장음표시 사용
51쪽
sententias non solum cum philosophi lagomoni sed etiam cum aliorum virorum illustrium placitis componere. Euripidem ipsum non obscure sua studia de rerum natura significasse supra jam vidimus, sed est alia res de qua pauca dicenda sunt. lerumque fragmenta nobis tractanda erunt, quia multo maior tragoediarum numerus quam aetatem tulit interiit, et ex his eae praesertim sententiae quae ad philosophiam pertinerent excerptae et posteritati traditae sunt. Ρrooemio autem monui acillime in errores ducere posse sententias excerptas quis enim dixerit, qua mente, qua Occasione, plerumque ignoramus. Ne igitur meae ipsius observationis im- momor audacius in robus obscuris versari videar, hoc loco indicandum est vix ullum iusmodi periculum inesse in his placitis do rerum natura. alia enim quoniam cum iis quae in scena aguntur parum cohaerent, vix reser utrum sabulas intertexta an separatim excerpta legantur eademque de causa non Verendum est ne cum poetas ipsius opinione pugnent. Ubi igitur fragmenta perspicuam exhibent sententiam, securi sis uti possumus; ubi vero in rebus dubiis versamur, cautissime in eorum interpretatione procedendum esse per se intelligitur. Quoniam varias sententias inveniemus ad eandem rem pertinentes, peto ut mihi concedatur neglecto tragoediarum superstitum si ramentorum ordine protinus ea placita aggredi quae maximi sunt momenti, inde ad leviora transire. Primum autem tractabo paucos versus quos universam Euripidis philosophiae naturali rationem spectare Valaenaerius conjecit.
Clemens Alox. Strom. V. p. 732 ex incerta tragoedia nobis servavit hoc fragmentum 905):ος τάδ, λεύσσων θεὸν οὐχὶ I, μετεωρολόγων δ' ἔκας ἔρριψεν
1 Quum Clemens talem virum κατα τὸν Εὐριπλευ' δυσδαιμονα et λιον esse dicat, alchenaerius hosce versus sic disposuit: Δυσδαίμου 8 τάδε λευσσων ἄν τηρα γλῶσσ' εἰκοβολεῖ θεὸν οὐχὶ νοῶ περι τῶν Φαγῶν μετεωρολ ων δ' οὐδε γνωμης μετέχουσα. ἐκ- 'ἔρριψεν σκολιας πάτας,
52쪽
Ad quae V annotat Diatr. p. 27): Τortuosa autem de obscuris naturae robus philosophemata, qualia veterum quinus fuerunt in Ionia hysicorum ante Anaxagoram, qui primus Deum, mentem puram et infinitam a materia separavit, damnat Euripidos in his , etc. 3Mihi vor ista explicatio tortuosior videtur quam Ionicorum philosophemata, nec video quomodo ex his verbis, nisi mente ipse multa adjicias iste sensus erui possit. Nihil nos doco verbo μετεωρολιγος' ante omnes significari veteros physiologos Ionicos. Nonne Anaxagoras ipse erat μιετεωρολόγος, qui teste Diog. Laertio ΙΙ, 3, 10 ἐρωτηδεές ποτε εἰ τι γεγένηται; ις θεωρέαν, φη, λέου καὶ σεληνης καὶ ουρανου '
Nonne Euripides ipse ut jam antea vidimus 'λ pg. 20 sq. studuit
τοῖς μετεώροις πραγμασιν ' hilosophiae Eleaticae si Socraticas vel latonicae sociator ita loqui poterat, non Anaxagorae discipulus. Quam parum enim νους ille 'Ἀναξαγουρειοe explicationes physicas sustulerit, quod V existimasse videtur, docet Socrates questus apud latonem Ρhaed. 98 b. e. τον ἄνδρα τῆ μὲ νω οὐδεν
πολλα καὶ τοπα. Quae igitur tortuosa philosophematas discipulum Anaxagorae in physiologis Ionicis damnasse voluit,oadem in ipsius Anaxagorae disciplina inveniri ostendit Socrates. Interpretatio ista ergo haud dubie salsa est. Μ judico illa verba multo probabilius et simplicius ascribuntur choro nescio cui, postquam deos vivere et vigere scelesti alicuius regis interitu sive alia ration claro patuit. Sic in Hercule urente chorus occiso Lyco xclamat v. 573:τk ὀ θεους νομέα χραένων θνητος ναφρονα λόγον ουρανέων μακαρων κατέβαλ ῶς αρ' ου σθένουσι θεοI; Non igitur in aliquam scholam philosophicam dicta videntur, neque enim suisquam Ionicorum deos esse negavit, - sed in
I Eandem interpretationem sequuntur Bernhardy pg. 365 et v. doct. Spengler, Theologumena Eur. r. in progr. ymn. Cathol. Col. 1862-63Lex auctoritate Vale-konaerii. 2 Similia multa v. apud Sohauhaeh, Anax Clag. fragmenta collecta etc. g. 9, 10.3 Alc. 962 sq. γ .... μετάρσιος ξα.
53쪽
universo naturalis philosophiae studiosos, qui omnia potius ad leges physica revocarent quam divinum numen agnoscerenti).Τalem sententiam a monte Euripidis, qui parum sibi constiterit, non alienam esse testatur totum Baccharum drama imprimis
περισσων παρία οὐ των 'το πλῆθοc ο τι περ φαυλοτερον Dὀμωσε χρῆται τε , τοδε τοι λέγοι ' αν.
ει δ' ἔστιν ἔστι δαιμονων περφρονειέ που δ' ἀθρησας θάνατον ἡ πιεέσθω Ῥεου c. Omnium optime ergo versus illi eiusmodi tragoediae ascribentur, in qua impius homo deorumque contomtor poenas luit δ).
DE ORTU ET INTERITU RERUM COELUM ET TERRA.Jam ad singula transeamus. In notissimo h. 488, cuius s. 1
et 2 nobis sorvavit Dionysius Hal. Rhei. IX. 11. Ol. 5, p. 3563, vs. - Diodorus Sic. Ι. ), haec leguntur:
sormam. 1 Cui sent mtiae Clem Alex quoquo lavere videtur, qui laudatis abus praemisit haec: ὁ τοίνυν με πειθόμενο τ α ληθείρ, διδασκαλία δε ανθρωπιν τετυ- φωμενα δυσδαίριων,λιις τε κατἁ τον E. m. . . 2 velut in Bellerophonte et Ixione.
54쪽
Ab antiquissimis a temporibus notiones similes vulgatas fuisse multis patet locis Hesiodus in Theogonia Oxposuit omnium rerum principium fuisse chaos. De qua voce antiquitus inter viros doctos plurimum disputatum ess apparet e scholio quod divorsissimas offert interpretationes. Sivo autem ita accipiendum os ut sit inane spatium sive rudis indigestaque moles', quae conjungere studet Zellerus ), prosecto fuit unitas Chao nascuntur erra, artarus et ros ). ore dein v. 126)εγεIνατο ο ὲ τρ
Sola sua vi gonetrico igitur terra peperit coelum, quae partus ratio ab illa separatione de qua Euripides loquitur ἐχωρωθησαν ἀλλμων διχα vix differro videtur ), praesertim quia coelum
terrae fiat ον, i. e. omnibus rebus M. Seculis sequentibus haec explanatio originis mundi, quae docet primum fuisse chaos, tum ex hoc formata esse coelum terramque Graecis haud dubio familiaris erat, quum Hesiodi atque Homeri carmina iis omnes de rebus divinis opiniones constituerent auctore Herodoto II, 3).Τheogonias Orphicas in partes vocare lubricum est, quarum scilicet pleraeque temporibus uripide posterioribus compositae esse videantur ). amen lato, qui in imae spg. 40 D dicens de deorum origine credendum esse viris illis antiquis qui se ipsi deorum filios praedicaverint, omnium consensu Orpheum,
I Zellex, Die philosophie de GHecten I. g. 71. . . . des unendlichen Mumes, de si sio aber aut diese Bildungsstula nicht abstrahi, at leeren, mathematischen Raum, sondem honkrefer, ais nermessiiche, siste, formiose asse vorstellen ird das allererste diser is das Chaos 2 inermannus Opuso II g. 17 sqq. Hesiodeam expositionem ita interpretatur ut chaos sit spatium inane, quod primum procreet materiem contusam γαιαν c. universe dictam ut hac deinde orta sint coelum et acta proprie dicta l. e. terra. 3 in Brandis Handbue d. moh. d. Hecesse Romischen Philosophie I. g. 73 in expositione theogoniae Hesiodeae: dormimine vo de ride eboren. d. h. Sonderun des lassartigen lederaehlag vo de teiehter emporale enden Moythei linen '. 4 συνηθης quae vocatur theogonia in qua ex ovo ex aethere et chao formatorianes nascitur a Lobeckio Aglaoph. g. 611-615 , quem sequitur Bernhardius II Isto Abin. g. 438 , Onomaorito eum suis Meribitur Beroius Oriosi Liter. gesch. II. g. 4 eam Aristotelis temporibus ompositam putat gellor I g. 88
55쪽
Musaeum etc. spectare videtur, Orphicam sine dubio thoogoniam significat, ubi illos scilicet viros secutus primos parentes ponit γῆν τε καὶ ουρανὸν, quibus varia deorum genera orta sint in. Ρhysiologi Onici omnes finxerunt conditionem primariam et simplicem, μορφὴν μιαν, cuius alius tamen aliam naturam esse existimavit. Solus omnium Anaximander separatione ex ea cuncta orta esse dixit, huic enim placuit εκ του πεἱρου separari partiaculas calidas et frigidas, humidas et aridas, quae magna celeritate confortas in varias corporum caelestium formas con
Anaxagoras praeceptor Euripidis principium finxit infinitam multitudinim particularum tenuissimarum inter se cohaerentium, quae Vocantur ὁμοιομερεῖαι. Eius libri περὶ φυσεως initium servavit Simplicius ad Aristot. hysica pg. 33by ὀμου χρήματα παντα illa,
απειρα καὶ πλMθος καὶ σμικρότητα .... Πάντα γαρ α ερ τε καὶ αἰθὴρ κατεῖχεν, ἀμφότερα πειρα οντα Ταυτα γαρ μέγιστα Dεστιν ν τοις συμπασι καὶ πληθε καὶ μεγέθει'. καὶ μετυλιγοὐ, καὶ γὰρ ὀ ἡ καὶ ο αἰθη αποκρIνεται απὸ του πο ου του περιέχοντος καὶ τόγε περιέχον ἄπειρόν ωτι τὸ πλMθος ) Ρostea autem, ut Oxponitur apud Simpl. in Aristot. hys. g. 33 α ὁ νους παντα διεκόσμου Schaub. h. ), contorta scilicet celeri motu
τὸ μεν πυκνὸν καὶ διερὸν καὶ ψυχρὸν καὶ φερὸν ἐνθαδε συνεχώρησεν,ενθα νυν η γῆ. Τὸ δὲ ραιὸν καὶ τὸ θερμὸν καὶ το ειρὸν ξεχώρη εν εἰς το πρόσω του αἰθέρος.Ρlacuit igitur Anaxagorae partim jam ab initio αέρα και αἰθέρα qua voce ignem significasse videtur, cf. Aristot de coelo Ι, 33 Separatos απὸ παντων χρημιατων postea auctos ot amplificatos fuisso particulis levibus et tenuibus, quae a contrariis separatae sursum ad supremam aetheris partem surgerent of Schaub. g. 43vi mentis effectricis. Neque Anaximander meque Anaxagoras docuerunt i chao
1 Proetus in Tim. V. 295 πρωτην -- -οκαλ- Ορφεος τὴν γη καὶ πρω- τιστον γάμον τὸν ἔνωσι αυτει πρὸς τὸν Οὐρανιν Subjungit hae de causa matrimonium Ουραν et Γαία sacrum videri.
Platonis locum gellor I. g. 80 ann. I probabiliter ad theogoniam ab Eudemo citatam apud Damase. c. 124 g. 382 refert. 2 Vide Sohaubaeh, Anax Claz fragmenta ela. r. 1 g. 65 et di 2 g. 3.
56쪽
coelum terramque secretione orta esse. Si esset decernendum ad utrius placitum Euripidea propius accedant, ad Anaxagoreum dicerem. Verum quantum interest inter subtilia illa philosophemata et simplicia Euripidis verba: ουρανὸς τε γαῖά τ' ἀν μορφὴ μέα, ἐπεὶ δ' ἐχωρ -- αλληλων δαα. . . . Concedimus poetam qui talem philosophiam velit evulgare sam in simplicissimam formam redigere debere; at haec cum diversa sunt, siquidem Anax. On XPosuit initio omnia confusa fuisse verum secretos jam aera et aethera, tum gravissimam rem omittunt. Nam secundum philosophum omnium rerum descriptio effecta est vi mentis. De qua poeta ne verbo quidom. Nihil sero in verbis ipsis oliquum est quod de Anaxagorae imitatione cogitare nos ubeat, neque profecto eius cuiquam venisso in mentem nisi poetae praeceptor fuisse
Μ judies Euripides duobus illis versiculis magis antiquas
cosmogonias secutus, quas parum differre vidimus, hoc modo physios expressit, quae jamdudum eruditioribus Oraecorum probata erant.
Verumtamen Dion Hal. de arte Rhet. ΙΙΙ. 10 illos versuseitaturus firmat Euripidem in elanippe consulto naxagorea docuisse δὶ, idque priore versu significasse: κου ἐμὸς ο χυθος αλλ' ἐμῆ μητρὸς πάρα. L. IX. 11. iisdem sere dictis addit: ἐπιγέγραπται μὲν σοφὴ sc Melanippe οτιφιλοσοφεῖ, κα δια τουτο τοιαυτης φιλοσοφου 1ς μητρος ἐστιν τῆ 'Iππους ἴνα απέθανος ἡ ω φιλοσοφέα. At quisque, opinor, mihi ignosco Dionysii huic moras conjecturae fidem donoganti. 3Νam a tragicus consulto sub elanippae persona praeceptoris sui dogmata enuntiare voluisset, profecto diligentius in hac reversatus fulsast. Cur vero non potius matris Melanippae, Hippus
Sc. personam assumpsisset cuius partus clandestinus non minus conveniens tragoediae praebuisset argumentum), quae si senten-
57쪽
tias suas ad patris Chironis auctoritatem revocasset, multo apertius poetae praeceptorem significasset, quam nunc elanippe matrem auctorem jactans ). Accedit quod cognomen σοφη non ab ipso poeta Melanippae inditum eat, sed a grammaticis Alexandrinis, ut distingui posset haec fabula ab altera Melanippe cui σμωτιδι cognomen Ptulus igitur nullo modo consilium poetae indicare potest. Versum illum domatris auctoritate in philosophia non alia de causa ab eo praemissum censeo quam ne ridicula vidoretur virgo vitiata suapte vi montis systema cosmogonicum excogitans; sive, ut ipsius Dionysii verba ad meum usum detorqueam χῖνα in απέθανο εων φιλοσο*IαV. Tractatis h. 488 prioribus versibus ad reliquos transeamus: επε ν χωρωθησαν ἄλληλων δίχα,
δένδρη, πετεινα, θῆρα ου θ' αλ τρεφει γένος τὰ θνητων. Continuo huc afferamus quae eodem pertinere videntur. Sext.
Ampir. pg. 751, 21 Chrysippi dramatis fragmentum 836 hoe
Athenaeus XIII. g. 599 F. q. multique alii ex incerta tragoedia haec tr. 890):
58쪽
λ ων βρότειον di τε καὶ θάλλει γένος. Sextus Emp. p. 39, 15 Eur. h. 1012):
αἰθέρα καὶ γαῖαν πάντων γενμειραν εἱδω. Vidomus nostrum variis locis sententiam enuntiare quod coelum sive aer sive aetheri et terra postquam e chao sormata sunt inter se juncta omnia generaverint, sive quod terra pluvia feracide coelo concepta omnium rerum mater exstiterit. Nihil enim interes coelum dicat an aera an aethera Illis temporibus etiam philosophi physici iisdem in rebus diverga saepe nomina Surpabant; quant magis igitur poeta P Neque placitum suum pro ratione Ioeaeos Variis modis ornatum proferam praetermisit. Aether velut pater matrimonio junctus est cum terra matre et quia summus deus fas fingitur frequenter Iupiter appellatur.
Apud Lucianum Mup. Trag. 41, Eur. h. 9353: ὀρβς τὸν ψου τόνδ' πειρον αἰθέρα καὶ γῆν πέριξ ἔχον γραῖς ἐν ἀγκάλαις;
τουτον ὀπιζε Ζῆνα, τόνδ' ἡγου θεον.
In se 836 quoque supra laudato legimus Διὸς αἰθήρ' In
οστις ποτ' ει υ, δυστόπαστος Πέναι
Ζευς, Qui auram terram fert et rursus in ea sedem suam habet, is est asinor, ut perspicue docomur schol. ibidem λέγει δε τον ἀέρα ' οὐ συνέχων ἡ γῆν, ἔστι γαρ καὶ ἐπάνωθεν ἀηρ καὶ κάτω , io την γῆν εἶναι μετέωρον ), et D. 911: κορυφη δε θεων ο πέριξ χθόν' ἔχων φαεννὸς αι θήρ.
59쪽
Aethor igitur, non raro Iupiter vocatus 3 et torra omnium rerum sunt parontes ). Pervestigantes scripta vetustiora varios incurrimus in locos similia tostantes. Apud Hesiodum terra postqvis τον ουραγον sive coelum procreavit, et ' parit sus 1333:' Ωκεανὸν βαθυδίνην, Κοῖόν τι Κρῖόν θ' Υπερέονά τ' Ιαπετόν τε . . λ. sc. itanes, Cyclopes, Centimanos i. e. Vires naturales M. Pressero. g. 39 sq.). Etiam Dodonas Zeus celebratur quasi aether sive coelum, quod immissa sertili et secunda pluvia ossicit ut terra dat fruges ot arbores ). ausanias l. X. 12 10 citat hymnum Dodonaeum:
In heogonia Orphica, quam latonem spectare supra vidimus, coelum cum terra procreat Oceanum et ethyn 3, unde sindo nova nascuntur deorum paria 3. Jam videamus quid philosophis vetustissimis de his rebus visum sit. llantas et animalia solis malore e terra procreari
1 csohol ad Aristoph. an. v. 10 et 11 melanippe citatur: ὀμνυμι δ' ἱερὸν αἰθέρ' ἀίκησιν Διος aether se non Iupiter ipse sed eius domus; quod testimonio est Euripidem deos, etiamsi de iis quasi personis mythologicis loquatur, cum principiis naturalibus coniunctissimos sibi fingere. Huic quoque loco optime convenit quod Sehol. annotat ad Orest. 982 τὰ φυσικὰ τῶ μυρικοῖς καταμίγνυσιν. 2 Cf. nonnullas invocationes Hipp. 60I: isam μετερ; ed. 148i ιες συκαὶ γα και φῶς cf. s. 73.3 Prester, Oriech. ythol. Iste Aug. I g. 36: Uranos istisehmlio de Himmo in de Bedeutun des absolutaeugerisOhen, ei vo thm das e ruehtende Nam homini, elahes die schopseristaen raste de Erde erreo'. 4 Prelle I, g. 79: Zeus arde soWoh aut dem ipse tenes Berges ais indem Thale verehri, in dictem ais de stromende, regnende und dum diesen seuehien Segenbe ruiniendo oti'. g. 212 narrat pro Diona frequenter Venerem, quae est vis genitalis, Iovis Dodonaei uxorem perhiberi. 5 Craul. pg. 4024 Orpheus dixisse fertur τι Ωκεανος πρωτος καλλίρροος ἶρξε γάμοιο - έα κασιγνητην ὁμομητορα Τηθυν -υιεν Verba κασιγνητη ὁμο-τωρ declarant eorum parentes exstare quare haec ex eadem theogonia desumpta videntur. Ι συνηθῶ θεογονια coelum et terra a Phanete sive Erote procreata ipsa rursus gignunt Pareas Centimanos inelopes. 6 Etiam Autoathonum mythi velut in Attio et Arcadia comparari possunt. Herodotus IV. 5s narrat apud Scythas Tellurem uxorem haberi Iovis, cui nomen Παπαῖον inditum valde probat, haud dubie ob parentis significationem.
60쪽
placuit Anaximandro, Ρarmenidi, Diogeni Apolloniatae, Democrito,
Empedocli Anaxagoras do omnium animantium generatione varie disseruisse videtur, ut colligitur e testimoniis veterum. Quod ad
plantas attinet, apud Theophrastum Hist. lant. III, 1 legitur
'Αναξαγοραις μὲν τον ἀέρα παντων Φασκων ἔχει σπέρμιατα καὶ ταυτα συγκαταφερομενα λυδατι γεννῆ τα φυτα ). De animalium generatione Diog. L. II, 3 9 eum docuisse refert: ζωα γένεσθαι ἐξ υγρου καὶ θερμου καὶ γεώδους, στερον δε ἐξ αλλήλων.
Brovius Origenes philos sed Oxon. g. 153 ζῶα δὲ τὴν ἀρχην
ἐν γρ. γένεσθαι, μετα ταυτα δὲ ἐξ α ηλων. arvo diserimino Irenaeus adv. Heret. ΙΙ. 143: Anaxagoras autem, qui et atheus cognominatus est dogmatigavit saeta animalia, decidontibus coelo in terram seminibus'. is Irenaeus putandus sit per errorom ad animalia rettulisse quod de plantis dictum esset quum eius orba idem prope exprimant quod heophrasti locus supra laudatus), quaerendum est num pugnet cum auctoribus superioribus Sohaubach pg. 182 eum cum illis coniungi posse censet;
s solore enim seriores ex opinionibus veterum haud satis perspicue enuntiatis dogmata AEngore ' Eodem sortasse redeunt Diogeniso Irenae sontentiae, si τὸ θερμον quod ille reser aethera signifiearo statuimus ' et sic igitur explicamus verba γε υγρου καὶ θερμου καὶ γεώδους' - ἐκ του θερμου, i. e. Rethere, o γρὸν, i. e. humor pluvialis, decidat in το γεωδες sive terram ). Verum Anaxagoras si hoc voluisset, diligentius et copiosius locuturus fuisse existimandus est.
Do philosophis hactenus meque ab iis tantum et antiquis
genealogis, sed a poetis quoque coelum terramque conjungi com-
1 Aristotelos de Plant. I. 2 dicit plantas desiderare solem, εὐκρασιαν, ἀερα κ τ λ. ἔστι δὲ καί τις αρκη τε μ ὲ τροφος τῶν φυτῶν ἀπὸ M γης, καὶ πάλιν ἀρχὴ ἐτέραν is γενεσεω ἀπὸ is ἡλίου. Subjicit με δὲ 'Avαξαγορα e, τι ἡ γριτια τουτ- ἐστὶ Bro τῆς tu καὶ δια τούτο ἔφη πρὸς Λεκώεο μι η γε μήτηρ μένεστι τῶν φυτῶν, ὁ δε κλιος πατηρ. Quod mihi similius videtur allegoriae sive orationis figurae de propagatione plantarum quam orto dogmati de earum origine. 2 in Aristot de Coelo III, 3 et Ι 8. Simpl. ad h. l. lnt. lao Phil. II. 13. 8 gelis I, 906 putat Mundum Anaxagoram initio animalia eadem ratione qua plantas orta esse, hoc tantum discrimine ut eorum semina nioh an de Lunund dem euehien sondera aus dem eurigen dem Aether hemeleste uerden, orinium Ohere atur angedeutet sieini'. Quibus verbis sine dubio spectat τὸν ἀέρα Theophrasti et, θερμὸν Diogenis v supra in hac g. .