Ludouici Nonii medici Hispania siue populorum, urbium, insularum ac fluminum in ea accuratior descriptio

251쪽

rrv HISPANIA leucarum numero. Sed scrupulum omnem adi mit,aequari d:stantiam,quam Arriaca usque Censatam Antoninus numerat , cum ea quam G L.

Liara Hitam usque sea enim Cessata esto XXIV.

M. P. sex leucis respondent. Sita est modice acclivi in tumulo ad ripas Hia res amnis, quem Ambr. Morales a Plutarcho Tagonium olim dictum putat. modica , sed non spernenda urbs, sedes olim praecipua MendoZae familiae,& Ducum de Infantari, quorum splendidis aedibus & amoenissimis hortis egregie ornata. Praecipue vero nobili Sertorii stratagemate celebris. refert enim Plutarchus in eius v ita, pulsum a Metello Sertorium,non procul a Characitanis sita enim vocat) ad amnem Tagonsum castra habuisse, qui ut saecul1 illa barbaries erat, non opida colere, nec per vicos habitare , sed antra de

speluncas adiacentis montis incolere norant, &

naturae hoc munimine freti, Sertorium ut victum despicere: ille aegre contumeliam ferre, excidium ipsis minitari ed frustra: obseruat interim speluncas omnes In Boream obuersas patere, Vicinumitate solum pulvereum esse, ilico iubet milites adiacentem terram sit dere, quasi aggerem admoturus. Barbari conatus eius riterer sequenti die pirante valido Aquilone, iubet milites aggerem quatem , equitosque magis tellurem concutere,

252쪽

LUDOVICI NONII. azyquo Ventus excitati pulueris nubes in ipsorum ora oculosque Volueret,quibus cum nullum essu-gium pateret, repletis faucibus, spiritusque meatibus praeclusis, tertia se 1lli die tradiderer magna Sertorij fama & gloria, quod non tam hostium, quam naturae victor esset.

CAR LXXIV.

sguntia hodie Siguenga. Varie olim Poc ta. Rei,ciuntur qui a Sagunto

ortam dicunt. SEguntia olim Celtiberorum urbs non obscura,

nunc leuiter deflexo nomine, Siguenra vocatur, Plinio Saguntia,Ptolemaeo Segobriga, Antonino in Itinerario Segontia, T. vero Liuio Seeuntia dicta est.Est & altera Semcia versus fretum Herculeum, a Plinio nominata. Cuius vestigia hodie circa Guadelete suminis ripam conspici, αGygon a locum vocari,auctor est Ambrosius Morales. Antoninus etiam p ter has inter Nerto-bricam Sc Caesaream Augustam,Secontiam Vrbem recenset,quam Gaspar Barrerius Muellam dictam scribit, non dubijs coniecturis fretus: lubuit has ita strictim urbes recensere, ne nominis affinitas

253쪽

aso HISPANIA Lectori erroris ansam prςbeat. Statuit autem Αntoninus Ssgontiam, inter Complutum & Bilbilim,& a Cessata M. P. XXI V distare ait, qui stant septem leucae ab Hita quq Cessata est) Sigueneta us'.

licet hic paru exacte M. P. leucis respondeant.sed hoc mirari subijt,nonnullos,nulla mensurae habita ratione,in mera meridie ita caecutij sie, ut Crediderint hanc urbem, Saguntum olim fuisse,nobilem illam memoria seruatae in Romanos fidei. Sed magno a se muruo interuallo distare quis ignorati Ad Iberum enim Saguntus est,ut apud Liuium Ceteros . Geographos videre est, a quo Seguntia plusquam XXX. leucarum interuallo dictita est. alis vero a Saguntinis reliquiis conditam ferunt, inter quos est Ioannes Gillius Zamorrensis, sed citra probati alicuius Scriptoris sitstragium. Nam Ee T.Liuius in bello Macedonico Seguntia memini quod exstincto secundo bello Pun1co statim enatum est: dubio procul originis Segratiae meminisset, cum recens apud omnes mi ierandae illius cladis memoria vigeret. Ambr. Morales auctor est veterem Seguntiam non eo loci fuisse, ubi

nunc Siguen a , sed media ab hinc leuca , loco

vulgo dusto villa MD, ubi multa circumiacentia rudera urbem olim fuisse testantur. Sita haec urbs est in cl1uo,muris egregie vallata si adiuncta arce, collis pedem flumen Henares alluit:

254쪽

LUDOVICI NONII 233 alluiti Episcopali dignitate ornata est iam pride, ut frequetes in prouincialibus Hispaniae Conci- lijs subscriptiones Seguntinensis co testantur.

templum habet non vulgaris operis, binis turribus conspicuum : multa hic marmorea sepulcra Praelatum, Se illustrium virorum se osserunt spectantibus,inter cetera S. Liberata affabre ornatum visitur, quod ibi magna in religione habetur. Episcopo in annuos usus supra XX. aureorum millia Cedunt. Habet etiam Seguntia liberalioris discipli-n & Theologiae Collegium non spernendum.

CAP. LXXV. Bilbilini non esse Calat ud. Municipium

fuit Co nominata Augusta. Salone am ne clara ferri temperie. Plinius

emendatus.

SIta est Gat ud in Celtiberis, quam plerique

testiuisti mi Poetae Martialis quem Atilius Verus Imperator suum appellabat Mirgilium ) credidere patriam, Bilbilini inquam; sed refellit receptam hanc opinionem diligetissimus Gaspar Bararerius. potissima illi rario a situ petita : Calat udenim in convalle; dilbilis vero in monte posita P erat,

255쪽

232 HISPANIA erat, ut non semel testatur.Martialis ita enim ad Licianum:

lautis, s armiis nobilem. Ita enim felicissime emendauit primus Hieronymus Surita Caesaraugustanus , homo doctissi mus,cum passim legeretur, EPis s armis nobilem. Bilbilitanos enim equos , magno in pretio fuisse non vidi qui scriberet: non enim est plus egisse Ithacae locus, dicebat ille, cum in aspero monte sit: aquis vero nobilitatam esse Salonis amnis, quibus optimum hodieque armis ferrum temperetur, dc in colae testantur, & Trogus Pompeius, ac Plinius auctores. clarius vero Bilbilis situm exprimit S.

Paulinus ad Ausonisi praeceptore hi sce versibus: 'Montanamq. mibi C aguris, s Bilbilini acutis Tendentem scopulis, collemque iacentis Ilerdae Exprobras. Idem vero Martialis patriae sitae situm alibi clarius explicat: 'Municipes Augusta mibi, uti Bilbilis acri 'donte creat, rapidis quos Salo cingit aquis Ita enim legit ibidem doctissimus Surata,&Ant. Augustinus, cum antea passim legeretur Agri, loco , cri, quae vere agrestis, & insulsa erat letito. cum itaque Bilbilim editiori loco sitam, fui siu

256쪽

LUDOVICI NON II. suisse constet, non poterit ese Calat u quae humiliori loco est. Adde Bilbilim uniuersam poene Salone cinctam fuisse, ut ex versu superiori constasi Calat ud vero Salone tantum alluitur. monSetiam, ubi olim Bιlbilis fuit, nunc corrupto nomine Baubula vocatur ab incolis, media leuca distans a Calat u ubi multa antiquarum aedium vestigia visuntur. Frequentia hic etiam Romanorum numisinata eruuntur, quae, quia rudi plebi ignota, mille sigmentorum occasionem praebent. Illud pro rato saltem habent, his in locis quondam inclytam,&populosam urbem misse. Minime etiam praetereundum, Bilbilim olim municipium fuisse, dc Augustam cognominatam: ta lius rei licet a Plinio non fiat mentio, innuere satis clare videtur Martialis supra citato Versia:

russanicipes Augusta mibi quos Tibilis atri

Monte creat.

Idem antiqua numismata ostendunt, quorum unum adducit Ant. Augustinus cum hac inscriptione,in medio inscriptum habet: ΙΙ. VIR.& ci

Amne autem Salone olim incluta, cuius mirificavis in durando ferro est, ut diximus,& non 1emel

257쪽

HISPANIA Grato non pudeat referre versis Saevo Bilbilin optimum metallo est vincit Gaion que, Nomo siue Et ferro Plateam suo bonantem: quam fluctu tenui , sed inquieto

Armorum Salo temperator ambit. Locus hic me monet, Plinium a mendo aut a

Scriptoris potius incuria vindicandum lib. xxxi v. cap. xiv. de serro agentem: Alicubi, inquit , Penabonitatem hanc prolat Aut in Noricis,alicubi factura tSulmone aqua: ut diximus: Sed quis quaeso Sulmonem aquam ferro bonitatem praestare 1cribit' non licuit vidisse hactenus. Et quod mirum, ipse Sulmonensis Poeta nihil hac de re, solum ait: Sulmo mihi patria es ,gelidi que serrimus undis. Quare secundo Delio legerem, Salone aqua. ipse hoc auctor ostendit, cum ait Hi aiximus : nusquam enim toto hoc capite de Sulmone verbu, de Salone satis clare: paulo enim seperius dixerati Summa autem disterentia est in aqua, cui jubinde candens immergitur, haec adibi atque alibi utilior, nobilitauit loca

gloria ferri, sicuti Bilbilis in Hi ama, is Turius se

nem; Comum in Italia. Sed quae aqua Bilbilim nobilitat,praeter Salonem cur Sulmonem ii idem face rei, praeteri j siet Pl1nius, in Italiae alioquin laudestitis e fusus' tanta autem temperaturae illius erat gloria, ut teste Iustino ex Trogo Pompeio, inter

258쪽

LUDOVICI NON II. 23 Hispanos nulla arma in pretio fuerint, praeterea quae Bilbilis aut Chalybis aquis erant temperata. Sed praeter ferri gloriam, auro etiam glor1abatur olim,teste Martiale lib. xi j. Epigr. xviij.

Auro Bilbilis, s=uperba erro.

Sed satis extra carceres evagatus sum Manibus hoc optimi Poetae datum sit, ne patria eius hominum memoria exsularet. Calat ud vero ex Bilbilitanis ruinis accreuisse vicinitas loci facit ut credam. Dimidia enim leuca tantum ab illa distat. Ex prscipuis Aragonice hoc amo urbibus est, subdita Turiassonensi Episcopo: solum habet fecundum, frumenti, vini, olei, frugiferarum que arborum patiens: omnis generis opifices alit. Quod ad nominis originem spectat. Beuterus auctor est, quemdam e Punicis Regibus nomine Aiab, Bilbstina bellis dirutam restituisse, & nomine suo vocaste Calat uλ Veritas sit penes auctorem.Incolae quoque etiamnum hodie armorum se ferriq. pra

stantia, & gloria iactant.

259쪽

CAP. L X XVI.

Turiasso hodie Taragona, Ferri teniperis

clarus. Mons Cautius.Martiatis

emendatuLNON incelebris est Taraum in Aragoniae,&Castestae limitibus sita, quam Ptolemaeus inter Celtiberos, Turias senis nomine coli at Plinius Caesaraugustantillam conuetus facit. V bis huius incunabula LuciusMarineus,Rodericus Toletanus,alij que Hilpaniae Scriptores ad Tarios& γ ulsimos referunt , qui cum Hercule secundo

in Hispaniam venerunt. Beuterus, Ioannes Marieta, alij que non ad Tyrios, ted ad Thurios Italiae populos in Tarentino sinu quo loci Herodotum sitam scripsisse historiam auctor est Plinius originem reserunt: sed quia haec nullius classici auctoris fiant firmata suffiagijs , penes Lectorem

sit iudicium. Romano aevo non obscuri nominis vrbs: siquidem egregia ferri temperies,quam aque illi subministrant f non secus ac Bilbili ut modo diximus tenebris illam exemit, ut auctor est Plinius tala xxxiv.Cap. XIV. loquitur autem de aquis: Haec alibi atque alibi milior nobilitaurilica ori erri,

260쪽

Italia: cum ferraria metalla in bk locis nonfini. Hanc Alphonsus VII. una cum Calat ud aliisque urbibus Mauris eripuit circa annum cI3. . Sita est urbs non procul a monte Cauno,quem incolae 'utinoso , recentiores vero montem Caci

vocant, a Caco illo Vulcani filio, qui ab Herculo postea in Italia cssias fuit,no me obtinuisse ferunt: sed meras nugas etandere hos, qui T. Liuium obiter legerit deprehendet : qui lib.xlix. refert, Gracchum cum Celtiberis a prima luce ad sextam horam diei signis collatis ad montem Caunum, incerta victoria pugnasse. An vero hic mons Caunus idem sit cum monte Cano, vel Cato, variant

enim exemplaria) apud Martialem, lib. i. Epigr. ad Licianum: , Sterilemque Canum niuitas ct fraelis sacrum

Hadaueronem montibus. non abhorret animus ut credam, dc Caunis potius legendum. nam Cani vel Caιi montis, in Celtiberia non vidi qui meminerit. Camporum glebis felicissima, & annonae copia abundans: Episcopali dignitate a multis laculis ornatabatque inter suos Praesules B Pru tum habuit, imperante Gratiano, ut refert Tarapha, qui a Poeta Prudentio diuersus fuit, scripsit non pauca aduersus Sabellianos, dc Iiuisos, quo etiam