장음표시 사용
311쪽
D CALORIS ET FRIGORIS CAVS diis
superficiebus iii contactu posita iuxta se inuicem facile mo-
Veri, fortissima cohaesione , qua vinciuntur , nihil obstanteri item vitra lenticularia bi poliuntur , sormae celerrime in gyrum agitatae ita adhaerere, Ut ea secundum lineam plano contactus perpendicularem sine damno removeri nequeant. His considenitis clariffime concipi potest, palliculas corporum minutissimas iuXta se inuicem , O-
haesione haud obstante gyrari posse, e ficilius, quo plana contactus ad superficies integras herint in ratione
minore Ceterum fluidorum particulas, cum plerum Uemotu intestino progressitio moueantur , cohaesione nil morante, etiam in gyrum agi posse, salua eadem , aperte patet. q. a. Ex hac nostr: theoria sequentia corollaria deducuntis. I Admotum nostrum calorificum nulla corpuscula materiae sphaerici esse aptiora , cum non nisi in puncto unico se mutuo contingere possint, et frictionem vix aliquam in se inuicem exercere et Cum omni motu prout quantita intendi et remitti possit, idem ergo de calorifico motu est sentiendum . hi autem motuS est maior, eo essectus validior esse debet Vnde crescente motu calorifico , hoc est , actis celerius in gyrum particuli materiae cohaerentis, calorem intendi, decrescente remitti necesse est. a Corporum calidorum particulas celerius gyrari, frigidorum tardius. q. Corpora calida contactu rigidorum refrigerari, retardato per illum motu calorifico, et contra frigida calefieri, eodem per contactum accelerato. Qtiando itaque manus calorem sentit in aliquo corpore , particulae materiae
cohaerentis manu in celeriorem monim gyratorium X-
citantur sin vero sensu frigidioris materiae iscitur, gyratorius illarum motus retardatur. I
312쪽
q. I . Nulla demonstrandi methodus certior est
ea mathematicorum , qui deductas a priori propositiones Xempli vel examine instituto a posteriore confirmare solent. Id circo nostram theoriam ulterius prosequuturi, ad Xemplum eorum phaenomena praecipua, quae circa ignem et calorem obseruantiar, Xpita cando assertum f. II. verissimum esse confirmabimus. rh edom. r. f. s. Corporibus duris mutuo fricantibus , - - num conam super alterum mouetur superincessii radente, Unde sequitur particulas in superficiebus si ictionis Iab. I. constituta in se mutuo impingere. Ponamus ergo corpus
A moueri super corpore C ex B versius A particulam impinget parte superficiei in partem superficiei
particulae M adeoque particula a b sollicitabit ad motum particulam is, et contra particula d 1 resistentiae suae sollicitabit ad motum contrarium particula ab. Cum ero traque corpori duro inhaereat, ideo loco suo codere et motu progressuro moueri non potest , motus Utem corporis A non cessat consequenter particula Ddmouebitur circa centrum suum versus eam directionem, secundum quam Vrgetur a particula ab particula ero a mouebitur circa centrum suum secundum eam directionem, Versu quam retardatur a particula d. hoc est traque mouebitur motu gyratorio. Hac ratione singulis
particulis, quae in plano rictionis constitutae sunt, in gyrtim acti S, etiam reliquae particulae, corpora A et D constituenteS, propagata frictione in motum gyratorium CXcitantur. Hinc igitur patet, qui fiat, ut corpora blida
per irectionem mutuam incalescant. denique sequentia
313쪽
D CALORIS ET FRIGORIS CAVSA et s
corollaria eliciuntur. I Qtio sertius fricandae silperficies
corporum B et CD comprimuntur, quoque celeriuSPhaenom. a. iuxta se innicem mouentur, eo validius particulas ab et odad motum gyratorium sollicitari, eoque celeriti corpora ipsa incalescere et Quoniam corporum liquidonim par-Pla m aqticulae leuissime inter se cohaerent, et loco secillime cedunt, particulae igitur ab et M si suerint in superficiebus corporum liquidorum, cedendo sibi inuicem , eum motum gyratorium concipere nequeunt, quem solidis affixae acquirunt. Hoc autem efficitur, ut non solum fluida per frictionem, quae inter massa liquoris exagitati exoritur, sed ne
solida quidem , quam diu superficies liquido corpore delibutas habent, unquam sensibiliter incalescant.
g. 16. tiando Virga ferrea longiore fricatur cla-phaenom. 4.uus , tum uagulae particulae in superficie virgae constitutae impingunt in particulas claui, sibi obuias. Qitoniam autem superficie Virgae raden maior est, quam superficies claui , maior ergo Vis particularum impingit in superficiem claui, quam insuperficiem virgae consequenter particulae clauum constituentes crebrioribus ictbbus exagitatae promptius in motum gyratorium Xcitari debent, quam particulae e quibus Virga constat. Vnde minim non est, clauum priuS incalescere quam Virgam.
f. 1 . Ferrum frigidum Vbi eXagitauu malleis prae phaenom. s. sertim ad angulos abliquos illisis, pars massae ferreae malleo impetita cedit . iuxta sibi vicinam , quae ictum non sensit, pellitur et non secus ac corpus arctisi me alteri superficie tenus applicatum , validissimoque superincessu D dente
314쪽
dente incedens eam fricat ingruente vero equentiore ictuum impetu, stultio inter exagitata serreae massii parte multiplicatur, motus que gyratorius particularum serri sique adeo increscit, ut illud aliquando ad rubedinem ignescat Non aliter iit, quando bacillus quicunque me-Pbλοaou . tallicus, non elasticus praesertim reciprocioinflexionibus mul- toties incuruatur etenim in latere ius conueXo partes mas.
sue secundum directiones contrarias distrahuntur, iuxta se inuicem superincessu radente serpunt, sticantur gyrantur, et curuatura iacilli incalescit. q. 18. Si corpus magis calidum A est in contactu cum alio corpore quod est minus calidum , particu-
Phaenom. Ilae corpori A in contactu constitutae , quoniam celerius
gyrantur, quam particulae corpori B illis contiguae . f. Ia celeriore igitur rotatione accelerant motum gyratorium particularum corporis B , scilicet partem motus sui illis communicant adeoque tantum hi decedit quantill accedit illis hoc est quando particulae corpori A motum gyratorium particularum corpori B accelerant, silum tardiorem reddunt. Hinc fit, Vt corpuS A per contactum calefaciens corpus B ipsum refrigeretur. f. 19. Ceterum alticulae corporis B in superficie
contactus motae contingunt alia particula eiuSdem corpori a superficie contactu remotiore , quae motu suo per mutuam frictionem cum anterioribus accelerat etiam alias sibi vicinas in gyriimi agunt, et sic motu intestinus gyratorius a superficie contactu Vsque ad superficiem oppositam successive propagatur. Contra Vero particulae corporis A in plano contactus constitutae quoniam in O-
315쪽
tu suo retardantur, sq. 8. ideoque alias sibi contiguas,
hae vero alias atque alias hccessive usque ad superficiem contactu oppositam praepediunt. Hinc perspicitur , n- de fiat, i corporis minus calidi, appositi corpori magis calido superficies in contactu constituta prius incalescat, quam auersa , et corpori calidioris admoti corpori frigidiori contigua superficie prius refrigeretur, quam eidem Opposita. f. o. Si corporis minus calidi A superficiebUS p-phaenom. V positis admouentur duo corpora magis calida B et , ab utraque superficie propagabitur motu intestinus gyra-
tortu Versu alteram , adeoque integrum corpus A celerius occupabit, quam si ab uno latere prosectus ad alterum pertingere opus haberet, ad moto nempe corpore
alterutro B vel G pariter si corpus A est magis calidum quam corpora utrinque illi admota
motu gyratoriu particularum eius celerius debet retardari quam si corpus A no latere esset in contactu cum corpore minus calido B vel C. Hinc sequitur particularum motum gyratorium eo celerius intendi vel remitti, quo maior stiperficies exponitur corpori calidiori vel 4-gidiori ambienti. Quoniam autem superficies corporum similium sunt in duplicata , soliditates vero in triplicata ratione diametrorum, rursum igitur euidens est , quare corpora calida eiusdem generis, maiori Voluminis in eodem medio ambiente , ex gr. aere, et eiuSdem figurae tardiu refrigerantur, frigida vero tardius calefiunt, quam si eiusdem voluminis essent phaenom. Isq. 21. Corpora mota et quiescentia resistunt pro ratione inertiae , quam grauitati proportionalem esse con-
316쪽
stat; particulae igitur grauiores dissicilius eadem vi in mo
quam quae liuiores sunt Iterum ergo perspicuum est, cur corpora tigida specifice grauiora in eodem medio calefaciente tardius calefiant, calida vero rim eodem medio frigido tardui refigerentur , quam specifice leuiora. phaedom II 6 2. Duriorum corporum particula sertius cohaerere quam molliorum , certum est Inde vero amplioribus plani contactus easdem iungi haud incongruum Videtur uione vero planorum contactus etiam particulas ipsas crassiores esse oportere probabili adeo coniectura consequimur. hoc est corporiim duriorum particulas isse mole maiores iis, quae molliora constituunt. Accedit, quod duriorum corporum particulae Flerumque ad tactum sint asperae atque adeo sensibus crassitudinem suam exerant ἐQuoniam autem corpora maiori voluminiS ceteri pMribus. dissicilius ex quiete in motum eXcitari , et mota retardari atque cohiberi possunt quam minora unde crassaores particulae iuriorum corporum haud tam facile calorificum motum et recipiunt et ammittunt, quam sib- tiliores molliorum . . Non abscure igitur hinc colligi potest ratio , cur in iora corpora ad calorem concipiendum et amittendum stant tardiora , quam illa, quae molliora sunt.
β. 23. articulae corporum calidorum quoniam D
perficiebus suis in se inuicem agere, adeoque onamquamque ab alia sibi vicina pelli , eo sortius, quo motu gyratorius est pernicior Huic repulsioni quoniam contra Ita est cohaesio particularum , id circo Vna earum alteri deroLat
317쪽
D cILORIS ET FRIGORIS CAUSA et 19
derogat, atque adeo crescente molli gyratorio cohaesionem
particulanam minui oportet. Vnde minime mirum est vicaloris solidorum etiam corporum duritiem debilitari, imo ita insingi, ut prorsus tollatur particularum cohaesio, quom prius in liquefactis , posterius in resolutis in vapore experimur. ἐ- f. l. Hinc sequitur x liquiditatis et fluiditatis corporum causam esse motum particularum gyratorium, cuiusvis repulsuia sussicit ad illarum cohaesionem eousque infringendam, donec vel libere iuxta se inuicem labi et diffvere possint, vel sublato prorsius earum neX per aiuras dissipari et Euaporationum et exhalationum causim plerumque in eo consis ere V pro Vari aeris statu, aria vi concurrente calorifico, eoque centrifugo simul motu,
particulae corporum auulsiae dissipentur a Corpora fliuida et liquida semper calorem in se, licet minimum habere quantumuis frigida appareant. q. s. Orpus A agens in corpus B maiorem e ph dom nleritatem moltis illi imprimere non potest, quam habet ipsum. Si igitur corpus B uerit frigidum et immersum corpori fluido calido A particularum corporis A motus calorificus excitabit in motum calorificum particulas corperis ν; verum in particuli corporis B celerior motu excitari non poterit, quam qui est in particulis corporis , atque adeo corpus rigidum B immersum corpori maiorem calorem , quam habet, concipere non phaenom. 14 posse patet. Hinc autem perspicitur ratio ob quam stan- ne vasis, aqua pleni , indum Validae adeo flammae
318쪽
Etenim quamuis flamma particulas anni in celanimum
motum ilicitet, aqua tamen seperincumbens, cum eam celeritatem motus calorifici acquirere non possit , qua stanneae particulae indigent ad suam cohaesionem infringendam , retardat ergo earum motum gyratorium , nec fundi metallum permittit. - , . 6. Reddenda hic videtur esse etiam ratio extensionis corporum , quae pleriimpue cum calore eorum augeri et minui solent. Verum quoniam ea non a calore immediate, sed ab aere elastico oris corporum incluis proficiscitur ad aliam ergo occasionem huius phaenomeni possitionem reseruamuS. Ceterum nulla motus celeritas tam pernix assignari potest, qua alia maior mente non concipiatur. Quod cum etiam ad calorificum motum iure
reserri possὰ caloris ergo summu et Vltimus gradus possibilis respectu motus non est. Contra Vero idem motus eousque diminui potest , Ut tandem corpus prorsus quiestat, nec ulla motus diminutio Vlterius subsequi possit. Summum igitiuo gradum et Vltimum frigoris in ab soluta quiete a motu gyratori particularum consistere et dari posse necesse est. f. a . Quamuis autem summus frigoris gradus sit possibilis, verum documenta non desunt, quibu asseritur illum in hoc orbe terraque haud spiam dari. Etenim omne, quod nobi frigidum apparet, est solummodo minus calidum, quam Organa nostra, quibus sentimus. Ita si i-gidissima aqua est adhuc calida, cum glacieS, in quam
aqua acutiore gelu constringitur, sit illa frigidior, hoc est minus calida Prosecto si cera , quae liquescit, sit vere ca
319쪽
Iida, cur igitur aqua, quae nobis rigidissima apparet, re
vera calida non sit, cum nil aliud sit quam glacies lique-sacta. Nec tamen putandum est congelationem corporum summi frigoris esse criterium: etenim metalla statim post liquefaetionem consolidata sunt etiam glacie sui generis stant tamen ita calida, ut corpora ambustilia sibi admota accendant. Ceterum dantur corpora fluida , quae nullo gradu stigoris cognito congelantur. Plorum fluiditas quoniam a motu calorifico proficiscitur j et . patet igitur fluida illa corpora calore, quantuscunque ille sit, semper gaudere. Porro corpora eundem gradum caloris habere lent, quo praeditum est medium , in quo illa tempus notabile versantur. Cum ero aer semper et ubique fluidus obseruatur; adeoque calidus per demonstrata) istit, Omnia ergo corpora, quae ambit atmosphaera tel-
Iaris, sunt calida, licet sensibus stigida appareant adeoque summus gradus stigoris in labo nostro terraque non
f. 28. Cum itaque motum intestinum gyratorium
materiae cohaerentis causem caloris esse a priori demonstratum et a posteriori confirmatum habeamuS ad mentem,
quam moderni philosophi plerique de calore habent,
examinandam conuertimur. Tribuitur hac nostra tempestate caloris causia peculiari cuidam materiae, quam Plerique calorificam , quidam aetherem , non nulli etiam ignem elementarem appellant. Eo autem maior quantitas eius in quocunque corpore adesse dicitur, quo a ior in eo calor obseruatur, ita xt pro diuers gradu ca- Oris eiusdem corporis etiam quantitas materiae calorim Ee 3 . cae
320쪽
cae in illo augeatur minuathirue. Et licet aliquando intensitate motu huiusce materiae corpii ingress te calorem in eo augeri doceatur, maXime tamem ingressus et decessus illius in diuersa quantitate pro genuina causis aucti vel diminuti caloris celebratur. Qtiae opini cum in multorum mentibus tam alias egit radicta, tantumque invaluit, ut passim in hysicorum scripti legas, memoratam superius materiam quasi phyltro quodam maiori allectam in corporum poro irruere, ut contra horrore quasi agitatam e poris erumpere quamobrem muneris nostri esse ducimus hanc hypothesim ad Gamen reuoca re. Praesentim autem sentes ipsi lustrandi sunt, ex quibiis haec opinio premonauit. Eorum autem praecipui sunt quatuor , quo equidem ad alia Otiu naturae phaenomena diluenda derivari porteret. q. 29. Post quam calescentium corporum phaenomena attentius considerare coeperunt philoBphi, facile animaduer terunt, crescente calore, etiam Volumen corpori S cuiusque augeri. Et cum nihil praeter calorem illis accessisse certo stirent, atque elementari antiquorum ignis animis adhuc inhaereretri conchidere inde non dubitarunt , materiam aliquam igni propriam, oro corporum, cum incalescunt, intrare, eaque distendereri qua decedente eadem refrigerari, contrahi. Lubenter equidem his assensum praeberemus, si quam cile sit haec supponere, tam pronum quoque esset ostendere id , quo calorifica materia in corpora subito incalescentia compellatur. Qui enim sit, quaeso, ut hyeme rigidissimo gelu late omnia occupante,