Franc. Xav. Mannhart Societatis Jesu sacerdotis Bibliotheca domestica bonarum artium ac eruditionis studiosorum usui instructa et aperta. Opus seculi nostri studiis ac moribus accomodatum. Tomulus 1. 12. Tomulus 10. De arte critica et de re antiquari

131쪽

menta postulare videntur. Fieri enim potest, ut Scriptor idem in uno verum, in altero falsum narret, nec facile quisquam, praesertim in opere vasto, semper verum, aut semper falsum dicere creden

dus est. ν .

Regula de Conjectura.

I. Ut major vel minor facti alicujus probabilitas eru tur, attendendi sunt comjecturarum fontes & rationes: quo illi puriores, & istae firmiores erunt, eo maior erit probabilitas. II. Tanto dignior adsensu erit con-3ectura, quanto a pluribus sapientum hu-nsmodi esse agnoscitur. Unde fit, ut conjectura a doctis aeque ac indoctis az-Cepta reddat eventum probabilius, quam si ab aliquibus duntaxat admittatur. III. Ut cognostatur conjecturae alicuius aequitas, non est proprio statim ingenio fidendum , sed interest explorare , quodnam sit de illa doctorum hominum iudicium e stepe enim contingit, ut alii sapientes omnino aliter sentiant, & ju

IV. Ut argumentum aliquod reddat factum certo probabile, non satis est,

132쪽

Oeconom. artis Critica'. Io9

nullam in oppositam partem urgere Conjecturam ; sed argumentum ipsium tale sit oportet, ut se solo stet firmum S in. expugnabile. V. Non est inter probabiles solum.

modo referenda historia, quae nititur coniecturis adeo robustis, ut partem adversam explorate convincat. Nam si hoc fiat, humano more quoddam certae coisgnitionis genus efficitur. VI. Auctoritas conlecturae tum Ceridere debet, quando haec recta & justa videtur, adeo ut vel prudentes minimeque occupati homines judicent, auctorem fuisse deceptum, vel ejus assertionem nonnisi futilibus argumentis tueri quis possit. VII. ubi narratio & coniectura aequa ratione incedunt, non sussiciunt ad probationem destrueridam & factum elimiis

nandum argumenta negantia, eg. non

apparet, quomodo id βeri potuerit : Amspecta res es : Agmentum esse videture mommentis supposititiis depromtum, γα Sed argumentis ajentibus & manifestis opus est, quibus conjectura instingatur.

133쪽

oo Caput IV. Regulae de Traditione e B de

Consuettidine ac Usu. I. Facta historica, quae ex traditione& usis probantur, nihil vanum, superstitiosum, ridiculum, indecorum, vel inutile contineant, Oportet.

II. Talis debet esse consuetudo, ut merito credi possit, Ecclesiam, Episcopos, S illos, qui ante alios eam invexerunc& propagarunt, non sine ratione id fecisse, quamVis ea nos lateat. III. Quod si de institutione aut facto dubitandi ratio occurrit, argumenta debent esse clara & certa, aptaque ad i.lsitatem demonstrandam , ut illud a poΩΙessione sua dejiciatur. IV. Sedulo expendere oportet, num traditiones & consiuetudines contineant aliquid usui & temporibus, quibus invaluerunL, contrarium , ac dignitati personarurn, quibus facta illa tribuuntur, nequaquam ConVenienS. V. Merito fides negatur traditioni-hus, moribus, & factis historicis, de quihus constat, fuisse oppugnata & rejecta a scriptoribus ejusdem aevi, aut aliis,

134쪽

. Oeconom. artis Criticae. Hi

quorum tanta est auctoritas, quae falsita. rem nobis persuadere possit. VI. Si deprehendantur in traditione vel consuetudine aliqua inter se pugnan-- tia, diligenter examinandum est, num ea assiciant rei summam , Vel duntaxat adiuncta quaedam , quae a facto praecipuo dissidere videntur. VII. Denique quod probe notandum, etsi traditio vel consuetudo non foret in omnibus conformis hisce regulis, nec satis probata, non ideo agendum est, ut supprimatur Vel abrogetur, quando ejus abrogatio majoris mali & offendiculi in populo caussa foret, quam tolerantia.

g. H. Regula Critica circa Manuscripta b Artes liberales.

XXI.

Regulae de Manuscriptis V --

tiquitate Codicum. I. Ante omnia opus est illi, qui in manuscriptis emendandis, & integritati suae restituendis operam colloiscat , ut Veterem Orthographiam, litera

t Tum

135쪽

Caput m

rum ductus, Vocum & syllabarum comtractiones ac syncopes penitus calleat , quemadmodum monet Mabillonius cx II. Si quid mutandum esse videtur, id orationis series & stilus scriptoris, cui quod scriptum est non convenit, post lare debet. III. Ipse emendandi ratio linguae, Ingenio, & scriptoris stilo consentiens esto, nec a lectione veterum Codicum nimis

recedito.

IV. Depravatae scripturae ratio reddatur, quantum fieri potest, ut Manuis scriptum corrigendi necessitas & iustitia palam fiat. V. Si inter codices impresses & manu scriptos reperiatur diversitas, posterio. res prioribus sunt praeserendi, nisi satis certa ratio aliud suadeat. VI. De omnibus quidem, quae ex MSSis hauriuntur, mentionem facere licitum est in Notis lucubrationi alicui adisjectis, nulla tamen ex MSSis hausta lectio, nisi manifesta sit, in orationis conis textum ipsum adseratur. VII. cx o sus. Nonas. p-t. a. c. Ia.

136쪽

Oeconom. artis Criticiae. II 3VII. ' Libri impressi nulli reperiuntur

ante annum 14so. quum ante hunc non-dum inventa fuerit ars typographica. Codices vero Manu scriptos papyraceos nullos est invenire ante annum I 3s . &paucissimos tantum ante annum I OO.

VIII. Manuscripta, in quibus supra

Iota reperiuntur puncta, censentur esse scripta non ante seculum decimum quinis tum, immo vix ante medium illius, quum ante annum I Oo. fere nulla talia exisssent puncta, sed tantum virgulae longiO- res hoc modo i inimicus. Immo sub initium seculi XV. solebant poni solum Contractiores virgulae, ac dein circa a num so. immisceri lineolis puncta, donec tandem circa annum I 6 O. mera puncta fieri consieverint. IX. Manuscripta, in quibus supra Jota reperiuntur virgulae seu lineolae, non censentur esse scripta ante annum Ias . seu medium seculi decimi tertii. Qui p-ve ante annum i a s o. supra tota nec Puncta ponebantur nec virgulae: post annum vero Iaso. usque ad annum I 3Oo. nonnunquam Conspiciuntur tales virgulae, sic ut librarii tria aut quatuor jota sine virgula transierint, donec rursus unum illa insignierint. BIBLIOTH. DOMasT. LIB. XIII. . Η κ

137쪽

X. Codices, in quibus fiant frequentes , quas Vocant abbreviationes, non cen lantur esse scripti ante seculum XV. quo hic modus scribendi primum invaluit, postquam papyrus coepit fieri commuis

XI. Codices seculi XIII. sunt tenuis calami, & elegantis characteris, sed Coindices seculi XI. & X. plerumque crassioriris. At Codices seculi IX. & VIII. hahent literas alphabeticas formae pinguis& flammeae, ubi videlicet ductus sunt recti, sed a regula aberrantes, & admodum crassi.

Regula Grammatices, seu linguae

Latina.

I. Proprium Grammatici ossicium est, de integritate ac potestate vocum & ver- horum , deque latini sermonis genuina indole serre judicium e legitima scripta secernere a spuriis e vitiosa emendare, antiqua eruditis illustrare notis. II. Vocabula potestatem ac pretium non solum a vetustate, sed etiam & magis ab auctoritate scriptorum insignium accipiunt, qui vel primi invenerunt, vel priores in usum deduxerunt. Hinc III. FaI-

138쪽

Oeconom. artis Criticae. IIs

III. Falluntur, qui nullas voces in sermonem latinum admittere volunt, nisi aureae argenteaeve aetatis, nisi Ciceroniana& Liviana. Multae his desunt; quae tamen necessariae sunt ad recte loquendum de disciplinis & artibus, postmodum ab aliis primum excultis. IV. Ita melius loquimur de re coquinaria cum Apuleio & Apicio, de re rustica cum Columella, de militari cum Vegetio, de medica cum Celso, de arrichitectonica cum Vitruvio, de technicis cum Pexenset dero & Pomey, utpote qui ex instituto de his scripserunt.

V. Nova vocabula non sunt adhibenda, nisi necessitas, vel auctoritas, aut utilitas manifesta id suadeat, di veluti cogat. VI. Oportet nosse dotes linguae laritinae, quae sunt I. Proprietas. a. Ele gantia. 3. Copia Verborum. VII. Sermo latinus non solum debet esse emendatus, sed etiam elegans : elegantiam autem conciliant I. Aptus particularum, praepositionum, proVerbiorum, Coniunctionum, &c. usus. a. Verborum Collocatio recta. 3. Flores latinitatis seu

139쪽

I 16 Caput m

phrases selectae. q. Idoneus partium omisnium nexus. VIII: Ante omnia curandum est Grammatim, ut mature stilum sibi comparet quam Optimum : comparatur auistem lectione praestantium auctorum, sedula imitatione, & frequenti exercitatione.

IX. Nihil magis obest in studio

Grammatices, teste Quinctiliano, quam festinatio in informanda adolescentia. X. Errant, qui neglectis regulis siola classicorum Auciorum lectione addisci posse ac debere linguam latinam conis

tendunt.

XI. Publicae scholae ad Instituendam juventutem pluribus titulis anteferendae sant privatae instructioni, ut late ac selude probat Quinctilianus, & ipsa confirmat experientia.

Regulae de Poetica.

I. Poetae ossicium est delectare &prodesser quorum primum fit tum fictio. nibus ingeniosis, tum descriptionibus iucundis r alterum instruendo mores exemis piis & sententiis, iisque absterrendo a vltiis , di suadendo Virtutem ac pietatem in

140쪽

Oeconom. artis Criticor. III in superos, uti patet ex Homero & Vir. gilio. II. Proscribendi sunt e Republica

Christiana Poetae obscoeni, utpote pror sus degeneres a fine Poeseos. Nam ips, Tum delectatio nonnisi inhonestissima est,& utilitas non alia, nisi morum perve sitas. Hinc si quid boni habent, eorrbgantur separando bona a malis, nec nisi correcti permittantur iuvetaum lectici.

III. Ut finis Poeseos obtineatur, delectatio quaeri debet per numerum &harmoniam Versitum , per de2riptiones , lictiones figuratis, naurationes mirabulium eventuum, ac per fabulas is principali accommodatast utilitas vero per salutaria monita brevibus & ex quisbiis sententiis exornata, per morum praemcepta, & latentes sub fabulis veritates. IV. Poetarum eharacteres sunt et i genium fertile ac penetrans r iudicium maturum & vivax e facilis ac fluida v

v Nosse oportet viditures dictionis , S stili poetici. Dictio seu stilus requiis

Et fortes exprimendae rei sormulas, n numerum S harmoniam versuum, epi