장음표시 사용
321쪽
quanidam diligentiam ariemquo redoleat. Monet enim Fabius actionem non esse deliciis nimiaquo cura molliendam: et comptis illis, delicatisquo Oratoribus Saepenumero solet evenire, quod olim Srbaritarum equitatui contigit. Cum enim gens esseminata, et chorearum ad insaniam avida, Suos etiam equos adnumerum, Symphoniamque saltare docuisset; cum deinde ex umbraculis in solem ac pulverem contra Crotoniatas hostes fuit illis prodeundum; histriones illi equi, tubarum et martis ignari, molibus compositis, saltibusque numerosis repente lascivientes, saet exercitum tolum misero perdiderunt. Ita umbratiles illi oratoros ab imis unguiculis ad verticem usque venustuli, quando ex domestica Oxercitatione, in medium agmen, tu pulverem, in clam em, in castra, atque aciem larensem prodierunt, ut se et causas suas in magnum quoddam discrimen conjiciunt. 2. Nihil in Gestu sit durum aut agreste, ne dum mollitiem fugimus, in contrarium rusticitatis vitium videamur incidere. Quamquam si in alterutro peccandum esset, facilius excusaretur rustica quaedam simplicitas, quam putidiuscula gestus, vocis, et habitus assectatio. Licet autem artis praeceptionibus in dicendo nequaquam utamur, Satis tamen apparet utrum aliquando didicerimus. Ut enim qui pila ludunt, inquit Tui
lius, non utuntur in ipsa lusione artificio palaestrae; sed indicat ipso motus, didicerintne palaestram, aunusciant: sic in orationibus, etiam si non adhibeatur gestus cx schola, facile tamen est inlueri utrum is qui dicat, liberaliter aliquando fuerit institutus. Quid de totius eorporis motu praeeipiendum R. Praecipitur 1. ut status corporis sit celsus, et erectus, et trunco magis isto, virilique quadam la-
322쪽
terum inflexione sese orator moderetur. 2. Νe in statuae morem obrigescat, quasi si veru deglutisset, ut facete Hebat Epictetus. 3. Νec crebris, et incompositis corporis commotionibus vehementius agiletur,
cui pectus anhelum. Et rabie sera corda tument. . . .
Vitiosum quippe est huc illuc cursitare: quod olim exprobatum fuit Domitio Afro, quem non agere, sed satagere, non illepide dicebatur. Et cum alius quidam
non minus actuosus orator multum concursasset indicendo, facete rogavit eum adversarius Virginius, Quot demum passuum millia declamasset ' Cassius quoque severus adversus circumcursitantes hujusmodi oratores solebat poscere lineam, quae immodicas illorum excursiones prohiberet. Ouid in eapitis et oris totius eonformatione 3ervandum est
R. 1. Vitiosa est frequentior capitis jactatio, Maenadum instar, de quibus Catullus, carmino de Bo- recynthia, et Athi; Capita Maenades vi Deiunt hederigerae: aut instar samosas illius Messalinae, de qua Tacitus 11. Annalium: . Ipsa crine fluxo, thyrsum quatiena, juoetuque Silitis, hedera vinctus gerere eo-thmrnos, jacere eaput. . Non tamen dedecet aliquando vel annuendo confirmare, vel abnuendo negare; vel capitis in lalus inclinatione languorem, et aversione indignationem; aut alio simili motu, dubitationem, et ejusmodi affectus designare. Sed neque capite erimus immobili rigidoque, quod semibarbarum est; ut olim Rusus illo Rhetor, de quo ita Ausonius Epigrammate 59.
323쪽
Rhetoris h e Rusi statua est, si saaeea, R M. Cur id ais ' semper maeeus ipse fuit. 2. Capite utemur non demisso, ei obstipo, vel in cervicem reste , sed erecto potius celsoque: quamquam hic quoque modus servandus est, ne audaciae ac arrogantiae videatur; et capitis demissio potest aliquando tristitiam, luctum, moerorem, poenitentiam, et irae divinae placandae studium perbello significare. Sic D. Remigius Francorum Regem Clo-dovaeum ad Christianam demissionem hortatur hisco verbis: . Mitis depone colla, Sicamber. . Sed in ore, Vultuque, et oculis sunt omnia. Animi cnim imago quaedam vultus est, oculi sunt indices. Quapropter pro rerum natura, vultum indues modo hilarem, modo moestum, nunc blandum, nunc minacem. Ita Horatius:
Tristitia moestum Vultum verba decent; iratum plena minarum; Ludentem lasciva; severum Seria dictu.
Frons exporrecta diffusaque hilaritalis indicium est: contra Vero severitas indicatur fronte corrugata, operataque, et superciliis vel e tractis, vel etiam viaequalibus. Unde Tullius in Pisonem. . intero ad frontem sublato, altero ad' mentum depresso superellio respondit . . . . Et pro Sextio: a Tanta erat gravitas in oeuto, tanta frontis eontractio, ut illo supercibis, tamquam Rhadamantus illo niti eideretur. η Hinc etiam Petronius Arbiter:
Quid nae spectatis constricta Potite, Calones'
Et post illum Martialis, lib. 1.
. Contigeris nostros, Caesar, si serta libellos, Terrarum dominum pone supercilium.
324쪽
Orantem et aliquid a Deo poseentem indicant oculi in caelum sublati; ut res ipsa satis l0quitur. Undo
Cassandra. Ad Caelum tendens ardentia lumina laustra. Oculos avertere adversantis est, vel fastidientis, vel negantis. Sic misera Didonis umbra, conspecto apud inferos AEnea: Illa solo fixos oculos averSa tenebat. Oculi clausi meditantem et cogitantem animUm produnt. Oculos in unum locum defix0s habent, qui prae admiratione stupent. Unde asin. 1. Dum stuPet, Obtutuque haeret defixus in uno. Praeterea demissi oculi modestiam, pudoremque signisseant. Sic Andromaehe EIL 3. Dcjecit vultum, et demissa voce locuta est.
Denique nictantes oculi malitiam arguunt; rigidi stuporem; semiclausi. adulationem, et insidias: torpentes egnitiem s vagi nutantesque libidinem: quae Singula, Si probare ex antiquis aggrediar, metuo ne Iongior fiam. Illud certe omnino natura diciat, oculos ad res de quibus loquimur accommodandos esse; ne merito rideamur cum inepto illo Rhetore, qui cum diceret: O Iupiter I terram aspiciebat; cum vero diceret: O terras caelum. intueri solebat. Quid in braehii moderatione servandum R. Brachia nec deorsum incomposita pendeant, nec immodice projiciantur, nisi in assectu vehemen-liori. Brachium extensum ac porrectum, potentiam, auctoritatem et robur arguit. Contra Vero continere, ac cohibere brachium, est pudoris, et Verecundiast.
325쪽
Undo Ti illius pro caelio. . Nobis olim annus erat unus ad eohibendum brachium toga constitutus, ut eaeerellatione ludoque eampestri tunicati uterentur. v Quid eirea manus digitosque praeeipitur pn. . Manus, sine quibus trunca esset actio ac debilis, viae diei potest quot motus habeant, inquit Fabius . . . Nam eeterae partes loquentem adjuvant e hae prope est ut dicam, ipsae loquuntur. An non hia pο-3e sinus 2 pollicemur Τ noeamus 2 dimittimus p minamur abominamur 3 timemus t interrogamus2 negamus Gaudium, tristitiam. dubitationem, confessionem, poenitentiam, modum, eopiam, numerum, tempus osten dimus 3 . Circa manus autem ceriae quaedam Sudi ac desinitae leges, quas sequi oportebit. 1. Manus in exordio non solet extendi: Ast ubi paulum esset vegcere coepit oratio, manus pariter exeritur cum illa, pariterque cum illa deponitur. 2. Pectori manus admovetur, cum de se ipso quis loquitur: at cum alloquitur alium, ad illum extenditur.3. η Manus sinistra numquam sola gestum facit, in quit Fabius ; deaetrae se frequenter aecommodat: η si Voin digilos argumenta digerimus, causamque, ut 0lim HortenSius consueverat, partimur in digitis quem morem hodieque nonnulli non infeliciter imitantur in si Ve adversas palmas, quasi repellendo, et repudiando objicimus. 4. Soloecismus gestu committitur cum aliud v0ee, aliud gestu monstramus; ut Rhetor ille, de quo Su'pra dictum est, qui caelum appellans, tellurem in
tuebatur, gestuque monstrabat. 5. Urgemus crebra manuum impressione. Suppli eamus manibus elatis junclisque. Confirmamus mani'bus pronis, gravi quodam, et decenti motu depressis.
326쪽
6. Admirantium est. manus tollere. Unde Tullius in Academicis Quaestionibus: α Hortensius autem vehementer admirans, quod quidem perpetuo Lucullo loquente fecerat. υι etiam manus saepe tolleret. s Et ad Caesarem Epistolarum libro septimo: u Sustulimus manus ego et Balbus. . Huc etiam pertinet illud Catulli carmino 53.
Admirans ait haec, manusque tollens, Dii magni, salapusium disertum l7. Manu extenta iacimus nobis audiontiam; indi-eimusque silentium. Hinc Persius in Satyris:
Fert animus calidae fecisse silentia tLibae Majestate manu S
Lue anus etiam libro primo de Caesare:
Tumultum inposuit vultu, dextraque silentia jussit.
Imo in Actis etiam Apostolorum Paulus hunc morem uSurpasse legitur: a Surgens autem Paulus, et manu silentium indisens, ait: Viri Israelitae , et qui timeιis Deum, audite. . S. Manus ori admota, tacentis et silentium suadentis habitus est. Digito eompesee labellum, inquit Iuvenalis; quo etiam gestu simulacrum Harpocratis effingebant AEgyptii Veteres. s. Solebat Tullius, antequam diceret, barbam demulcere, quod liodiequo nonnulli solent. Sunt etiam qui aut frontem Dicent, aut lacunar inlueantur: sed haec viliosa sunt. Vitiosum est quoquo manus Felsupra caput attollere, vel infra pectus demittere, praeterquam in summis asseclibus.1 0. Pectus serire aut semur, prope scenicum est. 11. Manus optime a sinistro incipit latero, dextroqite deponitur. 13
327쪽
12. Hoc esse cavendum, ait cieero , ne nimiae sint digitorum argutias, neve immodica sit illorum gesticulatio; quo vitio laboravit summus Orator m tensius. . Cum enim, inquit Agellius, manv3 ejus, i
ter agendum, essent argutae admodum et gestuo3ae,
maledictis, compellationibusque protrivsis jaetatus eειοῦ multaque in eum quasi in histrionem, in ipsis eausis atque iudieiis dieta sunt. sHas autem omnes, quas hactenus diximus, oratoris Virtutes, cura et labore comparari posse liquet mirabili Demosthenis exemplo, qui cum primam a tis puae litteram dicere nequiret, studio et exercitatione perfecit, ut planissimo diceret, et balbutiem, inditis ori calculis, emendavit; exilitatem vocis, ad fluctus maris declamando, illiusque Demitus Voce vincendo sustulit 3 angustias spiritus, locorum ardu rum inter declamandum ascensu, tandem aliquand0
Atque haec do Pronuntiatione monuisse sussciat. Reliqua, quas eodem pertinent, exercitationi relinquimus: cui scilieet plus multo quam praeceptis raso tribuendum existimavimus.
CAPUT XXII. DE NONNULLIS ALUS EL UENTIAE GENERIB
Sunt ne alia genera eloquentiae praeter Oratorium 'R. Sunt equidem: nam in omni seribendi genere eloquentia locum habet, ac veluti vestis tegit corpus; quae quamquam ejusdem formae aut venustatis non sit, tamen eodem langitur munere; si ac commodata, et apta sit rebus, de quibus dicendum ecl.
328쪽
m nam .uηι generia eloquentiae praeter orato
Η. De quihusdam dieemus, omnia linim complecti et longius, et inopportunum esset. uuare de Epistolis primum, postea de seripluris quae ad docendum pertinent, in quibus do Dialogo, deniquo de illis quibus Historia innititur, hempe de Inseriptionibus, de Vilis, de Commentariis, de Annalibus, et de Bistoriis. Paucis attingemus haec, quae si nobis disertius tra
etanda essent, a proposito nostro nos nimium distra herent.
faceremus absentes, si quid esset quod scire aut no-εtra aut Osorum inlises set. v mc lanium solatio absentes amicos praesentes alloquimur, eorumque litteras legentes amicitiam longo temporum ac loco rum intervallo interclusam instauramus, quae eum
p0lissimum in quotidiana tonsuetudine lundamebl iaciat, ea intermissa, haud parum labefactari videtur,
nisi scripto per litteras reficiatur. cum autem sun- damonia in consuetudine locet, familiarem consuetudinem pro se ferre debet. Quare neque agresteri aut asperam, neque tucatam esse oportet, sed nativa quadam festivitat0 conspergam et exornatam. uisenam nint Epistolae fumiliaris dotes R. Illae sunt, quae familiarem consuetudinem do-eeni. Qui enim In amicorum coelu loquitur, ita lo-
329쪽
292quitur, tu stinplicitato alliciat, perspientiale ed eat, lepore et quadam festivitate reficiat. Quare virtutes Epistolae esse asstrinarim simplicitatem, et nati-vnm quemdam animi candorem in verbis, perspieuitatem, quae lucidum rerum ordinem facile consequitur, ac voluptate quadam animos capit, cum nihil sit quod non intelligatur, et omnia sponte sua in oculos veluti occurrani; leporem, ac concinnitatem, quae ex ipsa sermonis proprie late et elegantia manare videntur. Nollem sermonum arte elaboratum atque assectationo elegantiae lacatum, sed talem velim, quali homines urbani saepe in usu quotidiano cum ami- eis uti solent. Venusiatom etiam requiram, quae Seu rerum sestivitate seu verborum, animi assectum sermoni inurit. Ad hoc mullum valere proverbia utriusque linguae arbitror, et quaedam locutiones Epistolis nec non familiaribus sermonibus proprias, quae facile ex aureis scriptoribus cognoscere cuilibet facillimum erit.
Quid aliud praestare debeι Epistola pn. Haec praesertim, ut argumento, loco, tempori, et personae quam maximo sit accommodata: argumento, inquam, quod ab hoc primum Epistola pendet, si enim lamiliare, familiariter, si grave, graViter,
si festivum, sestive scribenda est; et eo uti Serminuis genere. quod argumentum postulat: loco, non enim eodem dicendi genere in locis omnibus uti decet, sed singulis accommodandum: tempori, quod aliud postulat tempus alterum, alterum aliud: denique personae , quod enim juvenem decet, senem dedecet seribere, neque eodem pacto litteras amicis, eodemi Prineipibus viris. ae urbium moderatoribus dabis. Itaque antequam littera seri has, haec diligenter per-
330쪽
pende, non soluin de qua re tibi scribendum sit, sed etiam ad quem, et quo loco, ei tempore scribas, animumque, fortunamque illius ad quem litteras mittis considera, ne quid ineptum, aut insicelum, et inopportunum scribas.
Quaenam sunt Epistolarum genera' . . R. Multa esse nemo non ignorat, quae ab illis qui artem scribendi litteras tradunt sustus recensentur, ut nos ipsi in alio libello de eonseribendis epistolis edito in usum lyronum demonstravimus. Nunc cum primoribus labiis ita dicam attingere, non rem omnem enucleare in animo sit, duo tantum eum Tullio numerabimus, unum lamiliare, et jocosum, alterum -- Verum, ut grave. Hoc quotidianis verbis, illud se-Verioribus, et aptioribus texere necesse est, non ita tamen ut scholam aut disputationem philosophorum 8apiat. Quae enim Epistolae argumenia philosophica pertractant vix inter Epistolas recensere velim, sed inter disputationes reiiciam. Νam qui scribit doctoris assumpta toga doeet, a lamiliari consuetudine abhorret, ac eruditum pulverem, et palaestram ex
Ouibus partibus eonstat Epistola ' iri R. Iisdem quibus oratio omnis: nam et in Eli stola exordiri et narrare, et confirmare aliquando etiam resutare et denique perorare oportet. Nini
semper omnes partes, neque eodem pacto ac Ve horum, et sententiarum ornatu locum habent, sed proprio, lamiliarique sermone aliquando habere possunt. Cum enim alicui litteras des, primum benevolentiam captare, Postea rem exponere. ac firmare, tandem apta conclusione, et quasi peroratione finem