장음표시 사용
501쪽
deinde quod meminissent ipsus traditionum; quas saltem nonnulli eorum si
meminerant d: seruabant. Praecipit postmodum mulieribus,ut orent,dc prophetet velato capite. Demii cos reprehendit,quod non conuenirent ad cc nam domini, ut par est & decet. Haec summa. Caput mulieru Ur ; caput mirici us; caput Christi Dem. J Caput principium est,& id,a quo ea,quorum est
caput diriguntur. Hic ergo est verus de rectus ordo,ut vir, dirigat mulierem; virum Christus,Christum Deus. Iccirco,cum vir non habeat supra se terrenam potestatem, ut liber, non debet caput velare. Econtra mulier, cum sit
sub viri potestate, debet velare caput in signum subiectionis . Multa Augustinus in re. de Trinitate. Vir imago cin gloria Dei. J No propterea hoc dicitur, quod mulier non fit etiam ipsa secudum mentem facta aὸ imaginem Dei, in pqua non disterunt vir de mulier. Sed quonia, sicuti Deus est principiu do finis totius creaturae, ita vir est principium mulieris,ex quo facta .est mulier i& esbetiam finis, quia propter virum ficta est mulier, non propter mulierem vir. C A P V T ia. ' . V M Apostolus in initio Epistolς arguisset Corinthios ob schismata,quae erant inter eos, ob aemulationem praeceptorum de doctorum; ac postea qpaedam alia in eis respondisset, ac benigne eos admonuisset: in hoc capite
iterum admonet eos,ut caueant zelum & aemulationem, qua laborabant obdona spiritus sancti. Vnusquisque etenim donum sibi datum aliis praesere bat. Hoc Apostolus arguit, docens omnia dona necessaria esse ad perfecti Gnem corporis huius mystici quod est Ecclesia: idque mirifice probat ex c paratione humani corporis,seu cuiustis animal is. Verum, quonia tota christiani hominis perfectio consistit in fide de charitate, in exordio huius capititis ostendit disterentiam inter christianum habentem sipiritum sanctum , de eum qui spiritum sanctum non habet; ex cofessione scilicet diuinitatis Chriasti. Confesso etenim est posterior actus fidei, prior vero credere: ut in Epistola ad Romanos. in sequeti vero capitulo aget de charitate. Diuisiones gratiarum sunt, idem autem θiritus diuisiones minitationiιμnt, idem autem dominus: diuisiones operationa unt,idem autem Devi,qui operatur omnia in omnibus.J Apte
singula singulis accommodauit Apostolus. Nam cum primum donum Dei sit spiritus; reliqua dona de gratiae aspiritu pendent. Ministri,& ministratio- FInes ad dominum referuntur:operationes vero ad primam omnium causam, quae operatur in omnibus. usque modo pater meus operatur & ego Operor,
apud Ioannem. Vnus tamen atque idem Deus est, dominus & spiritus, sed distinctio haec est secundum rationem &effectus diuersos. e clijstremos iet , alijsermo sitientiesim cognitionis, ali des in eodem stiritu, alj gratia sanitatum, alij operatio virtutem. J Quoniam sancti Doctores,& sanctus Thomas in priama secundae, te gratiis gratis datis,has gratias optime distinguunt; unum ta- tum admonebo,quod sanctus Thomas notat: per fidem hoc loco intelligi, non illam, qua quis esticitur christianus; sed certiorem quandam de clariorem cui dentiam. Item gratiam virtutum differre a gratia finitatum, quod
502쪽
A sanitates te curationes sint ex miraculis,quae sui ad hominis utilitate vi tutes vero miracula sunt circa res naturales alias ab homine. Omnia corporumembra cumsint multa, unum tamen corpussiunt: ita eri Christus.J Notandum, quod Ecclesiam totam, & hoc corporis mysterium appellat nomine Christi. idem etenim corpus est caput cum membris. Sed multo magu quae putantur membra corporis infirmiora esse, necessario sunt e quae ignobiliora putamus, abundantiorem his honorem circundamus.J Notandum hoc loco, quod Apostolus tacite arguit illos,quibus videbantur datae gratiae potiores, ne scilicet,ob eam causam se extolleret & aliis praeserrent: imo putarent se membra esse infirmiora & ignobiliora;& ideo maiorem sibi honorem tribui. Psimulamia B ni charismata meliora , r adhuc excellentiorem vobis etiam demonAro.J Statuit primo de quo posterius aget, praeserens donum prophetiae & interpretationis, dono linguarii;& cocludit id, in quo est summa omniti donorum,charitate.
N toto hoc capite ut patet legenti, nihil aliud agit Apostolus, quam ut ex-- tollat charitate. Nam, sicuti supra diximus,christiani hominis vita fide co- stat & charitate: sed per fidem venitur ad charitatem, per quam spiritus sanctus habitat in nobis. Si habuero omne dem ita eti montes transferam.J Fidem hoc loco quidam interpretantur, gratiam miraculorum, ad fidei confirmationem. Charitas non aemulatur,non agit perperam.J Perperam agit, qui incon-c siderate agit, nulloque sibi fine constituto. Charitas vero semper in Deum . tendit,tanquam in finem,propter quem agit omnia; & ideo non agit perperam . Nunc cognosco exparte,tunc cognostam ,sicuti m cognitussum. J Similitudo haec non est omnimoda: nam Deus perfectius nos cognoscit, ac comprehe-dit, quam nos simus Deum cognituri. Sed in eo similitudo est, quod sicuti cogniti siumus absque ullo medio a Deo, ita Deu sine medio cognoscemus.
IN hoc capite Apostolus, cum declarasset viro christiano potissimum incubendum esse charitati,in qua omnis rei summa consisteret; accedit ad gratias datas gratis, ad Ecclesiae aedificationem. Et quoniam Corinthij magniti faciebant donum linguarum,ipse pr fert donum prophetiet re interpretati innis,dono linguarum; idque multis argumentis conatur ostendere. Prophetiae donum hῖc dicitur, quo arcanus & mysticus sensus scripturae intelligitur,& exponitur Ecclesiae. interpretationis donum resertur ad sensum literae. Qui loquitur linguas rei um adficat: qui autem prophetat, Ecclesiam Dei adoωt.J Is qui lingua loquitur,vel intelligit quid dicat,vel non intelligit. si intelligit, nec tamen habet donum interpretandi; quia sertasse ineptus est , nec scit explicandi rationem,& ideo non interpretatur, seipsium utique aedificat; non Ecclesiam, quae non intelligit quae dicit ille. Si non intelligit, seipsum etiam aedificat ex deuotione & motu interiori spiritus;sciens se laudare Deu& orare ,quamuis non intelligat in particulari quid oret, & quas laudes pro
503쪽
serat. Sic in Epistola ad Romanos,nescimus quid oremus,sed spiritus inter- Epellat pro nobis gemitibus inenarrabilibus. Quid τοbu prodero nisi loquar v
bis,aut in reuelatione,aut inscientia,aut in prophetia.aut in docitrina J Satis dissicile est quatuor liaec distinguere. Reuelatio est a Deo. scientia eorum quae antea sciebamus,nec noua reuelatione nobis innotescui. prophetia est sensus mystici. doctrina,vt reor,est, cum quis non interpretatur aliena,sed ex suo profert ; de docet, ea praesertim,ut puto,quae pertinent ad mores. ore lingua, st ritus meus orat, mens aute sine fructu H.J HIcutique de his loquitur Apost ius, qui non intelligunt id, quod pronunciant: nam aspiritu impelluntur,ut orent,cum tamen speciatim non intelligant quid dicanti mens vacat fructu; quia non intendit in ea, quae proseruntur, cum non intelligat. Neque etiam Fpotest ea exponere Ecclesiae; & iccirco etiam fluctu vacat, in aliis scilicet,id
est,in Ecclesia,quam non aedificat. Fratres nolite pueri essici siensibus,sita malitia paruuli estote.Jla puer est sensibus,qui no intelligit quae proniiciat,ut pueri solent. Itaque linguae insignusent,no fidelibus,sed infidelibus: Prophetiae aute,non inoduibus,sidsidelibus.Si ergo coueniat Ecclesia tota in etnsi,o omnes linguis loquantur, intrent autem idiotae aut in Heles, nonne dicet quod insanitu3 Si autem omnes prophorent,intret autem quis in elis vel idiota, conuincitur ab Omnibus, diiudicatur ab omnibus.J Videt ut Apostolus sibi ipsi in paucis his verbis contradicere . nam cum primum dixisset linguas esse in signum non fidelibus, sed infidelibus: postea dicit, quod si introierit infidelis, & audiat vos loquentes linguis,utia. que dicet quod insanitis. ideo locus prior exponendus est,ut, per signum, im Gtelligat signum perditionis & condemnationis infideli, obstinati, que Deus non putat dignum, ut audiat sermonis sui interpretationem. postmodum autem loquitur de infideli non pertinaci, sed qui futurus sit fidelis per verbum Dei intellectium: ideo subdit, quod occulta cordis eius manifesta fiunt;& ita cadens in faciem adorabit Deum,dicens quod Deus in nobis est. O culta cordis,ut reor,appellat Apostolus, occultos stimulos cordis immissos a Deo,qui per verbum excitantur & foras procedunt. Ora a vobisprocessisse mo Dei aut in vossolos peruenit3J Auctores cuiuspiam rei maiorem fidem in rentur, quam alij qui eos sunt secuti. illi etiam apud quos solos est res quaepiam maioris sunt auctoritatis: quibus alij cedere debeant.Siquis autem ignorat, ignoret,aut ignoretur.J Is dicitur ignorare ab Apostolo, qui in sua ignoran- FItia est pertinax. talis ergo, quonia ita vult,ignoret,id est perseueret in sua illa ignoratia: au t ignoretur,id est,a nobis habendus est ut ignotus & alienus.
a v I V s capitis argumentum facile est,& in promptu. Nam Apostolus a git de mortuorum resurrectione. Etenim nonnulli pseudoapostoli, c nati erant persiti adere Corinthiis, fallam esse mortuorum resurrectionem. Hos acriter arguit Apostolus, inquiens; cum eadem sit ratio capitis & co poris,si hi, qui pertinent ad corpus Christi,non resurgunt,neque Christus r
turrexit:quod si Christus no resu rrexit,destructa est pretdicatio fidei in Christum.
504쪽
stum. Nam & falsa testati sumus nos, qui praedicauimus Christum resurrexisse deinde spes nostra omnino inanis est. Etenim in hac vita mortali addicti sumus variis tribulationibus de angustiis; si post hanc vitam nihil sper,mus,miseri magis sumus, quam quipiam alii homines. Postea multa disserit de resurrectione; quae patebunt clarius infra. Notum vobisfacio Euangelium. c. qua ratione praedicauerim vobis tenetis: nisi frustra credidissis.J In principio inquit,se velle illis in memoriam reuocare Euangelium quod praedicauerat. deinde ut eos faceret attentiores, summis effert laudibus hoc Euangelium; dicens, quod in illo stant; ne scilicet cadant, &, per quod saluantur. subditliostmodum,si tenetis qua ratione praedicauerim vobis; ac si diceret, nisi o iti penitus estis,nam longiore praeceptore indiseretis.addit deinde, nisi frustra credidistis: hoc ad duo potest referri; ad obliuionem, sicilicet Euangelisi: nam frustra eo praedicante credidissent,si postmodum obliti essent. vel ad resurrectionem mortuorum,quam pseudoapostoli dicebant non esse. Nam si ita esset,ut infra dicet inanis est fides nostra quia ex ea nihil nobis est speramdum. Tradidi enim mobis quod oe accepi.J Vt reor dicit Apostolus se accepisse, non quidem ab aliquo homine, sed a Deo, dc per reuelationem Dei. Si autem Christus praedicatur quodresurrexit a mortuis,quomodo quidam dicunt in vobis, quoniam reserrectio mortuorum non HUJ Vt in praefatione diximus, eadem est ratio capitis & corporis. Quodsi Christus non resurrexit, vana e Isides metu. adhuc enim Hiis in peccatis. J Mors intrauit in mundum per peccatum, ut in Epistola ad Romanos inquit Apostolus; ex quo arguit peccatum peruenisse ad omnes: quia mors peruenit ad omnes. Sic econtra hac argumentaturis resium rectio mortuorum non est, de Christus non resurrexit: ergo non destruxit mortem. quod si mortem non destruxit; neque destruxit peccatum. Sumus
ergo adhuc in peccatis;& qui in Christo sunt mortui perierunt. Vnu quisque insevo ordine. Primitiae Chri ius deinde hi quisiunt Christi, qui in aduentum eius spo
rauerunt. deinde is, cum tradiderit regnum Deo oe patri:cum euacuaverit omnem principatum,s' pote larem . virtutem. Oportet enim illum regnare,donec ponat om
nes inimicos sub pedibus eius. Nouissime aute inimica destruetur mors.J Exponit Apostolus ordinem, quo genus humanum,hi, scilicet, qui pertinent ad Christum,peruenturi sint ad vita, destructa morte. Primum inquit,vita ad Christum pertinet; qui vita est,ut verbum Dei,ut homo plenus gratia, nulli peccato obnoxius: deinde primus etiam resurrexit ad vitam omnino immortalem . Deinde vivificatio haec contigit, & continget his qui sunt Christi; qui prius incipiunt vivere in Christo,vita animae & spiritus vivificati per ipsum; deinde resurgent ad veram corporis immortalitem, ut Christus. Sed de hac resurrectione speciatim in postremis verbis mentionem facit. Interponit autem, postea finis cum tradiderit regnum Deo de patri: quoniam resurrectio corporum sutura est in fine seculi, de omnium simul.ideo antequam expres sede hac resurrectione dicat inquit,futurum esse finem huius scilicet muta- tabilis seculi, de finem omni uin: quia omnes peruenient ad finem; neque dirigentur de regentur amplius. ad finem etenim adipiscendum,directio fit; de
505쪽
hoc innuit cum dicit. Oportet illum regnare,dcc. Et quod euacuabitur om- Enis potestas de principatus. Postmodum descedit ad corporum resurrecti nem, Jc ad omnimodam mortis destructionem. Cum autem illisubiectase rint omnia; tunc ρο ipsi iussubiectus erit illi quisubiecit illi omnia: visit Deus omnia in omnibus. Filius,ut Deus est, quamuis sit de patre laquam de principio; non tamen subiectus est patri:imo in omnibus est aequalis patri. Ut autem homo est, statim a sua coceptione subiectus fuit patri & Deo. Ideo hic Filius
accipitur, pro Christo cum eius corpore,quod nos sumus.Nam tunc totum
corpus Christi erit omnino Deo subiectum, neque indigebit interpellatore dc mediatore, cuius iustitia sulcimur, ut apud Deum iustificetur. Sed tunc Deus erit omnia in omnibus, ita sanctus Augustinus in primo de Trinitate. p Alioqui quidsacicnt, qui baptizantur pro mortuis, si mortui non resurgunt ut quid oe pro illi, baptitantur3J Quidam putant Apostolum argumentari ex quorumdam more, qui baptizabantur pro mortuis hominibus. Sed mihi non satis probabile videtur, quod Apostolus sumpserit argumentum ex auctoritate
illorum, qui errabant in ea ratione dc modo baptismatis. Ideo melius est,ut intelligamus mortua peccata, quae alibi appellat opera mortua:vt argumentum nitatur eo sundamento,quod, scilicet,mors & peccatum sese cosequantur. Frustra enim pro peccatis, id est, ad ea abluenda baptizatur, si mortui noresurgunt: nam non mundantur baptismate a peccatis. Quotidie morior propter
et Iram gloriam, Iratres,quam habeo in Christo Iesu.J Gloria Apostoli erat conuerso Corsnthioru ad Christum,t aquam de illis optime meritus esset. Haec cutique gloria nulla esset, dc omnis eius labor inanis, si mortui no resurgunt. Ignorantiam Dei quidam habet, ad reuerentia vobis loquor.J Paulo acrius 8c asportus increpat eos Apostolus, ut magis resipiscerent. Dicit itaque eos habere ignorantiam Dei, id est,ignorare quae Dei sunt; de hoc asserit se dicere ad e
rum reuerentiam, id est,ut revereantur de compescantur. Saepe in psalmis imuenimus nomen hoc reueretiam, dc revereantur, in hac significatione poni. Factisi ea primus e Adam in animam etiuentem, nouissimus i Udam instultum vivias cantem.J Anima vivens, est ea quae dat vitam mortalem corpori; qua, sciliacet,colpus nutritur,augetur, sentit, dec. talis fuit vita primi Adam. In Christo vero nouissimo Adam est spiritus vivificans; qui,scilicesidat vita anima de in se animam transformat, de per animam, subiectum corpus. Hoc autem Η dico, fratres, quod caro m sanguis regnum Deiposuere non po=nt; neque corruptio incorruptionem J Sensus est, quod fieri nequit, ut vivens hac mortali vita, qua
nutrimur,comedimus, potamus,possideat regnum Dei: hoc etenim intelligimus per carnem de sanguinem. Ecce miserium vobis dico, omnes quidem reseu
gemus sted non omnes immutabimum Graecus textus. Omnes quidem no dormiemus,
sed omnes immutabimur.J Locus hic a sancto Hieronymo in quadam Epist
la, multum tractatur, de diuersimode exponitur. videant qui voluerint. Nos ad literam dicimus,sensum esse, omnes resurrecturos esse, sed no omnes immutandos ad vitam gloriae. Sic in psalmo; quoniam non resurgent impij in iudicio. In eo enim sensu capit Apostolus immutationem. Si vero textum Graecum
506쪽
A Graecum exponimus, per immutationem intelligemus si loquitur tantum de bonis,non autem de omnibus tam bonis quam malis immutationem ad vitam gloriar,ut supra. Sin vero de omnibus, tam bonis,quam malis intellexerimus eum loqui, per immutationem accipiendum est, ad vitam immortalem seu gloriae,seu miseriae. Id autem quod dicit,non omnes dormiemus, videtur fauere eorum opinioni, qui volunt non omnes morituros; qui scilicet inuenientur vivi in hora iudicij . Sed potest dici etiam secudum at ioru in sententiam, quod tam breuem mortem non putat Apostolus dicenda momtem:ideo dicit non omnes dormituros. Expositor quidam Graecus,coniungit hoc dictum cum inferioribus quae sequuntur, scilicet,in mometo,in ictu B oculi:quoniam ut habetur in Apocalypsi, non omnes morietur in ictu oculi & in momento, imo per interualla; omnes tamen resurgent in momento& in ictu oculi. Gι ea mors victoria tua3ubi est mors stimulus tuus3 simulus moritis peccatum; virtus peccati lex. Deo autem gratias,qui dedit nobis sititoriam, per I sum Christum dominum nostrum.J Mors intrauit in mundum per peccatum. lex vero dedit vim peccato, quia addidit transgressione legis datae, ut in Epistola ad Romanos plene & cumulate dicit A postolus. Christus vero vicit peccatum & mortem,& sic liberauit nos a reatu legis,& a peccato; quare etiam a condemnatione mortis. Scientes quod labor vester non in inanis. I Non est inanis labor,cui datur resurrectio de vita immortalis,ut disseruit supra.
IN hoc postremo capite,admonet eos quaedam familiaria,ut ita dicam,otacia, simulque certiores eos facit, quidnam sit ipse acturus; & de fratribus nonnulla alia, quae satis sunt exposita legenti .stuos probaueritis per Epistolassos mittam, me. J Vel Epistolas dicit eas, quas ad illum daturi erant Corinthij, antequam ipse Corinthum perueniret. Vel Epistolas appellat libellos & tabellas, quibus secreto notabantur nomina eorum, quos electuri erant. Vt vos me deducatis quocunque iero. J Figura loquendi Paulina, no reor deduci di- isse, quoniam ab illis peteret viaticum, & pecuniam, quae suffceret ad iter, sed deduci intelligit dimissionem, quasi ultimum vale,ut ita dicam, quo so- D lcinus uti, cum quis longius est iter ingressurus. sic insta deducite illu in pace. Gaudeo in pra sentia Stephanae, Fortunati m AchaiciJ Amphibologicum est. Nam referri potest praesentia ad Corinthios, quia scilicet praesentes erat Corinthiis: vel ad ipsum Paulum,quoniam aderant Paulo. nam quae sequuntur utroque modo commode post uni aptari. Si quis non amat Dominum nostrum Iesum Christum sit anathema,Manan atha.J Execratur eos, qui non amat Chri- sum: hoc enim significat,anathema. Addit deinde, Maran atha,id est. Donatinus venit vindex illius. Quod contra eos dicitur,qui non amabant Christia, eo quod non fatebantur Iesum esse dominum, & verbum Dei quod in carne venisset. Rr
507쪽
V I V s caeitis argumentum in promptu est. Nam, primum iacit Corinthios certiores de tribulati nibus, quas passus fuerat, &de consolationibus ei a Deo praestitis;quarum utraeque in profectum e , rum cedunt. Deinde excusat se, quo diad eos non venerit,ut dixerat se venturum;ac rationem reddit, cuius pars eo pertinet, quod noluerit Corinthiosi conti stare. Eibyes nonrasi asit pro mobis, frientes, quoniamsicut oc y pastionum ectis, sic eritis confla- in tionis. J Ea quae Apostolus dicit in toto hoc cotextu tria sunt;quorum duo pertinent ad Apostolum,unum ad Corinthios. In- Gquit ergo se multas tribulationes passum,consolatum tamen a Deo fuisse:ea de causa puto,quoniam tribulationes eas euaserit. Ex quo euentu persuadere sibi pollunt etiam Corinthij, uod si in quampiam tribulationem inciderint,quod parata est etiam ipsis a Deo propinqua consolatio;qua spe semper laeti de tuti esse queunt. Hinc duplex Apostolo gaudium; primum,quoniam Corinthi j ex hoc fiunt meliores, & magis firmi in fide: alterum, quod si in quas iam angustias inciderint,spem firmam ipse conceperit, paratam ipsis a
Deo consolationem. diuuantibus vobis in oratione pro nobis,ut ex multara persevisscierum, eius quae in nobis in donationis, permultos P aliae agantur pro no
bis. J Hic notandum omnia Apostolum direxisse ad gloriam & laudem Dei. Non inquit se petere adiuuari ab eis in oratione, ut facilius impetret, & ibi sistat; sed ut a multis gratiae Deo agantur pro impetrata eius salute. Nam gloria nossra haec eti estimonium costientiae nostrae,c2NJ Dubitare quispiam potest, cuiusnam rei causam reddat Apostolus,cum inquit. Nam gloria nostra haec est, testimonium conscientiae nostrae. reor ego reddere causam, quod iure petat ab illis adiuuari in oratione, eo, scilicet, quod eos ex corde dilexerit &diligat, sicuti & caeteros, sed abundantius Corinthios; cuius affectus testimonium habet conscientiam suam; quonam pacto Z ex synceritate cordis, qua cum eis fuerat conuersatus. subdit postea eos etiam posse testimonium afferre, cum viderint & cognouerint . ideo inquit; Non enim alia scribimus
vobis, quam quae legistis & cognouistis: spero autem quod & usque in fine
508쪽
A cognostetis,&c. Quia gloria vestra fumus, si toe s nostra. J Gloriari potest discipulus in bonitate prςceptoris;similiter praeceptor in probitate discipuli.
Cum ergo hoc voluissem, nunquid leuitate usu um 3 aut quae cogito, secundum hominem reditorersit apud me est, in , non non J Apostolus duo a se remouet, primit, se non usum fuisse leuitate,ut sententiam leuiter mutauerit. alterum, se non duci siua voluntate humana, sed Dei spiritu & instinctu : ideoque apud se noesse,est,est,non,non. Id est,ut persistat in iis, quae semel dixit se facturum: noenim suae spontis se esse. se Helis Deus,qui ermo nosser, qui fuit apud vos, non ea in isto,en oe non sed e i in illo,eIIJ Ueretur Apostolus ne quis possit suspicari, ex his quae dixerat, apud se non esse, est,est;non non: etiam in doctrina,quam eos docuerat,posse mutationem seri. Huic obiectioni statim obsistit,& inquit Deum fidelem esse & promissis stare: idcirco etiam sermonem eius,qui nititur fide a Deo data,firmum esse,immutabilem esse,neque in eo inueniri, est,& non; sed tantum, est. Et in ipso, 4men, Deo ad gloriam propter nos.J Dicit promissiones a Deo factas in Christo Iesse, habere, Amen, id est, firmitatem& complementum, quod cedit Deo ad gloriam: propter nos autem, quia ad utilitatem nostram . Ea etenim, quae habemus a Deo in Christo, ad gloriam Dei sunt de ad nostram utilitatem. Qui autem confirmat nos τobiscum in Christo; cr qui etnxit nos Deus; m quisignauit nos,m dedit pignus stiritus in cordibus nostris.J Declarat promissiones & dona nobis fuisse a Deo praestita. Ego
autem testem Deum inuoco in animam meam,quod pancens vobis non veni ultra O.
C rinthum: non quia dominamur ei vestrae sed adiutores fumisgaudijιsri. Num M statis J A postolii s in hac postrema huius capitis parte, explicat rationem
qua motus,Corinthum non venerit,quam supra tacuerat: inquitque se ideo non venisse,ne afficeret eos tristitia. Haec summa. Dicit autem,parcens vobis
non veni: de ne quis suspicaretur,liis verbis innuere Apostolum,uel eos parufirmos in fide haberi as eo, vel quod vellet imperiit exercere in eos; idcirco statim addit. non quod dominemur fidei vestrae. Ad utrunq; hoc referri potest:& ad dominum Pauli,& ad exigua eorum fide; quod in postremis verbis explicat,inquiens,nam fide statis. Explicat subinde causam cur no tuerit; sed adiutores sumus gaudii vestri: id est, cupimus nostra praesentia adserre vobis gaudiu non moestitiam qua certe vobis intulisset nostra moestitia,quar, fueramus concepturi ex eius delicto, qui nouercam habebat in delitiis, nec poenitensia egerit. Haec, quia tagit & innuit,latius explicat in capite sequeti.
N hoc capite explicat id, quod in fine praecedentis tantum tetigerat: r Jtionem, scilicet, cur non prius ad eos rediisset: ne scilicet afficeret eos tristitia, tristis ipse essectus ob illum, qui in se commiserat id scelus, ut haberet nouercam, nec adhuc egisset poenitentiam. de quo ad eos scripserat priori Epistola ex abundantia esuritatis, qua eos prosequebatur prae cael Hortatur autem, ut cum iam eum sceleris admisit poenituerit, velint ei condonare hoc delictum, quod & ipse in persona Christi, eius scilicet vicem gerens, condonaret. Narrat demum iter suum Troadem primo,
509쪽
deinde in Macedoniam :& quod esset bonus odor Christi, quibusdam in Evitam; aliis autem indispositis in interitum. Haec summa.J Si quis autem me contristavit, non me contrictauit sed ex parte; ut non onerem omnes vos.J A postolus se unum cum omnibus Corinthiis facit , eundemque affectum induit . ideo inquit se non contristatum fuisse,nis ex parte;id est, non ex omnibus Cori thiis coepisse tristitiam,sed tantum ex illo,qui nouercam duxerat. Quod autem paulo supra dixit, se scripsisse per multas lachrymas, referendum est ad priorem Epistolam,no ad hanc. Nam in hac scribit se iam illi donasse in periona Christi; & hortatur Corinthios,ut illum consolentur,ne nimia tristitia absorbeatur,& desiperans de venia, maioribus flagitiis se polluati Deo autem patias,quisemper triumphat nos in Christo Iesu. nam Christi bonus odorsumus in his Fqui pereunt cir in bis quis luisiunt. suis quidem odor mortis in mortem: alias autem odoretitae in isti.JTri uphat nos in Christo,Hebraica locutio; id est,tri uphare nos facit,vepfacit per nos triumphare Christum de Sathana. Quod subdit se esse bonum odore Christi, quavis quibusdam sint odor mortis in mortem: nihil prohibet bonum suapte natura odorem nocere, & detrimentum quibusdam afferre, ob indi spositionem eoru m. Non mi umus, sicuti plurimi, dulterantes merbum Dei.J In textu Graeco, cauponantes, id est, lucrum nobis comparantes ex praedicatione verbi Dei,sicuti caupones soliti sunt agere.
v M in capite superiori dixisset se non cauponam facere verbii Dei, quod Gplurimi faciebant hic prosequitur quod coeperat. Nam pseudoapostoli, ut facilius deciperet,adferebant commendatitias literas: Apostolus vero inquit se non indigere commendat itiis literis,aut aliorum ad Corinthios, aut Corinthiorum ad alios. Nam Corinthios esse suam Epistolam, quam ad ipsos gerebat; eo quod deferret eam scriptam in corde suo. Item Corinthios esse suam Epistolam ad alios, cum opere omnibus indicent se esse Epistolam Christi. aliaque addit de suo ministerio, quod dicit est e spuitus, non lia terae, ut ministerium Moy si: quod, si fuit in gloria, multo magis hoc Pauli ministerium debet esse in gloria, &c. ut egemus commendatitiis literis ex vobis,aut ad vos Dinoia nostra vos estis cripta in cordibus no Iris,quae scitur irigitur ab omnibus hominibus; maniferiati quod essis Epistola Chra tι, mini sinata a plnobis oescripta, non atramento Oedi iritu Dei viventis me.J Nota, ut diximus stupra, quod Corinthij & eorum opera erant Epistola Pauli ad ipsos Corinthios,& ad alios omnes. Ad Corinthios,quatenus erant insculpti cordi Pauli: ideo cum deserret eos in corde, eius aflectum Corinthij cognoscentes,n5egebant aliis commendatitiis literis ad ipsos. Item cum Corinthij ostenderent omnibus, sese ex doctrina Pauli bonos christianos, & habere legem Christi scriptam in cordibus suis, ministerio Pauli, erant utique apud omnes Epistola commendatitia Pauli. Non quod mussu scientes cogitare aliquid ex nobis,tanquά ex nobis,gc.JHoc pertinet ad ministerili,de quo supra memianit,& paulo infra, dicens;qui & idoneos ministros nos fecit noui Testamcti,
510쪽
A non literae, sed spiritus. Quod si ministratio mortis titeris deformata, me. M infra. na ministratio damnationis ingloria. J Notandum quod appellat testa- 'mentum vetus, ministrationem damnationis,& ministrationem mortis no
per se, sed pet accidens ob infirmitatem liberi arbitrij, quod sine gratia Christi,& lege noua ,seruit peccato. Hi non intenderent fili, orael in faciem eius quod euacuatur in Graeco in finem.J Cum finis legis sit CDristus,ut alibi dicit Paulus lex fuerit paedagogus in Christo; Iudaei qui no potuerunt videre Christum,no potuerunt intendere oculos in finem legis, quae euacuatur in Christo;quia Christus exemit nos a maledicto legis, Distus pro nobis maledictu. Dominus stultus ect: τιιθiritus Domini,ibi libertasJ Per libertatem, hic Paulus B non intelligit libertatem a peccato,aut a misieriis: sed libertatem penetrandi
ad interiorem scripturae sensum, qui legitur sub velamine literae. Nos vero.r uelata facie gloriam doministe lantes,in eandem imaginem transformamur a claritate in claritatem,tanquam a domini stiritu.J Declarat quam libertatem spiritus nobis attulerit. inquit ergo,iros non velata, sed reuelata facie gloriam domini speculantes rin Graeco textu hoc melius explicatur,tanquam in speculo videntes . Speculum . in quo inspicimus Dei gloriam in hac vita, donec ambulamus per fidem.& non per speciem,est Christus,qui finis legis est: in quem Iudaei,velata facie, nequeunt oculos intendere. Nos vero,in eum oculos intendentes transformamur a claritate in claritatem;a claritate fidei ad clarit tem speciei tanquam a domini spiritu. In Graeco dicitur, sicuti a domini spi- C ritu, id est,sicut par est, nos transformari a domini spiritu. Et Graecus textus potest exponi,tanquam in speculo reserentes. C A P UT 4-F x his, quae statim in fine praecedentis capitis dixerat, habere se faciem re uesatam , qua potest introspicere sensum interiorem literae, & Christum in ea; potest erram ipse ins pici,ita ut nihil occultum adferat auditoribus suis; sed animum totum ac mentem eis patefaciat; quod non seruabant pseudoapostoli, sed occultabant, fictis & compositis verbis ac gestu, auaritiam dc intemperantiam animi. Quod si quibus adhuc opertum erat Euangelium Pauli, non contingebat hoc eis ob velamen quod Paulus gestaret,sed ob eo-D rum ccccitatem. Non enim seipsum praedicabat Paulus, sed Iesum Christum;
cuius mortem ob varias & magnas tribulationes,quas patiebatur, circuns rebat in corpore suo, ob spem suturae resurrectionis . nam in ea, uae non virudentur & aeterna sunt,intendebat oculos non autem in temporalia, quae videntur. Haec summa. Id o babentes hanc adminisbationem, iuxta quae miserico diam consecuti sumus, non disicimus oed abiicimus Occulta dedecoris: non ambulantes in astutia neque adulterantes verbum Dei,sed in manifestatione veritatis.J Occulta dedecoris, omnes fere intelligunt scelera,quae in occulto fiunt,sed ego pintius intelligo dolos de astutias quibus animi malitia occultatur indulterantes, in Graeco,dolose praedicantes verbum Dei. In quibus Deus huius ficuli ob- cacauit mentes infidelium.J Deum secuti,appellat Diabolum; quem amatores