Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

131쪽

insigni perinaei, ani et urethrae, durante lotii

emissione, dolore. Ab anno I 63 dolor lumbo xum tutensus iton fuit; conquestus aeger tantum de lancinante dosore est, dum lotium mitteret. Ad suit in perinaeo simul induratio, aluus dum deponeretur, tenesmus. Subinde dolor intensilissimus redditus est, urina guttatim profluente. urina sedimentum albidum, copiosum, densum demisti Ex tali sedimento leuamen morbi. Arena in lotio nulla, calculosae dispositionis nulla vestigia. Attamen adseritur, caleui Os minutos, rubi Cuu p. ra. dos, saepe decessisse. Diuisa statim medicorum opinio fuit alii calculum adesse, alii deesse, adseruerunt. Cathetere nil calculosi detectum. Caleu lo sum renum dispositionem et haemorrhoidalia conamina WERLHoFIUs accusauit. Vuae ursi herbam commendauit, quae et ad tempus proficua fuit. Ulcera vesicae alii accusarunt; crastiora tamen vesicae urinariae latera, examine cum cathetere instituto, inuensa sunt Frater aegri eodem modo adfectus demum p. 74. periit. In vetica nullus calculus inuentus est, sed peritonaeum cum vesica urinaria in regione super osse pubis sita firmiter coalitum, vesica admodum distenta, lateribus crassitie digitum aequantibus, prostata tumida, dura, ureteres dilatati, in renibus puris insignis copia reperta sunt. Aegri status per plures annos morbidus quidem, sed doloris expers fuit. Tand ni anno I 78o subito renis sinistri dolore tanto correptus est, ut vix sellae insidere posset. Eum oleum caleput Cum liquore anodyno minerali HoFFΜANNI sedauit. Vltimo morbo perfrigerium origines dedit, idque excipiens catarrhalis febris, cum pertinacissima tussi, conatus ad urina in emittendam perpetuos excitante coniuncta. Haec symptomata omnia ri-

132쪽

cini oleum egregie sedauit. Tandem summis doloribus emaciatuS et perpetuis ad urinam conaminibus, guttis urinae sanguineae, ichorosae redditis, vomituque continuo a renum sorte exulceratione vexatuS, supremum diem obiit. Ιnciso cadauere, sinister ren concrementum lapideum, fabam referens, continuit, in doἀtro hydatides obseruatae, ipse vero materiam ulcerosam continuit. Urinaria vesica calculum continuit sἔvncias pondere aequantem, reni sermem. Prostata

glandula flaccida, interne suppurata fuit. XXVIII.

i. f.

LEOP. Μ. A. CALDANII Physiologia corporis humani, eX latino sermone tranStata cum armnotationibUS. Merita OALDANix in rebus physiologicis summa et latinorum exemplorum in Germania raritas editorem ad versionem instituendam commouerunt. Accedit, quod compendia omnia physiologica aut rem nimis succincte expeditam contineant, aUt non quae in ipsa natura humana agam tur, sed proprias auctorum opiniones, subinde veritati contrarias, contineant, in quam culpam inprimis Cl. IADELoae ex editoris mente incidit. An-

notata editoris satis copiosa excerpta potissimum

133쪽

ex auctoribus continent, proprii parum. Versio ALEXANDRO BRAΜB ILLAE, Augustiss. Imperatoris chirurgo primario, inscripta est, et in chirumgorum inprimis, latinae linguae ignarorum, usum edita.

i. e.

Litis medicae iudicialis historia continua

Rixarum historiam continet inter medicos Mo

tem ex FRIE si x partibus fuisse in hoc opusculo adseritur. Ex tota contentione hoc patet, quod in regionibus, quae legum medicarum celebritato quadam gaudent, aequitas medica subinde rara, ius ambiguum sit. XXX.

i. e.

134쪽

Societas haec aliarum, quas Helvetia iam produxit, aemula physicam prR sertim, quam vulgo appellamus, chemiam et historiam naturalem viterius excolendi finem sibi proposuit, et si quidem ex primo hoc publico testimonio iudicare liceat, non spernendos suae diligentiae spondet fructus.

p. I. De decompositione et noua compolitione lapidum ope virium naturalium peracta, auct. Com. G. de R A SUMO SK;. Comprehendit scilicet sub nomine virium naturalium vireS aeris, aquae et ignis, et multa exempla rupium et montium earum vi arrosarum et destructarum enumerbs; persuadet

sibi Illustriss Auae non nisi humidi aut aquae interuentu salia in aerem recipi posse, et aerem soluim vix aliquid in destritendis petris et montibus essicere; conatus id praecipue exemplo muri cuiusdam ex lapide arenario, cuius generis argilla caementi instar est, exstructi prope urbem Lausannensem probare: Nos, quamuis concedamus, in hoc casu, aquam, qua aer in hune locum per ventum adsectus grauidus erat, multum ad hunc murum destruendum fecisse, et aerem aquae consortio stipatum celerius validius quo agero, quam quidem aerem solum, vix tamen, tot aliis exemplis refragantibus, ζmpetrare nobis possumus, ut credamus, aeris solius in mutationibus istis producendis vim nullam esse. p. 9. Tabula animalium quadrupedum, ad ordinem

assinitatum naturalium composita, commentario uberiori explicata, Auctore T. P. BENTHO UT VAN BERCHRM. Miramur eruditionem egregii iuuenis, qui, si eo tramite pergat, historiae animalium multa eaque eximia pollicetur; dolemus tamen, quod ex lectione huius libelli coniicimus, libros potius legisse, quam naturam ipsam, et intex libros, qui in eundem cum ipso collima-

135쪽

bant scopum, non pauc0s, praesertim germanorum nostr Um naturae scrutatorum neglexisse.

Disposuit animalia quadrupeda I in ea, quae duObus et pedibus et manibus gaudent, qualis est homo; a) in ea, quae quatuor manus habent, quo resert simias; 3 in quadrupeda ambigua fissis pedibus , quae pedibus anterioribus ad instar manuum adhibitis cibos ad os admouent; huc refert glires

LINNAEI, q) in quadrupeda proprie dicta fissis pedibus, quo seras resert in quadrupeda pedibus bifidis; hic pleraque animalia do metrica atque edulia, et reliqua ruminantia militant; 6 in quadrupeda pedibus ungulatis, hiQ, quo iure, nescimus, etiam bradypi; transitum porro ad adfines animalium classes declarare conatur; disserit de causis varietatis hominum, tum de natiuis varietatibus, quarum nouem statuit: I lapponieam; et talari eam, quam tamen non satis a priori disterminat; 3 sinensem, quo etiam incolas Iauae resert 4 incolas insularum Formosae et Marianarum; S Europaeam; 6 incolas Moluccarum, Asiae meridionalis et Africae septentrionalis; nigram; 8 castam; 9 Americae meridionalis. Animal Gnou transitum facere a boue ad equum, camelopardalin

a camelo ad ceruOS.

Descriptio machinae igne agitatae, ad eleuan-p dam absque pistilli ope aquam, atque exsiccandas, quae lacubus Neocomensi, Biennenti et Moratensi intersitae sunt, uligines accommodatae, austi Frau-

solis; adiuncta simul icone. Consideratio lassilis, besemmi me dicti, et petre p

factorum quartosorum, una cum coniecturis quibusdam formationem rupium primitiuarum spectantibus, auae Com. G. de RAsi1Mo SKI. Enarrat primo, quae alii iam de belemnitae origine aut lamniarunt, aut verius dixerunt; WALCHIO t mon

136쪽

et scuΜynnino , qui multum sane in enucleanda istius fossilis origine elaborarunt, nominatis quibdem: Naturam belemnitae semper eandem esse; nescimus equidem, quid hoc sibi velit, habemus autem ipsi mei belemnitas in lapidem calcareum, alios in lapidem suillum conuersos, alios pyritaS, alios ferri minera calcisormi factos; archetypum besemnitae non posse esse testaceum quoddam omthocerati tae aemulum, quia indubitata non raro Cernuntur vestigia, mollem olim fuisse; habemus tamen cochleas et conchas dura satis testa munitas. quae quum inter fossilia comparent, compressa quasi videntur; annon verisimile est, belemnitae testae, probabiliter longe teneriori, idem accidisse alios belemnitae archetypos nudos ac liberos, alios testa munitos maria olim peragrasse. Molles etiam animalium partes, imo integra id genus animalia, a natura nonnunquam in lapidem conuerti, multis exemplis adstruit; nollemus tamen alcyonia huc referre; quae enim inter fossilia vulgo hoc nona, ne insignita sunt, archetypos suos in molli Alcyonii in ΝN. genere habere, perquam dubitamuS. Belemnites subdiaphanus, quem Illustriss. Auctor in Rusia minori deprehendit, et tanquam specimenbelemnitae testa sua orbati describit: Belemnites ex monte Iura, forma sua susum aemulans, cuius archetypus animal non testaceum fuisse Auctori ubdetur. Forsan archetypum belemnitae adhuc in maribus nostris versari, quamuis hactenus ignora tum. Memorat praeterea lignum in lapidem a gillaceum mutatum in Finnia suerica, in lapidem arenarium in Russia meridionali repertum, lignum a vermibus adrosum in quamLum lacteum conue sum in litto re Belgiae deprehensum, quod post rius etiam icone illustratum exhibet; errat tam es ,

si Praeter aESNn-Μ neminem descripsisse lignum

137쪽

aut alia in quam uri conuersa putat; praeter alios plura eiusmodi designarunt Eques Nobilis a uoRMet Clariss. Pucus. Omnes geologos hodieri OS, duce Illustriss . Com. a BURFON, montes nosti OS Primarios pro opere fusionis vitri praeparationi aena

lae habere, falso sibi persuadet Auctor; ipse putat,

mundum nostrum ante creationem non fuisse, nisi turbinem materiae, omnia corporum principia segregata continentem, et multum certe accedit eius explicatio ei, quam Generos a GL RICHEM haudita pridem suggessit; quos appelsamus primarios, esse quidem antiquissimos montes, sed quemadmodum reliqui, ex sedimento natos; continere igitur posse corpora organica, in lapidem commutata. Descriptio specierum quaruntam nouarum aut P. minus cognitarum rosae, et nouae speciei aceris quarum etiam icones exhibentur,) auff. REYNTER.

Multum utique laboris huic generi impendisse videtur Clariss . auctor, sed dissicile utique erit, quamdiu, quinam sint constantes characteres, in alio atque alio solo, coelo, hortulani artificio invariabiles, cum plena certitudine nondum sit determinatum: tres hic describit, qusts putat, singulares ax INNEo nondum definitas rosae species; r vemnam, alias maialem a florendi tempore dictam, in locis montosis et sterilibus, et prope Lausannam

in loco Rosia1 crescentem, rosae alpinae satis adfinem, ast spinis, caule minus ramoso, ramis longio

xibus, fructu globoso stipulis inuoluto discrepantem, ain repentem, in locis pariter sterilibus et alsispeS nascentem, ad eam, quam HALLE RUs Hist stirp Helueti indig. n. IIoa propo acredentem,

stylis tamen glabris, et caule repente humilem etiam tribuit suae HALLER' s) ab ea diuersam; et 3 musti ram, in sepibus et lucis vallium at in rum prouenientem, foliis obscurius virentibus a I 4 canina,

138쪽

canina, cui propior est, floribus corymbosis ab omnibus reliquis rosae speciebus distinguendam. Accedit species aceris, ab Auctore Acer vernum nuncupata, et in rupibus ad pedem stipium protuberanti-Dus nascenS, ala, qua semina cingantur, a reliquis

speciebus facile discernenda; non enim lateribus adhaeret, sed apici. p. 7ῖ Descriptio noui lapidis, oculus mundi dicti, aut .

quae cum eiusmodi lapide, qui, dum siccus erat', lassis opacitatem et colorem mentiebatur, ipse instituit. Euentus idem suit, quem in suis experimentis

P- 76. Iter in regionem Uevaci et partem Valesiae inferioris susceptum ac delineatum a Com. G. do RASUM WSKI: Inter pagum S. Saphorin et oppidum Cully rupes brecolae, ut loqui amant, Ux fraς- mentis marmoris viridis, ba altae vel potius sola o e li) petrosilicis, et lapidis arenarii inter se conglutinatis compositae; derivat illas Illustriss . Auctor a

Calcarea Iurae montium catena, quae vallem, iri qua lacus Moratensis iacet, cingit. MonS calc, TeuS Th0may, ex quo torrens de Enen oritur; inppice eius, prouti etiam infra templum pagi Mon- trdux, rupes tufacea, seque Hylinii dicta, ex cuius vertice pluviae ad instar in puluina ad radicem eius positam delabitur aqua, muscos ibi vegetantes co lice lapideo hinc inde quasi ex globulis conflato obducens. In uliginibus Chautin aqua hepar suli Muris sapiens. Inter pagum Gotta et arcem Chil lon strata marmoris nigri venis albis variegati Amoena vallis, quam Rhodanus percurrit, ab initio ob uligines insalubris videtur; prope At te innumera lapidum rotundata fragmenta, quae fluuium istum a 1ummis alpibus procedere satis superquo

testantuni vallis ista ab oppido B ad urbem S.

139쪽

Maurice magis magisque angustatur; prope posteriorem tres rivi Rhodano se immergunt, quorum aqua amara est et nigricans. Prope pagum Uionne primum apparuit Auctori saxum serna cum, ex quo magna montium valesiacorum catena constare ipsi videbatur, quamuiS duritie, mutua partium propo tione, micae colore perquam vario; dubitamus t men, veri granitae venis, uti Ill. Aui . vult, unquam fuisse variegatum; prope cataractam Piffe-vnche rimas eius asphalio oppletas reperit, impinro quidem, flammam tamen satis facile concipiente: propo Martigny montes ex saxo cotario conflatos esse deprehendit; eo loco , quo arx Batia sita

est, strata alabastri spurii albi et teneri, et propopagum Charrat egregium gypsum arenarium, quod effoditur. Torrens Dranosa enormes massas ex montibus secum rapit, plerasque granite constam tes, licet montes proxime cingentes ex saxo somnaeum constent. Prope S. Bretnchier metalli di-na, accessu tamen adeo dissicili, ut galena, per qua Lum granulatum disseminata, vix effodi cum fructu queat. Montes vallem prope Bagnes circumuallantes, strato ardesiae tegularis, in Valesia ad instruenda aedificiorum tegmina satis vulgat τ, testi: prope vicum Gnux de Serrage metalli fod

na, ex qua cob alti minerae variae eruuntur; inter

S. Branchier et sagnes fodina, ex qua argenti viui minerae prodeunt: prope Lidoles aurifodina, in qu posteri0xe regione, et quidem in valle monti S. Bernardi finitima cobalti quoque et arsenici minerae inueniuntur: in Valesia quoque superiori s dinae , altera plumbi, alter cobalti, haud ita pridem colebantur. De rea gentibus, et eorum usu in analysi aqua-p. rum mineralium, auct. STRU v E. Pruno definit

dexterrimus Aust, quid sub eo nomino intelligi

i s veliti

140쪽

velit, et putas, nomen istud denotare omnia, quae talem effectitam in aquam mineralem edunt, et ex eo ad partes aquam ingredientes concludi queat;

Percurrit eo fine ea corpora, quae nuperiuS b. BERGMANN eo titulo commendauit, et cautelas

quasdam, tum in praeparandis, tum in adhibendis illis necessarias, proponit. Chartam succo heliotropii tinctam rubescere etiam, si aquae acido adixeo praegnanti immittatur; micarest terra, aero fixo onusta, non immutari colorem, quem cur Cuma aut aquae, aut chartae conciliauit, ea tamen, quemadmodum etiam magnesia, mutari colorema ligno sernainbuco impertitum, ipsumque rubin rem, quem ab aceto contraxit heliotropii succus.

Ferri, si quidem dephlogisticatum sit, praesentiam

tinctura gallarum non indicari; conducere autem e. g. in eo etiam casu, Vbi certi esse volumus, num omne ferrum acido aereo dissolutum sit; tunc enim, postquam aquae calcis ope omnis aer fixus segregatus est, ad illud detegendum adfunditur; alium etiam colorem producere, si aqua praeter acidum aereum et serrum nihil; alium, si praeterea adhuc

alcati contineat. Alcali phlogisticato, si quidem

bene praeparatum, inprimis eum alcati caustico p ratum sit, serrum ex acido aereo non deturbari posse; posse igitur ea ratione explorari, an ferrum eius aridi, an alius cuiusdam ope in aqua dissolutum sit; ceterum eo serrum quoque dephlogisticatum deiici; debere autem parcam eius copiam insigni aquae copiae semel et simul adsundi: Parcissimamaeidi nitrosi adhuc adhaerentis copiam efficere posiis, ut acidum sacchari non omnem ex aqua, si pra sertim parca insit copia, praecipitet terram calcaream: Terram ponderosam salitam sallere interdum posse: Ut sciamus, an argentum vel argentum viquum ex acido nitri per alcati, aquae inhaeren

utrum