existes, primumque ipsius esse prsncipium opacum verὁ esse nonens,colores autem sicuti caetera entia, lumen ipsium in se clarum est splendidum nihil habens opaci si apte natura: ideoque superius ac eminentius esse habet, quam ut dici queat color; nisi dicatur color secundum eminentia Mpraestantia quandam, quonia saperexcellenter continet colores omnes,licet diuersos specie, unica tamen ratione longe colorum naturis praestatiori eos
Q omnes comprehedit. Quod si a lumine puro immixtoque discesseris ad lumen mixtum opaco, iam degenerat lumen a perfectione sui atque cotrahitur ad certam quandam coloris naturam; quae etiam certae cuiusdam essentiae est. verbi gratia albedo aut color viridis seu luteus siue niger, lumen tamen nequaquam est nisi participatione quadam:ac inter colores queadmodum quisque magis praestat,ita etia magis est particeps luminis nulla tamen ex hisce colorum naturis in actu existit nisi per effluxum & illia strationem alumine; atque illustratio illa in re colore affecta nihil aliud est nisi essentia
coloris in actu existens a lumine: quae tamen certa quaeda natura est infra essentiam & naturam luminis ad opacu accedens atque opaco mixta. Nunc a coloribus & a lumine orationem mentisque aciem conuertamus ad entia
D atque ad ipsium esse. Primum esse est tantum esse purum, cuilibet non enti immixtum, veluti lumen nulli opacitati. quod si a primo esse recesserimus, ac non esse ceu quoddam opacum attigerimus,lam nobis apparere incipi ut reliqua entia, veluti quidam colores, in quibus ipsium esse contractum est ad certam quandam naturam atque essentiam quam nimirum persecte Obtinet:esse tamen in eis existit participatione quadam, non quod in illis aliud sit essentia quam perfecte obtinent, & esse quo existunt: sua namque essentia corum quodlibet existit. Sed quoniam id, quod est perfecta huius rei e sentia,est esse imperfectum & contractum;sicuti id,quod est albedo,aut viaridis color, imperfectiim est & participatum lumen: verumtamen sicut eo sentia coloris non existit actu, nisi a lumine & ab inquentia luminis; sic in
193쪽
sentiae eorum quae sunt, non existunt actu, nisi ex perenni inquentia ipsius Eesse,a quo sunt dc cuius participatione existunt: non tamen quod in ipsis entibus alia res sit earum natura, dc alia res sit influentia ipsius esse; immo una
atque eadem res sunt utraque: quemadmodum in re colorata idem dixtimus esse colorem de influentiam luminis, per quam color est in actu: unaquaeque ergo natura,siecundum quod in se est,quaedam est natura,in qua esse contractum est ex admixtione non entis,ceu in natura coloris est contractu m lumen ab opacitate ad naturam quandam. Attame quoniam a se non
est neque a se conseruari potest in esse, cum sit imperfectum esse , de quod desenerauerit in inferiorem naturam; idcirco non actu existit natura illa, nisi habitudinem habeat ad primum persectumque esse, a quo semper em, Fnet atque actu sit. Satis commode mihi videtur hactenus expositum esse, quonam pacto entia se habeant ad ipsum esse: dc quomodo quamuis essentia cuiusque sit esse participatum, quo intrinsece unumquodque existit, tamen actu nullius essentiam existere nisi ab alio primo inquam, a quo pendet: neque etiam quamuis a nobis cuiuspiam rei essentia intelligatur,intellia gi tamen posse ipsum actu existere, nisi intelligatur habere inquentiam ab ipso esse, sicuti essentia coloris non potest percipi quod actu existat, praetem ruam ex influentia luminis, de hoc modo esse existere cuiusque rei secunum rationem distinguitur ab essentia illius rei: nam ea natura in se considerata est essentia ; illa eadem quoque est esse existere eius rei, prout intelligitur emanare a primo ente ex cuius influxu essicietiaque actu existit. RN Gliquum modo eri,ut soluamus rationes eas, quibus quidam probasse se putant, esse uniuscuiusque praeter primum secundum redistin ut ab eiusdem rei essentia: has namque in secundo libro omiseramus, in huncque locum distuleramus. Duae fuere rationes adductae,prior quoniam cuiusque rei eo sentia perfecte intelligi potest, cum tamen de ea re ignoremus sitan non sit. altera ratio, quoniam cum unumquodque perfecte obtineat sua essentiam ac naturam,si natura non distinguitur ab esse cuiusque; utique unumquodque perfecte obtinebit ipsium et te. Quamobrem non erit ens participatione sed per essentiam; quod tantum conuenit primo entium,ut demonstratum
est. Hae sunt rationes quas ex dictis hactenus no est admodum dissicile soluere. Ad primam dicimus,quod ea ratione non probatur,nisi quod essentia 'μsecundum rationem distinguitur ab esse cuiusque ser quod est: secundum rem vero distinguatur item cuiusque essentia ab esse a quo est in semamque intellecta essentia concipimus quidnam sit. Quod si eadem essentia intelligatur emanationem de eiu uxum actu habere a primo entium,iam concipiumus eam actu existere; quemadmodum opus est authores huius positionis dicere, ac eadem propemodum solutione utere de ipso esse participatu cuiusque rei, quod constituunt esse actum essentiae: ipsum etenim non acta existit in se ipso, sed tantum per emanationem a primo entium: itaque intelligi concipique potest, multaeque de eo disputationes fieri; cum tamen interim lateat an ipsum actu existat necne, quoniam ab alio est de per eman
194쪽
A tionem a primo entium existit; in quo simpliciter atque absolute est, non autem participatione quadam. Eisdem ferme verbis utimur nos cum de eL sentia alicuius rei differimus,quam ponimus esse participationem ipsius esse primi. Iuxta Aristotelem tamen in posterioribus Analyticis possemus etiam aliter rationem eam dissoluere, dicereque quod de nulla re potest intelligi quid rei, nisi de qua constiterit quod existat: sed de qua id non constat,intelligitur quid nominis, quamuis quadoque idem sit quid rei & quid
nominis. verumtamen ille, cui non constiterit rem esse, ac tenet quid rei,
non percipit quid rei, nisi secundum accidens: sed ei illud quid rei est quid
nominis. Alteram etiam rationem facile diluimus: nam quemadmodum s coloribus unaquaeque coloris species, utputa albedo seu rubedo, perfecte obtinet suam essentiam naturamque: ea tamen natura, quae in se perfecta est atque absiluta est lumen diminutum. Lumen namque admixtum opaco in naturam deFenerat inferioris notae,quae tamen in sua specie persecta sit. Ita dicimus quod essentia uniustui usque est ipsum suum esse,per quod est:non tamen sequitur quod sicuti perfecte continet suam essentiam, ita perfecte obtineat ipsum esset quia essentia cuiusque in se persecta est esse diminutum : quod cum a sua simplicitate recesserit, & non enti admixtum fuerit, degenerat in naturam atque essentiam inserioris ordinis; quae in sua specie perfecta est,attamen est esse diminutum. Idem sere videtur Aristoteles sentire in nono libro Primae philosophiae: inquit enim quod cum unum quod-c que sit quatenus actu est, illa entia quae sunt actus tantum, per se & ex se sunt: nec oportet quaerere per quid existant, ut scilicet dicamus ceu Parm nides vel ut Pato,quod scilicet existant per esse aut per unum,seu per num ros: per se namque actus est. Caeteriὶm cum ad hunc usque locum satis accurate discussum a nobis sit, quona pacto entia se habeant ad ipsum esse,&quod a primo entium pendent,non tantum laquam a fine,quem omnia proculusq; natura & captu attingere conatuΠveru metiam tanqua a prima causa omnium effectrice. Illud quoque satis luculeter expositu a nobis fuit,eLficientiam primi principij esse veram ac summam essicientiam;a qua caeterq
agetes causae omnes deficiun cum eam tamen omnes aemulentur.Nuc reli
quii est ut paucis tangamus quaestione eam,quae multos exercuit,quona par, cto scilicet primu principium agit;an videlicet ex necessitate naturς agat,an ex volutate:qualisq; sit ea voluntas. Primum id afferimus,primu principium
non agere ex necessitate naturae,queadmodum caetera agentia natura cosei
cimus agere. Na caetera agentia naturalia quae natura agunt, neque fine s bipraestitulit neque se dirigunt ad praestitutu hnem,uerum a causa ea, que omnium naturam dirigit,certa quadam via certisque mediis unumquodque ad finem suum mouetur. Ex quo liquet huiusmodi mouentia non sese ipsa Mgere, sed agi. Hoc vero maxime alienum esse a primo principio entium illiaque flamme repugnans esse quis ignoreti qui namque primum omnium es set,si ab alio mouereturὶ neque etiam prima b c causa agit voluntate arbitrioue tali,ut quadoque agat,interdit ab actione cesset,au t una omissa ad alia
195쪽
actionem se conserat , sicuti conspicimus agere homines, qui voluntate & Earbitrio agunt: nam omne agens lauiusmodi est mutabile,& idcirco alio atque alio modo se habet: qua de re interdum aggreditur,quae nuper omisit, neque etiam ea necessitate volutatis agit, qua volutas fertur in suum finem, ac in ea quae faciunt ad eum finem consequendum. Omne namque huius. modi agens perfectionem suam nanciscitur ab alio, neque eam in se obtinet . At Deus optimus in se atque ex se omnino perfectus est, nullsque obnoxius,ut superius euidentissime ostendimus. Modus ergo diuinae actionis exceptus est atque excellit escientiam cui escumque alterius causae essicietis;neque a nobis satis comprehendi potest, ceu etiam eius esse ab omnibus exceptum nequaquam potest a nobis attingi: dicemus autem quae possu- Fmus. Agit primum principium ex sui bonitate,nam superexcellentissimae ilialius bonitatis ac superfluentis non erat in se contineri,aliorumque bono inuidere,ut praeclare inquit Plato in Timaeo. agit autem,ut caetera omnia,quae esse queunt, pro cuiusque captu suae faciat bonitatis participia: non autem
ut propterea sibi quicquam accrescat cui nihil deest: hus enim est amoris,
qui est in ipso bono,ut supra tetigimus. quem modum miror Avicennam alioqui excellentissimum philosophum latuisse. Ac quoniam eius bonitas
eius quoque voluntas est,& eius intellectus in quo huiusmodi facultates nosunt, nisi secundum quandam eminentiam, idcirco & intellectu voluntateque & natura agit,non tamen ea natura,quae ab alio agatur,sed quae seipsam agat. quamobrem neque collocari potest in ordine aliarum causarum natu- Gralium. Agit praeterea voluntate liberoque arbitrio, non tamen voluntate
mutabili; de qua dubitari possit, ne quandoque ab agendo desistat, aut ut
eum actionis suae poeniteat, ac propterea omnia in nihilum redigantur: neque etiam voluntate ita necessaria, sicuti voluntas humana perhibetur necessarib finem atque persectionem suam appetere, caeteraque, quae nos ad persectionem nostram perducunt. Primum namque principium in se pers
i profecto compertu est utpote quae iergo nactenus ostensum fuerit, entia dependere a primo ut a supremo fine& a prima praecipuaque causa effectrice, non omittendum nobis est, caetera quoque entia se habere ad primum ut ad formam omnium primam. Id ex superioribus satis cuiuis exploratum esse potest. Nam si unumquodque enseo usque veritatis est particeps, quousque attingit principium a quo est: in primo ergo principio est veluti exemplar quodda uniuscuiusque rei, quod unumquodque attingere conatiar, ut in se quatum possit ceu in quada im gine exprimat exemplar illud. Exemplar vero omne veluti caula sorinalis est,& prima forma omnium imaginum, quae ab eo fuerint deductae,aut deduci queant: non propterea quod imagines formet,sed quoniam ab eo exemplari deductae effctaeque sint. Est praeterea tanquam causa materialis omnium rerum, ea scilicet conditione materiae, qua si lis videtur loco: est
196쪽
A namque & locatum in loco & forma in materia. Itaque cum nihil si extra Deum maximum: Omnia namque ipse continet ac sustinet modo ac ratione, quam satis verbis explicare nequimus: ideo nescio quomodo in ipsio exprimitur quaedam imitatio materialis causae, in eo scilicet, quod perfectionis in ea est amotis conditionibus, quae imperfectionem continent: neque enim in potentia est actus purisssimus, neque pars ullius id quod Persectione excedit omne totum. Satis iam videri possumus verborum secisse
pro compendij nostri modulo de primo principio entium, a quo quaecumque& sunt, & entium nuncia tionem habent. Nunc tempus poscere videtur ut ad perscrutationem tractatumque caeteroru entium accedamus, B quatenus scilicet entia sunt, ut oratio nostra progrediatur ea via, quae huic scientiae propria est, atque a primo entium ad ea, quae maxime ipsi propin-rua sunt,descendamus. Entia non ulla immaterialia esse atque abstracta, Lcacissime,ut reor, probatum est ratione Aristotelis in octauo libro Physicorum sumpta a motu . Ac quamquam de primo entium absque ea ratione, quaesumitura motu ex ratione entis,unius,boni, euidentissime demonstrari arbitremur, non tantum quod immateriale sit,veru metiam quod superet omnem naturam, atque essentiam caeteraque quae a nobis i upra de ipso demolirata sunt certissimis rationibus: tamen de aliis abstractis entibus a materia, meo iudicio, ratio essicax sumpta ab ente inueniri non potest,quae cem titudinem nobis faciat; nisi supponat rationem a motu sumptam, cui nit, C tur quodpiam aliud ens praeter primum,abstraetiam esse a materia. Neque ut idem arbitrer ac in eodem calculo pona rationes, quibus usi sumus, cum de primo trincipio tractaremus,mouet me argumentum Averrois praestatissimi philosis phi,qui hac in parte reprehendit Avicennam in calce expositionis primi Pnysicorurm inquit enim Nulla scientia probat suum subiectu esse, sed supponit: ens vero primum abstractaque entia sunt subiecta primae philosophiae: non igitur eius scientiae erit hoc ostendere, sedihysices.Cui dicimus, quamquam prima philosophia agat de primis eausis entium, ut in prooemio Metaphylices dicit Aristoteles, nihilominus supposito quod sint aliqua prima principia, primaeque entium causis, de eis scrutari potest primus philosophus, quaenam de qualia sint: sicuti de primis principiis D rerum naturalium in libris Physicorum supponimus quod sint, scrutamur
attamen & ratione agimus, quaenam de qualia sint. Dicimus ergo, ut re deamus unde deflexit oratio, post primum ens esse alia entia abstracta a materia. Hoc ratione comprobatur a motu sumpta. Nam cum haec, quae cernimus quandoque moueri interdumque quiescere, necesse est, ut dependeant a corporibus, quae sempiterno motu circunferantur: motus Vero sempiternus non possit esse pendereue a motore mobili: nam ex mutabilitat Varietateque causae sequeretur mutatio in effectu, id est variatio in motu . Amplius causa motorue diuisibilis non potest mouere motu infinitito ac perpetuo: nam pars eius, cum habeat esse deficiens a totius persectione, mouebit tempore minori quam totum, id est finito tempore: totum
197쪽
vero cum finitam proportionem habeat ad parte,tempore etiam finito mo- Euebit: necesse est igitur virtutem mouentem tepore infinito esse impartibulem. At virtus impartibilis atque immobilis materialis esse nullo modo potest. Nam virtus materialis quaecunque quoniam in esse sui depedet a m teria , diuisione etiam matriae asscitur atque diuiditur: necnon etiam mouetur motu eius corporis cuius forma fuerit seu virtus. ergo necesse est motores corporum coelestium esse formas immateriales atque abstractas, sommas inquam quonia certissimis quoque rationibus adstruitur colligituro hosce motores aeternos,esse animas dates csse corporibus coelestibus. Nam coeli mouentur ex se, non autem ab alio: quoniam id quod mouetur ex se, prius est eo quod mouetur ab extrinseco seu ab alio. motor ergo corpo- Frum coelestium, quaesiunt omnium mobilium prima ac suprema, intrinsecus est corpori mobili. Amplius si ab extrinseco motore mouerentur, cim cultione quadam mouerentur, motu videlicet composito ex pulsu&tractu : At corpora simplicia secundum naturam mouentur motu simplici. Praeterea nili motores ij immateriales essent animae coelorum, necesse utique esset corpora coelestia habere quandam aliam sermam, qua existerent: omne namque quod actu existit va est actus smplex per se existens immaterialisque forma; vel actum habet per quem est ea vero forma ni anima es se dicatur,materialis erit atque corporea,nec non natura corporis simplicis, coeli scilicet. At natura corporis simplicis est principium motus simplicis: erit ergo forma haec principium motus simplicis, non circularis; quoniam Gmotus circularis infinitus est, & perpetuus, neque essi uere potest a virtute quapiam finita ac diuisibili,ut paulo ante ostendimus: esset igitur ea forma principium motus recti: proindeque necesse esset fateri corpus coeleste esse corpus graue aut leue. Hisce rationibus igitur, quae a physicis latius ac uberius tractantur,satis compertum cuiuis esse potest, entia quaedam abstracta a materia esse in rerum natura,quae sunt animae coelorum. An vero infra primum rerum omnium principium sit quodpiam quod praestatius si anim bus corporum coelestiti, magna equidem dubitatio est. neque reor ego hac in re rationem naturale ullam nobis afferre certitudine posse. Quamobrem breui perstringa summorum philosophoru sententias,itemque cur prae aliis positio Platonis mihi probabilior videatur,c tetis'; praesereda. demti optim Hne lectori dabo,ut eam praeeligat quς caeteris potior ubi essie videatur. Aue rois in duodecimo Metaphrsices videtur opinati,nullum ens abstractu esse a materia praeter animas coelorum. Deumque opt. nihil aliud costituere videtur, praeterquam animam octauae sphaerae, quae mouetur motu diurno, ac esse,seu quandam artem uniuersalem, cuius fini plurimae particulares artes inseruiunt.Nam sicuti equestri arti complures inferiores artes inseruiunt; ita etiam ei fini, quem primus motor constituit,motuque diurno adsectat,reliquae coelorum animae, planetatum videlicet seu erratium syderum propriissus ue motibus inseruiunt. Haec sententia meo iudicio falsissima est: nam
quemadmodum ex iis quae superius ostesa sunt,quilibet liquido intueri po-
198쪽
h test tantum abest, ut primum principium nedum sit anima, quaecum proportionem habeat ad corpus, cuius est forma,quandam diuisibilitatem praese fert quod neque ullius certae naturae, definitaeue essentiae constitui potest; sed est ipsium esse per se existens. Praeterea efficientia primi principi, longe praestantior est, quam ut motu agitationόque coeli cssicere omnia potuerit. Amplius cuiuscunque ordinis institutor est supra eum ordinem, quem instituit, utpote ab eo exceptus. Primum ergo principium absurde constituitur in serie clasidue motorum seu animarum coelestium: id quod videtur quoque sentire Aristoteles in duodecimo primae philosophiae libro, in eo loco ubi inquit, quod in uniuerso praeter cuiusque bonum, quod unum s quodque sua natura affectat, est praeterea bonum extra uniuersiam, propter quod omnia agunt. sicuti in exercitu dux est,Propter quem tandem omnes, qui in exercitu sunt operantur. in quo loco, si quis diligenter animaduerterit, perspicere facile poterit ipsum quoque Aristotelem ponere bonum per se existens extra seriem uniuersi, supraque quaevis entia. Alpharabius in libello de intelligentiis ponit primum principium entium esse supra animas
coelorum: nullum tamen praeterea ponit ens abs ractum,in materia vere esse. Huius philosophi sententia,ut reor,nullo effcaci argumento reprehendi posset,quamuis,ut infra dicam, ratio Platonis mihi valde probabilis videatur. Avicenna in Metaphysicis libris praeter primum piincipium, quod ipso
nominat necesse esse,itemque praeter animas corporum coelestium totidem
C ponit intellectus puros, qui non sint an nae,quot sunt motus coelestes. Huius positionis rationem adfert. nam cum finis praestantior sit his, quae sunt ad finem, nimirum dici non potest motores coelorum mouere suos orbes propter haec inferiora,quae rebus coelestibus longe sunt ignobiliora. necesse ergo est ut nobiliora fines assectet suis motibus. Hi vero & multi sin t oportet, quoniam diuersi variique item siunt coelorum motus; quibus efficit ut Avicennae sentcntia, ut fines totidem constitui oporteat supra coelorum animas, quot sunt motus coelestes, qui intellectus puri immixtique omnino
sinimi hil namque percipi potest,esse supra animum intellectualem ac infra necesse esse praeter intellectus puros. Huic sententiae ad stipulari vide zur Aristoteles in duodecimo Metapnys quamuis dignosci satis no queat,an cum
D Avicenna,an cum Alpharabio sentiat. Attamen ut ego puto,ratio, quam attulit Avicenna, non est adeo euidens,ut ei concedere debeamus, 'uoniam illa agentia, quae perfecta sunt atque ex assiuentia bonitatis agunt, non ob eam causam operantur, ut sibi aliquid suis actionibus accrescat, sed ut res indigentes impertiant sua bonitate.dicemus igitur Avicenae,cum animae corporum coelestium in se perfectae sint, praecipuamque bonitatis partem somtitae sint a primo principio, prima intentione agunt ex sei bonitate: deinde ob utilitatem harum inferiorum rerum. Non igitur ponendi sunt superiores quidam intellectus, cum animae coelorum ipsae sibi sint primi fines : secundi vero hae inferiores res. Praeterea,omnes hae animae ope antur ac mouent ob eam potissimam causam, ut inserviant primo principio, idque pro
199쪽
naturae cuiusque captu aemulentur,a quo esse & persectio totius uniuersi in- Etenditur. Hac ergo ratione etiam sequitur animas coelorum agere prima intentione propter finem excellentiorem. Diuersitas vero motuum est ex diuersa variaque natura animarum mouentium: quam rationem videtur Plato significalle in Thimaeo .Nam postquam exposuisset quanam ratione aniniae omnes & omnis natura immortalis sorinata esset a primo principio, dicit omnium parentem couersium ad minores Deos haec eis praecepisse. Cum reliqua, quae ad uniuersi absolutionem supersunt, mortalia sint, ideo a me cotinuo ea fieri non possunt: neque enim fas est: immortalia namque essent si tantum a me fierent. Idcirco vos imitantes eam, quam in me perspicietis esseiendi vim, quae supersunt mortalia efficere conemini. Illi vero, inquit Fidem Plato,minores dij, cum mandatum patris intellexissent, confestim ad res inferiores essciendas conuersi sunt, ac motum circularem pro cuiusque natura proprium quisque molitus est. Ecce quam praeclare Plato protulit minores deos animas scilicet coelorum,ut parerent imperio patris,atque Ut eius bonitatem imitarentur,ccepisse suum quemque orbe mouere. Propter igitur summum bonum,ueluti tanquam propter ultimum, postremm summumque finem, animae coelorum suos orbes agitat: motus vero diuersi sunt pro cuuisque natura, atque ut rerum inseriorum generatio de incolumitas exigit. Postrema omnium sententia est Platonis,ut arbitror, esse scilicet imsra ptimum principium ac supra animas corporum coelestium, intellectus seu mundum intelligibilem: cuius ratio,ni fallor,fuit. anima,ut superius di- Gximus,duplicem prae se fert naturam diuisibilem scilicet, qua corporeae naturae affinis est, nam forma est corporis: & indivisibilem, quatenus intellectus est & intelligibilia attingit. scuti ergo infra animam est corpus naturae penitus diuisibilis, ita par est supra animam esse intellectum purum naturae omnino indivisibilis. Huiu simodi vero intellectus necesse est ut sit infra primum principium: id namque est ipsum esse per se existens,nulli naturae addictum: in intellectu vero esse est contractum ad intelligibilitatem,ut ita dicam,seu ad intellectionem. quapropter Plato posuit hunc intellectum esse
causam exemplarem in qua sint ideae rerum omnium. Nam in primo primcipio res altiori modo sunt, quam ut in eo ex eplaria rerum constitui queat. exemplar etenim omne cognosci potest, & quatenus etemplar est compre- FIhendi quit. At in primo principio res sunt supra cognoscibilitatem ut planius explicem quod volo, sic eam libeat appellaret ac in arcano sitae, quod
minime peruium est cuiuis intellectui. Quamobrem Plato,ut reor, Posuit causam exemplarem in secundo ente, in quo esse contractum est ac definititum ad naturam intelligibilem . quod etiam quoquo pacto innuit Dionysii, in libello de Coelesti hierarchia: inquit enim stupremos intellectus nuncupatos esse angelos, id est nuncios; quoniam arcanum illud diuinum incomprehensibile primi enunciant. Hac ratione meo iudicio satis probabile fit, supra animas corporum coelestium esse intellectum. Nam imbecillitati mentis nostrae, cuius acies in ta clara luce non setitur,de rebus altissimisi certissi
200쪽
A certissima ratio esse non potest. Idcirco contenti probabili argumento &sapieti stimorum hominum sententia, qui acrioris ingeni j fuerunt qua nos, dicamus supra animas coelorum esse intellectum, in quo res sint secundum esse intelligibile. Quot vero sunt ij intellectus, si quis scire cupiat, animaduertendum illi est Platonicos nonnullos ponere hosce intellectus sere innumeros: Platonem tamen unius tantum metionem facere in Timaeo, cum de
fabricatione mundi verba facit. Beatus Thomas rationem satis probabilem adfert,qua essiciatur ut pene innumeri sint. Etenim inquit Deum optimum cum agat ex bonitate insita,quam aliis impartiri vult,optimas ac persectio-rcs res maiori quoque ubertate produxide: ac proinde corpora coelestia B aded ingentia estecit, ut generabiles corruptioniq; obnoxiae res ipsis collat aullius fere sint magnitudinis. Idcirco pari ratione perfectissimos entiuintellectus innumeros fecisse. id quod sacrae etiam literae testantur.Nos qui . bus institu tum est nihil asserere, nisi ex certa ratione,hac in parte nihil asseuerandum nobis esse ducimus: ea enim est natura intellectus humani,vi cediros terminos in cognitione rerum non egrediatur: quos qui egredi volunt veluti oculis mentis allucinati, in multis deerrant, compluraque incomperta pro compertis habent. Nonnulli diuersa ratione dum ea quae sunt ultra fines a natura nobis praescriptos incerta esse vident,de rei cuiuscumque cognitione vel modica desperant. Nos medium iter tenentes, ea tagemus quae ratione naturali comperta sun incerta vero,atque ea ad quae lumen inteli C ctus nostri no pertingit,linquemus pro incompertis. Cum ergo praeter summorum philosophorum authoritatem, qui magis quam nos in rerum contemplatione exercitati , luculentius etiam veritatem intueri potuere, ratione etiam satis essicaci seu mauis probabili, nobis constiterit supra animas coelestium corporum esse intellectum seu unus is sit, seu plures; ea quae naturalis hominis ratio de intellectu comperta habere potest,paucis perstringamus. Esse ipsum atque ipsum unum, quod ex superfluenti bonitate extra
se in alias quoque naturas defluxit, paulatim delapsem est,ac veluti per gradus procesiit a perfectissimis naturis in imperfectissimas : & demum desiit in materiam primam,quae prope nihil esse videtur. Primum igitur, in quod esse ipsum a puritate sui degenerat, est intellectus, qui iam aliqua natura est
D non esse purum,uerum tam late se,ut insessio tamen modo omnes quoque res alias atque naturas comprehedat: qua in parte aemulatur ipsum esse, deficienti tamen ratione. Na in primo principio res omnes sunt secundum Vnicum esse eminus ac praeexcellens quibuscunque naturis ac cuiuis rerum modo. At in intellectu res omnes sunt, secundum determinatam tamen rationem & definitum modum,id est secundum esse intelligibile: ea namque est natura intellectus ipsius. Quamobrem kcet coniunctus sit cum primo esse,Vtpote cui proximus existat; nihilominus primum esse in intellectu est
secundum modum intelligibilem;non quod per speciem quampiam ab intellectu intelligatur.sed per essentiam suam intelligitur, quς persectio atque actus quidam est primi intellectus: in eo tamen habet modum quendam vi.