장음표시 사용
111쪽
quibus cincerta et prope absurda sane vocatur divinatio 3. Ρotost ori ut hoc indicio sit poetam paulatim jam vergere in eas dubitationes, qualos innumerabiles in secunda aetate am-jam recensuri sumus.
1. Dii vituperati. In iis sabulis quas secundum complectitur temporis patium
coaritas quoque aliquando commemoratur verbis in rerum tamen cursu eius Vis raro cernitur; et quum plerumque sors
tantum significetur sive illa via quam homine non effugere possint, non apparet, utrum fati cuiusdam imperium an divinum aliquod numen hic intelligatur. Credo poetam in re obscuriore temere eas Voces Ommunes usurpasse l.
Animum potius attendamus ad rationem qua depingitur ipsorum deorum imperium; idque primum in Hippolyti coronati expositione diligentius examinemus. In prologo Venus queritur Hippolytum, Thesei o Antiopa filium, cultum suum negligeniam ab amore t matrimonio prorsus abstinere solamque Dianam virginem venerari id se indig-I In Medea, postquam Iasonis peridia exposita est, eiusque uxor significavit aeterribili ratione ulturam esse iniuriam sibi illatam, horus hae canit v. 10 sqq. rava ποταμῶν ἱερῶν ωροωι παγαι, Me δίκα καὶ πάντα πάλιν στρέφετω. ἀνδρώι μὲ διλια βουλ ι, θεῶν δ'ουκετι πωτις ἄραρε.Labherus pg. 40 perperam vertit selast die nouo de Gotteraestah nioh mehr.'Ultimi versus hoc modo interpretandi sunt viris e constant consilia perfida non amplius vero iis constat fides deorum i. e. ut diis confidant eosque venerentur . 2 inarael. 608 fortunae vicissitudines diis et μοίρα oonjunctim attribuuntur Hero. sur. 282 commemorantur αναγκαῖος τριπος et 811 τὸ χρε- Ηeo. 1295. r. 488 Hol. 514 ἀνάγκη inviola voeatur. Hel 1660 et IIL 1301 Dioseari testantur se sororem servare non potuisse cum prohiberentur a diis et fato. Etenim Dioseuri erant minores dii subjecti imperio superiorum.
112쪽
natam eum perdituram esse per novoreae haedrae amorem insanum. Innocentis haedrae exitium inevitabile minus moratur dummodo sibi castus juvenis poenas luat omnia igitur ad Veneris nutum procedunt. Postquam nutrix haedras furorem privigno
prodiit insolix rogina mortem sibi consciscit relictis tamen tabellis quibus Hippolytum aecusaverat adulterii a se petiti. Quo
salso crimine motus quum Theseus a patre Neptuno poenas in filium irrogavit, juvenis huius opera miseris cruciatur tormentis. Antequam moriatur, Diana patrona innocentiam eius Theseo reperit, addens se eum servare non potuisse legem enim inter superos rigero, quae vetet alterum deum alterius studiis occurrere.
Postquam juvenis cum patro in gratiam rediit, spiritum reddit. Huic argumento subest illud quod frequenter jam deprehendimus Graecae sapientiae principium : homo natur ne suae fines ne egrediatur. Quod praeceptum aureum quum apud reliquos poetas plerumque comprobatum vidimus poenis eorum qui imperio nimia complecti studuissent, aut sapientia sua a rogantius confisi essent, aut propter Auperbiam cuiquam cedere noluissent, in hac tragoedia pulcherrime illustratur exemplo Venis, qui vitam amoris expertam agere ausus communi generis humani lege superiorem se putabat.
Venus convenientissime eius legis partes tueri vidotur et tamen hoc ipsum effecit ut tam turpo et tam infirmum hac in tragoedia divinum exhibeatur imperium. Nam crudelis dea pingenda erat, quippe amabilis castique juvenis exitium parans innocentia seminae furore et morte indecora nihil igitur nisi vitia humana ostendebat honoris invidiam, saevitiam, crudelitatem. oeta hanc turpem deae imaginem contemplatus, quam ipse e religione populari recte adumbraverat, eius pravitatem vehementer indignari cospitquoniam jam obscure ei obversabatur opinio deos oportere probos esse tum haec opinio illa indignatione mutuo invaloscebat et confirmabatur tam pravi enim di ferri posse non videbantur. Sequebatur igitur ut in poetae opere omnes, quibus haedra et Hippolytus cordi essent, Venerem detestarentur verbaque impia in eam conjicerent. Etiam Dianam Hippolyti patronam e machinaveritatem aperientem necesse erat acerbe increpare sororis suae
seritatem. nuntiat ergo Phaedram incitatam stimulis deae sibi infestissimam privignum amasse 1301 sqq.). Theseum severiter
113쪽
quidem increpat quod neglecta omni criminis confirmatione protinus diras poenas in filium imprecatus esset, sed addit eum veniam tamen impetrare posse Vonerem enim morem sibi gerontem omnia ita ordinavisse 1421 sqq.): ἀνθρωποιμι δὲ θεων διδόντων εἰκὸς ἐξαμαρτανειν.
το δ' εὐγενές σε οὐ φρενω απώλεσεν,
quod sentiens ipse juvenis moribundus, qui jam antea questus erat se deseri a diis quorum jusjurandum summa cum religione servavisast 1060 sq.), exclamat 13633: O Iupiter videsne hasiost ille ego, qui austerus et pius omnes castimonia supero, in manifestam mortem ad sub terram frustra deorum cultui studui. In hoc luctu tantopere omnes Veneris crudelitatem indignantur ut nemo Hippolytum superbiae amorisque arroganter spreti admoneat, et ne ipse quidem ullam culpam agnoscere videatur in Quid fiet imporio divino sic exposit, Nec materia haec omnia tulit; soli diaetandi rationi imputanda sunt. Si Hippolytus nobis ostenderetur castus, sed propter ipsam castitatem superbior et elatior aliquanto quam nunc, supplicio videretur dignior. Si Diana abesset et alio quodam modo Bippolyti innocentia patefiersi'), non appareret illius imbecillitas in servandis amicis. Sed ante omnia onus non debebat prodire in scenam Vel sic tamen manifestum fieri poterat eam poenae esse auctorem dura nihilominus suisse dea, cuius cultum nemini negligere impune liceret, sed ea tamen et veneranda nunc vero degeneravit in mulierem improbam si serocem Si igiturres ita esset exposita ut et dramatis personae et spectatores intelligerent magis quam a deabus ipsis certiores fierent Veneris cultum neglectum omnium malorum causam exstitisse, neutris eriminibus impiis locus esset relictus. Sophocles prosecto Veneris partes omissurus orat fido et reverentia deorum, cuius etiam subtilius quam acutissimi ingenii emo sole judicium, eum cohibebant quominus deum aliquom in
1 Solus horas veneris potentiam sine ira oelebrat va. Is6 sqq. , sed et sine Hippolyti reprehengione. 2 Metius apud Senecam, quem Sophoclis haedram imitatum eme suspicatur Vatis. Phaedra ipsa viva adhuc os Hippolytum mortuum culpam suam profitetur.
114쪽
conspectum hominum produceret eo ipso tempor quo nihil aliud saceret nisi saevas poenas moliretur, et viam ei indicassent sine dubio, qua eum ostenderet auctorem nec tamen detestabilem 3.
Quare igitur non idsim iacit Euripides Quod dubitationes jam
obortae ipsam eam materiem , qua ei Vitanda erat, non commendabant solum sed vel obtrudebant eius menti. Nam in rebus divinis hominum studia vulgo hoc modo separantur ut alteri quae mente non capiant praetermittere et vitare soleant, ea omnino intelligentiae vim et notionem fugere censentes, alteri vero etiamsi hoc non negent, tamen ipsis quaestionibus et diruficultatibus ita stimulotitur ut non se contineant quin etiam atque etiam omnia cogitatione inquirant ac pervestigent. Quorum innumero quum esset Euripides, quia sentiebat orniciosis illis animi perturbationibus, quas dii consulto hominibus injicero crederentur, dissicultatem inosae, hac ipsa de causa huiusmodi aggrediebatur argumenta παρακεκινδυνευμένα. Dum ergo Omnia explicare studebat non poterat non confugere ad rationes et argumenta nescio unde arcessita, et molestiam vel augentia. inc Veneri profitendum fuit se haedra innocentis mortem nihil curare hinc probrosum exstitit odium intor Dianam o Venerem, Homericis prope diis indignum ). Utque ratio redderetur quare Diana Hippolytum non servavisset, finxit pactum, quod alterum deum alterius studiis obsistere vetaret. Nec mirandum est nutricem haedrae suadere ut amori indulgeat, et huic consilio speciem justitias praetendere, qua omnis culpa in Venerem conseratur 433-481) eo miramur in hac rerum confusione haedram noctu meditantem:
neque horum testantem 1104 sqq.):I Vehementer doleo quod Sophoclis Phaedra interiit. Si eam revera Seneca imitatus est, Phaedrae magis quam Hippolyti cruciatus ei argumento tuere, quod et titulus indieat. Eius tamen quam volo rationis Trachiniae exemplum quoddam praebent. Venus ealamitosissimi amoris mereuli a ior fessae intelligitur et v. 441, 49 sqq. , unde tamen nemo rimina sumit. s Vid ultionis puerilis indidium in v. 1420 sqq. ubi Diana de Venere: γω - αντηο ἄλλον ξ μη χερὸς ῖς ἁ μ λιστα φίλτατος κυρη βροτῶνταοι Μυκτοι του τιμωρμοριαι.
115쪽
μέγα μιοι τοι θεων κελευμ αε μαν φρένας ἔλον, λυπιας παραιρεῖ ξύνι τι δέ τιν' ἐλπιλ κεύθων MIπομαι - τύχαις νατων καὶ ἐν ἔργματι λούσσων. Huiusmodi igitur materiem tractando nihil poeta consecutus os nisi ut deos ostenderet aliquanto etiam improbiore quam vulgo esse credebantur, homines contra innocentes, cita ut pro solution quum quaereret etiam obscuriora inveniret aenigmata, si ipse ergo multo magis quam antea indignaretur deorum naturam traditam. Copiosius de hoc ramale disserui quoniam inter ea, quae certo tempori assignari possunt, primum est quod deorum vituperationes exhibeat. Quas exinde in reliquis dramatis saepius deprehensuri sumus, nam res ipsa docet eum qui semel viam illam declivom stlubricam ingressus sit, non facile redire aut subsistere posse. Nulla autem sabula graviorem religionis confusionem ostendit
quam Hercules furens, haud dubie post Hippolytum docta eL pg. 11 sq.). Herculis absentis uxor liberique cum vitrico Amphitryone in eo erant ut ab hoste Lyco occiderentur nisi Hercules reversus obtruncato Lyco eos servasset. Sed mox ipso rabie Junonis instinctu correptus inscius uxorem liberosque necat. Ρostquam ad mentem rediit suaque perspexit scelera, a Theseo coercetur quominus mortem sibi consciscat, et amice Athonas abducitur.
Ipso statim sabulae initio Amphitryo Herculis salutem reditumque desperans Iovem probris compellat 21 sq.): Lycum potius a se vinciri oportere, si Iupiter justo erga se esset animo'; mox sxclamat 339 , Iupiter, frustra te habui tori socium, frustrato si filii genitorem appellabamus amare tu videbaris,
non amabas ego mortalis te magnum deum virtute supero ego enim non destitui Herculis lib ros. Tu lectum quidem clam conscendero alienaque voluptate frui sciebas, propinquos oro tuos servare nescis . Herculis reditiis haec quidem crimina falsa esse
evincit, sed tamen impietatis gravissimum est indicium in rebus adversis talia offutire. um finis sabulae crimina confirmare videtur; et postquam ereules intellexit unonom do- mentia suae auctorem fuisse acerbe eam increpat 1303,:γΝunc exsultet inclyta Jovis uxor Olympi solum pulsans: persecu
116쪽
enim consilium, quod molita orat, primo Graeciae vir funditus exstirpato: τοιαυτ οεντις ιν προσεύχοιθ' ἡ γυναικώς συνεκα, λέκτρων φθονουσα Ζηνὶ τους ευεργέτας Ἐλλαδος ἀπώλεα ουδὲ ἔντας Duυς .Quae heseus non resollit, sed iratum placaturus moniturusquens parricidiis auia nimis affigatur, placido exponit deos ipsos omnibus scelerum oneribus maculatos esse , - nisi salsa sint poetarum carmina, - et tamen adhuc Olympum habitare fi otiaque sua sustinuisse. λ Herculem ergo, quippe mortalem, profecto non indignari debere τας τυχαις siquidem et dii tulerint. Haec oratio, ad leniendam casus acerbitatem comparata, indignationem nostram auget deos exhibens aequo animo peccantes Nequo ei Herculea fidem adjungit testatur 1340 sqq.)se non credere deos amoribus illicitis indulgere, se invicem vincire, altorum alteri iussa dare, δεῖται γὰρ ο θεὸς, εἴπερ ἔστ' ὁντως θεὸς οὐδενὸς ἀοιδῶν ἴδε δύστηνοι λόγοι' Sententia igitur illa, quae in postas animo latens in Hippolyto nihil amplius Meerat nisi ut una dea improba vituperaretur cf. g. 10 sq. , nunc perspicua ei facta ad universos doos palam
trana tur, nempe peccaro alienum esse a natura di-Vina deum verum nullius rei gere. At his verbis Horcules id osse negat quod ipso per totam Vitam expertus est, et quo totum nititur sabulae argumentum . Hac in sabula materie quodammodo in culpa est Herculis rabies tragoedia apte illustrari non poterat nisi ipsius aliqua culpa adjecta, velut si sua virtute et robore nimis confisus nulli errori se obnoxium redidisset ut Oedipus Sophocleusi; nunc Vero prorsus innocens perit Iunonis odio novercali Nomo negabit praeclaras eas aeniantias illas ab Euripido nuntiatas, naturamquo deorum ab illo significari multo puriorem quam traditam, verum ita censonti ab antiquo onere tragico abstrunendum fuerat, quod si tota mythologia o turpibus fabellis o-- flata osso debuit idori.
Etiam Iphigenia in Iauris in jognomini sabula 380 sqq.
117쪽
Dianam reprehondens, quae quum caede pollutos ab aris suis ardeat, ipsa delectetur saoris humanis, protinus addit a tamen non credere talem deam esse neque coenam antaleam reapso evenisse, Verum homines sua flagitia in deos contulisses 3 nuulum enim deorum malum SM.
tragoedia Bellerophonia Stobaeus Flor. 100,4 rettulit qua
tuor senarios h. 294 v. 43, quibus mortalium morbi alvo calamitatos νόσοί partim αυθαέρετοι osse dicuntur partim divinitus immissi; et praetore deos si turpe quidquam in s admittant non esse deos, quae sententia confirmatur iis quae in fabulis superstitibus legimus. Verum ex eadem tragoedia supersunt trimetri quindecim fr. 2883 apud Just. Mart. I. g. 1303, quibus dii esse prorsus negantur:
Cuius rei testimonium datur hoc quod, ut utar verbis Ennii, , non bono bonis sit male malis ' 3. Cum tamen talis sententia non nisi hoc uno loco legatur dissicillimum est dijudicar utrum
poetae animo conveniat necne. am siqua dramatis persona stimulante ira audaciora verba fundat semel, parvi sunt momenti. 8 recte video, poeta non improbabilem censuit illam sententiam in homine praesertim calamitatibus oppresso, quamvis ipse toto pectore ei assentiri non po8set. In plerisque huius aetatis fabulis, ubicunque argumenta e piam dabant, leguntur deorum vituperationes Euripides enim imprimis ad partes turpiore mythologiae animum attendens perpetuo eas civibus monstrabat, quasi rogans annon hoc testimonio tota religio vulgaris adulterina esse censenda, an θεοὶ illi amplius νομισμα esse possent. In Andromacha nuntius v. 1161
118쪽
sqq. vehementer indignatur quod Apollo, qui universis scilicet hominibus omnis juris sit arbiter, voteris irae memor velut homo improbus soptolemum in ipsa peccati expiatione occia
derit Orestes in phig. aur. 57 sqq. sapientes illos deos
avibus nihil voraciores osse dicit, magnamque esse confusionem in rebus divinis humanisquo. In Electra 971 sq. Orestos sororque intelligunt Apollinem sibi scelus imperasse, neque quemquam sapientem esse posse cum ille stultus sit; ipsi Dioscuri, qui profecto scire possunt quid prosit quid non, cum ultra quam se deceat progredi nolint, testantur tamen pollinem quamvis sapientem non sapienter vaticinatum esse in Chorus in
Troad. 1097 sqq. rogat an Zeus nihil curet rotam elotam. Orestes in cognomini fabula 285 sqq. Apollini objicit quod se instigatum ad actionem scelestissimam verbis consolatus esset non re.
Etiam fabula Ion insignia huius rei exompla exhibet. Creusa antequam filium vivere comperit, pollinem, a quo vitiata fuerat, reprehendit quod eum non servaverit 384 sqq.). Quo audito Ion quasi ludimagister discipulum ' deum monet ne iterum faciat 436 sqq.): quoniam dominus es virtutem cole ); namque si quis mortalium improbus est, in eum etiam dii animadvertunt; quomodo fas esse potest vos, qui leges humano generi imposueritis, ipsos eas violaro. Quodsi hominibus
poenas detis stupri, tu et optunus et Iupiter templa vestra exhauriatis, furta pecunia redimentes. Voluptates enim male praeponitis prudentiae. Neque homines irasorum vitia imitantur mali sunt vocandi, sed ipsi potius scelerum hi auctores. V Notandum est illud , ἐπεὶ κρατεῖς ἀρετὰς δIωκε. V Supra enim vidimus in religione Graeca deis propter ipsam potestatem licuisse contemnere virtutem secundum Euripidem vero naturae divinae proprium est virtus. At sententiae illae philosophicae a tragoediae ratione abhorrent; quapropter lenis has Ionis reprehensio, ad commovendam animi conscientiam comparata, me judice maximam im habet in demonstrando animo poetae a religione populari alie-
119쪽
nissimo, et multo minus os tolerabilis quam acerba illa convicia eum ira et incitatione in deos acta, quorum nulla acriorem habent σαρκασμὸν quam quae in hac fabula Creusa ad Apollinem queritur 9023:
Longum est cuncta huiusmodi impietatis exempla enumerare; insigniora autem iam recensui δὶ nunc igitur potius videamus locos quibus tragicus deorum laudes praedicavit. 2. iii laudati. Dii omnino justos amant, derunt injustos utrosque enim observant Here f. 7723 ὁ Θεὸς injustitiam justitia vincendam curat Ion 1117 sq.). Im una cum diis justitiam tueri dicitur ra. 771 aliquando Iovis filia vocata Androm. h. 1503. Ubi mali poenas dederunt omnes cernunt voluntatem divinam Horo. s. 757. Suppl. 7313. In ocuba 852 Agamemnon olymestorem supplicio assici vult θεων καὶ του δικαIου εἴνεκα Ser Raepe Iupiter miseros et innocentes curis levat, ae levat tamen H racl. 869 sq. lan. 1614 sq. '). In eadem oration quaeso deos
Leges igitur inicae praeceptaque moralia toti humano generi imposita, quae ophocles, quamvis magnam cum diis habere conjunctionem ostenderet, tamen testatus esset neminem novisse unde originem ducerent v. g. 93 sq.), hoc loco ab Euripido disertis verbis diis ascribuntur, quemadmodum a Socrate factum esse rapud Xenophontem legimus Memor. IV. 19 sq., Neque
1 Qui plura volnerit inspiciatmeeuh. 488 sqq. 958 sqq. Troad 46 sq. r. 955sq. Ion. 952 sq. 960, 3I sq. I. 1302. Hero. t. 1127. Iph. Taur.36sq. II sqq. Ol. 364 sq. 606 sq. M. D. 268, Phrix. r. 82s tr ino. 92 893, 25.2 Cf. praeterea Palam. D. 588, Phrix. r. 32, di ino. 848, 40.
120쪽
hoc mirandum est Euripidem, qui sanctitaram naturae divinae propriam censeret, τἐ θεῆ illa repetere; sed quod a diis popularibus, id profecto admirationem movere potest. Eandem rem fortasse spectat Hippolytus in cogn f . s. 983 ubi ait: εἴπερ γε θνητοὶ θεων νόμοισι χρώμεθα. 3Ρlurimis locis etiam potentia deorum colobratur. Nemo iis invitis felix istos infelix Herael. 608 sq.3. Si doos socios habeas proseot vinces Suppl. 594 sqq. neque amicis opus erit. Omnium rerum habent arbitrium Suppl. 605 sqq. . Ea tantum facimus quae Iupiter vult, a quo toti pendemus Bona, quae diis invitis conquisivimus, non proficiens Ion 378 sq.); impius ille, qui eos vigere neget Herc. s. 757 sqq. 3.
Νeque igitur miramur pium eorum cultum saepissime ommendari in omnesque qui in periculis Versentur sedulo eorum
auxilium invocare. 3In complurium sabularum fine dii res desperatas restituunt. In Iph. apparet Apollinem, a quo se decipi Orestes crederet,
1 Hecuba in cogn fabula Agamemnoni dieit 798 sqq. :
qui de his rebus scripserunt an legem proferunt, ni scilicet diis parendum sit Nagolinae Nacthom Theol. g. 4493. Ego tamen huic soli loco non inultum tribuendum puto, cum praesertim haud dubie corruptus sit saltem non expedio istos versus; nam lex, qua deos esse ensemus' prorsus alia est a lex diis superior, ita ut hae explieatio in ipsis versibus nulla sit; non enim redo ad Φεω γὰρ του Θεους ηγούριεθα suppleri posse: ἡ αλκα καὶ δίκαι' ωρισμενους. auchius delet v. 800 sq. nec tamen si perspicuum consequimur sensum nisi pro κρα- in v. 79s restituatur aliquod vocabulum quod νιμον significet, id quod mihi plurimum arridet. 2 in praeterea rechth. r. 354, elan. r. 493, 494 Phrix. r. 832. r. ino.