장음표시 사용
171쪽
cundo, pessimum scripturae verborum sententiarumque abusum esse tollendum , quem his verbis detestatur : Reprimendam illorum temeritatem , qua ad profana quoque convertuntur ν torquentur verba
ae sententia S. Scripturae, scurrilia Hilicet, fabulosa, vana, adulationes, detractiones, divinationes , sortes, libelgos etiam famosos.
Si qua in re alia Critices consilio, ductu & magisterio opus est, id certe accidit in negotio scribendorum librorum ,& ferenda de illis sententia. Juvat igiatur producere quasdam leges a Viris larupientibus, & in hac re multum exercitatis latas, nimirum e Posievino, Mabillonio , Vives, ex arte Cogitandi, ex Ephemeridibus sapientum, e monumentis Trevoltiensibus, &c.
I. Quando is, qui eruditionem est nactus, non praesentibus tantummodo , nec iis, quibuscum vivit, prodesse volet, Verum absentibus quoque , ac posteris tprincipio noscat se, & vires suas expendat, quibus polleat dotibus, quibus scribendis sit idoneus.
172쪽
Oeconom. artis criticae. I 9II. Aptissimi omnium sunt, qui iudicio praediti vegeto & acri, ad coniectandum sunt dexterrimi. Qui vero dilige tia solum valent, non item ingenio, ea sibi desumant, in quibus non est opus acumine apis , sed sola mellis colligendi solertia. III. Antequam scribendi consilium in eatur, plurima pro rebus in universum, sam quoque pro peculiaribus, quae detagnantur, materieS Congerenda esst, ne accepto semel aedificio ob inopiam adparatus desistere debeat scriptor. IV. Scripturo multum est legendum , meditandum, scribendum, emendandum. Harum actionum sit haec proportio et lectio sit ut quinque, meditatio ut quatuor, scriptio ut tria, emendatio redigat illa ad duo r ex his duobus unum proferendum , in apertum; Horatio monente, ne praecipitetur editior Nonaimque prematur in agmam. V. Prae oculis statuendum est exemplar Auctoris cujusdam in re simili, de qua scribendum est, eximium, quod i genium in officio contineat, ejusdem regat motus, mentisque impetus modere tur atque cohibeat.
173쪽
VI. Stilus accommodari debet argumento, non argumentum stilo. Nam alio opus est ad orationem, alio ad historiam, ad epistolas alio, atque alio ad dissertationes.
VII. Libri titulus sit ipsius quasi
compendium, ejusque indolem quoad fieri potest, exprimata inscriptio sit accurata, simplex, clara, nec dubia, aut imitata vel aenigmati similis, nec plura pr. mittem, , quam re ipsa praestet. VIII. Prooemium lectorem in intimam Auctoris reique scribendae cognitionem ducat, cujus ianua velut est, &vestibulum. IX. Ad ipsam compositionem requia ritur prudens rerum dicendarum delectus, naturalis ordo, quo sunt collocandae, a que elaborata easdem eXplicandi ratio. X. Modus proponendi adserat tu.cunditatem : sit dictio nitida , pura, fulgens, aperta nec impedita, XI. Fugiendae digressiones inutiles, de epistodia longiorar non adhibenda eruditio longe petita, & velut crinibus huci ertracta et nec advehenda graecorum deatinorum textuum integra plaustra: Ve ho B
174쪽
ho, vitandum omne studium nimis quarustum.
XII. Verba contumeliosa, aliorum contemptus, adulatio, & laus propria procul sunt arcenda et contra obsiervandus semper character scriptoris, qui deinbet esse homo prudens, gravis, & ci cumsipectus. XIII. Semper ante oculos versetur scriptoris scopus, ne mens unquam ab eo aberret: hinc verba potius sunt contrahenda. quam favoniis licet spirantibus libere permittenda. XIV. Denique absolutum opus ad
limam revocandum e errata probe ac solicite corrigenda; quae redundant, amisputanda, & lacunae explendae : Nec simiam imitetur scriptor, sed ipse sit suus Cato, ipsis Judex inexorabilis ac flecti nescius; vel si mavult Medicus aut Chiururgus , qui etiam secando & in corpus saeviendo sanat. XXV. Atque hae sunt regulae, alteram Oe-Conomiae Criticae partem constituentes, e variis ut dixi, probatorum Auctorum &artis hujus peritorum libris depromtae, studioseque sub unum conspectum prO
175쪽
ductae. Quae licet utilissimae sint, ut opinor, quum egregias tot artium &scientiarum ideas suppeditent, illarum quo proprios characteres palam faciant, a cana multa in singulis detegant, & n hiles de universis cogitationes ac . signia excitare valeant, fateri tamen oportet, eaS non ad certi omnino ac immutabilis iudicii gradum ascendere, praesertim ubi singulae ac separatae accipiuntur. In prima statim, at praecipua, quam statuunt recentiores Critici, regula generali r no nis maturo consilio, prole Ferspectis umriusiue partis fundamentis , nova veterri us, vetera uows rite prius comparando ,
ἔν quaevam horum plus valeant, disicutiendo jerendam esse crisin ac Gnsuram, in hac inquam prima & praecipua generali
regula multis statim haerere aqua Vid . tur. Omnes eam sibi vendicant, omnes in sitiis lucubrationibus adhibere se, religiosisSimeque observare profitentur. Sed Deus hone i quot non sunt, praesertim historiae seu profanae seu Ecclesiasticae scriptores, caetera summe industrii ac praestantes, qui de eadem re, de eodem facto, de eodem opere, de Auctorum fide, de scientiarum methodo judicia penitus discrepantia pronunciant Dum hi factum aliquod in veritatis apice collo.
176쪽
- Oeconom. artis Criticae. I 53
eant, alii ad fabulas id ablegant, productis utrinque testibus ac tabulis. Non pauci satis claro, & ut ipsis saltem vi. detur, invicto antiquorum testimonio ducti legitimum omnino censent opus id ipsum, quod ab aliis inter apocrypha vel supposititia reponitur. Idem non raro scriptor antiqui Auctoris existimatione opinionem hanc suam fortissime tuetur, in alia vero, ubi minus sibi faventem il-ilum reperit, omni fide privat, & nihili
ducendum esse contendit. Ex iisdem pene legibus unus narrationem hanc Vzram esse demonstrare nititur, alter vero
falsam, aut commentitiam. Heic loci Conjecturis agitur prudentibus, firmis, sibique bene cohaerentibus: alibi longe petitis, futilibus, & parum circumspectis. Modo dum auctoritas & ratio deficit,
traditiones unde unde conquisiitae in subsidium vocantur et modo traditiones omnes in falsi susipicionem adducuntur, de tanquam supeistitio is antiquitatis noeniae ridentur. Scientiae alicuius tradendae discendaeque methodum longo seculorumum Civitate donatam dum iste adductis gravissimis rationibus e prudentiae praescripto depromtis tueri in possessione satagit, ille novae ac insolentis Criticae imgibus eversum it totis viribus, aliamque
177쪽
is Cap. IV Oecon. Critim artis.
in cerebro suo fabricatam substituit, qua meliorem inveniri posse non credit. Sed fortassis diversia haec iudicia, & Criticorum etiam non mediocrium dissensiones non artis ipsius, sed usus sibi non comstantis vitia sunt, de qua re mox plura. Illud interea facile intelligitur, eximiam hanC artem eo sequitatis & accurationis regularum suarum ope necdum pervenisse, quo illam aetate hac evectam fulcse nonnulli blandiuntur sibi, aliis grat
Nemini, ut opinor, ex iis, quae huC- usque in medium protuli, dubium esse potest, artem Criticam , etsi necdum persectam, nec sorte unquam numeris omnibus perficiendam, incompa.
178쪽
rabile honum esse humani generis, m xime vero Reipublicae Literariae r huic certe licitum est, honestum est, utilissimum est, alienos sive in doctrina errores acute investigare , ac deprehenisscenlaria Virgula percutere. Nam unde tot errores ac fabulae, tot dogmata in
epta , nisi ex Criticae inopia Θ unde recti, judicii, meliorisque eruditionis instauratio, nisi e Critica instaurata Τ Verum uti nulla medicina est tam salubris, aptaque seu morbis pellendis, seu valetudini tuendae, ut non eadem malo usu in Venenum transeat, ita & ars haec tum
emendandis, quae in scientias & artes irrepserunt, erroribus, tum judiciis pedificiendis inventa si male adhibeatur , in magnam perniciem & stragem ingenio.
rum atque morum non raro cedit, uti
tristis experientia docet , etiam hiscuquae vivimus maxime criticis temporibus. Quippe quum una ex parte homines ad invidiam natura ipsa velut compositi ad reprehendendum aliena citius, quam ad approbandum perverso quodam ingenii mentisque stimulo incitentur , ex altera vero in tanta & propemodum immensa scribentium & scriptorum copia semper
plura , quae censuram, quam quae encoinmium mereantur, opera Occurrant, icci
179쪽
co non pauci, qui in hoc munus vel suapte indole, vel aliorum excitati exemplo involarunt, dum intra limites prudentiae atque justitiae continere se nequibant, odium haud paullo levius, quam olim Satyrarum conditores in se Concitarunt. Fas erit, altius nonnihil mali hujus caussas repetere, quas partim apud scriptores, partiin apud eorum censores invenire licet. Ad scriptores quod adtinet, quanto ii, qui primi in artibus & scientiis sunt versati , ingenio & dexteritate plus caeteriS Valuerunt, nee non studio & diligenria iti
eam rem contenderunt, tanto etiam aris
tes illae atque scientiae ex ipsorum manibus & puriores & adultiores eXierunt. Quum tamen omne initium grave , ω periculosium sit tentare vadum, prohibere hi non potuerunt, quo minuS naevi aliqui, & lapsus vel doctrinae non sat firmae, vel ignorantiae facti, vel dictionis obsturae praeclaris eorum conatibus velavumbrae corporibus adhaeserint. Atque his tanquam primis disciplinarum parentibus gratiae habendae sunt, & quidem semper, etiam dum peccata illorum ita- dicantur. Nam quod falsi vel Iapsi fu rint, ignoscere oportet communi sorti acinaturae : lapsus tamen detegere ad nostram cautionem facit, dummodo id fiansin:
180쪽
sine contemptu, & cum parsimonia. Hoc vel maxime , in serenda de Antiquorum Patrum scriptis sententia est observanduin, cujus rei illustre exemplum ilippeditat Melchior Canus, Vir rei Criticae apprime intelligens, qui de Historia Eoclesiastica Bedae & Gregorii Turonensis ita scribit: d is Quoniam modeste &is circumsipacto judicio de tantis Viris
D pronunciandum est, ne in his quidem ,, duobus reiicienda sunt plurima. Pau. ca enim in iis psssis arguere, quam, quam historiam Ecclesiasticam revocarari ad severiora iudicia contendas et ac ,. si necesse est in alteram peccare pa is tem, Omnia eorum probari legentibus, ,, quam multa reprobari malo. Neque is enim existimandum, eorum doctiisimis is elucubrationibus fidem esse denegan, is dam, quod nonnulli in iis errores ii D repsierint; cum errores illi non fallenis tium Auctorum fuere mendacia, sed , , ignorantium. Neque ob unum aut alών, terum peccatum, cujus semper proba , , hilis est excusatio , tantorum Virorum is volumina debent improbari. Si enim ,, ita agendum esset, potissimae omnium is sere Ecclesiae Doctorum lucubrationesis contemnendae essent , & proculaandae;