장음표시 사용
71쪽
Criticae studium circa Coilices ,
, Mna. γ artes liberales. XI. oeconomia vox graeca nata ex δικος, quod est domus, & νικος, quod est lex Latinis domus administrandae Ierigem, seu rei dotnesticae administrationem sisnificat. Transfertur tamen etiam ad alia, quemadmodum apud Quinctilianum m) accipitur pro dispositione Oratori. hus & Poetis maxime necessaria, utpote quoe, quid, quo loco AEt dicendum, ostendie. Itaque prima pars praesentis Oeconomiae Criticae, quam explicare aggredior, ea omnia ordine suo recensebit, circa quae
72쪽
Cap. III. Oeton. Critim artis. M
ars haec versetur; nam latissime patet ®nate Tum Vero altera leges in meis dium adseret, quibus intra debitos fines cohibetur, ne latiori dominatione noceat potius quam prosit. Ut a minimis incipiam, si tamen minima dici possunt, a quibus maximi momenti reS pendent, Operam suam collocavit Ars Critica I. In disquisitione variarum lectiois num, quae in antiquis monumentis occurrunt, in collectione scilicet MSSorum.& Codicum emendatione. Ante inVenistam typographiam Majoribus nostris haud alia suppetebat via, haud aliud consilium , quo egregia doctorum hominum volumina aeternitati committerent, nisi ut eorum exempla, quam fieri posset multiplicia manu eXararent. Fecerunt id tum Monachi vel temporis, quod a sacris functionibus supererat, bene collocandi gratia, vel ut posteritati labore suo prodessent e tum librarii mercede conducti, aut familiae sustentandae neceD state constricti. Verum haec ipsa res non raro & Scriptorum authographis, &reipublicae literariae magnam cladem inistulit. Nam describentium sive oscitantia sive imperitia factum est, ut quaedam erroribus Contra orthographiam depravata
73쪽
fuerint, quaedam quae non intelligebantur a scribis, in sensium alienum detorta, alia omissa, aliqua etiam aliorum, quae legi non poterant, loco substituta. Hinc quoque Vel nunc res plena negotii elt, invenire e manu scriptis pluribus idem argumentum tractantibus duo exemplaria, quae non in aliquibus a se invicem dissi. deant. In ipsos adeo sacros Codices triste hoc fatum penetravit, in quibus iam tempore D. Hieronymi, & postea usque ad aevum Sixti v. & Clementis VIII. quo vulgatae correctio suscepta fuit, non
paucae Verborum translationes ac iterationes, diversiae lectiones, crebra additamenta & variationes deprehensae fuerunt, id quod contigit vel vitio Amanuensium, vel ut nonnulli Patrum observarunt, Judaeorum perversitate ac haereticorum fraude, qui lacras literas emendandi pollen. dique praetextu usi eas frequenter Pe verterunt. Quare non frustra olim iam D. Hieronymus quasi futurorum praes gus monuit: n) Unde consueta praefatione commoneo tam vos, quibus forte imbor isse desudat, quam eos, qui exemplaria tua habere voluerint, ut qua diligenter emendavi, eum eura ω diligentia transcribantur. Eo etiam progressa est haec tem-
74쪽
porum & librariorum iniquitas, ut ipsi
voluminum tituli persaepe vitiati fuerint, mutatis vel adsutis Auctorum , quorum tamen non erant, inscriptionibus , unde tanta apocryphorum copia fere in omniliterarum genere orbem inundavit. Hisce malis sane gravissimis non alia, quam ars Critica medelam & adferre potuit, de adtulit Grammaticorum aliorumque Cruditione praestantium virorum ope, qui variis lectionibus antiquis incredibili l bore collectis, & diversis exemplaribus inter se accurate collatis menda & siphalmata correxerunt, spuria expunXerunt, genuina suis locis reddiderunt, rectum que sensium abstersis obscuritatum tene bris restituerunt: quin etiam acri iudicio in consilium vocato supposititia opera vel reiiciendo, vel veris dominis suis vindicando rem eo deduxere, ut aetate nostra numeris omnibus absolutae Veterum qua profanorum qua sacrorum Scruptorum editiones prodierint. Praeclaram hoc in negotio Operam praestiterunt, de
quorum aliquibus jam memini, in humaniore literatura Justus Lipsius, ambo Scaligeri, Erasimus, Henricus Canisius, Gretierus, Pontanus, Lambecius, &c. in sublimiori Huetius, Garnerius, Sirmondus, Dacherius, Mabillonius, Ruinartius, D a Moncin
75쪽
Montiauconius, &c. qui velut expilatis hibliothecis, & veterum scriptis Gic monumentis plurimos scriptorum vel int gritati restituerunt, vel omnino quasi jam 1epultos ad vitam revocavunt. Neque heic stetit labor improbus t bibliothecae MSSorum in lucem datae fuerunt hunc enim titulum praeseserunt) duce Possevino, qui primus ad calcem Apparatus imeri adnexuit catalogum MSSorum, quae in Vaticana, Sibretiensi, Taurinensi, Medicea, aliisque multis hibliothecis adis vantur e secuti sunt Labbeus, qui Regiae Bibliothecae, Lambecius, qui Caesareae, Alexander Barvoetius , qui Scorialensis , Sanderus qui Belgicae, alii aliorum per Europam manuscriptorum elenchos p hlicis typis vulgarunt.
XII. lII. A lectionis scriptorum, & codiis
eum emendatione ad humaniores literas Critices cura transiit, quarum nomine communiter Grammaticae, Poeticae, ac Rhetoricae disciplinae veniunt. Harum tres praecipuae vicissitudines fuere, quas vulgus Revolutiones , adpellat. Prima Graeciae merito desertur, & in Graecia Atticae regioni, ubi Athenae, in qua urbe
ipsae Musae domicilium fixisse sunt vita,
76쪽
& e qua praestantissima quaeque ingenia& literaturae principes Grammatici, Poetae ac oratores prodierunt, qui artes liberales ad summum apicem perduXere. Altera fuit, quando una cum Imperio e Graecia Romam translatae fuerunt literae. Quippe Romani postquam a diuturnis bellis aliquantum otii fuerunt nacti, in Graeciam traiecerunt, ut praeter armRetiam literarum usum sibi familiarem redis derent: inde doctrinae spoliis onusti Romam reversi primum linguae latinae expoliendae manum admoverunt; tum Poeticam quoque ac oratoriam facultatem excoluerunt tanta animi contentione fructuque, ut Augusto imperante aurea lit rarum aetas coelo delapsia videretur. Asmirabilis tunc ingeniorum proventus, Scideo brevis, nempe vix seculo uno & diis midio usque ad Antoninos, & ab his aegre se sistentabant hae scientiae ad Va datos & Gothos usque, post quos magnum illud chaos & ignorantiae cataclysmus honarum artium regiones Omnes O
cupavit atque vastavit. Erigere quidem prostratas seculo lX. magnisque impensis sategit Princeps optimus Carolus M. post hunc Philippus I. Galliarum Rex seculo M. fundatis quibusdam Gymnasiis, Comparatis libris, & accersitis viris doctrina D 3 im
77쪽
insignibus. Sed hella continua, & regno rum vicissitudines, maxime vero inscitia, quae altas nimium radices egerat, spem fefellere. Grammaticae alumni, aeque ac magistri egregie ossicio se suo functos re-hantur, si voces inflectere, declinare nomina per casias, numeros & genera; COnjugare Verba, atque communes syntaX Sleges observare, & soloecisinos venari do cerent aC discerent, de proprietate ve horum, sententiarum elegantia, integritate , aC nitore sermonis parum vel nihil soliciti: non iam pudori erat, OblOIeta & barbara immiscere verba, equo linguis vernaculis dialectum & idiotismum in latinam derivare ad demulcendas plebis aures; atque hoc labore universia relgrammaticae doctrina circumscribebatur. Poetica non est progressa ultra syllabarum quantitatem, & carminum metra et qui numerare pedes in digitis optime no-Verat, is parnassum scandere, & laurum ab Apolline iure quodam suo exigere Videbatur: interea misere claudicabant verissus, nunc pede breviores, nunc longiores: parum vel nihil purae aquae de fonte castalio, nihil flammarum de aestro poetico; omnia ieiuna, sicca, nuda, ne nisi Pegasi calce inversio digna. His tamen versibus mire sibi placebat rude se-
78쪽
culum, ita ut apreis etiam characteribus .sicri. berentur in membrana, & in saxis, maxime sepulchralibus, sculperentur ad posteritatis non tam memoriam quam risum. Rhetorica vero Ennii & Pacuvii aevum potius, quam
Demosthenis & Tullii sapiebat: nihil aptum ad persuadendum, nihil ornatum proferebatur : stilus scaber & inconditus , figura: pueriles S ineptae, periodi quadratae non
rotundae, argumenta non e locis Rhet ricis, sed e lunae concavo petita: totRoratio stagnum, non flumen eloquentia
reserebat. Quid 3 quod nec Orthographiae & characteribus pepercerit cruda barbaries. Romani dum Respublica vugebat, simplicibus quidem, sed ipsa siminplicitate nitidis, eiusdemque formae literis usi sunt; sub Imperatoribus Vero quam
dratas Vocant, non invenusta tamen promportione praeditas adhibere coeperunt sed inclinante Imperio amissa sensim pristina forma postmodum in obliquas, & in l0ngos apices productra, demum velut in silvam incultam & carduis plenam migrarunt , Gothicis & Longobardicis ch racteribus sere ubique dominantibus. In tam spissis mansuetiorum literarum & a uum tenebris subinde quidem radius alia quis emulgebat, sed illico a coeuntibus nubilis ablorbebatur. Tribus abhinc si D curi
79쪽
culis fuere quidam, qui audebant cogitare
de tanta calamitate levanda. Τimide igitur primum , ac Verecunde indignari coepit Italia, inquit Criticus non ignobilis,
ignorantiae tam annosae pertaesar paullo confidentius laboriosa Germania facem accendit, quam brevi tempore in Euroωpam circumtulit omnem aemulatio. Nimirum surrexerunt magni viri, qui Veterum Grammaticorum Criticam revocarunt, eiusque potestate libertateque usi haec studia partim a loliis & coeno purgarunt, partim ad antiquum splendorem provehere conati sunt editis doctissimis commentariis. Tales fuerunt Erasmus, Lipsius, Grotius, Turnebus, Scaligeri, Budaeus, Politianus, Muretus, Franciscus Ua-Vasorius S. J. qui ut ait Honoratus in opere suo Critico, unus inter Europae homines fuit, qui larina lingua venustatem metius intellexit, eamque ab Augusti seculo purius elegantius omnibus usium pavit. Taceo alios, quos supra jam commemoravi. Unum praeterire nefas foret rei hujus argumentum, postremi seculi sane nobilissimum, videlicet grande illuci opus & immortalitate dignum, quinquaginta Voluminibus constans, quod sub auislpiciis Ludovici XIV. Galliarum Regis, opera consilioque Montauserit Meldensis ,
80쪽
ι & Ηuetii Ahrincensis Episcopi Parisiis ad i. inum Delphini editum fuit. Complecti, tur illud triginta Veteres Auctores, Poeis, ias, Rhetores, & Historicos aevi sivi prin. 3 cipes, cum commentariis & notis expertai tissimorum in quavis classe Virorum: in, Phaedrum commentatus est Danetus, in . Sallustium cie pinus, in Terentium Ca- , mus, in Cornelium Nepotem Courtinus,
i in Velleium Paterculum Riguetus S. P. t in Virgilium de la Rue, seu Rueus S ILin Panegyricos Veterum Munius S F. in Justinum Ec Valerium Maximum Cantelus S. I. in Q. Curtium Tesierius S. P. in plautum Duratis, in Manilium AIus, in Juvenalem & Persium Despregius, in Martialem Colasianius, in Titum Livium Doriatius, in Florum, Aurelium Victorem, Dicten Cretensem & Eutropium Hureus, in Verrium Flaccum Daca erus, in Catullum, Tibullum, & Propertium Du Bois, in Suetonium Arellavius , in Orationes Ciceronis Me villius S. I . in Tacitum Pictonius , in Plinium Hardui-vvs S. P. in Horatium Rodevissius S. P. Structura operis istius haec est et primo
textus ex optimorum MSSorum fide quam emendatissisus profertur : tum interpretatio seu paraphrasis subiungitur, qua scriptorum sensa dilucide ac breviter ex-