In historiam creationis mosaicam commentatio auctore Jo. Baptista Pianciani

31쪽

merasse. Tol enim sunt solis aecessus vel ad meridianum vel ad ho-riron lem quot sunt dies, et tot hyemos quot anni. Resp. Nescio primum utrum hic loquendi modus tempore Mosis in usu suerit apud Hebraeos, nee certum est, illum usitatum fuisse Danielis aevo, qui fortasse , ut interpretes animadverterunt 3 ideo pOsuii vespera-mane pro die, quia alludebat ad iuge sacrificium , quod vespere et mane offerebatur , quodque per eos dies cessare debebat. Ulut autem res habeat, aliud proseclo est ponere pro die vespera-mane, aliud seribere: Et fuit vespera, eι fuiι mane. dies etc. Praeterea, ut iam indicavimus , si genesiaci dies a solaribus diebus diversi sunt, genesiaca quoque vespera et mane a vulgaribus differant necesse est. Nynnulli putant, eas voces in sua narratione selegisso Mosen quae viam ipsi ad sabbati praeceptum melius praepararent, ut ita homines allicerentur, ut sein diebus laborarent et septimo Deo vaearent, ait uel -ehior Canus iap. Bannes in I. p. q. 74. a. 2. , qui tamen opinatur sex illos dies unum tantummodo esse. Haee autem doctrina caute est accipienda. Moses revera non hoc sibi proposuit, ut plene eos mogoniam doceret, sed primo, ut suos amoveret a superstitioso cultu creaturae, inculeare voluit, Deum a mundo distinctum et omnium

Creatorem esse; secundo autem ponere causam exemplarem ut He-hraei sanctificandi Sabbati memores essent. Verum neque ad haec fictione opus habuit, nee omnino quidquam minus vere affirmavit. Potuit tamen ad indieanda satis longa tempora quae tamen determ nata essent ae duobus terminis circumscripta, licet longitudinis no- his incompertae et probabiliter inaequalis, vocem diem assumere: p luit etiam vocis diei usum illum inducere, ut voces vesperam et manstaliis, quibus uti poterat, praeserret. Tandem adverte, verba illa vespera et mane interpretibus cuius- eumquo sententiae aliquid semper negotii lacessere. Quomodo enim fuit mans sine soles Quomodo vespera' Quidam putant, lueem in inriente apparuisse, quidam in Oecidente. verum Oriens et Occidens ad regiones varias reseruntur: neque tamen primis illis diebus regio ulla erat. Si post duodecim horas lucis nescio cuius solis vice fungentis, in uno loco vespera lacla est, in alio tunc laetum est mane ,

I A Lapide in l. e. vid. eliam Pererium, Maldona luin , Menochium.

32쪽

quapropter tunc iam mano fuit quam vespera. Ail Augustinus iis Gon. ad lit. L. 1, c. 10 a Si hoc dixero, vereor no deridear et ab iis qui cer-α tissime cognoucrunt et ab iis qui possunt facillime advertere, quod et eo tempore quo nox apud nos est, eas partes mundi praesentia Iu-α cis illustret, per quas sol ab occasu in ortum redit, ac per hone omnibus vigintiquatuor horis non deesse per circuitum gyri totius e alibi diem. aIibi noctem. Numquidnam ergo in parte aliqua positu-α ri sumus Deum, ubi ea vespera fieret, quum ab ea parte in aliam

. partem lux abscederet' s. Praeterea tempus inter vesperam et mane tempus est tenebrarum, mae est non dies. Nonnulli, sed improprie, ut ait Corn. a Lap., vesperam vocari totam noetem, et mane intum diem volunt. Ubinam in Scripturis huius sensus exemplum invenere' cum Moses scripserit v. 5. quod appellavit Deus lucem diem, et tenebras noctem, cur statim in eodem versu et in sequentibus lueis ac tenebrarum tempus non diem et nociem, sed ve3peram

et mane appellasset ' Cum vespera multi putant incipero dies illos rat primus dies alii subsumunt, tunc incoepisse videtur cum dixit Deus: sit tuae: uti celori alii Dei verbis in eoepisse videntur lv v. 6, 9, 14, 20, 24. . Quidam primae lucis tempus coniungunt eum praecedentibus tenebris ut primum diem efficiant: aliis videtur absurdum, tenebras universales poni ut partem diei in iIlo eodem versu quo lucem appellari a Deo diem docemur. Et praeterea in hemisphaerio quod illi ubi lux adparuit opponebatur, prima dies suisset perpetua nox. Igitur nec in vulgari sententia difficultate carent verba illa vespera et mane. Putarunt etiam per en allagen scriptum: fuit vespera eι fuit mane, dies uniu, ponendo praeteritum pro laturo: Sol enim non erat primis tribus diebus s. At plano non video quomodo vel in praeterito vel in futuro dici id queat de primis diebus, cum nec illorum ve-- Spera et mane a sole lunc primum producta sint, nec vero essent unquam in posterum sine Sole producenda.

Inter tot dissicultates, interpretationes et dubitationes, quid melius, quid tutius praestare possumus quam toleraro id quod Ecclesia tolerat, nec ea reiicere iam suam Dei verbo contraria quae naturae ob-SDrvatores concorditer asserunt , quos inter et multos existere eius scientiae peritissimos . et multos veri latis sinceros amatores eSge, noni Ouaestiones seripturistieae. Loranii 1833. p. 7.

33쪽

paveos etiam divini verbi veneratores , nemo neget' Dicamus cum s. I lio ma α Mihi videtur tutius essc, haec quao Pbilosophi commvno

a senserunt et noStrae fidei non repugnant nequo esse sic ass renda

a ui dogmata fidei, licet aliquando sub nomine Philosophorum in-α trodueantur , neque Sic esse neganda tamquam fidei contraria', ne a sapientibus huius mundi contemnendi doctriviam fidei praebeatura oceasios p. X. l Sequamur ergo quam exposuimus sententiam eui si valedicere dissicultas aliqua insolubilis sive ilicologi ea sive phystea iusserit, integrum tunc nobis erit ex reliquis duabus quas antea indicavimus conciliationis viis unam aut alteram capessere. XIll. uuorsum haec ' dicet aliquis. Quae nos impellit ratio, ut ad eam explicationem quae minus Obvia est confugiamus ' An tion potuit Deus, sicut ipat platuit, operari Τ Εceur dici nequeat, suisse dies illos sex e nostris hisce diebus ae revolutione telluris circa proprium axem doli nitos ' Cur longissimas et sorsan inaequales periodos iii illis latere putemus' - Respondeo: quia et hoc ipsum satis innuit scriptura, quod infra videbimus; et non leves patitur dimicultates vulgaris interpretatio, quod iam ex parte Ostensum est. Tum quia alia ratione

Mosis cosmogoniam, iuxta praesentem scientiarum statum, explicare nequeo: Quia ubi hanc explicationem acceperis, non modo omni di licui tale expeditam habebis Mosis narrationem; sed divinam quam hahet Originem . miro prorsuq modo confirmatam reperies. Praeterea quia haec est vel omnium geologorum, vel saltem plurium eorum-

quo doctissimorum hae de ro certa sententia; ac iuxta prudens Aristotelis placitum ea probanda sunt quae vel ab omnibus alicuius seientiaste ultoribus, vel a pluribus , vel a principibus docentur. Denique quia rationum momenta , quibus eorum innititur doctrina , summi ponderis esse videntur. Revera cum perspiciamus tot Naturae disgi pu-lοS in hoc convenire , quorum plerique ex innata gloriolae cupiditate nihil malunt quam nova proferro et alios resollere, qui inter se in theoreticis quaestionibus saepe dissentiunt, qui saepe in multis , a criter aliquando pugnant sive pro aqua sive pro igne , t unde No ptuni starum et Vulcanistarum vel Plutonis larum appellationes ortae quorum alii sincera animi religione revelatas veritates defendunt, alii do his vix aut no vix quidem cogitant, alii aliis aperte adversantur

profecto liuiusmodi consensus validissimis dicendus est gigni argu mentis , cuiusmodi sunt quae o sariis sensu pereeptis , iisque magnis Diqitigod by Corale

34쪽

insignibus et constantibus sponte dimanant. Profecto satis clare natura Ioquatur oportet, ut inter se eius interpretes tam mire conveniant i . Ex his, vel naturalium scientiarum imperitus, quivis Concludere debet, saltem valde probabilem eorum doctrinam esse , docente Suario, sententiae magis philosophicae et ralioni conformi magis inhaerendum est, quando Scriptura non cogit. De Op. aeae. dier. L.

II. c. 7.2Poterat Omnipotens et uno momento temporis omnia facere, ut verbis Augustini 2 utar, et res universas cogitatione ipsa celerius elaboratas completasque proferre I poterat elementa et mixta et organis praedita corpora tum vegetantium, tum animalium , Simulque animas creare easque corporibus coniungere. Verum qui3 novit senium Domini, aut quis consiliarius eius fuiι 2 Certum exploratumque est, Eum id potuisse , noluisse tamen: quod et geologicae observationes confirmant, et apertissime patet e scripturis, praesertim ex cc. I et II Gen. ubi accurate opera successiva Moses dinumerat, et ex aliis alia producta refert, non vero proprio creata, hoc est e nihilo facta, ut ex aqua pisces, e terra plantas, quadrupedes terrestres et hominem. α Αta qui , ait Petavius , dici haec ex nihil O procreata necesse est , si mo-

creationem, materiam ipsam permittere concreatis Naturae legibus s quae nihil aliud sunt nisi Creatoris voluntates universales Seu , lar-tRSSe accuratius, uniformes et permanentes l, ut inde et coelestia corpora coalescerent, et mixta sormarentur et omnia Naturae phaenomena exSurgerenti tum s0lum immediate per se agens, ubi operia Creatore intento Naturae vires impares essent: potuit nempe legibus a so ipso sancitis creatas res non solum conservare, Sed etiam modis variis perficere, consociare et aliter atque aliter effingere, atque sui Christiani poetae phrasi utar l ornare superinductis informia

s Broechi, loquens de peduliari quadam quaestione geologi ea, seripsit. et Convie-α ne ehe la natura assai ehiara mente si esprima , perelist qua tiro filosofi sieno a d' aeeordo n. Stato sis. det svolo di Roma p. 195.2 De catechizandis rudibus e. XVII. Ante verba ei lata ait, Deum sea diebus operatum esse, et 1eptimo requievisse, ubi videtur vulgarem sequi sententiam , quam lamen , pro doctis scribens , nec antea secutus erat nec poStea Secutus

est in Libris de Gen. ad lit. , et de civ. Dei. 3 Lib. I. C. V. g. 4.

35쪽

formis i. quod ei modo facii. Da primis illis statim a creatione tem-

pdiibus ea ratione in mundo operatus esset, ac post priorum creatio-Nem Parentum Semper operatus est, nimirum per Naturae leges, interveniens tamen ipse absque legum naturalium ministerio ubi is laces esset uni. Ila Dco placuisso, geologicae disquisitiones Osiondunt atque innuero etiam aliquo in loco Moses vidctur, quod insta indicabimus. Age vero: Si naturae legibus luna hic quem nos incolimustum alii similes globi coaluere, tum quae minoralia vocant et Strata Ierrestris corticis et montes et alia huiusmodi constituta sunt ; cerio sex nostrorum dierum hoc Opus non fuit, sed temporis longo diuturnioris, quo tempore Filii Dei, nempe angelicae intelligentiae, Creatorem laudantes iubilabant, et mirifica illius opera et concreatas ab eo leges Sapientissimas, a foecundiastinas admirabantur. At huius temporis intervallum quantum fuerit determinare non possumus 2. Potuit certe Deus iis ipsis legibus quibus etiamnum naturae cursum moderatur ei regii, non modo corpora universa coagmentare , Sed et atmosphaeram a crassiori materia Secernere, et per eam superiores aquas, i. e. nubes , a terrestribus aquis separare, et lias in unum locum sive

in plura congregare, potuit semina vel minutula germina in arbores amplificare, atque astra Coeli telluri nostrae perspicua reddere. Iam- vero si Deus legum Suarum miniSterio usus non est, dicendus erit Omnia immediate persecisse, at nihilominus humani instar opificis,

pluries operi admota manu v. g si prope nu. ; imperlaetaque secis-

Se atque γαυφα , ut post breve intervallum, ope magnorum miraculorum, ea Peisiceret atque exornaret; quod plane suisset leges omneS quas nuper naturae imposuerat in ipso naturae exortu violare. Nisi sorte quis suspicetur alias pro eo tempore leges, qua Si provisorium quoddam ut nunc dicunt gubernium, et ab iis quae nunc Sunt diversas su necisse Creatorem, quas illico post efformatum Adam abrogaret. Haec omnia nee ullam veri similitudinem prae se serunt,

1 Marius Vietor. 2 Λit Arnoldiis Abbas Vallis Bonae. Spei De opere rem dierum . . a Verumu illius Spalii interea pedinem, quam ante temporum vicissitudinem invisibili ieru Dei sapientia prima opera disponebat, definire temerarium est, maxime eum 6 ea uouleae seri plurae de hoe nihil certe tradiderint.

36쪽

immo potius videntur absurda. Praeterea cum iis quae oculis obsρrvantur nullatenus congruunt, et Scripturam irrisioni exponunt, quod quantopere sit cavendum, et Augustinus et Thomas docuit, ut pru-dons quisque ac pius facile perspicit. XlV. Praecipua sausa cur Deus sex diebus opera sua molitus sit, quae momento et simul omnia sacerti poterat, haec videtur Petavio, ut humano captui omnipotentis esseientiae suae modum accommodaret. Verum nemo, ni pulo, ex his qui nostro aevo in scrutanda natura eiusque legibus occupantur, facile dabit, Creatorem in condendo universo hune sibi finem proposuisse, ut suum opificium hominum captui accommodaret. Invenimus e contrario, quae rerum naturalium caussas investigando honi ines primo coniiciunt, ea saepe longissime abosse a veritate; et vero laboris ac tenebrarum plenam aleam

dedisss Deum filiis hominum, quum mundum tradidit disputationi eorum. uuamvis enim nativa illa sciendi cupiditate excitati, naturae Ialebras nunquam non conati Sint introiro ot Dei opera perspecta ha here, tamen valde pauca vel ipsi philosophi, meditando observando experiendo, supputando, Post multa Saegula, POSt magnos errores invenire potuerunt; ut docto in primis homini palam esse debeat, omnino datum nobiς non esse, ut universa quae operatus est Deus ab initio usque ad Anem inveniamus 1. Haec pluribus confirmare exemplis.

ei quidem luculentissimis, haud dissicile laret, sed non est huius loci ista disputatio. illud potius non facile percipio, quomodo Mosis narratio, ut ea vulgo accipitur, sit hominum captui, rudium praesertim, valde accommodata. Puto, facilius homines intellexissent solem in principio immediato a Deo factum, quam ignotam illam primi diei et

a sole distinctam lucem, cuius caussae et usus et consequens status aeque ignorantur; vel tres consequentes dies qui sine sole sunt, at mane habent et vesperam. Puto, facilius aridam una cum mari in.

principio Deum secisse sibi persuaderent homines, quam terram Pr,mo aquis opertam , deinde die tertia Dei imperio ex undis omersisse itota illa aquarum mole in humiliores globi partes recedente , quasi vero tu ue et non antea vim accepissent aquae per declive labendi, et Euopte pondere deorsum tendondi, quod nonnulli existimarunt. XV. Exponere naturales rationes quae ad sormationem terraque i

37쪽

tur requirere, hoc esset integrum tractatum philosophicum conscribere, quae sparta theologorum non est. Ego, ut nonnunorum desiderio Salis sacerem, qua potui brevitate heic praecipua collegi. Multorum suit sententia, in principio totam telluris materiam cum materia solis, lunae, a Strorumque omnium, in unam massam incon- uitam et indigestam confusam fuisse et veluti conglobatam; cuiusmodi Chaos est Hesiodi et Ovidii i. Complures antiquorum, ait Pela ius 2, initio rerum et ante dierum sex opera, informe quiddam et inconditum a Deo procreatum censent, quod vel materiam appellant. Augustinus l. De Gen. eontr. Manich. c. 5. a Prima materia, si inquit , facta ost confusa et informis, unde omnia fierent quae si distincla atque formata sunt : quod credo a Graecis χαos appellari.

α Sic enim et alio loco legimus dictum in laudibus Dei : qui se a cisli mundum de materia informi: quod aliqui eodices habent

a. de materia invisa D. Εὶ c. I. ε Informis illa materia, quam de . u nihilo Deus sucit, appellata est primo coelum et terra, et dictumu est: In principio feei ι Deus coelum et terram: non quia iam hoc erat, si sed quia hoc esse poterat. Nam et coelum scribitur postea lactum. si Quemadmodum si semen arboris considerantes, dicamus, ibi esseu radices et robur et ramos et fructus et solia, non quia iam sunt, sis id quia inde sutura sunt .... Dictum est coelum et terra, quia in- si de futurum orat coelum et terra. v Etiam terrae invisibilis et incompositae et a Sat eι aquae appellationibus eamdem putat designari materiam; sed sub his omnibus nominibus materia erat invisa et informis de qua Deus condidit mundum. Idem sentit in Lib. XII. Confess. cc. 4. 8, 12. Hanc interpretationem Augustini exemplo posuere Albinus Flacciis. Beda, Isidorus, aliique qui Augustinum consuevexe Sequi, nec non Caesarius Dial. I. Interr. 51. Attamen Λugustinus in Lib. Contra Aduersarium Legis et Prophet. negat, Deum informem . prius fecisse materiam, et intervallo aliquo temporis interposito, forminasse quod informe prius fecerat, sed docet, eam conereωδε mundo. idem docet De Gen. ad lit. L. I. c. 15: quae opinio a priore diversa Videt , nisi dieamus cum f. Thoma I. p. q. 66, a r. i. in quod his locis si Augustinus accipit informitatem materiae pro carentia omnis lar-l V Petav. L. I. e. 4. g. 1, 2: e. 15. g l. 2.2 L. t e. n. g. l. ' ' .

38쪽

a mas; et sic impossibile est dicere, quod informitas materiae tempo-α re praecesserit formationem ipsius. Si enim materia informis prae-u cessit duratione, haeo erat iam actu, hoe enim duratio importat. ...u dicero igitur materiam praecederct Sine forma, est dicere ens actua sine actu, quod implicat contradictionem s. Prioribus vero locis Augustinus ab illa materia confusa et informi non exclusit omnem so mam, et ita, iuxta s. Thomam. Basilius, Ambrosius, et Chrysostomus docuerunt, informem materiam ipsius formationem tempore praecessisse. Quomodocumque sit, qui sentiunt, Deum in principio creasse tantum materiam quamdam informem, et quoddam veluti Chaos ex quo postea omnia corporea secerit, videntur et ipsi ponere, ex eadem massa tum terrestria corpora tum coelestia formata suisse, quod et Po-

invio visum est C. IV. g. 1. l.

Quamvis recentiores philosophi solis et praesertim stellarum notiones habeant longo ampliores quam habueri ut antiqui, et magis ad veritatem accedant; tamen haec sententia non modo eorum Placitis non adversatur, qui uimo cum his perbelle cohaeret. Geologi observatio nodocentur, creata corpora naturae legibus commissa fuisse, atque harum ope, quidquid ipSae esticere potuerunt. essectum; et praeterea rerum mixtionem et quamdam veluti confusionem ordini praeivisso quod et Moses docuerat : quae omnia cum sententia illa optime congruero videntur. Praeclare vero cum illa convenit recentium Astronomorum hypothesis. Hi in omnibus coeli partibus maculas quasdam luminosas. diffusas, quas nebuloSas appellant, detexerunt. Quaedam ex his, dum per valida tolescopia inspiciuntur , in tot stellulas resolvuntur , uti quam Galassium appellant seu viam Iacteam: aliae contra nee exquisi-iissimis explorata instrumentis, pari modo resolvuntur; sed aliqua tanium stellula in huiusmodi nebulosis apparet,vel prorsus nulla. Videntur itaque esse massae quaedam tenues , diffusae et luminosae materiei. duae maiores sunt, irregularem ostendunt figuram, ad instar nubium quas trahit agitatque ventus: minores circulari formae accedunt. Aliquando. inter duas ex hisce maculis quae rotundae, distinctae et circum- Scriptae sunt, tenue quasi filum nebulosae substantiae adparet, utrius quo circumferentiam coniungens, quasi index et testis communis originis. Harum macularum lux valde tenuis esse Solet et uniformis; verum huc et illuc spatio la quaedam adparent magis luminosa. ubi densior luminosa materia merito creditur. Porro condensatio haec ab uni

39쪽

versali gravitatione repeti potest, quae circa quaedam attractionis cen- ira materiam coniungit. Si ita So res habet, nebulosa materia pluribus in locis hac vi dimota aperiatur et dividatur necesse est; quaeque una erat massa, resolvatur in plure distinctas, proximas et aliquando Per tenuem aliquam nebulositatem coniunctas, donec mole uiae istae conformentur in sphaeram cuius densitas a perimetro ad centrum Crescat : ita paullatim satis distinetus a tenui circumstante materia nucleus siet; qui tandem, dicunt, evadet stella quae per aliquod tempus tenui aliqua nebulositate circumdata conspicietur. Sic , iuxta illos, tot liunt stellae, quoi altractionis centra in nebulosa illa exstiterunt. Iam, temporis intervalla quae ab huiusmodi transformationibus requiruntur, brevia esse non possunt multum quoquo iuxta varias nebulosae materiae circumstantias variare inter se debent. Hae igitur nebulosa , quin earum materiam diverso tempore supponamus creatam , diversos status ex illis quos exposuimus exhibere nobis possunt, ut eas conspiciamus plus vel minus a persectione sua, sive ut ita di eam, a maturitato remotas. illud addo etiam , qu0d distantiae horum cor P irum a nobis valde inter se disserre credendae sunt: igitur etiamsi omnia ad eumdem maturitatis gradum pervenissent, nobis nihilominus cliversos illos gradus diversa ostenderent. Dicunt huius doctrinae as- Sectae, nos verarum stellarum formationem testes inspicero: verum in hoc non nihil est adnotandum. Nos enim re Vera non praesentia, sed praeterila videmus: eeitum enim exploratumque est, in tempore lutem propagari. duum itaque agitur de terreatribus rebus, certe sine sensibili ori oro praesentia no3 perspicere, n0bis ipsi Persuadere possumus. Λt quum de remotissimis obieetis sermo est, uti sunt stella o fixao et nebulosae, decursus aliquis annorum neceSSarius est, sortasse saeculorum et, qu0ad remotiores nebulosas vix tet Oscopiis Perspicuas, multorum fortasse saeculorum, ut lux ab illis ad nos usque perveniat.

tiarum igitur speculator, non quod modo evenit videt, sed quod a longo tempore suit. Potest quoque fieri ut in una videat quae temporo quartae Uiei, seu quartae periodi Genesia ae, eveniebant; in altera quod .uilo quartam diem accidit, in altera quod prima die vel prima pe-itudo. Possibile est, stellas. quarum sormalioni assistero se dicit astronomus , a mullis iam saeculis esse periectas, et ab eo fortasse tem p

te quo sol primo adparuit in firmamento Coeli, ut illuminaret super terram et praeesset diei. Dissiligod by Corale