Commentatio de Euripide philosopho

41쪽

saepissime vituperavit et ab ea vicissim numquam honoratus est. Nemo melius quam ipso Sophoclea notavit diversitatem artis suae et Euripidine. Nota sunt eius verba λ) αυτὸς με αδερώπους οιους δὲ ποιω, υριπέδης δε li εισέν Sunt fortasse qui secundum hanc sententiam aut hunc aut illum prorsus damnandum censeant. Quod ego longo dicio. Licet sane unicuique id onus sibi eligere , quo maxime delectatur, odio vero mihi digni vid6ntur qui o tripode pronuntient artem summam his illisve prae piis terminari, cetera flocci non acienda. Quod in tragicorum Oraecorum comparatione quum Aristophani condonari possit, cui nulla suppeteret scientia variorum literarum generum, in recentioribus valde offendit, quasi ignorent summam laudem in eadem arte divorsissimis modis consecutos esse tragicos Graecos et hahespereum tragicosque

Germanos.

Nam si universam tragoediam spectas, profecto non solum heroes sat aut caeco errore pereuntes aptam suppeditant materiem, sed etiam homines animi perturbationibus et affectionibus hue illuc jactati. Illud grandius, hoc humilius, sed profecto non minus tragicum praeterea nobis potius gaudendum est artis Varietate porinde ac naturae diversitate delectamur. Humilitatem illam spectant et alia Aristophanis crimina ' si irrisio regum claudicantium si squalentium. Quod si antiquae tragoediae regulis

metiaris, vitio est; - reputantibus vero poetam repraesentare hominum affectus et casus Io εἰσὶ, non tam acri reprehensione

dignum potest videri quod Menelaus, qui nuper naufragium secρ-rit, non in dit splendida veste conspicuus quod Bellerophon qui de Oelo decidori corpore laborat. Quae omnia dummodo noridiculam praebeant speciem bene accommodata sunt ad inculcandam spectatoribus potentiae et felicitatis regiae fragilitatomo vanitatem ).1 Apud Aristot poet. o. o. g. 14604.2 Quae omnia ordinavit et re nsuit v. l. v. iam e duaeri supra laudata. 3 Priores tragio raro ad eam habitus et Oondicionis humilitatem deseendebant, quia non Vulgares eiusmodi casus producebant. Sophocles tamen externa miseriae indicia non repudiavit Oedipus quoque, postquam se ipse oculorum acie spoliavit, in oenam redit et in altera tragoedia ab initio usque ad finem in Mena vereatur eamus e praesidii opisque egena. Mao in re tamen onoedi potest senem lumine orbatum plus dignitatis

42쪽

Νs tamen ego in Euripide defendendo modum excedere videar, libenter concodam sum in his adminiculis modum excessisse ).Ρlerumque sibi temperare nescit, et quod in unum locum soliciter inventum orat ubique adhibens molestum et frigidum reddit. Hoc studium veritaram presse imitandi eo usque progressum est ut in Electra manifesto significans, quas Aeschylus in hoophoris minus probabilia finxisset 'i, o ipsum meliora substituere indicet ), quod quam sit a s alienum o concinnitati conicas repugnans unusquisque intelligit. Sic veritatem peton in rebus levioribus sublimiorem si posticam illam veritatem perdidit, similis

habere quam debilem et tremulum ut inmeraelid. Eur. vel regem claudum Phil telam autem nobis proponit Sophocles tetro vulnere laborantem. Est quidem morbus ipse miseriae sona non e poetae mente aromatius sed ipso mytho traditus potest tamen responderi ἄλλ' ποκρυπτειν χρὴ quod foedum est τι γε ποι την Verum in Philoctete multis videtur Euripidem potius imitatus esse quam suum ingenium secutus, ob id ipsum reprehensus Aiax heros medius sedens inter pecora mactata potius nauseam aut risum movere debuit quam miserationem. Orestea quoque in Aeschyli Eumenidibus manus habet sanguine madentes M. 42 , Eumenidesque ipsae aspectu erant oedissimae. Nota etiam Xerxem in Persis. Darii umbra rerum absentium gnara, narrat us. 33 sqq. vestes regi discissas esse Atossamque monet ut ei obviam eat λαβούσα- σμον στας εὐπρεπής Mossa testatur se omnium malorum nullo magis concussam esse quam illa vestium infamia Hime poeta optime depinxit Persarum mollitiem et cladis gravitatem, itaque regem induxit vestibus discissis omnique ornatu militari praeter pharetram amisso miserabilem aspectu; videtur enim Aiossa ei nondum cum vestimentis integris obviam esse facta et v. 850πειρ ομαι, 1018 et 1030. 1 Sed hae quoque in re morum antiquorum ratio habenda est. Veteres enim multo lenius quam nos iudicabant si quis in scribendo alienis bonis uteretur aut sua πω teret. In hac culpa non solus est Euripides. Ipse apud Aristoph. Ran. 10 sqq. Aeseulo objioit nod in dramatum exordiis frequenter produeebat personas diu silentis Nominantur ibi Niobe et Aohilles in Hectoria λωροιο, addi pomunt Proin

theus et Cassandra.

2 Agnitionem Orestae ab Electra Choeph. 168 178, 205-210, 226-22 ubi

sane ipse Orestes Aesehyleus sororem partim vituperare videtur earpit Eur El. 515 545 et rationem qua apud Aesta. Orestes matrem occidi v. 15-617 notat. 3 Plura eiusdem generis exstare suspicor Theseus in Suppl. 846 856 diei se, ne γέλωτ' λ, ' Adrastum non interrogaturum eas qui quibuscum manus o aeruerint, quis fuerit sortissimus etc., quippe qualia nemo in proelii confusione videre possit. Videntur hae lacte reprehendere Salaminiae pugnae muratam descriptionem in Assisyli ersis. In Herael. Aur. va. 89 sqq. Demopho oontendit imperatorem decere praesentem hostes explorare, non poeulatorum ministerio quod soriameis inni Septem apoetat, ubi Eteoclea domi omnia quae pertinent ad hostium exemitam sibi a nuntio narrari jubet.

43쪽

cani in sabula, qui carnis quam portabat imaginem in aqua appetens ipsam quoque carnem amisit. Nulla autem in re magis elucet Sophoclei dicti aeumon quam in personarum moribus Sophoclei heroes qua sunt animi firmitato ab initio usque ad finem sibi constant agunt tantum quod agunt, nec si justa perficiunt umquam vacillantes Antigone,

Electra Orestes), nec si caeco errore rapiuntur ulla re se retineri

patientes Creon, odipus rex, Aiax, Clytaemnestra, Ρhiloctetesi, donec malis divinitus illatis cedere cogantur in Apud Euripidem

contra personae tragicae saepe distrahuntur affectibus pugnantibus, perpetuo cunctantur et pro rerum cursu animum mutant

Medea, haedra, Hermione Hercules, Creusa Clytaemnestra )st Orestos in Elootra Iphigenia het Agamemnon in lah. Aul. ').

Nolito autem alteram rationem laudare, alteram repudiare. Diversa enim utrique sunt virtutes, quum has verior sit illa sublimior, haec in recentiores homines quadret illa in antiquioresq).1 Promotheus Aesohyleas etiam h moere dedignatus est.2 Nempe eam facinorum suorum poenitet vf. 1105 sq. . 3 Notissimus est Aristotelis error in udieandis Iphigeniam moribus Poet.

pg. 1454 o. 15 ἔστιν παραδειγμα το δὲ νωμάλου --υλ- Ιφιγένεια. συδεν γὰρ νοικεν ἡ κετευουσα τε στέρα Quamvis plerumque judex aequus tamen hac in re injuria antiquae tragoediae rationes una sequendas censuisse Videtur. 4 In Phoenissis Eteocles ad aciem proseeturus Creontem iubet, si olynices eoiderit eius orpus insepultum seris projicere, et morte multare si quis sepelire ausus fuerit, s. 775 sqq. 1645 sqq. Polynices vero ψυχορραγον matrem sororemque

accurrentes agitat ut se sepulari honore donent 1447 sqq. . Apud Aeschylum Septem 1005 sqq. 1043 sqq. et Sophoclem Antig initio Creon sua sponte Polynicem

humari vetat, Antigone sua sponte justa fratri facit. Fortasse hoc Eur inventam tantummodo emanavit e novandi studio aut simplieiter intelligenda est rerum futurarum significatio, qualis in moriturorum orationibus aliquando invenitur v. Iph. Aul. 1455 . Sed nescio an his quoque subsit illud veritatis studium, M. ut verisimilius videatur Creontem filii sponsae mortem -- nari Antigonen audacter eius edictum spernere. At non solum nihil si luerati sumus sed omnia deteriora et viliora evaserunt. Nam quum Creon et Antigone ad servorum paene partes redacti sint, quibus mortuorum iussa irrevocabilia sint exsequenda, tum ipso hoc veritatis studio, mal adhibito Eteocles factus est praeter naturam rudelis, qui fratrem germanum inhumatum projici jubeat. Siem liora aptando bona amittimus. 5 Beroius Orieohisohe iteraturgesch. Tom. I. g. 66 sq. loquens de imagine Telemaini in Odyssea expressa hae diciti es is ei de goistvolle Diinter duroh- ausis diger sedanke, das erde de Charariere, das alimahlige esse de Iung-lius au eigon; undisi Werdon dies Mistun um so hoher ansohlagen eo iraehen, Me solbs die patere urat, namentitis die dramatiaohe, uncin de Rege I

44쪽

Aliquando tamen tam vulgaria sunt di et totius dramatis. structura tantopere humi repit ut vix tragoediae nomine dignum videatur. Pessimas notae sunt Electra et Orestes, deinde Τroades si Andromache Euripidem facile et sine magno labore scripsisse credo et scribendi velocitati praeter modum indulgentem jejuna ista et absurda opera composuisse Mallem periissent has fabulas et aliae quaedam, contra servatae fuissent Alexander Andromeda Antiops, Bellerophontes, Cresphontes, Polyidus,

Protesilaus, haethon. Nam hoc probe tenendum est: ceterorum tragicorum tragoediae superstites ut longe plurimae summa laude dignae sint, utriusque septem modo sunt, cum dramatum perditorum raro fiat mentio Euripidis vero septendecim sxstant si excipias Rhesum et Cyclopem), complures autem deteriores nobis servavit temporum malignitas quum praeclaras multas interceperit, quae non solum Aristophaneis ludibriis sed maximis aliorum laudibus innotuerunt.

Cum ipsis personarum moribu etiam dictio a grandiloquentia Aeschylea et gravitate Sophoclea descondit ad quotidiani sor-monis tenuitatem, conservata tamen venusta dulcedine ei polita diligontia i Aristophanes in Ranis sub Aeschyli persona repre-hondit orationem ut in tragoedia justo humiliorem si molliorsm ;idque jure si omnia separatim judices, non vero si totum opus

una contempleris. Nam

Et tragicus plerumque dolo sermone pedestri Telephus et eleus, cum pauper et exul uterque olei ampullas et sesquipedalia Verba, Si curat cor poctantia tetigisse querella.

nur sertigo Charistere vortori'. . . . quibus verbis sine dubio magis Aesisylum si Sophoclem spectat quam Euripidem, huiusque artis rationem octo laudat.1 Ab ha opinione depelli me non patior a Valerio Maximo reserente III, 7. 2, 1 Euripidem aliquando triduo non ultra tres versus maximo impenso labore deducere potuisse, et eius fabula meanter cunctante Milo elucubratum opus. 2 Puleharrimum tamen eat reatis exordium ubi Eleotra fratri aegro insidet primum dormienti, deinde experrecto; at omnia quae sequuntur, quo longius prooedas, Bogunt viliora. 8 Aristoteles eum aliquando Aeseisiam superare eontendit, qui quum in Philoctete ἀτελος scripsisset φαγέδανα δ' ι μου σάρκας ἐσθίει ποδὸς, Euripidem una Memutata καλος seripsisse φαγέδαινα δ' si μου σάρκα θοιναται ποδιο. Poet. g.

45쪽

Minimo tamen me fugit quanto jure reprehendatur prologorum jHunitas, innumerabilis multitudo sententiarum, disputationes

de rerum natura, quae alieno tempore et ab alienis orsonis , saepe pronuntiatae Veritati noceat rerum nimia copia in unam sabulam congesta deorum partes nimis saepe ad nodum dissecandum potius quam solvendum adhibitae, quibus tamon Euripidi imprimis temperandum fuerat ' declamationum rhetoricarum et otiam litium forensium studium molestum et male abundans, metri incuria gliscens, hori denique partes inutiles et a proposito alienae. Verumtamen aliis rebus inter primos excellit. Etiam severissim judicos concedunt eum in ingendis animi perturbationibus, amore, furore, invidia, odio novercali, ulciscendi cupiditate, sed otiam placidioribus affectibus velut amore conjugali, amicitia etc., inque miseratione excitanda praestantissimum esse, idque eo maiore laude dignum est, quod neminem secutus ipse omnibus posterioribus in hisce imitandus fuit, primuΗque repraesentavit hominum rationem cum affectibus, conscientiam cum voluptatibus pugnantem. Neque in moribus mulierum illustrandis quemquam sibi habuit parem. Huius non est loci omnia quae ad eius artis rationem pertinent recensere et usque ad leviores res persequi. onere tantum volui ne quis ea ad antiquae tragoediae regulas singillatim exigeret, neve oblivisceretur utrumque opus ad diversa tendere, neque idcirco rationes proprias inter se comparari posse. m, ut teste Cicerone Socrates philosophiam, sic Euripides tragoediam de coelo revocavit et in hominum animis collocavit; quo fit ut non amplius omnia uno tenore grandia sint e remissiora aliquando excipiant magnifica. Homines pinxit oli εἰσέ,

so. non utique constantes et ad universam speciem expressos,1 Nauchius mihi nimio acumine huius rei rationem fingere videtur ubi dieit in ed. Teubner Vol. I g. XXX quae philosophemata quo facilius in spectatorum

animos se insinuarent, iis potissimum personis tributa videmus, quas ultra vulgus sapere non esset probabile''. 2 De qua re vide verissima apud LeeuWenium g 29 et 32 sqq. Ab Aristophane tamen hoo et rimini non datur Socratem Platonicum primum invenio ridentem Cratyl. g. 425 D poetas tragicos, o Ἀπειδα τι απορῶσιν επι τὰς μηχανας

46쪽

sed singulos diverso, prout moribus distant tum plerosque ad virtutem et ad vitia aequo natos, quales multi omnibus temporibus inveniuntur. In robus levioribus quoque veritatem pressius secutus est, orationemque his hominibus et robus aeoommodavit - quae omnia si quis realismum vocare velit per me licet talis enim realismus, qui st sublimia et humilia una complectitur, vilis esse non potest. Quare apage querelas istas quod a Sophoclea via male abor-raverit. Nam ut mittamus mutata tempora nullo modo novos

Aeschylos vel Sophocles progignero potuisse; - at omnes fere mythi huic generi apti tractati erant, neque igitur restabat nisi illos dosoribere, nam quidquid mutaretur depravabatur. Itaque applaudamus potius artis rationi non eodem loco subsistenti sed progredienti gaudeamus quod, cum maxima bona

amisisset, nova conquirere pergeret neque ea spernenda. Euripides primus novam terram indicavit et volu dux et praetor iter ingressus est, neque hoc dolendum os quod id ingrodi est ausus, sed quod ad finem porvenire non potuit. Utinam non solum artis naturam atquo indolem mutavisset sed nova inuonta novis quoque formis infudisset atque inspirasset Utinam chorum sustulisset utinam non in levioribus tantum rebus a mythis

recessisset, sed aut prorsus doctis ausus esset materiam quaerere ubicunque optima suppeteret, aut eos ita commutare sustinuisset

ut nulli dii impuri, nulla loges fatales eum amplius impedirent,

sed omnia soli operis consilio servirent. Quas si secisset, evasisset auctor et confirmator tragoodiae recentioris, romanticae 3.

47쪽

Ad hoc genus omnium eius sabularum proxime accedere Vi

dentur praestantissimas tragoedias Modo et Iphigonia Aulidonsis δ); sod libo mihi id quod volo alio potius illustrare Oxemplo De Euripidis Electra indorfius de vita Eur. g. 20 OLI haec

habet: multo melior evasura fuisset, si Euripidos Aeschyli in Chosphoris aut Sophoclis in Electra exemplum secutus esset neo novis illos inventis suporare irrito conatu studuimet. V Ineptollertiam enim Electram nisi prorsus diversam scribi non pus erat tum Euripides, quae orat eius ingenii discrepantia, illorum

vestigia premere ne potuisset quidem. Haec materies, nisi mutata, eius Musae non conveniebat. Si autem ita mutare sustinuisset ut Orestes non ab ipso deo potentissimo sed aut insomnio aut patris umbra ad matris casdem instigaretur, eius trepidatio et dubitatio ante, angorque conscientiae post perpetratum matricidium' etiam terribiliores fas et justiore videri potuissent, et hoc modo institutam praeclaram, opinor, ingenioque Euripidis convenientissimam tragoediam haberomus Shahespeare Hamisti

magna ex parte similem.

At vidimus Euripido in initiis novi itineris substitisse; namque jam ad fines ingenii antiqui pervenorat ); non solum enim

Tangon darum iud, men Shahespeare gehalten, Aeschyloson Sophohlea unvoll-hommone EntWiehelungsclusen. Allein te Euripides sonternimm deniensehendargustellen in er ist, leo dari mehr in logisoheron in evissem Sinn ingeschiohilieher ala in diinterisOher orisohriti'. 1 Huius undamentum, Calchantis oraculum, tamen antiqua religione nititur et dissicultatem igitur aliquam praebet, verum optime cadunt in hoo recentius genus reliqua, in quibus nobilissimum Agamemnonis et Iphigeniae colloquium me judiee pulcherrimis universae poeseos gemmis adnumerandum est. pilogus, quem habemus, omnium consensu spurius est; quibusdam videtur a filio ut fabulam omnino imper octam Menae accommodaret adiectus esse. Quis dicat num Euripides ullum epilogum addere constituerit, ita ut fabulae finem sederet Iphigenia ad mortem proficiseens p quam rationem Schillarus quoque Teutonice vertens, secutus est . Si similior etiam emet fabula Mentioribus tragoediis. Quantum e veterum testimoniis olligi potest etiam Alexander, Andromeda Phaethon fabulae de quorum argumentis . indors romantio soriptae erant. A Phaethonte superest pulcherrima scena, in qua juvenis corpus domum affertur, eodem temporis momento quo a Choro in eius matrimonii quod eo ipso die instituebatur honorem Hymenaeua cantatur. 23 uno quoque vehementer dubitat et peractae caedis eum valde poenitet, cum Orestea Mehyleus et sophooleus nihil sero dabitent, ne postea Meleris sibi sint

eonscii.

48쪽

ipse ad novum genus antiquarum legum vinculis liberandum excolendum perficiendum non suffecit, verum nullus Graecorum ineque Romanorum xstitit qui illi operi par esset nemo enim eorum ultra Euripidis imitationem progressus est. Multa demum post saecula aliis in regionibus apud alios homines opus illud excultum est suumque habuit florem. Etenim hanc novam artis rationem respicere debemus si eum recte intelligere t ex aequo judicare volumus hoc modo enim laudabimus poetam qui futuram artis conditionem quodammodo divinavit, partim ipse adumbravit, itaque ortasse aliis viam aperuit; nunc vero tamquam corruptor et perditor tragoediae antiquae multis vituperatione et contemtions tantum dignus vidotur i. Et jure sane non pauca in eo reprehendi vidimus, sed multa artis opera ad leges rite composita sunt et omni vitio carent, sed

etiam prorsus carent impetu divino qui animos commovent; nam Non satis eat pulchra esse poemata, dulcia sunt , Et quocumqu volon animum auditoris agunto. 'Rursus alia multis maculis aspersa sunt, sed in omnium animo se insinuant nequo in oblivionom abeunt. Cuius rei noster luculentum praebet exemplum. Constat eum quinquies modo

vicisse ), aspe frigidissimis posthabitum poetis 3. Si κριταὶ Athe

nienses semper ex aequo et justo judicavorun et nulla re cor-Ward adure nur getorderi, da gleichgetti auch die Nation uber sic hinanssohrittun gleiohsalis usammenbrachV. 1 Una tamen tragoedia fuisse dicitur cuius argumentum libere inventum esset, se Agathonis IvΘος. Vide Aristot Poet. g. 1451δ εν ταῖς τραγηδίαις νίαις με ἐν

ψεν τεσσαρας περιων, την δὲ μίαν μετὰ την τελευτην.

4 Varro ap. Oeli. Noctisti. XVII. 3 cum eum saepe vincerent aliquot poetae ignavissimi

49쪽

rupti praemium detulerunt neque usquam fraudis certa fit monti id mihi hoc modo explicandum videtur, quod poetae isti gregarii traditas legos magis sequerentur, Euripides vero ut novator praemio indignus videretur. Nitor poster judicaverunt. Istorum enim opera prorsus Obliterata sunt; sed Euripidea non solum Graecis et Romanis verum omnium temporum poetis tragicis usque ad hoc nostrum aevum exemplo fuere et ne seria quidem saeculis in oblivionem abibunt. Euripidis igitur indois ot artis ratione brevissime adumbratis neutram vidimus ita constitutam laias ut varias partes aequalitoressent distributae et perfecto consensu cohaererent, Verum alia moleste abundare alia male negligi aut abesse; - eumque et invitas rationibus et in arte tragica, cum tradita et usitata non suffcerent, nova temptasse nec tamen ad finem perduxisse sed

viribus oficientibus in dissicili conatu haesisse. Exinde possumus, id quod proprie propositum erat, diligontius inquirere quid do variis rebus meditando cognoverit et senserit.

I Aelianus V. H. II 8 postquam rettulit Euripidem cum Alexandro Palamede Troadibus Sisypho victum esse a Xenocle quodam, subjungit: γελοῖο δε οὐ γαρ )Ξενοκλεα μὲ νικῶν, Εὐριπsην δε ηττaσθαι καὶ ταύτα τοιουτοις δραμασι ἡ ἀνιη- τοι ἔσαν οἱ τει ψηφου κυριοι και αμαθεῖς καλπιρρω κρισχους ὀρθM , εδεκασεισαν. Quae recentis auctoris ratiocinatio argumenti vice fungi nequit.

50쪽

PARS II.

Eas sententias, quas Euripidos de robus physicis exhibet, illustrissimus philologus nostras Valaenaerius qua fuit ruditione in diatribe do perditorum dramatum reliquiis R. IV V VI)collegit, disposuit, commentatus est. Ostoriores plerique in verba magistri egregii juraverunt. Quum tamen non prorsus cum illo consentire possim, reliqui autem paucissimi qui si oblocuti sunt )partem tantum quaestionis roriter complexi sint noe meo judicio ubiquo verum stigerint, non inutile mihi visum est totam rem denuo perfractare. Videtur mihi Valchonaerius quamvis investigator acutissimus nimis temere in concludendo versatus esse neque satis perpendisse testimonia quaedam, quae ipse attulit. Quum enim constat inter omnes Anaxagoram fuisso Euripidis praeceptorem, sicubi post de rerum natura dixit aliquid, quae plurima accurata indagatione collogit, statim ea omnia desert ad Anaxagorea placita, demonstrare conatu discipulum amorem quo praeceptorem in his rebus sequeretur aliquotios testatum nobis voluisssV. liceat mihi taul, diversam viam ingresso poetae

1 Velut Bouter in Hasse, cuius disputatio, quam comparare mihi non contigit, per adversarium quendam mihi innotuit, Wilamo iis-Μollendor oet.