장음표시 사용
141쪽
thetorum gratiam, descriptionum amo nitatem , sententias graves, affectus cuiniusvis rei naturae conVenientes.' V. Diversia poematum genera exigunt
diversias dotest Epicum requirit unam &heroicam actionem : debet esse perfecta virtutis imago r excelsum ubique ingenium appareat necesse est. VI. Tragoedia debet' emendare pravos motus animi , & ad virtutem excitarer praecipue vero affectuum perturbationes in reliqua actione tragica excitatas exitus corrigat oportet.
VII. Comico necessaria est intima e gnitio morum in vita communi, & artificium eos imitandi. VIII. Elegia debet esse bene morata, eruditione dives, & in animorum motibus elendis potens ac dominans. IX. Lyricorum carminum indoles seu in argumento seu in stilo mediocritatem respuit: quidquid nobilissimarum cogitationum , imaginum & sententiarum habet poesis in lupellectile sua, hoc genus
carminis exquirit.. X. Nemo facile ad artis huius culis men eluctatur, qui non numine quodam
afflatus di oestro poetico sit percitus.
142쪽
Oeconom. artis Criticae. II 'Regula de Rhetorica.
I. Rhetorem persectum natura inis Choare , ars absolvere debet, id est, qui excellens orator esse cupit, a natura instructus esse debet quadam eloquentia, quam postea studio & arte perficiat. II. Rhetoricae Alumni mature declamando exerceri debent, ut arma tracta. re, Vultus hominum praesentium ferre, ac totius corporis S oris habitum eo ponere discant III. Iudiciale genus argumenta se tissima, amplificationes graves, & affectus, vehementes poscit. IV. Deliberativum intimam cogniti nem honesti, utilis, ac necessarii, quae in totam orationem influat: in dicente auistem auctoritas, dc boni publici studium
elucere debetis V. In Exornativo opus est, ut orator facti' laudem ac vituperium per omnes Rhetoricae locos, & eloquentiae gradus affsummum apicem evehere noverit. VI. Ad inventionem ingenium acu
tum , ad dispositionem ordo industria Comparatus, ad elocutionem splendor α
143쪽
dignitas sermonis, ad memoriam fideliatas, ad pronunciationem vocis & corporis habitus quam decentissimus exigitur. VII. Exordium docere debet, ac benevolentiam excitare: Narratio viam ad argumenta sternere : confirmatio & confutatio expugnare auditorum animos , Peroratio autem triumphare.
VIII. Dicendi genus sublime quan
dam r/tionem cogitandi nobilem & magnificam exigit, verba magnitudini cogitationum respondentia, & figuras sente tiarum plenas Vitae ac vigoris. IX. Dicendi genus subtile tres charaeteres habete claritatem, simplicitatem, ac brevitatem; sed quo facilius hoc apparet, eo dissicilius est, tectumque habet artificium. X. Dicendi genus moderatum est inister subtile, ac sublime medium, illius acumine , & hujus fulgore minus t sed gratam temperiem aC indolem ornatam, politam, & in animos suaviter se insinua Θ tem praeseseri. Vitia stili cavenda sunt a ne fit inflatus allegoriis & metaphoris r ne sit humilis, res minutulas avidius describem
do , vel verba sinu delectu & sino stru-
144쪽
Oetonom. artis Criticet. Iarctura adhibendor ne sit puerilis, id est, ineptis digressionibus, & figurarum pampinis luxurians r ne scholam oleat , q&omnes . locos Rhetoricos, ac figurarum angulos excutiat: ne sit Poeticus, seu adnumeros, pedum mensuram, atque Vocum harmoniam compositus.
Regula Critica eirca Philologiam,
γ Hi riam Doram profanam. XXII.
I. I rimo omnium oportet compar re eXactam notiyiam numOrum tum Romanorum, tum Graecorum, tum Hebraicorum, quantum adtinet ad dive sitatem materiae, sermae, ae Valoris. II. Tum indagare oportet in origianem numismatum, quam duxerunt ab
imaginibus e cera vel lapide formatis Deorum primo , tum etiam Semi - Deorum, Regum & Imperatorum.
145쪽
III. Nosse oportet aetates & periodos numismatum , quarum prima fuit apud Romanos a tempore Servii Tullii Regis: altera ab initio regiminis Gothicit tertia ab excidio barbaricae dominationis. IV. Pretium & aestimatio numismatum delamenda est tum a materia, tum ab historia, tum a Coelatura.' νV. Debet esse perspectus ordo numismatum. Sunt enim quinque classes :I. Regum. a. Civitatum & coloniarum. 3. Consulum. q. Imperatorum. s. DeOrum, Dearum, aliorumque Heroum.
VI. Requisita ad hoc studium sunt rr. Notitia Graecae ac Romanae Historiae. a. Geographiae & Chronologiae veteris& novat. 3. Scriptorum de Antiquitatibus. 4. Inspectio numismatum. s. Peritia discernendi inter ficta & vera numismata.
VII. Discernuntur autem multiplici
ρ ratione et I. E honitate metalli veteris, Cui non aequatur novum. a. Ficta numisinata sunt igne liquata & fu sa, quum antiqua sint malleo subacta. 3. E figu- ris, quae in fictis non fiant tam a Curate ac scite fabrefactae. 4. Ex characteribus inscriptionum non ita graphicis. s. Ex
146쪽
Oeconom. artis Criticae. . I 23srequenti dissensione partis Aversiae , &Αdversiae. VIII. Distinguendum probe inter par tem Aversiam & Adveriam. Pars adve δε continet emgies Deorum , Imperatois rum, Regum, Conssilum, &c. una cum variis ornamentis, quae gestant Vel in capite, Vel in manibus, vel juxta se posita habent. Pars aversa Vero continet auinque classes rerum. I. Inscription Ad a. Varia instrumenta. 3. Animalia. q. Figuras. s. Signa militaria & coloniarum. IX. E numismatibus rite inspectis c gnoscuntur i. Familiae Romanae. a. Magistratus. 3. Prorogativae & tituli Imperatorum , Regum, &c. q. ReS praeclare gestae domi forisque. X. Necessarium denique est, nosse characteres & notas compendiarias, quae in numorum inscriptionibus perpetuo o
I. Magna prudentia & moderatione opus est ad censuram ferendam Viris etiam doctis, qui vetera instrumenta ad legum apices examinare velint, nec cun
147쪽
vis in re Antiquaria utut erudito id te.
II. Semper cum favore iudicandum, ubi res longa possessione firmata est, uti leges Civiles & Canonicae praeci.
piunt. III. Non ex sola scriptura, neque ex uno stolo eharacterisimo, sed ex omnibus fimul de vetustis chartis pronunciam
IU. Unus alterve error aut mendum, modo substantiam diplomatis non adficiat, legitimis caeteroqui autographis obesse non debet. V. Vitia ad substantilis pertinentiaeensenturi fi nomina persenarum, quae post datum diploma vixerunt, in eo e pressa, aut in subscriptionibus prima manu exarata reperiantur, aut earum memtio fiat, quae longe ante illud tempus vita functae sitnt : si contextus omnino sit vitio si s , nec sibi cohaerens e si monois grammata inepta , & ab usu temporum illorum abhorrentia conspicienda se praebeant a si sigilla adulterata deprehen
VI. Historieorum aut Inscriptionum antiquorum testimonia legitimis chartis
148쪽
praeiudicium facere non debent, ita uvillorum praeferatur auctoritas, nisi ex illis manifestus error personarum, rei gestae, aut temporis demonstrari possit. VII. Additamenta Incarnationis, Indictionis, Glusematum, aliorumque simiulium, maxime in exemplis seu apogra. phis , non ossiciunt Instrumentorum veritati, VIII. Disserimen faciendum est inter verba Datum & Actum, quae in formulis diplomatum saepe comparent. Secundum enim notat tempus, quo a Principe concessum est beneficium, privilegium, &c. ejusque voluntas fuit significata: primum Vero tempus, quo scriptura conceptis verbis in Curia aliove loco fuit expedi. ta. Fieri enim potest, ut alio tempore, aliove loco Princeps mentem suam declaret, & favorem impertiatur: alio autem tempore, aliove loco ipsius literae vel diplomata circa negotium illud scri-hantur, & conferantur. Quare neutiis quam falsae vel adulteratae scripturae si
gnum est, si tempus & locus Ain &
Dati inter se non concordent. Saepius quippe contigit, ut res Acta fuerit in Germania, ubi tunc Imperator praesens
149쪽
erat, Data Vero primum eodem in Italia
I. Ad Philosophum pertinet cognitio Univerti, adeoque omnium , quae supra se, infra se , & circa se sunt. II. Assequitur hoc neque sola ratione, neque sola eXperientiar nam experiri S philossiphari duo sunt diversa. Hii Cutraque jungatur oportet, & Philosophia, ut sit genuina, debet esse rationalis &experimentalis. III. Experientia non ubique locum habet, quum multa sint, quae sensibus percipi non possint: ratio tamen omnibus adesse debet, etiam 'eXperientiae, quae sine rationis adminiculo facile in errorem inducit et sine ratione infirma est philosophia, sine experientia sterilis &ιέuna. IV. Veritatis criterium in Philosephia quatuor modis acquiritur, scilicet per intimam conscientiam, per ratiocinationem, per sensus externOS, & per auctoritatem. V. Conscientia seu perceptio intima, quae consistit in quadam vi & facultate , qua
150쪽
qua mens se ipsam veluti penetrat & cognoscit, suarumque Operationum ac mutationum sibi conscia est, certum reddit Philosophum de veritate eorum Iudiciorum, quae mens concipit circa propriam existentiam, Cognitiones, adpetitiones diadsectiones doloris, gaudii, irae, &c. VI. Per ratiocinationem sive ratio- .nis usum, si neque in illius forma, neque in materiae nexu erratum fuit, certissimus
evadit Philosophus, se in conclusionibus inde ratiocinando deductis falli omnino non posse, uti ex syllogismi principiis deis
VII. Sensus externi obiectis sibi rebus
rite adplicati sunt ingens veritatis adminiculum & criterium, ubi agitur de rerum objectarum existentia, adsectionibus, qualitatibus, & relationibus ut vocant sensibilibus t dirigendi tamen sunt ratione ac consilio. VIII. Dogmata naturalia nec antiquutas , nec novitas Auctorum, sed ratio meis titur ac festimat r hinc tantum in Philosophicis valet Auctor, quantum ratio squam adducit. Doctoribus tamen classicis ac Viris claris plurimus honor debetur , nec temere ab eorum doctrina rece