Commentatio de Euripide philosopho

81쪽

χάος μὲ ὀνομαζουσι. Nauo habet οἱ μὲν ὀνομάουσι καος Quamquam perdissicile est his versibus genuinam restituero scripturam δὶ, verborumtamen sensus non obscurus est id quod sit inter coelum et terram, sis aera quibusdam vocari chaos'. Quaeritura quibus ita vomtur. Scholion quoddam ad chaos apud Hesiodum in expositions originis mundi res. 116 habet: χαος δὲ λέγει τον κεχυμένον ἀέρα καὶ γαρ Ζηνόδοτος ουτοι ψου I. Dubito tamen an Hesiodus hac voce designaverit aera quo vivimus. Subjectum est Βακχυ- λιδης δὲ Σαος τον έρα νόμασε λέγων περὶ του αετου νωμαται δ' ἐν ἀτρυγμο καει, quae verba a Beroto inter fragm. Bacchylide recepta sunt. In Aristoph. ub Socrates quoque enumerans quos ipse Veneratur doos dicit s. 4243:τ χαος τουτὶ , καὶ τα νεφελας, καὶ το γλῶτταν, τρέα ταυτί ubi schol. χαμ λέγει τον ιρα παρα τὸ κεχυσθαι et V. 192 Pithetaerus, avibus suadens ne permittant nidorem sacrorum ad deos surgere per aera, ait: δια iis πόλεως τους αλλοτρIαις καὶ του καους τῶν φ ρέων τε iv κνῖσαν ου διαφρωετε.

Suspicor illud vocabulum a poetis lyricis primum pro aere urpatum esse et sensim in linguam irrepsisse, ita ut Aristophanes sine ulla explicatione poneret, quum Euripides ὀνομαζουσι 'vel etiam οἱ μὲν ὀνομα υσJ addidisset.

82쪽

TERRESTRIA QUAEDAM. De coelo per aera redeamus ad terram Ab antiquissimis hom-poribus jam quaerebatur quibus de causis itus flumen quotannis in aestate cresceret variasque in partes de hac re disputabatur. Euripides paucis locis, quibus huius fluminis facit montionem, indieat inersmontum illud emes nivibus in Asthiopiae jugis solutis. In primis Helena vorsibus hoc legitur: N. Iλου κώ ἴδε καλλιπαρθενοι ροαὶ, ο αντὶ δέας ψακάδος Αθυπτου πέδον

λευκῆς τακείσης χιόνος γραIνει γυας.

Δαναὸς ὁ πεντήκοντα θυγατέρων πατηρ Nεuου λιπων καλλιπτον ἐκ γαιας δωρ, 3 ἐκ μελαμβρότοιο et ληρουται Οας Αιθιοπίδος tu i vIκ αν τακῆ χιων τέθρια r ἐλωντος Ηλis κατα χθόνα. Seriptor anonymus dissertationis de Nilo huius sententia auctorem refert Anaxagoram, ωσαὐτω δε καὶ EυριπIδη καὶ τερους τινας των τραγωδοποιων' Herodotus ΙΙ. 19 sqq. narrat soab ipsis Aegyptiis nihil de hac re didicisse, sed cum leni irrisione

addens oraecorum quosdam sapientiae gloriam captantos triplices causas iuvenisse, hanc quoque opinionem proponit, cuius tamen auctorem nominare praetermittit. Seneca de eadem re

quaestion instituta Quaest nat. IV. I, 17 sqq. ab Anaxagorae sententia incipiens subjicit: -in eadem opinione omnia vetustas fuit. Hoc Aeschylus, Sophoclos , Euripides tradunt'. Loci Assehyle huc pertinentes supersunt hi. Suppl. 559 Aegyptus vocatur λειμων χιονόβοσκος, in h. 304 a scriphoro dias de Nilo servato haec leguntur: Αἰθιοπίδος γῆς, εῖλος θ' ἔπταρροος γαῖαν κυλινδε πνευματων ἐπομβρέφ, ἐν δ' ἡλιος πυρωπὸς ἐκλαμψας χθονὶ

83쪽

Quoniam fragio omnes in ea opinione fuisse videntur, suspicor eam sententiam iis temporibus satis vulgarem fuisso, vel certeoruditioribus hominibus innotuisse, neque igitur Anaxagoraeso vetustiori cuidam philosopho deberi, cuius nomen cum in oblivionem abisset, ad Clazomenium, qui eam adoptasset, auctoritatam translatam esse. milosophorum physicorum animos haec quoque quaestio imprimis agitabat, utrum in animalium generatione mas solus an et semina semen praebeat. Erant qui contenderent non minus feminam quam marem esse vitas auctorem reliqui marem solum semen praebere, unde foetus nasceretur, seminam locum tantum, quasi agrum, et alimenta. Hanc sententiam valis ing. 293rofert inter placita ab Euripide a praecoptore accepta. Quod ad Anaxagoram attinet praecipuum est Aristotelis testimonium, qui degeneratione Anim IV. 1 quaerens quomodo mas fiat aut femina ait: φασὶ γαρ ι μὲν ἐν τοῖς τέρμασι εινα ταυτην την ἐναντει- σιν ευους, ἄστε Αναξαγόρας καὶ Dιο των φυσιολόγω γένεσθαι τε γαρ ἐκ του ἄρρενος το Orέρμα, τὸ δὲ θῆλυ παρέχειν τὸν τόπον. καὶ Βαι τὸ μὲν ἄρρεν ἐκ των δεξιο τὸ δὲ θῆλυ ἐκ των ἀριστερων, καὶ τῆς ιαστέρας α με ἄρρενα ἐν τοῖς δεξIοις εIναι, τα δὲ θηλεα ἐν τοῖς ριστεροῖς. Cum hoc loco tamen lac mil. II. 7 non congruunt et otiam Censorinus dera nat V disertis Verbis contrariam opinionem Anaxagorae ascribit, c. non solum patrem sed et matrem

semen praebere.

In dubiis judicio abstinorm satius est. Verum constat apud Euripidem Orestem dicere in cognomini fabularius. 5523:πατηρ μὲν ἐφυτευσέν με, ἡ δ' ἔτικτε παῖς, τὸ σπέρμ' ἄρουρα παραλαβουσ' ἄλλου παρα ' ανε δὲ πατρὸς τέκνον οὐκ εἴη ποτ' ἄν. ἐλογισάμ ν οὐν τ γένους ἀρχηγμημαλλον μ' ἀμυναι τῆς ποστάσης τροφας

στέργω δὲ τὸν φυσαντα των παντων βροτωνμινάλισθ' ὁρέω τουτο καὶ σύ - φθόνει κεIνου γαρ ἐξέβλαστον ' ουν αν ε ἀνηργυναικος αὐδωειεν ἄλλα του πατρός.

84쪽

constat praeterea hoc, sive idem docuit Anaxagoras, sive pugnantia, tragicis tamen usitatum fuisse placitum, siquidem apud

Aeschylum quoquo in Eumenidibus 658 sqq. Apollo ex eo

gravistimum petit argumentum ad excusandum Orestis matricidium Poetis profecto in promptu esse debuit comparatio patris cum satore, matris cum agro recipienti et nutrienti Apud Homerum o Hesiodum quantum scio eius exemplum nullum invenitur, sed temporibus riricleis in ore omnium erat, verbaque αρουν, σπείρειν, φυτευειν Passim usurpabantur pro γενναν Exempli gr. Aesch. Sept. 752γοστε ματρὸς γναν σπιυας ρουραν, Soph. ed. R. 1256: μετρονα ν που καοι διπMi αρουραν, οὐ τε καὶ τέκνων '. Haec quaestio, quid mater ad generationem conserat, sine dubio inter eruditiores eius temporis jam multum tractata erat. Et quamquam vix pro certo potest statui quis primus huiuAmodi sententiam expresserit, Euripidem tamen, quem saepe Aeschylum respicere vidimus, hac in re se enica ad Orestem quoque e tinente, poetas potius exemplum sibi imitandum proposuisse quam alicuius physiologi vestigiis ingressum esse quovis o Mnderim. Nostrum multiplicia disciplinarum genera dolibam praeterea declarat sententia quae ariam medicam attingit h. o. 68M Scyriis servatum

ἡ παῖς νοσεῖ σου καπικινδυνως ἔχει. πρὸς του; is αυτὸν πημονὴ δαμα ται;

μων κρυμὸς αυτης πλιυρα γυμνα ι χολῆς; χολῆ alch.)Αriam medicam belli eloponnesiaci temporibus vero condidit et incoluit Hippocrates Cous, qui fertur, quamquam incertis testimoniis, Athenis multos pestilontia laborantes sanasse. hilosophorum tamen plerique eiusdem artis nonnumquam singulas partes tractabant. Superest hoc Aristotelis tostimonium de part Anim IV. 23: υκ ὀρθως δ' οἱκασιν οἱ περὶ 'Λναξα

καὶ τα φλέβας καὶ τα πλευρα e. Dicas haec respicors se illud supra allatum, ubi etiam se lateribus nocere dicitur. Tum ob-

1 in praeterea Soph. . . IsI2, 1497 sq. Trach. 32 sq.

85쪽

servandum eat Aristotolom sentensiam relatam non ipsi nax gorae ascribere sed τοῖς περὶ A., i. e. scholao Anaxagoreae. Videmur igitur pomo concludere eum aut ignorasse cui propria esset ascribenda, aut Euripidem solum spectasse eiusve condiscipulum, quem poeta quoque, placit ad sormam simpliciorem redacto, suoru secutus. Reliquae sententiae, ad rerum naturam quodammodo pertianentes, velut de coeli variis tempestatibus cum vita humanae

casibus comparatis se. 3323, do tempori eost Graso fr. 9713, de mensium numero in quem hora distribuuntur fr. 98m, doastro Lucissis h. 999 leviores et vulgariores sunt quam ut matoriem disputationis praebere possint j.

NCLUSIO. EURIPIDEM NULGUS SCHOLA SECTATOR.

Hisce absolutis restat ut consecta ration concludam quid de tota re statuendum videatur. In examinandis sententiis Euripideis ad rerum naturam e fluentibus comparandisque cum philosophorum placitis, primum vidimus t timonium illud, quod quibusdam comprobare visum sit poetam omnes doctrinas Anaxagora priores repudiare, nullius fere esse pretii; tum inter praeceptoris dogmata quaedam inveniri congruentia, sed nonnullis in robus tam dubiam et levem

esse utriusque consensionem, ut nemini in mentem venturum

fuisset Anaxagorea conserre, nisi postam eum audivisse traditum esset. Quaedam deinde injuria ad rerum naturam relata potius adrea scenicas pertinere. Nonnulla denique, quaeanaxagoras prorsus similia docuisset, otiam Aeschylo innotuisse, qui eum audire non potuerit. Vehementer igitur errant, qui omnia ad Anaxagorae scholam

I Dicta de naturae vi leges et praeoepta superant in eum loeam distuli, ubi de

virtute et moribus erit disserendum.

86쪽

revocent, poetamque huius philosophia ponitus imbutum fuisse oontendant'. Immo id quod doctrina Anaxagoreas vere caput dixeris atque cardinem, apud Euripidem no commemoratur quidem lIn expositione originis mundi desiderantur particulas illa individuae, ὁμοιομέρειαι quae vocantur, quibus omissis iacet tota Anaxagoras physica. Videt praetore quid huic in mundi conformatione et conse vatione maximam habeat vim. Apud Diog. L. II. 3 Sohaubacth. 17ὶ Παντα χρήματα ἡ ὁμου , εἶτα νου ἐλεούν αυτα διεκόσμbπεν.

νου κινεῖν ἀπὸ του κινουμένου παντο ἀπεκρινετο Ιbid. g. 33 b se. 83 οσα γε ψυχρο ἔχει καὶ πMI καὶ ἐλάττω, παντων νους κρατεῖ καὶ Θῆ περιχωρήσιο τῆς συμπάσης νου es ἐκράτησεν, ἄστε περιχωρῆσαν την ἀρχήν καὶ τα συμμισγόμενά τε καὶ ἀποκρινόμενα καὶ λακρινόμενα, πάντα ἔγνω νους. καὶ ὁποῖα ἔμελλεν ἔσεσθαι, καὶ ὁποῖα ἔν καὶ σα νυν ἐστι, καὶ ὁποῖα ἔσται,

πάντα διεκουσμησε νους καὶ την περιχωρησιν ταύτην, ἡ νυν

περιχωρέει τά τε ἄστρα, καὶ ὁ ἡλιοc, καὶ σευ in1, καὶ ὁ ἀὴρ, καὶ ὁ αἰθὴρ es ἀποκρινόμενοι. Atqui νου ille, qui introductus in physicam totius philosophiae rationi novam aperuit viam, quo tantopere et a superioribus et ab aequalibus philosophis differebat lagomenius, ut ei ipsi sive sessionis sive honoris causa cognomen ὁ νου aura tum, apud tragicum prorsus desideratur. Videtur sane contradi re Bagmontum 596 ap. Clem Alex. Strom. V. p. 7173 aliosque servatum: σὲ τον αὐτοφυῆ τὸν ἐν Jθερωρύμβον πάντων φυσιν ἐμπλέξανθ ο πέρι μὲν ωe, περὶ δ' ὀρφναέανυ αἰολόχρως, κριτός τ' ἄστρων δαλος ἐνδελεχω ἀμφιχορεύει. Quibus versibus invocatur vis naturalis sive deus, qui fingitur

1 Mutaruis de M. phil in omm me scit. t. Ira quoque Moervavit, quam exigua ait in rebus phyiae magistri discipulique o natio; sed quum eontendere non auderet hune illam non eme Mutum, statuit eum subtilia laeua non intollacta male rettulime.

87쪽

medius sodens rotatione totum mundum continere. Etsi autem Anaxagoras docuit montem eas vim inootricem et motricem P. universas res fusam, postorioresque demum ei divinitatem tribuerunt, tamen non negaverim pro ratione poeseos illud anticum aptari posse ad Anaxagorea de monto deque περικωρωει laeua Neque huc locos afferam declarante priores quoque philosophos motum rotantem docuisse nemo enim si dodorat auctorem conscium, prudentem, divinum. Sed alia est Oausa cur parum valeat adversus meam opinionem fragmentum supra

allatum nempe citatur id e tragoedia irithoo, quam ab Eur. abjudicandam esse vix licet dubitare cum Sisypho enim ab antiquis eriticis Critias fuit ascripta Apud Athon. XI. 496 dubilatura τὸν Πειριθοον γράψας εἴτε ΚριτIα ωτὶ ὁ τυραννος ἡ Ευριμέδης, o secundum vitam I apud Dind. g. 173 τὰ πάντα - αυτ. δράματα Pβ , σώζεται δὲ η' τούτων νοθεύεται τρέα, Τέννης, 'Pαδάμανθυς, αεν, θωυ ς ). De qua roselcher II. g. 1008 D, Manaiah douuioh, das der sirithoos, dor onaonnern dem Euripides abgesprochen dem Critia vo densolbon, den damus bogiint sic Athenaeus, sigeleo, do undis E bona der Sisyphus in dis Sammiunidor Euripideischen Sincto aulaenom-men ar dis VerWandachan des sistes unodos Stila ochradag Antas gog en haben.' Quae autem veteribus criticis subditicia sunt visa, quum adhuc

multa non suspecta ferrentur quae postea spuri esse RPp

ruit, ea procul dubio subditicia sunt. Valchonaorium, qui multus est pg. 38 sqq. in demonstrando cantio illo significari

mentem Anaxagoream mundi aedificatricem, annotationes illae manifesto fugerunt. Cognitas enim prosecto refutare conatus esset, neque irithoum numerassotin ulla non dubitanter genuinis.

Nulla os igitur istius irithoi fragmenti auctoritas.

Etenim rogo num sit verisimile poetam, si revera doctrina praeceptoris penitus esset imbutus, tot locis, quibus do mundo

exponat, mentis nullam mentionem facturum, Verum summam

divinitatam asinori plerumque tributurum uiam 3.

I in quoquo vit. III apud Dind. g. 1'. i. 1007 ι νοοι γὰρ ψιῶν ἐστιν ἐν λαε- -ὸς non his pertinere infra e

88쪽

Νum, si eius disciplinam toto animo recepisset, tanta inconstantia inter varias religionis forma fluctuasso tantamquo dubitationem' quid do summis rebus censeret prae se tulisset pTum si in rebus physicis eius expressisset placita, nonne praecipue inseruisset fabulis eo vivo scriptis 2 Quibus consideratis a ponderatis si recordamur quam simplicia et plana sint dogmata Euripidea et quam similia iis,

quae jam veteres docuerant genealogi poetaequo recentes, concludendum nobis esse videtur eum expressisse cogitationes, quae eruditioribus inter aequales communes et familiares essent cunctis.

Nam ut omittam Aeschylum et Sophoclem , quem quamvis tragoediis suis nihil, quod ab arte tragica alienum esset, admiscero seseret, aliquando tamen sapientium doctrinas respicere accepimus ), nonne oraculum Delphicum olim ab Alcmeonidis corruptum,rscentior memoria a Themistocle ipsius arbitratu explicatum, testimonio est remotis jam temporibus praeter philosophos viros fuisse, qui non omnia ad deorum nutum fieri credoroni Quos in legendo esiodo intellinisse puto ουρανου καὶ Paelae matrimonio significari coelum terram imbribus secundans, atque omnino ad causas physicas revocasse non quidem omnia, sed multa quae superstitiosae plebi non sine divina opera confici posso

viderentur.

Quo sensuras antiquissimis mythologiae scriptoribus a Clom. Romano Recogn. ad Jacob. l. X utiliter annotatum est: Ηο-rum ergo scripta in duas partes intelligentias dividuntur i. o. secundum literam et secundum allegoriam, et ad ea quae se- eundum literam sunt ignobilia turba confluxit. Ea vero quas secundum allegoriam constant omnis philosophorum et erudit rum loquacitas admirata est. Anaxagorasne ergo nihil ad Euripidis ingenium formandum contulisse consendus est Minime vero. Nam is profecto ingenium

89쪽

sin discendi cupidum excitavit ad studium sapientiae, moribusque ut g. 23 vidimus ostendit exemplum continentiae et severitatis. Cuius viri imaginem non est cur non valch. p. 263

credamus eius animo obversatam esse, cum in philosophorum

μητε πολιτῶν ἐπὶ ar κοσυνην V εἰς Mκους πράξεις ὁρμων, αλλ' ἀθανατου καθορων φυσεως κόσμον γηρων - τε συνέστη

τοῖς ah τοιουτοις οὐδέποτ' αἰσχρων ἔργων μελέτηυκα προσέγι. Sod quemadmodum ericles ex Anaxagorae consuetudine gravitatem quidem et sublimitatem Uut. v. r. c. VIII sed nullum

physicum systema videtur accepisse, sic neque noster hac in rosolidi quidquam si acceptum referre poterat. In commentandis scriptoribus multi viri docti quotiescunque incidunt in sententiam, quam etiam ex antiquiore aliquo scriptor notam habeant, etiamsi haudquaquam sit singularis, protinus tamen solent annotare posteriorem imitatum esse priorem lQuamquam non nego in literia classicis non raro scriptores, Latinos praegertim, superiores sibi consulto imitandos proposuisse, tamen ad certa illa exempla omnia referendi consuetudo dicam an libido saepe mihi modum excedere videtur. Non enim singulorum hominum mores et ingenium ad unum aliquod exemplum exprimuntur, cuius imaginem quam fidelissime reserant, verum subsidiis ex innumeris hominibus rebusque ductis et propria mente conversis conformatisque excoluntur et firmantur. Ita noster quoque e naturae contemplatione, e cognitione placitorum multorum philosophorum, ex naxagorae disciplina, poetarum lectione, e veteri theologia, ex usu aequalium, enatu maiorum eruditione, quae sensim et furtim manat in juniorum animos, ex hisce omnibus mente receptis propriaque cogitations reficiis hausit simplices illas quas recensuimus de natura

90쪽

sontantias; et hae ratione iactum est ut aliquam habeant simia litudinom cum omnibus illis ruditionis subsidiis. Quod genus philosophandi ut alio quodam exemplo illustrem,

in memoriam reduco Epicharmum, poetam laesum, qui Optime cum Euripide potos comparari, licet non tragicam sed comicam Musam coluerit. aritor enim atque Euripidea a juvan- tuto philosophia studebat, ita tamen ut semper magis esset poeta

quam philosophus, neque umquam certam sequeretur doctrinam λ). Fortur etiam in comoedias suas multas inseruimo sontentia philosophicas , - quarum inter fragmenta servata documenta nonnulla habemus, - quae posteriores ad easdem ineptias induxeruntae sontentiae Euripideae 3 Illum non minus quam tragicum nostrum philosophi admirati sunt', et videtur omnino velut Euripidos ' fuisse poeta omnia scientia aeque studiosus*3.1 o. gener Π. g. 1 Allo ausammengenomme sine uir oh dam plina mus de Philosophie minor gestistin frema bilis augietis aber aue discor heinor Sohula nasistimatio anhie , ondem on de Meinungen Mina philosophirondengetigonomen in reserer esse fur sic verπandi πω - eaoMun xu ordienenaehien.' in etiam I. g. 460. Bemhard II. 2 g. 21.2 Bemh. ibid. g. 28 Neaere ahnten das e Mine Comoedis sum Verateis de Pythagoriaehen omen gemasit habe.V3 ibid. g. 24. Zellera. g. 460 sq. refutat Aleimum apud Diog. L. III. s. q. oontendentem Platonem magnam disciplinae partem ab Epicharino re pistae. 4 Observa nusquam fortasse maiore gratia quam in Sicilia Euripidem floruisse, ouius versus qui captivi Athenienses in bello Sio. memoriter tenebant, feruntur ab hostibus vinolis amissi vel alimentia refecti esse Plut in v. te. e. s).5 Ion quoque Chius poeta traglaus philosophiae studuit.