Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

71쪽

Quod uiua calx cum aqua vehementer inest- P. I 83 Iescat, et ex aere humores attrahat, Ct Auctori ideo contingere videtur, quoniam multae ignis particulae sese calci insinuaverint non liberae illae quidem,sed fixae quasi, et qua dantenus cum reliquis Calcis particulis combinatae Quam sententiam ut eo speciosius ornaret, metallorum ignobilium exempla addidit, quae etiam simili ustione in calces conuersa maius pondus nanciscuntur, quamuis simul volumine crescant. Illae autem calces minorem partium Cori s fluentium iacturam passae, phlogistique tenaciores, hanc ipsam ob causam auidius igneas partes absumunt atque ita constanter retinent, ut ab a tu affusa neutiquam serueant. Idem vero in Casce Q. Auctor expertus est, nimirum hoc, quod addita sub umone inflammabili materie calx postea ab

affusa aqua nullum calorem contraxerit. Sapor, P. I 86. quem aqUa Cum calce communicat salmae alicuius et quidem alcatinae materiei praesentiam satis luculenter tostatur. In cuius origine explicandactae AH L I i sententiam Nostetr in eo sequitur, quod

calcis sub ustione diuisioni subtilissimae iunctam

eiusdem cum aqua commi tionem fissumat; hoc vero in magno illo chemico reprehendit, quod

Phlogisti et ignis puri in genesi salium describenda nullam rationem habuerit. Quodsi praeter diuisionem particularum nihil calci ustae contingeret, illam quidem aquam solueret, nec Ve ro alium saporem, quam saluum illum cretae cum aqua coctae, adipi sceretur. At vero, uti omnes rerum sapores ita etiam secundum Nostri sententiam) hic sapor sub ustione calcis proueniens ex ignis prosapia est. Atque erat profecto iam ante extini fionem in calce viva illud salinum princi, pium; quod postea in aqua calcis sese declarat. Ignis enim vehementia intimius inter se calcis par-

L 3 ticulas

72쪽

ticulas aquosas et inflammabiles miscuerat. Hine intelligitur, cur materiei calcareae multo phlogisto aqua et aere scatentes e. g. testae concharum. si ustas fuerint et postea aqua extinctae, insigniorem longe salinae materiei copiam, quam aliae terrae cale

reae, praebeant. Aqua constantius terrae calcareae tunc a

haeret, si sub Arma salis latitat. Propterea etiam ex calce semel extincta calcinatione denuo aquam expellere operosus labor est, quo plerumque tota

misceta calcavea destruitur. Terra calcarea in coniunctionem cum Vitre-

scibili admodum procliuis est. Insignis huius miscetae usus in architectura est, cum caementum Moerietin ex calce et arena fiat. Cum materies calcis salina plurimum ad caementi utilitatem faciat, cauendum, ne aquae nimia copia calx viva extinguatur, nec abundans sorte aqua et salinis partibus laeta prodigatur. Optimum vero caementum est, quod ex aequalibus calcis extinctae et arenae

et quidem subtilioris vel glareas partibus paratur. Cl Auctor hac occasione caementi alicuius firmisiimi mentionem iniicit, quod apud Lotharingos ex calce nigra argillacea, et arena tenui pari ter argillacea fiat. Calx viva cum glaciei duplici parte commixta frigus unius et dimidii gradus essicit, loci, ubi miscela ista collocabatur, temperatura congelationis gradum attingente. Terra calcarea aequali cadibonum olei cornu cerui portioni addita atque dein, bene clauso crucibulo, ignem Artem experta, nigrescebat, saporemque calce viva vulgari longe acri rem obtinebat. Quae massa, posteaquam bis denuo phlogisto obnupta et repetitis vicibus calcinata

fuisset, manifesta alcatini salis indicia prae se sere-

73쪽

bat; ita ut cum acidis esteruesceret, et liquores commi eos vegetabiles colore viridi tingeret. Numquam tamen, abundante licet addito phlogisto, omnis terra calcarea alcatini salis naturam assequi, tur. Semper enim aquae illi firmiter adhaerentis magna copia dissipatur, antequam cum phlogistos euius non minor quantitas aufugit ignis vehementia combinari postis. Quo fit, ut aliqua calcis pars in vitrescibilem terram abeat. Ex omnibus hactenus enarratis experimentis p. Cl. Auctor coniicit, saporem aquae calcis vivae portioni cuidam fixi salis lixiviosi inter calcinandum suborti tribuendum esse; deinde terras vitre- scibiles aqueo principio plane carere, adeoquo per se ad salis sermationem ineptas esse; deniquo ipsanhnaturam tum ignis subterranei, tum aquae marinae ministerio in immensae salis alcatini copiae produ-inone uti. Terra vitrescibilis, utut per se vehementis p. I97. smo igno fundi nequeat, terra tamen Calcarea adiuta ideo colliquatur, quoniam sub ipsa ustione materies salina alcatina progignitur. Terra calcarea cum aequali arenae portione sortissimo igne tentata, non sundebatur quidem, sed in calcem Quam mutabatur. Quae aeri libero exposita cuni humorem ex aere attraxisset, ignem denuo experta sundebatur, ita ut nunc massam spongiosam semipellucidam nec amplius in aere bibulam sisteret. Cl. Auctor salino principio fusionem istam Praecipue adiuuari atque perfici existimati omnis salium natura, commixtis inter se tem p. a 2.ra, aqua et phlogisto, absoluitur. Hinc declarari potest, cur eo plus alcatini salis calcarea terra lasegi tur, quo maior phlogisti copia addita suerat.

74쪽

ustione delituis, omnium purissimum; proinde etiam facile aufugit, et quod ex calcis vivae aqua terra decidat, absentiae illius tribuendum est; cum contra terra in hac aqua soluta maneat, quamprimum spiritus vini fantillum ei instillaueris. Ingreditur vero salis cuiusuis miscetam praeter ea, qua uiamiam enarrauimus, aeris quoque particula. In harum partium constituentium diuersa, inter saeproportione omnis versatur salium a se inuicem discrepantia. Asque hoc etiam stilia gignendi inimnus animalibus delatum fuit, marinis inprimis testaceis gypsum et sal marinum procreantibus. P. 2 os . Caeterum longe maior terrae vis alca lina quam acida salia ingreditur. Haec enim formam solibdam respuunt, atque operoso demum labore coacta atque condensata ab exiguo tamen caloris

gradu rursus liquescunt. Phlogiston, quod acida ex aliis corporibus avide arripiunt, ex alcatinis salibus lubentius in alia corpora transit. In illis autem longe purius est, quam in his, ideoque alcalia longe diutius ignem absque eo, Vt auolent, Patium tur, quam quidem acida. P. 2O8. Ignis acidis inhaerens a puro igne non multum 'abludit, testante hoc intensissimo acidorum omnium sapore Eo liberior autem ille acidorum ignis est, quo leuiora sunt, quibuS Coercetur, Vim cula, aquola nempe substantia. In iis autem Libbus, ubi ignis terra multa inuoluitur, sapor, nullus,

Certe exiguus, animaduertitur. Terra enim viri

tem ignis sit pores excitandi deleri, omnium optiume carbonum exemplo CognoscimUS, qui, multum licet ignem continentes, omnium tamen CO

porum insipidissima sunt.

p. 2Ia. STATILII aliortimque Chemicorum de uni,

versali ρςido eoque vi triolico, opinionem Ct Avictor

75쪽

slax reiecit, ideo, quod non minor sit copia

salis acidum continentium Corporum, quam eorum,

in quibus vitriolicum latet, neque etiam vestigia acidi cuiusdam inter salinum commune et vitrioliucum intermedii, ex quibus huius in illud transm fatio declarari posset. In eo tamen vitriolicum et salis communis acidum conuenire putat, quod in iisdem quasi incunabulis, in aqua scilicet marina

procreentur atque perficiantur, utroque nempe ex organicis corporibus egresso.

An acidum vitriolicum proxime et per se eum p. igne puro misceri possit, dubium adhuc est. Igne

enim adeo iam saturatum est, ut ignorentur adminicula, quibus maior eius copia huic acido uniri queat. Hoc ipsum essici, Ut, quam primum aer accesserit, colorem obscuriorem illud contrahat, turbante scilicet aere intimam ignis cum reliquis partibus acidi vitriolici coniunctionem. Quapropter etiam, si hoc acidum vasi vitreo in tenuissimum et capillare sere collum desinenti inditum lento igni imponeretur, hoc forsitan euenturum esse Cl. Auctor existimat, ut acidi misceta prorsus dirimeretur, aqua tantum et terra superstite. Cum aqua commisceri ita auidum est acidum p. et Ix vitriolicum, ut eius drachmae duae libero aeri e

positae post quinque dies tantam humorum copiam

ex aere attraxerint, ut nune unius unciae et qui quaginta quatuor granorum pondus aequarent.

Cum glacie autem ab initio quidem vitriolicum acidum perinde ac cum aqua ita incalescit, ut liquor thermometri Reaumuriani triginta subito gradus transcendisse visus fuerit; deinde vero misceta denuo refrigeratur, ita ut interdum thermometrum vehementius tunc frigus, quam antea fuerat, indicet. In terram vitrescibilem puram mechanica rationD

76쪽

diuisam atque contusam, nulla est acidi vitriolici

potentia.

P. zz9- Quamuis pruna iniecta oleum vitrioli susco colore statim inquinet, sumumque densum sulphureum exCitet, a carbone tamen extincta nulla mutatio huic acido accedit, ne tunc quidem, si cum ea digeratur; si tamen destillatorio igne usus fueris, prasinum sere colorem liquor inde contrahit, qui tamen in refrigerato rursus manescit. Si destili tio ipsa suerit adhibita, acidum sulphureum adscendet, relicto in fundo vasis sedimento albo te xeo. Hoc acido adhuc nonnullo imbutum, et aqua dilutum Cl. Auctori post aliquod tempus crystallos aluminosas offerebat; in ipso vero acido concentrato post aliquot menses crystalli tartari vitriolati comspiciebantur. Talis autem inter acidum vitriol, cum et puluerem earbonum igne tentatum erat proportio, ut illius libra, huius semuncia vasi inderetur. Nam cum tres libras acidi vitriolici cum sex unciis pulueris carbonum commixtas destili ret, fulvus color, sulphureus odor multumque leuissimi carbonum pulueris in acido ad recipulum destillante apparebat. Collum retortae puluero carbonum sulphurato penitus ferme excludebatur, ita tamen, ut plurima huius pulueris ab initio admixti copia in retortae fundo remaneret. Ea a tem perinde ac is puluis, qui inter acidi iam transgressi repetitas destillationes subsidebat, massam nigram densamque aegre accendendam et sulph TUOS Odores spargentem praebebat. Sulphur istud iam ante, quam quarta pars acidi elicita fuisset, n P 3 scebatur. Eadem propemodum ratio erat eorum, quae sub destillatione acidi vitriolici cum alia quacunque materia inflammabili ex regno vegetabili

P 3 petito, eueniunt. Aqua, si sorte inflammabili m ebriet

77쪽

teri ei admixta est, acidi essicaciam auget, et vim culum quasi inter utrumque est. Sulphuris manu lati stridorem ab electricap. 23 eius indole Cl. Auctor repetit. Quod vero idem super igne primum liquatum spissiusque deinde sactum aquae infusum lentescat et rubeat, id propterea contingere autumat, quod aqua aliquam acidi copiam ex sulphure extrahat, adeoque Phlo giston prae acido tunc praeualeat. Flores sulphuris, sulphur totum, cum gla' icie. Cunius hisce miseelis nihil essicitur, neque ullam mutationem sulphur patitur. Ob phl p. a s. giston ipsi admixtum, non ita, ut vulgo putant, simcerrimum, vitra sub susione denigrare solet. Cum calce viva et aqua mixtum sulphur he' p. a Dpar sulphuris terrestre praebet. Soluitur autem mediante alcatina illa substantia calci uiuae adhaerente. Liquor iste, exacte licet clausis vitris asse vatus, mox destruitur phlogistique iacturam patuturi Aqua remanens absque colore et sapore sero

omni est, interdum vero sedimentum ex selenito et tartaro vitriolato mixtum deponit. Haec salia quoque ab hepatis sulphuris calcaret lenta calcinatione relinquuntur. Acidum vitrioli liquori instillatum, sulphur de sua cum calce coniunctione e turbat. Sulphur cum oleo vitrioli coctum fundi' p. asintur, eique instar olei innatat, refrigeratum deinceps viridescit. Ipsum menstruum odore sulphureo imficitur, atque, assula alcatino liquore, sulphuris poditiunculam deponit. Alias vias, quibus sulphur per acidum vitriolicum destruitur, SRELIVS pro Posuit. Cum terra calcarea acidum vitriolicum sele- p. 2 3. nitem siue gypsum Procreat. Vt vero acidum gypso possit satvxari, aqua prius diluendum est. Neutiquam vero omnes terrae calcareae acido Vi P. as . trioEoo

78쪽

triolico aeque facile nubunt. Sunt enim, quas tem- Pori S mora aquae suae aliqua parte orbavit, longo

disseilius acido solubiles, atque si soluuntur, selenitem, inter gyysum et alumen quasi intermedium

offerunt. Puriores Moque terrae Calcareae, ut marmor album, spathum calcareum etc. aegre di soluuntur; omnium vero dissicillime ouorum concharumque testae et corallia. Calx viva autem,

aqua et cremor calcis hoc singulare habens, quod cum acido vitrioli selenitem pellucidum in crys stibi os longe maiores compactum et in aqua solubiliorem progignant. Quod vero in plerisque lapidibus calcareis ferreste particulae lateant, id praecipitatio ochrae ex saturatis solutionibus, et color violaceus, quem adspersum gallarum insusum illis P 7 conciliat, manifesto arguit. A qua calcis ex solutione lapidum calcare orum puriorum vitriolata nihil detur blit. Quibus vero vitrescibilis terra adhaeret, ut plurimae terrae Calcareae et testae ouorum eae t edimentum demittunt in aluminosas crystallos nonnunquam abiens. Nullus vero calcareus lapis alius in acido vitrioli sollitas particulas ex sua solutione exturbat. Solutiones calcis crudae crystallos arenularum magnitudine depo-ΠUnt, quae vero eum viva calce fiunt, ex iis a ciculas

emergunt. Ustione omnes istae selenitis species in gypsum conuertia tur et sub destillatione isti tillum aquae s apore destitutae praebent. P Z6r Gypsum ustum eum aqua parum incalescit, sed fumidam satis massam constituit, quae exsiccando durior euadit. A iqua tamen aquae particulae exsiccato etiam adhaeret; quae cum in locis frigidis et humidis evaporare nequeat gypsum imdios magis extendit; donec O mi is massa exactissime condensata at . fue intus crustassis quasi distincta fuerit. Nimio igne multum de es, quod Sypsum continet,

79쪽

tinet, acido prodigitur, ita ut in calcis vivae indolem magis magisque illud vergat. Igne nullo gypsum per se fundi potest. nisi solari; atque hoc etiam sub ea demum conditione, ut vitri ardentis lacus in id lapidis gypsei latus, quod sesictum laminas conniventes habet, incidat; qua cautione adhibita, in

vitrum spadiceum opacum conuertitur. Aeris esticacia gypsum argiliae tandem spm P. ciem induere Cl. Auctor existimat Quemadmodum enim terram gypseam omni acido vitriolico orbatam iteratis cal nationibus et lauationibus primum quidem in calcem vivam, dein vero in nudam propemodum torram vitrescibilem conuerti expertus est, quae dein acido vitriolico tractata alii minosas crystallos pareret; ita naturam, utpote longα pqtentiorem huc posse ei acere putat, ut aquoso elemento adiuta et absque acidi vitriolici profligatione gypsum in alumen et argillam transformetis In agro MontiSinai tyriensi tota regio fodinis gypsi vicina solum habet terra gypseae constans, quae longa aetate imbrium aquis macerata ad argillaceam naturam quam proxime accedit. Cum vexo gypsi longe plurima quantitas sub mare lateat, in hac etiam officina plurimam argillae, micae, talei, aS- besti, amianti et steatitis copiam fieri Cl. Auctori verosimile videtur.

Aquae unciis octo gypsi grana octo soluum p. 269 tur, si vero coctionem adhibueris, plus soluitur. Aquae puteale' Parisinae per alueum gypso sum

fluunt, eaque terra saturantur. Gypsum cum terra vitre scibili a vehementi igne non sunditur quidem at certe in massam Diabilem compingitur.

Cum phlogisto calcinatum hepar sulphuris progignit, ex quo per acidum Praecipitato sulphura

calx renaicitur.

80쪽

P. 373--Gypsum in acido vitriolico tenui coctum opacum redditur, acido aquam crystallisationis abs

mente. Eiusdem acidi seu concentrationis drachma una, octo unctis aquae affusa, hoc essicitur,

ut nunc dicta aquae copia triginta gypsi grana sobvere possit, cum effervescentia, si calida, absque effervescentia, si frigida aqua fuerit. p 27 . Acidi nitrosi proprietates ex Cl. Auctorsrepetere inutile atque taediosum foret, cum experimenta huc spectantia chemicis iam satis nota esse debeant. Ex colore autem huius acidi comP. 28I centrationis rutilo eiusdemque cum carbonibus candentibus atque oleis vehementissima dess,

gratione colligitur, multum phlogisti ei admi tum esse, quod propemodum ignis puri indo-

P. 28 .lem habeat. Terras calcareas acidum nitrosum sacilius, quam vitriolicum soluit. Inprimis vero eorum testae sub ipsa dissolutione mirum in modum intumescunt ob mucilaginis et aeris in iisdem abundantiam. Aquae calcis duodecim umciae, drachma una acidi nitrosi mediae concentrationis saturabantur. Omnes vero calcis in hoc acibdo solutiones amaro et acuto sapore nobilitantur. Neque aliis terris calcareis, neque aqua calcis affusa statim dirimuntur, praeter solutionem cum testis ouorum paratam, ex qua statim , quemadmodum

ex aliis solutionibus nitroso calcareis post aliquod tempus crystalli planiusculae, sali sedativo similes,

terramque aluminosae terrae aemulam continentes,

affusa calcis aqua, deiiciuntur. Caeterum etsi te xae calcareae acido nitroso facillime nubunt, eius tamen non ita tenaces sunt, ac vitriolici acidi. Quodsi enim nitrum calcar eum, calcinatur, acidum facili negotio, relicta calce viva expelli potest. Idem aeriaxpositum ideo tam sacile deliquescere Nostro ub