장음표시 사용
171쪽
honost amore nituntur Andromeda Alcmeon sophidensis rotesilaus ); inhonesto ippolytus velatus Aeolus Cercyon sive Alops Antiops Auge Danae Cressas Cretenses Melanippe sapiens Pelsus Sthoneboea hosnix. Quaeritur an huiusmodi materia in pulpito exposita moribus Atheniensibus, quos leves fuisse
scimus, nocere potuerit ideoque improbanda sit. Viri Athenienses videntur non solum caelibos sed etiam mariti nullo cum probro vel dedecore amori pellicum et heterarum indulsimo, aut hi certe hoc facientes in reprehensiones non graviores incurrisse quam apud nos caelibos. Sed quam sibi mariti Athenienses veniam petebant non dabant vicissim; nam filias et
uxores in domuum recessu ab omni Virorum congressu semotas severissima custodia circumdabant, ne castimoniam projicerent.
Mulieribus igitur nullus vir amandus fuit nisi cui a parentibus essent datas. In illis autem tragoediis prodibant virgines vitiatae,
matronae alienum amorem petentes, neque eae ancillae vel seminae humili saltem loco ortae, verum regum filiae. Itaque, ut taceam turpissimos furores in Aeolo et Cretensibus exhibitos, verendum erat ne mulieres, quum frequenter spectarent seminas nobiles a viri pellectas aut sui amoris vi corruptas, ipsae quoque naturae impetu indulgentes facilius ad amores illicitos declinarent δ). am ubi alicuius vitii culpa minuta et frequentia exposita est, protinus quoque dedecus sublatum est. Tum viri quoque illas sabulas nocero poterant. am quamvis iis liceret voluptatibus frui, tamen ignominiosum erat tantum huic rei tribuere ut animus perderet aequitatem facultatemque sal Andromedam beluae expositam liberat Perseus necatisque Cepheo patre Phineoque amatore puellae, qui fidem regissent, uxorem dueit Alcmeonis sophi densis argumentum erat invidia muliebris natis est,edeae Protesilai omisi uxor amore victa ultro sibi necem inseri. 2 Hippolytus velatus eundem tractabat mythum quam . coronatus. Pariter Peleo Sthenoboeae Phoenici suberat amor muliebris a iuvenibus propter pudicitiam repudiatus Alopo Antiope Auge Danae elanippe virgines a diis vitiatae parentibus poenas dant similiter erope in Cressis rem habens eum patris ministro Mei L Argumentum erat aearei sororisque Canacae amor incestus Cretensium tum Pasiphaae taurum depereuntis.
3 Aristophanes sano non id argumentatur. Roganti Euripidi in anis 104s quid
172쪽
tissaeisndi ceteris ossiciis humanis. Ubi igitur amor tam gravis, iam Vehemens proponebatur ut homines ratione privaret magnorumquB Rlarum causa existeret, periculum erat ne quasi πρῶγμα σπουδαιότατον etiam Virorum animos plus aequo occuparet.
Quibus reputatis assentior Aeschylo Aristophaneo, ubi Euripidem ostendentem se mythos illos non excogitasse sed traditos recepisse his verbis rosellit Ran. 10533:
atque addo multa quae sine noxa legi possint tamen in scenam promta nocere, quia somius irritant animos demissa per aures, quam quae sunt oculis subjecta fidelibus. , At non tegendo vulnera sanantur', Hartungus adversatur, id scilicet spectans quod Euripides voluptates illas illicitas plorumque exitium adducere facit. Hoc nomine pomi a fortasse excusari potest Euripides profecto noluit mores depravare, licet non satis diligenter fortasse quaesiverit num nocere possent illae fabulae, - verum poemata non excusantur quippe in rebus Venereis vulnera tegi et celari praestat quam patefieri. Nam furoris repraesentatio ora et ad naturam expressa hoc distorta aliorum flagitiorum repraesentatione quod non semper pectatores deterret, in idem incurrant, verum saepe capit et desinit, quoniam proficiscitur ab assectione omnium animantium naturae propria. alum igitur, quia foedum non est sed potius dulce videtur, patefactum contagione facile erpit. Adde quod calamitatum successione spectatores non satis deterrentur, quum taeite sibi quisque persuadere soleat se in simili re ratione hprudentia eas facile evitaturum fuisse. Quibus consideratis Aristophani consentiens non dubito concludere argumenta illa Venerea, tot sabulis tractata, amplam habuisse materiam ad corrumpendos etiam Atheniensium mores ij.
Meum hae in re iocari verisimile est. Suspicor illo tempore matronam unam vel alteram mortem sibi conscivisse, eumque huius rei culpam iocoso in fabulas Euripideas oonferre velut paulo post, ubi reges Auripidei, qui pannis vestiti prodeunt, effecisse diduntur ut eives divites vestibus sordidis paupertatem simulantes liturgias detreetarent haud dubie musam fictam subdidit rei non fictae sed verae.1 Ixionis moros in om tabula narrantur Plut Μοr. g. Is M a spectatoribus
173쪽
8ontentiae vero illae audaciores, quas supra recensui, per se ipsas judicari non Osaunt, sed quoniam in personarum mores optime cadunt, earum ratio ita cum sabularum materia copulata est ut simul cum hac aut rejiciendae aut conservandae sint. 6. Quatenus Euripides more emendaveriti Αd finem perduximus secundam partem, qua quRerebatur qua ex parte Euripides a vulgaribus Graecorum rationibus cum morum detrimento discessisso habendus sit superest ut indagemus quid vitae severiori congruens melius et sanctius statuerit. Ut quam maxime haec continuontur iis rebus qua proximo
tractavi, initium faciam ab exemplis castimonias, laseiviae illifero contrariis. In iisdem fabulis, quibus mulierum mores depravati multos offendunt, juvenes prodeunt, qui nullis blanditiis in amorem inhonestum pelliciuntur. Hippolytus, Bellerophon in Sinoneboeae trag., , eleus, hoenix partis respuerunt mulierum illecebras Ostentati frequens jam declarare videtur tragicum hanc virtutem magni fecisse tum praesertim hoc, quod eius gratia
Phoenicis mythum mutavit Homerus enim narrat eum matris jusa cum patris pellice concubuisse, Euripides vero eum moribus integrum induest Φ).
Studium celebrandi temporantiam si castitatem etiam obaervari potest in partibus operarii, qui Electram in matrimonium acceptam virginem conservat, propter pudorem veritus v. 45ὶ ὀλλων ἀνδρων τέκναλαβων βρι ιν ου κατάξιος γεγώς. Quam absurda illa abstinentia spectatoribus videri deberet poetam, opinor, non fugit eo enim pertinere videntur hi versus quos αυτουργὸς recitat 503:
magnopere vituperati esse, quippe impii et impudentes. Poeta respondit ideo se eum non a Mena abduxisse priusquam rota crueiaretur. Similis res refertur a Seneca epist. 1353. Quantum e mythologia oolligi potest suspicor sabulam iure improbatam me, poetam vero potius artem violasse quam mores Poena hominis prorsus scelesti, qualis Ixion fuit, non videtur materia digna quae tragio pulpito geratur. Idem nomen sabulae etiam Murrit inter Aeschyli dramata perdita. J Il IX452 ' πιθιμην καὶ 'ἔρεξα, πατὴρ δ' εμὸς αὐτω δισDις
Sehol. tradunt Aristodemum legisse ob πιθι κη ob δ' ἔρξα, και Εὐριπονα δὲ ἀν- α κάρτητον εἰσάγει τὸ Θοουα ἐν τῶ Φοίνικι' Verum Aristodem lectio non ongruit
174쪽
Addam ultimos versus h. 342ys Dictys a Stob. Eol. I, 9, 4, 272
servati καὶ χρη δὲ τοῖς βροτοῖ τι τόνδ' εἶναι νόμον, τῶν ευσεβουντων σινές γε σώφρονες ἐραν, Κυπριν δὲ την Διὸς αἱρειν ἐαν. Haec omni satis declarant Euripidem viris commendasso castimoniam mom vulgarem. Cuius virtutis ratio procul dubio
colligata orat cum ritibus Orphieis, quorum saltsm Hippolytus Euripideus sedulus ira sectator v. 24 sq. . 951 sq.)'). Orphica disciplina univorse id agobat, 'o tendebat ut corpus
humanum integrum servaretur a multifariis rebus quibus pollui credebatur, velut cibo animantium, caedibus ), vestibus laneis cet. Itaque credere par est, quamvis non perspicue tradatur, eam etiam jussisse concubitum quam minime fieri, et sertasse Vitam caelibem omnium sanctissimam judicasso. Ethica 'thagorea, cui cum praeceptis Orphicis maxima erat cognatio, idem spectabat ). Verum operae pretium esse videtur quaerere, qua ratione --I Helena quoque, apud Euripidem castissima, Theoclymeni matrimonium spem tur similes videntur in Dictye fuisse Danaae partes, os Apollod. II. et .s Carne quoque abstinebat V. 80 sq. . Vide ad quam absurdas res poetam detrudat studium transferendi in heroas veteres sui temporis doctrinas venatoremne omne abstineret 3 Aristoph. an. 1032:'Ορφευ μεν is τελετάς θ' - κατεδειξ φιν ω τ' ἄπεχεσθαι. et Hor ari poet. 391 sq. 4 Pythagoras traditur dixisse uno esse ooneumbendum eum te ipso inferior fieri velis, Crotoniatibusque persuasisse ut pellicos dimitterent. Porphyrio do abst. Is servatur tragmentum 475a ex Euripidis Cretensibus, vitae mysticae laude continens; v. 16 sqq. leguntur haec: πάλλευκα δ' ἔχων ἶματα φευγον γένεσίν o τῶν και νεκρουκ ου χρ πτώμενος τὸ τ' u χων βρῶσιν εδεστῶν πεφυλαγμι. Suspieio mihi nata erat φευγου γενεσι βροτῶν signifioare abstineo a procreatione liberorum, sed diligentius logitanti probabilior visa eat haec interpretatior evito puerperia sive partus recentes i. e. aveo ne adsim vel attingam, quod praeeeptum in rebus mysticis satis vulgatum fuisse videtur.
175쪽
ciatur ut intelligamus eundem poetam repraesentasse perturbationes et inoctiones, quae vel Strepsiadem Aristophaneum horrore assicerent, rursusque proposuisse et commendasse pudicitiam singularem e prope inauditam. Hac quoque in re nobis ante oculos ponenda est ambigua illa conditi supra adumbrata, in qua novae rationes vivendi erunt quaerendae. Nam in superiore aetate, quum homines sine dubitationibus et disceptationibus Vulgares sequerentur notiones ethicas, multa, ut fit, permissa erant et palam fiebant, quae postea apud homine severiores inreprehensionem iucursura erant illicita vero omnes det tabantur et contemnebant. t postquam evanescente morum antiquorum auctoritato boni maliquo termini coepti sunt labefactari, peccata et peccatores, ut solet, non amplius contemtum et horrorem movebant, sed digni videbantur de quibus cogitarotur et quibus cura adhiberetur, mox miserationem movebant, unde ad excusationem brevissimus est transitus. Sic Euripides, quamvis ipso procul dubio illam viam severiori virtutis probaverit, cuius exempla proxime recensuimus, tamen paene ignoscebat iis qui vehementibus perturbationibus sollicitati licentiae viam aequerentur, quoniam et in colenda virtute et in pravarum rerum appetitu naturae cuiusque hominis maximam tribuebat vim. Transeamus ad reliqua exempla virtutis sublimis et excelsae. Euripides unus tragicorum saepissime fabulis celebravit mortem prasclaram eorum, qui se pro patriae propinquorumve salute devoverent Herumque secundum aliquod oraculum se ipsi immolandos offerunt. Hac rations Macaria in Horaclidis Mei ut Atheniensos vincant Argivos et cognatos suos ab horum insidiis in perpetuum vindicat Eodem modo Menoeceus in hoonissis Thebanos servat Alcestis ut marito suo longiorem Vitam producat eius vico ultro in Orcum descendit Imprimis notanda est Iphigenia in Iph. Aul.), tenera virgo, quae ne sua causa bellum Troianum intermittatur neve alii in capitis discrimen adducantur, immolationi se ultro offert)3. Quin etiam ad mortem vadens paeanem cantat Dianae, ipsi illi deae cuius jussu mactabitur, quemadmodum olim martyres Christianae Deum laudantes rogum
1 Inclyh. Taur Orestea invana ne amicus sua ansa interficiatur se ipse morti offert.
176쪽
conscendebant. onnulla autem Iphigeniae verba digna sunt quae ipsa hoc loco apponantur Achillem, qui a suis militibus Vim acceperat, eum iis persuadere vellet ne virginem immo
larent, hisco monet 14193: ν δ ξένε,
- νωκ. λ' ἐμὲ -δ' ἀποκτείνM τινα, quae mihi humanitatem tam singularem videntur ostificari ut ad Christianorum praecepta moralia propius accedant quam ad Graecorum ). Generosissimum quoque est monitum hoc, quodoadem virgo discedens dat matri, roganti quid sibi Argis gra
πατέρα τὸν ἀφωὸν κη στυγεῖ, πόσιν γε σόν,
noli patrem meum, maritum ac tuum odio habere Quod quamvis poeta non excogitasso nisi monitus rebus quae erant futurae ut ostendit responsum Clytaemnestrae δεινους ἀγῶνας διὰ σεδ, κεῖνον δραμεῖν), tamen documentum est animi humanissimi quod o lac huic orsonae id tribuit. In Hippolyto exstat exemplum singularis magnitudinis animi. Juvenis postquam quis tractus fuit, quamvis doloribus consectus tamen misero patri dicit se eius magi miserere quam sui
στενον σε μαλλον ἡ 'μὲ της ἁμαρτέας i. Mox a Diana jussus ei prorsus ignoscit 14493. In litoris Gras-1 Quid his velim paucis explicandum est, quia mea verba perversae interpretationi obnoxia sunt. Video enim multa a viris antiquis praeolare dicta ab aliis tamquam praeceptorum Christianorum significationem quandam sive divinationem, ad hane religionem reserri, ab aliis vero huic denegata soli Graecorum ingenio vindicari, et inde naso aliquando satis acre certamen. Quod mihi tamen plerumque inutile esse videtur. Poetae enim et philosophi aliquando enuntiare solent sententias sublime praeceptaque oontinentes, quae posterioribus demum temporibus in eunetorum hominum animos penetratura unt. Illae sententiae autem saepe etiam ipsorum auctorum animis nondum velut lege certae et constantes obversantur. Semel tantum, adjuvante loci et temporis opportunitate, in eas inciderunt rebus mutatis exstinguitur illa lux et exinde agunt et loquuntur quasi numquam ita laeuti essent. Hanc ob ansam neque mihi rem ac tangere videntur, qui antiquorum sententias sparsas religioni Christianae vindicent, quoniam non ceriae legis vim coeperunt neque tamen adversarii me judi recte ea omnia sapientiae antiquae et paganae vindicant, quoniam temporibus Christianis demum inter praecepta moralia, quae semper et in omnes valeant, mepta sunt. Itaque Iphigeniae quoque verba supra apposita velim habeantur pro sententia, quae eum huius tantum loci opportunitate sit nata, humanitate quidem Graecorum prae-oepta moralia superet, nee tamen quasi lex certa et constans nuntiata sit. 2 Conferri potest doctrina Platoniea satius est iniuriam Mespere quam facere.
177쪽
eis vix alium quempiam looum invenias, in quo quis injuriam acceptam alteri condonet. Etiam x Oreste fabula quasdam xcerpenda sunt. Orestes Menela dicenti 16043 ἁγνὸς γάρ εἰμι χεῖρας respondet: ἀλλ' ο τὰς φρένας Τ), quae in memoriam redigunt excelsum Democriti praeceptum: ἀγαθὸν ου τὸ μη ἀδικέειν αλλα τὸ μηδὲ θέλειν Idomoreatos antea enelao roganti, qualis morbus eum conficeret,
Haec minime levia sunt, quoniam ostendunt apud Euripidem Orestem facinoris sui conscientia cruciari quacum Furias nihil commune habebant, utpote quae non in hominum animis versarentur sed externa specie eos terrerent, quapropter ipse Orestes 400 eas a dolor do facinore suo diserte segregat. Etiam in Electra terretur imagins matri supplicis antequam Dioscuri aperuerunt eum a Furiis agitatum iri. Hac igitur in re Euripides a tragicis superioribus discessit idque convenienter suis opinionibus. Apud eum enim tam exigua erat deorum auctoritas ut Orestes, etsi ab Apolline disertis verbis matrem occidore jussus erat, tamen gravibus sollicitaretur dubitationibus cf. supra g. 31 6 35); itaque consontaneum est eum facinore perpetrato non totam culpam in deum conserre, et non solum Furiis sed etiam propria sceleris conscientia exagitari Labante deorum auctoritate crevit humanae oonscientiae auctoritas. Eodem fortaas pertinet sententia emelanippe servata vid pg. 116, quae assirmat vitia humana non in tabulis inseripta et inspecta a Jove puniri, sed Dicen prope nobis instar si bono intueri velimus. Praeclara quoque sententia de sacris faciundis in Orionis flori-
legio II p. 55 20 ex incerta tragoedia supores haec se 9403:
quae confirmatur ultimis orbis fragmenti Danaas 329 ap. Stob. 97. 143, quibus aliquis dicit saepe se videre:
θεοῖσι μικρα χειρὶ θυοντας τέλη τῶν βουθυτουντων οντας ευσεβεστέρους.
178쪽
Haeterea vituperat foveritatem et duritatem erga insoliosa Inus h. 410 sq.), commendat misericordiam. 7. Quid de summa virtute maerit. Hae quidem sententiae singulas excelsae sunt, verum qualis igitur poetae summa virtus est visa Hanc ipso disertis verbis
non definivit. Supersunt sane apud Stob. flor. I. 8 o Antiopa
τpia εἰσιν ἀρεταὶ τα χρεών ν ἀσκεῖν , τεκνον, δεους τε τιμῶν τούς τε θρ αντας γονεῖς νωους τε κοινους Ελλα - καὶ ταυτα δρων κάλλιητον ἔξεις στεφανον ευκλεἱας ἀεI. Verum his potius singulae quaedam virtutes enumerantur neque explicatur universa virtutis ratio. um valde ambiguum est num totam poetae sententiam plane exprimant; quia enim redolent tempora antiqua, verisimile est Zethum ea pronuntiasse, quem scimus illorum temporum laudes opposuisse otios cultui usarum a poeta per Amphionis personam laudato. Verum multis locis Euripides expressit virtutem esse maximi pretii summum bonum eam dicit h. inc. 10173, et imprimis hoc nomine laudat quod emi non potest, neque a genere pondet Meleag. h. 5313. Nam probitas praestat nobili irtu h. 9 AoOl.); justus vir
vere est ευγεν G, injustus vero, etiamsi eius pater Iove nobilior sit. δυσγενὴς videtur Diet. h. 45, In malis hominibus nulla est nobilitas sed in bonis tantum Alex. r. 43; neque divitias sine virtute ullius sunt pretii. 'Αρετ autem apud Graecos fuit persectio illarum saeuitatum
quae virum aciunt agendo strenuum et justum, cogitando subtilem neque ea in homine otioso esse potest sod in cive tantum, qui cum civium societate conjunctus vivit. Quamquam autem in illis sententiis nihil inest, cur non talem virtutem etiam Euripides sibi proposuerit, puto tamen aliter se rem habere. Omnia quae
nuperrime enumeravi exempla virtutis excelsae castitas singularis, mors petita non solum pro patria sed etiam pro singulorum hominum salute injuriae condonatae, praecepta quae non solum facta sed et cogitata sancta esse jubent cet. mihi videnturi esses indici rationum severiorum et religiosiorum, quas
179쪽
Poetam, cum morum priscorum auctoritas dissoluta esset, in ancipiti illa bivio sibi eligisse supra disputavimus. Si praeterea reputamus eum vitam otiosam potius laudasse quam publicam, non inopia mihi videtur suspicio etiam virtutem si obversatam osse diversam ab antiqua illa ἀρετη, augustiorem scilicet eandemque angustiorem, morum sanctitatem magis spectantem quam virtutem civilem, omnino propius accedeutem ad recentiorum saeculorum humanitatem. 8. Quem optimum virtutis fontem duoeerit. Una restat quaestio ad virtutem pertinens. Quae Euripidi Optima visa est virtutis vialQuamquam ipse poeta hanc quaeationem non disorte sibi proposuisse videtur, nolo tamen silentio eam praeterire, quia quodammodo conjuncta est cum altera illa quaestione do eius familiaritate cum SocratΘ. Quorum virorum consuetudo indicatur Ocis comicorum, qui philosophum poetae in tragoediis componendis opem tulisse serunt, et a posterioribus scriptoribus Τ ita ornatur ut poeta philosophi discipulus fuisse vel saltem magnam doctrinae copiam ab eo didicisso dicatur. Quatenus hoc verum sit, cum deficiant te timonia certa, sola doctrinarum comparatione dijudicari debet. Nullum autem si placitum saepius disertiusque a Socrate enuntiatum quam virtutem esse scientiam rerum bonarum et malarum, si studio igitur et disciplina comparari Euripidem vero vidimus frequentissime demonstrare institutionem natura multo inferiorem esse adversusque eam parum valere. Cuius sententiae exemplis g. 156 sqq. allatis duo addam.
In hosnies dixit aliquis Stob flor. 90, 6 Dind. r. 8073:
τοι χρη τ' ἐπισταμεσθα καὶ γιγνώσκομεν οὐκ ἐκπονοῖμιεν δ', οἱ Eὲν ἀργέας ara, οἱ δ' ηδονην προθέντες ἀντὶ του καλου
1 A Dionys Halio in loco allato g. not. et a uatribus Melesiasticis.
180쪽
Nemo profecto contondet poetam talia didicisse a philosopho
cui sola ignoratio rerum omnis mali causa rideretur. Sed aequum est diversa quoque effata in partes vocare Adrastus in Supplicibus 9l33 ἡ δ' εὐανδρέα, inquit,
λέγειν κούειν θ' ων μάθψιν οὐκ ἔχει.
Una igitur in virtutibus disconda osso diserto dicitur ad quam eiusdem dramatis etiam . 10 pertinet: καὶ τουτό τοι τἀνδρεῖον, ἡ προ θέα Quae Socraticis placitis prorsus similia sunt, siquidem hic toto sermone, qui Laches insoribitur, nihil demonstraro conatur nisi sortitudinem esse scisntiam rerum utilium et nocentium et disciplina igitur comparari. Has autem duas sententias Euripideas, cum nullis aliis confirmentur sed potius pugnent cum eius placitis, verisimila est o doctrina aliena desumptas esse. Nihil obstat quominus cogitemus sum aliquando cum Socrate sermocinatum sententiam ab hoc viro nuntiatam inseruisse opori, quo tunc temporis occupatus osset Saspius jam vidimus Supplicum drama variis rebus ab ingeni Euripideo aliquantum discrepare. Sed stiam alia sunt quae disciplinam Sooraticam sapere Videntur. Ex incerto dramate Athenaeus IIII pg. 561 a canticum servavit h. 8893, cuius hoc est initium: παIδευμα δ' Eρως σοφέας ἀρετῆς
i. e. amor optimus est sapientiae et virtutis magister Parito chorus in Minoa 845 sq. ερωτας vocat: τ σοφέα παρέδρους, παντοMς ἀρετας ξυνεργους, quibus locis igitur non solum doceri dicitur virtus, sed ante omnia doceri ab amore. Ρossumus ergo suspicari Euripidem amorem illum spectaro Socraticum ad montes hominum pertinentem, cupidumque, ut
Socratis verbis utar Ρlat symp. g. 207 E ,τει γεννωεως
και του τόκου ἐν τῆ καλ*V. Neque hoc ulla re pro certo redargui potest, Verumtamen quoniam amor illo o virtutis institutio philosophica verbis Euripideis non perspicue significantur, et ne constat quidem qualis amor, utrum conjugalis an puerorum an amicorum cogitandus sit, praestat rom in medio relinquero. Si autem reputamus ad quam praeclaras actiones apud Euripidem rumor vulgaris, cum conjugalis tum fraternus, Alcestidem