Ludouici Nonii medici Hispania siue populorum, urbium, insularum ac fluminum in ea accuratior descriptio

271쪽

8 HISPANIA Iulium Caesarem , bello quod aduersus Petreium

α Afranium gessit, Calagum mentionem. T. Liuius etiam lib. XXX. meminit magni praclij prope Calagurina commissi, inter Celtiberos & Romanos , duce L. Manlio Acidino Praetore citerioris Hispaniae : in quo ad XII. Celtiberorum millia Caesa, capta ad duo M. fuere. quae sane omnia multis lustris ante Caligulam gesta fuere. Sita autem est urbs ad Iberi amnis ripas Sc quidem in monte, unde Paulinus ad Ausonium:

VJontanamque mihi Calaguris, s Ribilis acutis uis Olumque iacentis Ilerda

Rara in primis in duces suos fide sed in Q. Sera

torium clara admodum, quae nec morte eius in

terrupta fuit. qui, ut auctor est Val. Maximus lib. vij. cap. vi. quo pe euerantius interemti Sertoridi cis neribus,o idionem Cn. Pompeij j v trantes, fidem pr*jlarent, quia nullum iam ab d in Prbe eorum jupererat animal, ruxore fuas, nato que ad Umn n lariae Eq, s verterunt , quoslie diutius armata zm tus, mi cena tua vi cmbet, fuis aleret, in elices cadauerum reliquias Ja bre non Abitavit. Hoc etiam Iuvenalis Satyra XV. innuit his versibus:

Vascones; γ ama est a moestis tui iTro inere animas: sed res diuersa: sed illic

probras

272쪽

Lvno VICI NONI L et 'Fortunae inuria, bHlorumque bima casus Extremi, togae o aionse egellas. Iugi tandem obsidione eam Afranius Cn.Pompeii legatus occupatam, caede incendioq. deleuit. publicum illud & infelix fidei exemplum, & cum quovis prisci aeui comparandum, peculiare Bebricii Calaguritani confirmat: quod prope Latmronam Pomo hodie) antiQuus cippa , reserente Ambrosio Morales, ostendit:

DII S. MANIBUS. SERTORII. ME. BEBRICIUS. CALAGURITANUS. DEVOVI. ARBITRATUS.

RELIGIONEM. ESSE.LO. SUBLATO. o. OMNIA . CVM. DII S. IMMORTALIBVS.COMMVNΙΑ. HABEBAT. ME. INCOLUMEM. RETINERE. ANIMAM. VALE. VIATOR. QVI. HAEC. LEGIS.ET. MEO. DISCE. EXEMPLO.

273쪽

HISPANIA

FIDEM. SERVARE. IPSA. FIDES. ETIAM. MORTUIS. PLACET.CORPORE. HUMANO. EXUTIS.

Cuius fidelitatis memor Aug. Caesar Colorioinca uritanorum, m corporis sibi custodes delegit, ut auctor est Suetonius in Augusto. Fabii Qrintiliani Rhetoris praestantissimi natalibus nobilitata qui sub Nerone,a Galba Romam fuit adhuc adolescens perductus. Is cum Caussis agendis magnum sibi momen comparasset, primus Romae publicam scholam instituit, atque ex fisco falarium accepit, ut testatur D.Hieronymus

ad Eusebii Chronicon his verbis : stuintilianus ex Hi ania Calaguritanus, primus Romae publicam scholam tenuit m alario cohonestatus publico claruit.Vnde& Ausonius in Commemoratione Rhetorum Burdigalensium: Ferat xstue licet Fabium Calagum alumnis Non Burdigalae dum cathetan inferior. . fatum habui mn incelebrem olim, nec qui crederent Gala-ocum affinitate de- atriam, & Calabor re eadem

ocaret.

Prunis. Dominici patri:

cepi li

274쪽

LUDOVICI NONII. 2 Peadem opida putantes. Martyres patronos habuit SS. Emetrium Sc Gelidonium , milites legionarios, Marcelli centurionis filios, quos Aurelius Prudentius Hymno peculiari prosequitur.

CA P. X XCII.

Caesaraugusta Colonia immunis. Salduba vocata. Variae opiniones e fabuia de prisco nomine refelluntur. Colonia huc ab Auguso deducta.

INter nobilissimas totius Hispaniae urbes, iure referetur Caesaraugu la, Aragoniae Metropolis:

quam Ptolemaeus in Edetania collocat, ut & Plinius ; cui etiam Coloniam immunem, & primo Saldubam vocatam dicit. Pomponius vero Mela, suo tempore nobilistima Tarraconensis prouin ciae urbem,ex mediterraneis dicit fuisse. De antiqua eius appellatione multa neoterici comminiCcuntur, quae libet breuiter refellere, ne alijs of cias diutius faciant. I iacius Marineus, quia apud Plinium legerat, Saltabam olim vocatam , dicit a Rege Mauritaniae Iuba exstrueram sulse, unde illi nomen Salduba tan uana tubaerimus. Sed nul lius haec opinio momenti est. Nam cum duos tan-

275쪽

asa HISPANIA tum Iubas constet fuisse,patrem scilicet, qui a Iulio Cesare una cum Corn. Scipione, fusus fugatusque deipsum interemit: & illium eius , qui Romanis litteris ita liberaliter initiatus fuit, ut clarissimus apud Afros sui ceu i scriptor sit habitus & ab Augusto Cauare in auituna regnum restitu tus. quorum neutrum in Hispania quidquam possedisse constat, quo sublato totum Marina commentum in aura3 evanescit. Io. Margarinus Episcopus Gerundesis hanc urbem primo Agrippam a conditore siro dictam asserit,& in suam sententiam vocat vel inuitos, Strabonem& Plinium, apud quos tamen ne verbum quidem hac de re. Rodericus vero Ximenius Toletanus Archiep1 c. libb. cap.iij. Cassaraugusta primo Aur m Vocatam fuisse aulamat. Sed pari in errore cum Gerun- densi versatur. Io. Annius Viterbiensis Suldubam

principem urbem suisse tradit, quam Tubal in Hispania exstruxit. Addit etiam in Baetica ab eodem urbem exstructam, quam Pomponius Mela Dabat vocavit. Non tam anxie ab Hercule quaesitus Hylas, quam mihi hic locus - sed frustra. nam pasiam Sa legitur.Quamobrem credo Annio Viterbiensi glaucoma ob oculos obiectam fuisse, ut quod non viderit, id se vidi sie putarit. nil1 sorsan deprauato codice usus fuerit. Gaspar Barrerius eliminatis niscet fabulis, potius a latinis fre

quenis

276쪽

L UD O VICI NONII. 2S3quentibus nomen fluxisse credit. montes enim salis fecundos, non procul ab hac urbe distare in confesto est: D. vero Isidorus a Caesare Augusto exstruetam & nominatam dicit. Vero tamen propius est, ante Augusti tempora ignobile opidum fuisse,& postea Coloniam huc deductam.Probat hoc aereus Augusti nummus, in quo vexillum erectum,hasta in basie adfixa visitur quod signumerat deducendae Coloniae) ab una parte Augustii effigies, cum hoc titulo : AUGUSTUS. D. F. auersa vero parte: C IE S A R A V GUSTA M. POR. CN. FAB. II. v ΙR. Sita est ad amnem nerum sa quo uniuersa prouincia nomen sum sit) loco campestri, & patenti,

in qua siue soli via rtatem,sive situs arn cenitatem, Vrbis nitorem, & ornamenta requiras nihil in ea deesse comperies, aedium splendore, nulli Hilpa niarum urbi secunda, quam tamen Barcino audet aemulari, e laterculo coctili plurimum sunt: vicos, plateasque latas,& apertas,ac pontem habet egregij operis, quo Iberus traniatur. inter multa templa,quae XVII. maiora numerantur, praeter XIV. monasteria, de alia minera fana, & sacella, celeberrimum est & magnae religionis, quod D. Virgini ad colum nam,incolae Blue seu Senisnu det pilarvocant. Posteris transmissum est, aedem hanc sacram primam esse,qus in orbe in Seruatoris nostri

277쪽

as4 HISPANIA honorem exstructa fuit, idque quo tempore D. Iacobus Hispanias obibat,cui ferunt D. Virginem hac in urbe apparuisse, caelesti fulgore cinistam, dedisseque Apostolo ex iaspide columnam, V nacum sacrataemgie,utque hoc in templo locaretur mandasse. Conspicitur hic imago exigua Deipars Virginis, undique cancellis inauratis septa;Coram vero quindecim argenteae lampades perpetuis lucent ignibus. frequentia hic edita miracula loci pietatem auxere: hac in urbe martyrum frequentia tanta, quanta vix alibi integris in prouincijs, i innumerabilium massa,& eius nominis monasterium ostendit.Diocletiani enim & Maximiniani temporibus Prsses Dacianus,ut funditus Christianorum in Hispania nomen deleret, per prae-Conem denuntiauit, ut qui vellent Christiani, Caesarausus astata hora excedere, tuto & illaesios discessuros: qui cum summo gaudio continuo se portis effunderent,repente militum copijs cincti, ad unum omnes pro Christo obtruncati simi. Credebat nimirum immanis ille Dei hostis hoc

Christiani sanguinis torrente, nouae ardorem fidei se exstincturum. at frustra fuit tyrannus. Celebrati enim hi martyres innumerabiles, quos Prudentius libro De Coronis decorandos putauit Hymno, quo Caesaraugustae urbis sit meminit:

278쪽

L UDOVICI NONII. ass&la ni Occursum numerosiores 'Martyrum turbas Domino parasti, Sola praedives pietate malico Luce frueris. Omnibus portis sacer Areolatus Sanguis, excluod genus invidorum Darmonum, s nigras pqu Et tenebrat Hrbe piata . Hac etiam urbe D. Et rati s vulgo Engratia Dynast cuiusdam Lusitaniae filia, ερ duci limitaneo Rhodani,prouinciae Narbonesis Gallia desponsa,cum XIIX. comitibus, ab eodem Daci

no martyrio affecta fuit r quorum etiam omnium

ibidem meminit Prudentius , postea vero ita subdit de S. Encratide: Hὰ s Encrati recubant tuarum Ossa virtutum, quibus esserui Spiritum mundi 'violenta γirgo Dedecorasti. D .etiam Lambertus indigena, hic martyrio an sectus fuit. Episcopatus est antiquissimus,tempore vero Alphonsi XIa Ioanne XXII Pont Max.

in Metropolitanam dignitatem mutatus: cui quatuor iubditi parent Episcopi, sysen is,Turi onm- sis, Totvesinensis, Calaguritanus. Inter Episcopos habuit S. Frausionem, cui Isidorus libros viginti Originum eruditum sane opus inscripsit doctrina

vero

279쪽

2 6 HISPANIA Vero conspicuos viros protulit Antoniam Augi s. lnum Archiepiscopum Tarraconensem, de Hilpania omnique adeo ant quitate Optime meritum, Ec Meroxγmum Suritam,qui AntoniniItinerarium emedauit, & Aragoniae Historiam patrio idioina. te libris XXX totidemq. annis conscripui. Latine quoque indices Aragoniae concinnavit. D. Vero Vincentij ma tyris natalibus priecipue se tollit haec urbs, licet alia ui Oscae natum volunt, qui de sub Daciano Abulae martyrio aflectus.clare enim Prudelius Sc ipse Gesaraugustanus eum pro ciuo agnoscit hymno citato

Noster est, quam se trocul hine in Passus ignota, dederat sepulcri

Gloriam victorprope litus alta fibris S unti.

CAP. XXCIII. Osca Victrix cognominata. A Sertorio his

scholae institutae. Velleius patercu

lus coryectus. i

QVAE priscis grographis obca , recentioribus

Haesca leuiter flexo nomine dicitur: urbs erat olim regionis Vescitaniar Surita vero Aa --

280쪽

LUDOVICI NONII. a P tanta vult legi, Notis ad Antonini Itinerarium Conuentus vero Caesaraugustani, teste Plinio et Ptolemaeus autem Illergetu esse, Franciscus Tarapha ex Manethone dicit ab Osco Vetulonens, qui Italiae imperabat, exstructam fuisse: Episc. vero Gerundensis lib. ij. Paralipomenon a Caco

conditam credit, & cscam vocatam, tamquam Uscaci, multo ante Herculis in Hispanias aduentum eumdemq. asserit Cacum, qui ab Hercule interfectus sit in Italia, SpecIallim admissi ri tum teneatis amici. Sed cum de illius origine nihil liquido mihi

constet, satius de illa tacere putem , quam nugas asserere. Antonius Aug. & Hieronymus Suritaex antiquis nummis aiunt urbem Victricem cognominari. Hac in urbe olim Sertorius Latinae, Graecaeq. linguae Academiam erexit, teste Plutarcho in v1ta Sertorij, quo nobilissimos Hispaniae adolescentes,eruditionis causia euocauerat;reipsa vero ut obsides haberet, erudiendi praetextu, quasi cum maturuisset aetas, in partem administrationis,& imperii eos admissurus: qui eadem in urba inter epulas a Perpenna alijsq. coniuratis occisus, teste Velleio Paterculo lib. ij . Tum 'M. Perpenna pratorius, eproscriptis, generis clarioris, quam animi, Sertorium inter caenam AEt ca interemit,Non an qua