장음표시 사용
331쪽
q. . Denique ubi tanta, aeris vicissitudines, rapidissimos motus, pernicissimas collisiones et Brtissimas rLetiones cum corporibus durissimis, premente integra atmosphaera consideramus, et Robervalli operimentum, qui peros annos aerem valide compressum detinuit et tandem laterem eius illibatum in lenit, in mentem reuocamuS , tum uagulas particulas aeris, tam subtiles , organicas aut compositas esse et multis partibus stupendae exulitatis, summe mobilibus indeque leuissime inter se conneXi constare , ne concipere quidem possumus. Id circo quod posterius est, amplectimur, nullique dubitamus particulas aeris, nempe eas, quae in exercend elatere a se inuicem recedere nituntur, ab omni compositiora Physica , atque organica structura liberas , et , ut tantis Vbcisssitudinibus serendis , stupendis que effectibus producem
dis pares sint, solidi is as atque nussi in sexioni obnoxias esse;
adeoque iure atomos Vocari debere. Quae quoniam in re corporea naturaliter agunt, ipsae etiam sint corporae atque extensae, necesse aest.
f. 8. tuo ad figuram atomorum aeris spectat, nullam equidem aliam agilitati, firmitati, simplicitati atque mollissimae aeris naturae magis conuenire posse censemus, quam quae ad sphaericam proxime accedit idque e reflexione aeris in fornicibus ellipticis obseruata non Obsc re colligimus. Qtioniam autem calidus aer frigida, quae ambit corpora calefacit atomi ergo illius particulas corporum contiguorum in gyratorium qui calorem efiicit motum excitant. Hoc tamen fieri non potest,
c' vide meditation nost, de causa caloris.
332쪽
qui oriatur inter illas frictiori oriri vero frictio non potest, is atomi aereae sint asprrae.
q. . Hoc autem rerum naturae maXime consent Mneum est. Qilippe in omnibus corporibus indi tota libus atque partialibus, ea figura , quam quodlibet peculiarem sibi habet, uspiam tam adaequata reperitur, quin inaequalitates aliqua in se prodat. tiae quidem ita adsunt, ut ipsa figura, ob pusillam rationem illuum ad totum , seruet suam speciem. Quemadmodum itaque
natura telluris nostrae globum montibus, et corpora illius partialia, etiam quo ad sensum laeuissima , et si cum illa comparentur, perpusilla , ad Vsus suos inaequalitatibus aspera esse Voluit cita quoque aerea atomoS, licet ab omni compositione physica alienaS, industria eiusdem naturae, in
simplicitate quoque sua callidae, prominentiis subtilissimis fi miihinisque ad effectus utilissimos iustructas esse evanalogia colligitur.
g. o. Remouentur autem atomi aeris elaterem eXercentes a se inuicem vel immediata quadam reciproca actione , aut mediante aliquo fluido inter illas 1uersante, adeoque multo subtilioribus particulis constante. Vtrum horum in latere producendo locum habeat, disquirendum nobis incumbit. Ad hoc autem inseruiet nobis propri tatum virtutis elasticae primari scilicet, quod aer eo maiore vi elastica gaudeat, quo magis vi eXterna condensatur, quoque propius atomi eius ad se inuicem accedunt. f. II. Onamus vero primum particulas aeris dispergi
actione alicuius fluidi subtilissimi inter illas hosipitantis. Qilando igitur aer inuas aliquo solido in minus spatium urgetur,
333쪽
suidum illud ipsiim simul comprimitur aut non comprimitur. Si priuS, erunt a latera vasis solidi subtilissimo illi fludo
impervia, adeoque particulae eius debebunt esse vix aut neutX qui dein aereis atomis subtiliores contra dicta f. O; et Fluidum hoc aget ipsum in cohibentia vasis , adeoque non erit necessarium , Ut particulae aeris fluido illi innatent, cum illud in effectus elateri. in corpora exercendos solum sus sciat a particulae illius conatum habebunt a se inuicem recedendi, quum ratio huius rei denuo reddenda erit, atqlle adeo Proposita quaestio haud soluta manebit Sin ero posterius, tum a dictum fluidum in parietes asorum etiam solidissimo nullam fere vim exercebit, quare nec in tenuissima aeris atomos, quamcunque Vim leuitate et volubilitate sua facile eludentes, agere quid poterit; n. ubi aer in vase campressus condensabitur, fluidi quod
vasa iam ficillime senetrat, eadem densitate manente; erit atomorum aeris quantita in maiore ratione ad quantitatem fluidi, quam fuit ante compressionem. Id circoxis fluidi pro ratione quantitatis eius minor erit, mino ras quoque in atomos aeris effectus Xseret atque adeo aere Vi externa in minus spatium compresso elastica eius virtus decrescet. q. I 2. Haec omnia uidentissime demonstrant vim aeris elasticam a fluido aliquo inter eius particulas diuer- sint proficisci ou posse. Cumque dicta vi pro ratio ne densitatis materiae aeris propriae, caeteri parit Screscere et decrescere soleatri dubitandum itaque non L st sim aer nediata quadam Mutuaque atomum eius
334쪽
f. II. Corpus num in alterum immediate agere hequit, nisi ipsum contingat atomi igitur aeris ubi in
se mutuo immediate agunt, in contactu sint, necesse est. Porro quoniam aer noster atmosphaericu Vi Xterna adactus tricesie amplius minore spatio comprehendi potest; id circo inter atomos eius dantur interstitia a propria materia eiu Vacua, quibus plurimae eiusmodi atomi contineri possunt unde illae in contactu non sunt Duae istae apparenter contradictoriae,' Verissimae tamen , propositiones conciliari aliter nequeunt, nisi is duo contrarii status atomorum aeri tempore distinguantur ' nempe ut ipsae alternis vicibus 1llos subeant Alternatio vero istiusmodi ita fiat necesse est, ut nec in omnibus atomis simul idem status contingat, nec sensibile aliquod tempus duret Alterum enim stupendas in extensione mutationes saepius produceret, alterum Vero fliceret, Vt expansiones aeris tardae nimium et otiosae redderentur Patet gutur atomos aeris singulas insensibilibus aempustulis cum aliis sibi vicinis consusa reciprocatione AEOllidi, cum aliae in contactu sunt, alias tum a se inuicem resilire et in reliquas viciniore tandem incurrere, denuo resulturaS, ita ut eiusmodi stequentissimis reciprocisque arietationibus a se inuicem continuo pulsae seorsum dispergi nitantur. f. I . His expositis demonstrandum restat, quonam pacto atomi aereae in se mutuo ita agant, Vt na alteram retorqueat. Ad hoc autem non aliud quid argumen ta suggerere potest, quam eiusdem elastici aeris palmaria proprietas. Scilicet, quod notissimum est , crescente aeris calore etiam laterem eiu magi magisque inualescere,
335쪽
decrescente vero eundem simul debiliorem reddi, ita, ut
caeteris paribus , in summo , quem nouimuS, calore elater maXinnis, in minimo vero , seu stigore , quod hunc usque in diem obseruatum est , maXimo, minimus constan, te lege deprehendatur. Vnde patet, atomo aerea pro ratione aucti vel diminuti caloris per mutuum contactum sertius aut remissius in se inuicem agere , atque adeo calore, si unquam fieri potest, prorsius cessante, illas omni laudata actione destitui debere. Hinc aurem sequitur 1 tram actionem atomorum aeris a solo calore proscisci. g. Is Calor consistit in motu gyratori particularum corporis calidi quidquid igitur calor efficit, a motu gyratorio particularum corporis calidi proficiscitur, atque adeo mutua
atomorum aeris actio pendet a mutu gyratori earundem Verum duo corpora sphaerica absolute laevia in contractu iuxta se inuicem posita et quam Ocymme in gyrtim acta in se mutuo ita agere non possunt, Vt a se inuicem dissiliant. Demonstrata igitur superius . . Verita denuo Confirmatur , et prouidae naturae ingenium elucet, quae nico eodemque medio varios effectus in corporibus saepissime producere solet, ut hic atomorum aeri asperitate et calorem eius corporibus aliis communicat f. 8 et elateri mercendo inseruit. q. I 6. Sint igitur duae atomi aeris A et B a se inuicem distantes ita ut A sit superior atomo . Utraque Ocn 'φ' i sme moueatur in gyrum ita, Vt pars superficiei ato mi A atomum B spectans stratur secundum directionem
contrariam ei Versu quam dirigitur par superficiei at
336쪽
Uig. a. sitatis atomus super atomum B; contractu inaequalitates coincident ita, ut vel prominentia a ratO-
mi A incidat in cauitatem istomi ut est in figura
vel premat etiam prominentiam distomi , quemadmodum figura a repraesentat. In casu priore prominentia a atomi, ex auitate b ascensura prominentiam Fig. f superare debet, adeoque atomi A et B a se inuicem recedent per distantias u vel a b , eo tempusculo , quo tendentes secundum contrarias directiones superficie atomorum A et B arcum a percurrunt. In casu posteriore atomi in contactu eousque iuXta se procedent, donec prominentiam. a. atomi A inciderit in cauitatem fatomi Deinde Vero sequentur omnia , quae fieri debent in casu priore. q. T. Hi ita comparatis atomi aeri cum singulae sint graues, Vi grauitatis ergo una supra alteram cadat necesse est. Qtio facto tandem motu gyratorio celeriter rotatae post contactum statim seorsum repellentur , O O-do Vt paragrapho superiore explicauimus. Quoniam autem in tanta frequentia atomorum fieri non potest , Ut quaelibet cadat in summum punctum superficiei inserioris atomici, id circo actio earum repulsiva saepissime secundum lineas ad horizontem plus minusue inclinatas fieri debet, atque adeo Vis aeris elastica versus omnes plagas sese Xserere. f. 18. Explicatam hactenus atomorum actionem
stendunt etiam turbines , quibus pueri super glacie hidere selent. Duo enim eiusmodi turbines in gyrum cellerrime acti , postquam tardo quidem passi in contactum admoti fuerint , rapidissime resilire solent quae repercus
337쪽
sio ab inaequalitate superficierum prouenit. Ea enim quo sinuosiores sunt in contactu, eo perniciu turbines resiliunt. Id vero ter aut etiam quater inter duos turbines fieri potest , antequam gynitione cessitate concidant, quod fit, ubi flugellis concitari desinunt. q. 19. Quamuis proposita hic theoria non infirmis nititur argumentis maior tamen euidentia inde bis elucestet, si proprietate aeri et phaenomen , quae in eo obseruari solent, per illam ita explicari patuerint, ut causae eorum clare imo etiam dist incte percipiantur. optima namque illa theoria est , quae non blum cum nulla proprietate eius rei, pro qua explicanda condita est
pugna Verum etiam earum Xplicatione non secus ac firmissimis utitur argumenti ipsim corroborantibus, id circo et nostram in sequentibus XaminamuS, primaria aeris proprietate Variaque phaenomena Xcutinentes. f. o. Atmosphera constat ex infinito numero at morum aeris, quarum inseriore repelli in silperincumbente atomos sursum Versu tantum , quantum omne reliquae ad si immam Vsque supeficiem atmosplhaerae superinge stae cedunt. Atomi reliquae , quo longiti a terra distant,
eo minorem contra Vim arietantium et grauium atomorum nituntur, ita V supremae ipsim superficiem tmo-1paerae occupante propria tantum grauitate sua deorsum premantur, atque a proXime inferioribu repercussae, tamdiu insiublime serantur , quamdiu impetus a repercussione impress grauitatem earum superant. Qua tandem praeualente deorsum labuntur ab inferioribus rursus repercutiendae. Hinc
autem sequitur 1 aciem amo taerae eo rariorem esse
338쪽
debere, quo remotior est a centro telluris, et aerem in infinitum eXpandi non posse dari enim debet terminus, ubi grauitatio
atomorum aeris supremorum vim, mutua collisione ipsis inpressam, superet. Fig. q. f. 2. I. Iuperficies intomorum aeris in et B quo celerius percurrunt arcum g , eo Ocyus atomi ipsae absoluunt distandiam ab vel is a se inuicem recedendo, adeoque maiorem celeritatem per repercussionem acquirunt, sortius in obstantia corpora agunt, iisque remotis longius a se inuicem dissiliunt. Qitoniam autem motis celerius stiperficiebus, etiam atomi aeri celeriti rotantum, gyratorio autem motu accelerato etiam calor increscit κ); unde mirum non est aera calidiorem maiorem vim elasticam ha
f. 22. Denique Xperientia docuit summum , qui in exteris ad hybernum occasum solis sitis regionibus ob seruatur, frigoris gradum stiperari rigore hyemis huius nostrae regionis, qui tandem saeuis imo gelu in Iacutarum
regione omnia fere fluida praeter aerem constringenti multum cedit Fatione autem consequimur, ut in meditationibus nostris de causi caloris et stigoris ostenditiir nul libi in hoc telluris nostrae globo absolutum frigus dari
posse , id circo neque atomo aerea VSpiam a motu gyratori aliquando cessare , atque adeo , neque aerem sine
elatere reperiri posse patet. f. 23. Onu producitur, quando corpus aliquod in otium tremulum Xcitatum, eundem imprimit particulis aeris sibi proximis, quae cum sequentibus continua serie
339쪽
strie eum communicant ad distantiam vi percussionis
proportionalem. Quoniam autem atomi aeris plerumque a contactu remotae sunt necesse est ergo, ut quaelibet atomus ad excitandum in altera motum sonorum, sibi a corpore sonante impressum, ad eandem primo accedat atque tempustulum infinite quidem paruum in motu consumat, priusquam ictum illi impingat, quae infinite parva tempustula ab atomis numero re infinitis in notabiliore distantia ad successivam communicationem adhibita infinities sumta sensibile aliquod temporis momentum essicient. Vnde necesse est, ut sonus post ictum, a quo producitur , notabili interuallo temporis e longinquo
audiatur. g. 62. Quando aer premit disperficiem inlicuius eorporis ' cuius ori maiores quidem sunt atomis aeris diametros tamen habent minores distantiis, quae tremulatione illarum describuntur tum atomi aeris per repercus sonem ad orificia pororum in peculiarem quendam motum dirigantur , necesse est. Etenim sit Porus P inter particula A et B in superficie corporis solidi, vel etiam fluidi densioris, situs, quam premit aer seriat atomu ali Fig. s. qua aeris particulam ex et in b, a, illaque resiliat
versus e ita ut lineam mm secet eodem quoque modo incurrat alia aeris atomus in particulam B X et resiliat versus cita ut sine ei cum me efiiciant angulum Denique in currant aliae atomi aeris inloces superficiei utriusque particulae oro P propiora Vsque ad 1 et g nempe donec in particulis reflexae Via sua describant lineas essicientes angulum apicem suum o
340쪽
e porO Xserentem , t linae fi et gi atque reliquaea Oro 'remotiore reprraesentat olim Omne aetas atomi quae secundum has linea tendunt, coniunctis et quidem pro ratione plani maioribus viribus atomOS reliquaS, quae inter linea n et in porum diriguntur , repellere debent, adeoque ab ingressu, quem in illum adornant, prohibere. Haec sunt de iis, quae perpendiculariter in planumcbrporis incidunt sed pleraeque sere omnes aeri atomi, quae obliquae illud seriunt, similem effectum producant j. necesse est. Feriat enim a mus aeri particulam A ex in resiliet ab illa versus c. Percutiat denique alia atomia eandem particulam e d in tum resiliet et impinget in pnticulam B in f atque tandem reflectetur Vesesu g. Vtrumque tamen rgebit contra atomos aeri in-porum recta tendentes Mirum igitur non est aerem multorum corporum OroS, quibu atomo eius minores esse aliunde patet, vi aut ne i quidem penetrare. Denique sequitur aerem eo Hrtius a poti corporum arceri,
quo labia eorum extrorsum Versus magi diducuntur , quod ex figura facile intelligitur.
q. s. onus tremulo motu atomorum propagatur. Verum secundum nostram theoriam elate consistit in istiusmodi motu confiisori quaeri igitur a nobis potest , cur non audiatur continuo quidam bnus a continua vibratione atomorum elastici aeris. Ad quod respondemus, sonum auri imprimi tympano Vi aeris moto eo autem quiescente id non fieri Tympanum Vero quoniam tam Aterni aeris, quam interni, cauitatem ipso munitam replentis, paribus istiusmodi tremulationibus ab Iuaque parte assicitur, ideo