장음표시 사용
321쪽
D CALORIS ET FRIGORIS CAUSA dila
aut in gelidissimo undo maris adeoque iuxta hanc hypothesim calorifica materia sere prorsus deficiente, puluis pyrius exigua scintilla, repente nata, accensu stupenda flamma subito expandatur Vnde et qua tam mirabili virtute ignea illa materia momento temporis contrahitur φ Verum tamen conuolet ea cyssime, quacunque de causia id fiat, ex remotissimis etiam Oci et puluerem pyrium accendat, expandat Sed tum necessum erit, aut alia corpora illum ambientia aduolante igne prius quam ipsum calefieri et expandi, aut ignem illum aduolantem X-tra puluerem nec caleficere nec pandere aliquid, adeo. que naturae suae obliuisci fatendum erit, quorum tamen prius eXperientiae , posterius fulae rationi apertissime repugnat. g. O. Ceterum rerum natura ita comparata est, Vt causa crescente, etiam essectu eiu augeam , et contra eadem decrescente effectu quoque minuatur. Quamobrem ubi in duobus corporibus idem gradu calori obseruatur, tum ceteri paribus, etiam idem Xtensionis incrementum aut decrementum in troque esse debet. At quanta in hoc diuersitas deprehenditur Praetereo aerem , qui a gradu congel. itionis ad ebullitionem aquae tertia sui parte tenditur, cum ea inter mona igesima seXta parte totius Ioha minis augeatur. Ipsi eiusdem re liquiditatis co pora, ut MercuriuS, aqua , spiritu vini , et olea diuersa , item et solida, ut metalla, Vitrum etc. mirum quantum discriminis habent inter Xtensionis incrementa in eodem gradu caloris acquisita Ne hic tamen maiorem
, Boerhaaue Elim clum par. a. ex Sinclairi ante grauitatis P. Og,
322쪽
partium colhaesionem expansionis impedimento esse quis
putet quippe chalybem sertiore partium cohaesione gaudere quam serrum nemo est qui ignorat, maiora tamen incrementa extensioni capere, serrum autem minora X- perientia docuit. Sic et aurichalcum corpus cupro rius, eodem calore magis quam id expanditur. Nec etiam aliqua retardati incalescentiae a maiore pondere Prosecta , aut quaecunque alia circumstantia, quae in di- Versis corporibus expansionis impedimento seret, fingi potest, quin Xempla contraria Occurant , quae ficta destruant, quam diu expansito calefactorum ingredienti materiae tribuitur. Sed haec in diuersis. At num idemque corpus aliquando crescente calore in minus spatium contrahitur , eg aqua e glacie nata est specifice grauior illa , Ut etiam ad insignem gradum cale- secta eandem fimdum petere prohibeat. Sic serrum et pleraque alia corpora, quamdiu dura sunt, ii em ipsis liquefactis ob maius Volumen innatant, quamui eum gradum caloris non dum habeant, quo liquescere solent. Ex his autem omnibus clarissime apparet, Xpansione incalescen tium contractioneque eorum, quae refrigerantur, calorificae materiae miram illam peregrinationem minime probari. g. 31. Sed hunc pugilem propria sua extensionis vastitate iam labefictum alius sorte qui succedit, eriget, et maiore grauitate nos opprimet. Nempe non molis modo, sed etiam ponderis incremento Vagabundus ille ignis praesentiam suam in corporibus demonstrare Philos his videtur, praesertim Chymicis Celeberrimus Robertus
323쪽
tus Boyle primus, ni fallor, experimentis docuit corpora per calcinationem pondere augeri adeoque ignis et flammae partes stabiles et ponderabiles reddi posse.
Quod si de igne aliquo elementari intelligi posset, firmum haberet infirmanda hic opinio propugnaculum. Venim tamen pleraque sere omni perimenta illius, circa augmentum ponderis per ignem instituta , huc redeunt, ut vel flammae, qua corpora usulauit, aut aeris, cal- cinationis tempore super corpus calcinandum fluentis, pantes graues esse iis demonstretur. Etenim ubi lamina metallica flamma ilphuris accensi stulatur, intumestit quidem et pondere augetur nihil aliud tamen aucti ponderis causa est, praeter acidum sulphuris, quod a phlogistocli berari et campana colligi et capi solet, tum poros cupri et argenti penetrat, illisque concretum, pondus auget. Sic ubi plumbum in minium calcinatur, flammam atram et suligine turgidam in liquesectum metallum consillio dirigunt artificos haec enim sola plumbi calcem rutilo illo
Colore Ornat, et pondus eius cum lucro artificum auget.
Reliqua laudati auctoris experimenta in mantis . opusculo subiuncta maioris quidem momenti esse videntur, verum omni suspicione prorsiis libera non sunt, cum auctor ipse
illis praesto non adsuerit, Verum operatori cuidam saepius peragenda remiserit. At esto, quod praeter a te corporis accensi et particulas in aere circumuolitantes, qui super calcinata continuo fluit, accedat metallis calcinatione durante quaedam alia materia, quae Pondus calcium auget. Quoniam autem calces ab igne re-
c. Intractatu de ponderabilitate isnis et damni
324쪽
motae acquisitum pondus etiam frigidissimo gelu continuo seruant, nullum tamen Xcessiim calori in se ostere dunt accedit igitur calcinationis actu materia quaedam corporibuS, verum non illa, quae igni propria esse praedicatur Cur enim ea in calcibus naturae suae obliuisceretur, non video. Porro calces metallorum in formam me. tallicam reductae pondus acquisiitum mittunt Cum Vero reductio aeque in calcinati eodem rimo tortiore igne perficiatur , nulla prosecto ratio reddi potest, cur idem ignis modo . corporibus semet insinuet , modo ex iisdem excutiatur . Ceterum non absimilia Xperimenta instituerunt viri celebres ioerhaauius et dii Clos quae contrarium tueri videntur. Trior enim serri libras quinque et uncias octo , Ut ante ignitionem cita quoque ignitum et extinctum ponderauit, sed nullum ponderis cincrementum decrementumue deprehendit. Posterior ponderis augmentum, quod mineralibus per caucinationem inccedit, deducit in partibus sulphureis, aeri Vt supra diximus), . innatantibus qui superi minerali a calcinandum exposita continuo rauit, et illac igne ita resolutis insinuat; id autem Xperimento demonstrat: nimirum , quod ex aegulo antimonii aerei libero. calcinato ope spiritus vini tincturam rubram extrahi obseruauit, qua separata, massam relinqui eiu ponderis, quod regulus habebat ante calcinationem. Regulum
antimonii aliter, nempe sine augmento ponderiS, calcinatum eiusmodi tincturam non suppeditare Firma igitur non sunt etiam illa argumenta, quae ad peculiarem igni
325쪽
note iam Vindicandam ex augmento ponderis inscinatorum corporum asseruntur.
f. a. Radii solis speculo vitreo caustico excepti et collecti non minus valide runt, quam iuid lucent, qua re ad oculum et quidem sole teste demonstrari creditur , calorificam materiam seu ignem elementarem a sole prosectum in ic condensari, eoque splendorem et D larem intendi. Facile autem apparet supponi hic luminis materiam a sole tanquam a blate fluminis instar dis-sundi. Quae hypothesis ei simillima est, ac si aerem a corpore 1bnoro eadem, qua sonu propagatur, celeritate quaqua versum diffundi doceretnr. Nec minus euidens est ibidem aetherem et radium confundi, qui tantum inter se differunt, quantum motus et materia inter se diuersa sunt, atque adeo ex bc speculi condensationem mate. riae igneae remoueri et conspirationem motus calorificistbstitii posse liquet Materiam aetheris in bc vitri vel speculi caustici condensari qui affirmat, is me iudice, non aliter sentit, ac si contenderet in soco brnicis elliptici
non radios sonoro conspirare , sed materiam aeris ipse comprinni Ceterum sociam solarem non propter maiorem densitatem materiae aethereae , sed propter Otum eius calorificum urentissimum esse licus a lunari sidere reflexorum solis radiorum manisest indicat. IS enim cum
sit lucidissimus, rentissimum quoque esse oporteret, si ille ipse et calor a densitat materiae proficisceretur. Sed abest calor aut ergo materiae aethereae condensatio, aut conspiratio motus eius lucidum cum efficiat. Materiae con
326쪽
conspirationem motus remouere est materiam igneam saepe tigidam , hoc est ignem non ignem esse fatendum erit. Haec qui mente a praeiudiciis libera considerabit , nobiscum sentiet, aestu qui in co causticae machinae generatur, materiam calori r
priam minime demonstrari posse. g. 33 Sale culinari tui vel glacie rasae mixto confici solet a Physicis materia, stigorifica ab effectu beta, quod aquam sibi in vase aliquo insertam in glaciem conuertere soleat. Qtio dum sit, ni ipsi cum sale si quescit. Hinc rursum concludi solet, materiam illam igneam ex aqua in niuem circumpositam demigrare et accessu illius hanc liquescere , illam vero ob decessum eiusdem in glaciem constringi. Eggregie quidem l Sed restat aliquid tentandum, priusquam palmam nobis eripi patiamur. Insere , quaeso niui thermometrum simul cum aqua in vitro contenta, admisce tui salem videbis quidem aquam in glaciem conuerti et mixturam rigorificam deliquescere , spiritum tamen in thermometro deprimi, manifesto indicio, eo ips tempore, quo aqua conglaciatur, mixturam h orificam frigidiorem reddi, adeoque nullum ignem elementarem in eam X aqua prorumpereri sed potius nivem tepidioris aquae contactu priu resolutam salem aggredi , soliter , restigerari, maioremque gradum caloriS, quam aqua in glaciem abiens liabere solet, quirere , inde aquam puram in Vas cangelascere ipsam vero tuom ob salem absorbium liquidam perseuerare. Qtiis enim ignorat in aqua sale impregnata aliam puram vitro inclusim ad gradum thermometri aluenlicitiani et Gin flaciem c0auenti, salsa liquida manente. q. 3l.
327쪽
g. 34. His omnibus nil aliud contendimus, quam calorem corporum condensationi subtilis alicuius et ad Llum unctaxat destinatae materiae vindicandum non esse, sed eum consistere in motu intestino gyratorio materiae cohaerentis corporis calidi eoque ipso non solum asserimus etiam stibtilissimam illam materiam aetheriS,NU Omnia spatia a sensibilibus corporibuS Vacua replentur , eiuSdem motus et caloris esse capacem verum etiam assimamus, illam impressum sibi a sole motum calorificum etiam telluri nostrae et reliquis corporibus mundi communicare, eaque calida reddere , atque adeo eam esse medium , quo corpora a se inuicem remota, nullo sensibili intercedente,
calorem communicent. f. 3s Remota materia calor alias enice consecrata sinis verbis imponendus esset, si a parte contraria novum nobis negotium non insurgeret. Non enim desunt,
qui etiam stigori specialem substantiam dicauerint, nimi Tum causam eius possitiuam in salibus statuerint, producto persolutionem eorum in aqua stigore moti. At quoniam iidem sales etiam calorem non raro gignunt , ut a communis assum oleo vitrioli seruet et incalescit id circo nos quoque pari iure caloris causim salibus ad scribere pos emus, si tam incondite disputare non indignum esse puto
328쪽
Ρostquam antliae neumaticae Vsus innotuit , minimquantum scientia naturali cepit incrementum , ea Otissimum parte, quae de natura aeris Oistrinam complectitur. Proprietates enim illius, quae ante seculum prorsus ignotae suerant, iam hodie non solum cognitas habeamus, Verum etiam mathematici legibus definitas et in- summo sere fastigio distinctae cognitionis constitutas miramur. Quamuis autem elastica eiu Vi saepius quam re- quae proprietate illius Physicorum scriptis celebratur, et cuilibet forum scientiae naturali ingredienti inter palmarias rerum naturalium qualitates sese offert nihilo tamen minus causia illius non dum satis perspecta habetur, in eaque explicanda etiam celebrium naturae scrutatorum ingenia casso molimine torsa sunt. Vnde scriptores hysici plerunque intacta lateris causa in solis effectibus illius describendis acquies uni. Aut siqui causa assignantri eae tamen et inualido pede nituntur, et phaenomenis circa elaterem aeris obseruatis explicandi non sufficiunt. Pleriamque autem eo ipso plane nullae tint, quod nihil praeter quaestionem ipsam , verbis duntaXat mutatis in se con
329쪽
g. 2. Prae omnibus ero , quae hucusque e Physicorum scriptis nobis innotuerunt, hypothesibus, ad e plicandam vim aeris elasticam sormatis, plausibiliores esse identur eae , quae legibus motuum centralium superstructae sunt. Non enim eadem quaestio variata phrasi involuta in illis pro causa ipsa affertur, aut quae proponuntur a motu regulis aliena sunt. Et nos sustepto hoc negotio actum equidem agerem A si non quaedam adhuc desiderari, aut verius Xundare in praeclaro hoc invento videremUS. f. a. Superfluum nempe esse censemus, ut ad elateri aeris causam Xponendam in auXilium vocetur ei
modi peregrinum fluidum, qualia plerique consuetudine seculi, subtilium materiarum seracis, ducti, iusto saepius
ad explicanda rerum naturalium phaenomena surpare Q-lent. Ipsius enim aeris subtilitate atque agilitate contenti, in propria eius materia elateris causam quaerimus. Id autem non iniuria facere nos aestimabit, quicunque me ditationes nostras de caloris causa legit, et quae sequun- ltur, cum iisdem conferet. g. . Vt vero in suscepto hoc negotio iusto ordine progrediamur, a clara notione elateris aeris incipimus id circo et definitionem tractationi huic praemittimus atque vim illam in conatu aeris quaqua er- sum sese expandendi consistere dicimus. Hinc autem concludimus particulas aeris insensibiles a se inuicem re-s cedere, quam primum remotis obstaculis re ipsi e panditur. Vbi tandem duo consideranda Veniunt, natura particularum ipsarum et vis qua a se inuicem
330쪽
f. s. Pateticulae aeris duplici modo concipi possunt, nimirum vel singultie ita sunt comparatae , tot compositioinsalicuiuS, organicaeVe structurae parteS si laS,CXquibuS constructae sunt, eXtendere nitantur , adeoque singulae in maius et minus pactum eXpandi contrahique possint aut ab Omni compositione playsica organicaque structura aliena , non solutariae , sed in aggregato elasticam Virtutem Xerceant. g. 6. Prius praeter id, quod simplicissimo naturae ingenio sit maxime incongruum , etiam pelluciditatem et inconcissam aeris durabilitatem tollere Videtur. In compositis enim et organicis dari debent partes, quae vi caloris, ad Xcitandum maiorem elaterem, magi magisque Xagitentur. Vnde cum aer calore solis rarestit, sat necesse est , ut radii illius quamlibet particulam penetrent. Quibus quoniam e fluid aethere ambienteivel si mauis ex vacuo in solidas particulas, quae in illo subsident, adeoque specifice grauiores sunt, infinities franseundum erit id circo fieri id nequit, nisi in qualibet
particula aeris in ingressi et egressu refractionem patiantur. Et quamuis in particulis eiusmodi resi actio sorte fiat infinite parua a superficie tamen atmosphaerae ad telluremisque ipsam in particulis numero infinitis res acta lux ita stret debilitata, ut nos sempiterna in nocte Versari Oporinteret. Id autem simili exemplo confirmatur : particulae enim seu moleculae aquae X atomi eius aggregatae, quae nubes constituunt, etiamsi leuiter admodum lucem singulae restingunt, et in spatio non nimis magno pelluciditati aeris non officiunt densius tamen et altius com gestae piceo colore coelum Obducunt, et lucis meridianae