C. Sallustii. Crispi Coniuratio Catilinae et bellum Iugurthinum fragmenta eiusdem historiarum, e scriptoribus antiquis ab Aldo Manutio, Pauli f. collecta. Scholia Aldi Manutii index rerum, & uerborum memorabilium.

151쪽

quinquaginta, loca arida , atque uasta esse cognouerat , tamen ' patrandi belli, si eius opidipo titiι foret , omnes asperitat superuadere, ac naturam etiam uincere aggreditur igitur omnia iumenta sarcinis leuari iubet, nisi si umento dierum X; ceterum utres modi, alia aquae id nea portari praeterea conquirit ex agris quam

plurimum potes domiti pecoris eoq imponit uasa cuiusque modi pleraque lignea collecta ex tuguri umidarum. ad hoc finitimis imperat, qui se post regis fugam Metello dediderant, quamplurimum quisque aquae portaret: diem, locumque , ubipraestoforent,praedicit ipse ex flumine,quam proximam opido aquam esse supra diximus, iumenta onerat eo modo nisi unius ad Thalampro sciscitur deinde ubi ad id loci uentu, quo sumiadis praeceperat in castra positi, munitaque sunt tanta repente caelo missa uis aquae dicitur, ut ea modo exercitui satis superq. foret praeterea commeatus amplior quia PQ idae , sicuti plarique in noua deditione, vicia intenderant ceterum milites religione pluuia magis usi; aq. res multi animis eorum addiderat nam ratis edi s immortalibus curae esse deinde postero die, tam opinione Iugurthae, ad Thalam perueniunt opidani quis locorum 4 eritatem itos crediaderant, magna atque insolita repercus , nihilo segnius bellum parare: idem nostri facere. Sed rex

nihil iam Metello se Ium credens , quippe qui

omnia.

152쪽

omnia arma, tela, locos , tempora, denique turam ipsam, ceteris imperstantem, industria, cerat, liberis, O magna parte pecuniae exo id nos Iu profugit; neque postea in ullo loco amplius una die, aut una nocile moratus simulabat sese negoti gratia properarea ceterum proditi nem iisnebat,sisam uitare posse celeritate putabat nam talia consilia per otis ex opportunita

te capi Metellus ubi opidanos proelio intentos imisi pidum is operibus , is loco munitum uidet, uallo Jos aq. moenia circumuenit: dei de iubet locis ex copia maxime idoneis uineas agere sirperq aggerem inere , est super aggerem impositis turribus opus ministros tutari. contra haec opidani festinare, parare, prorsus ab utrisque nihil reliquum eri denique omani,muto ante labore, prorijsq. fatigati, pin dies quadraginta, quam eo uenti erat, opido modo potiti praeda omnis a perfugis corrupta est . hiponquam murum arietibus feriri, resq. uas a se

ita uident, aurum, argentumque, O alia, quae prima ducuntur, domum regiam comportant ibi

uino epulis onerati, illaque, est domi , semet igni corrumpunt: quas uicti ab hostibus poenas metuerant, eas ipsi uolentes pependere stipariter cum capta Thala legati ex opido Lepti

ad Metelli uenerant, orantes uti praesedim, praefectumque eo mitteret Hamilcarem quendam, hominem nobil , famos , nouis rebui sudere

153쪽

studere, aduersum quem neque imperia magistr tuum, neque leges ualerent: id festinaret, in summo periculo; insalutem illorum socios fore nam Leptitani iam inde a principio belli Iugurthini ad Bestiam consitilem, es postea iis m miseerant , amicitiam, ocietatemq. rogatum d inde, ubi ea impetrata fuere, semper boni , se lasq. mansere in cuncta Bestia, Albino in telloq imperatagnaviter fecerant: itaque ab in peratore facile , quae petebant , adepti Missae

eo cohortes Ligurum quattuor , est C. Annius a praese Ius ad opidum ab Sidon se conditi est, quo accepimus profugos ob disicordia ciuiles, na et uisus in eo locos uenisse: cetera situm inter duas Drtes quibus nomen ex re inditum nam duo suntsinus prope in extrema Astica, impares maa gnitudine, pari natura: quorum proxima terrae xi praealtasunt; cetera, uti fors tulit, alta alia in tempestate uadosa nam ubi mare magnum es, o saeuire coepit uentis, limum, arenamque, saxa ingentia functus trahunt ita facies locorum cum uentissimul mutatur: Drtes ab tractu nomi

natae eius ciuitatis lingua modo conuersa connu-

bi, midari uera, cultusq. pleraque Sidon ca quae eo facilius retinebant, quod procul ab im perio regis aetatem agebant inter illos, es si quentem Numidiam multi uastiq. loci erant. Sed, quoniam in has legiones per Leptitanorum negotia uenisus, non indignum uidetur, egre- giums

154쪽

gium, atque memorabila facinus duorum Cartha giniensium memorare eam rem nos locus admonuit abs tempestate Carthaginienses pleraequς Africae imperitabant . renenses qH0qis magni, atque opulenti fuere ager in medio arenosus a specie neque flumen, neque mons erat, qui fines

eorum disicerneret quae res eos in magnidiutumnoq. bello interse habuit postquam utrimque μgiones, item classes saepe fusae, iugataeque, alteri alteros viliquantum attriuerant , ueriti ne mox uictos ii Ioresq. defessos alius aggrederetur perindutias sponsionem facimit , uti certo die legati domo proficiscerentur quo in loco inter se obuii fuissent, is communis utriusque populi finis bab retur igitur Carthagine duo fratres missi, quibus nomen Philaenis erat, maturauere iter perge--.re orenenses tardius iere. Vocordiane, an su acciderit, parum cognoui ceterum solet in i iis locis tempestas haud secus, atque in mari, retis nere naui, ubi per loca aequalia, nudagignentium uentus coortus arenam humo excitauit, ea

magna ui agitata ora oculosq. implere solet, ita, prolectu impedito morari iter postquam Cyrenenses aliquanto posteriores si e uident, O ob rem

corruptam domi poenas metuunt; criminari Carthaginienses ante tempus domo digressiss; conturbare rem denique omnia malle, quam iusti ab re sed cum Poeni aliam condicionem, tantummo, do quam, peterent Graeci optionem Carthaginiensibus

155쪽

niensibus faciunt ut uel illi, quos ne populo suo

peterent, ibi uiui obruerentur uel eadem condiacione siese , quem in loci uellent, processuros. Philaeni, condicione probati seq. uit Aq. uam reip. condonauere ita uiui ob i. Carthaginienses in eo loco Philaenis Iratribus aras consecrau re: alijq. illis domi honores inklituti nimc ad rem redeo. Iugurtha postqua, amissa Thala, arbit satisfirmum contra Metelli putat; per magnas solitudines cum paucis pro Odius peruenit ad G tulos genus hominum ferum, inculis que,s eo tempore ignarum nominis Ibinam eor- multitudinem in uni cogit: a paustatim consuefacit ordines barbere, signa sequi, imperium Ueruare, item alia militaria facere praeterea regis Bocchi proximos magnis muneribus , maioribus promi r adstudium sulperlicit queis adiutoribus regem aggressus, impellit uti aduersum I 'manos bellu usicipiat id eagratia facilius procliuiushfuit, quod Bocchus initio huiusce belli legatos, ' mam miserat , foedus , O amicitiam petitum. quam rem opportuni am incepto bello pauci

impediuerant, caeci auaritia, queis omnia honem, atque inhonesta uendere mos erat etiam antea Iugurthae filia Boccho nupsierat uerum ea necessitudo apud Numidas , Maurosq. leuis duciatur quia singulipro opibus, quisque quamplar mas uxores , denas alii, ali plures habent sed reges eo amplius. ita animus multitudine distrahi P a tur:

156쪽

tur: nullampro focia obtinet pariter omnes Dies sunt. Igitur in locum ambobus placitum exemcitus conueniunt ibi, de data, ct accepta ligartha Bocchi animum oratione accendit I omanos iniustos profunda auaritia, communes omnium

hostes esse eundem illos causam belli cum Boccho habere quam secum cum ain gentibus, libidine imperitandi, queis omnia regina aduersasint: tum sese , paullo ante Carthaginiensies , item regem Persen,post uti quisque opulentismus ni

deatur ita comanis hos lem fore. His atque

lj talibus dictis, ad Cirtham opidum iter con μtuunt: quod ibi Q. Metellus praedi, captiuo φ

impedimenta locauerat ita Iugurtha ratus, aut capta urbe pretii fore; aut si Romanus auxilio suis uenisset proelio fese certaturos nam callidus id modo iesinabat, Bocchi pacem imminisere ne moras agitando, aliud, quam bellum, mallet Imperator postquam de regum societate cognouit , non temere, neque uti saepe iam uinto Iugurtha consueuerat , omnibus locis pugnandi copiam facit; ceterum, haudprocul ab Cirtha castris munitis, reges opperitur, melius esse ratus .c gnitis Mauris, quoniam is nouus hostis accesserat, ex commodo pugnam facere. Interim Roma per litteras certiorsit prouinciam P umidiam Mario datam . nam consulam Ddtum antea acceperat quibus rebus supra bonum , atque hon siumperculsus , neque lac mas tenere, neque moderari

157쪽

derari linguam uir egregius in atra artibus, nimis molliter aegritudinem pati. quam rem ali iusuperbiam uortebant ali bonum ingenium contumelia accensi esse multi, quod iam parta uictoria ex manibus eriperetur nobis satis cognitum est, illum magis honore Maris, quam iniuria sua excruciatism; neque tam anxie laturum fuisse siaden ta prouincia alti, quam Mario, traderetur. Igitur eo dolore impeditus S marsultitiae uidebatur, alienam rem perlaulo seu curare, et to ad Bocchum mittit, postulatum ne sine mi faraonis populo boleret habere eum magna copiam societatis , amicitiaeq. coniungendae , quae potior bello esset quamquam opibus suis consede

re , tamen non debere incerta pro certis mutare omne bellum sumi facile, ceterum aegerrime

mere: non in eiusdem potestate initium eius, e finem esse: incipere cuiuis etiam ignavo lice rei poni , cum uictores uelint proinde sibi, regnoq. consuleret neuforentes res suas cum Iugurthae perditis misceret. Ad ea rex satis placide uerba acit sese pacem cupere, sed Iugurthaefortunarum misiereri si eadem illi copia fieret , omnia conuentura. Ri-σι imperator , contra postulata Bocchi , nuntios mutit ille probare partim , alia .ibnuere . eo modo saepe ab utroque mi missisq. nunciis , tempus procedere os ex Mertisti uoluntate bellum inta tum trahi. at Marius , ut supra diximus , cupientisma plebe con-

158쪽

sul factus, postquam ei prouinciam Numidi populus iussi antea iam infestus nobilitati tutirino multus, atque ferox instare singulos modo, modo uniuersos laedere di titare fise consulatum ex uictis illis stolia cepissie alia praeterea magnim caprine, O illis dolentia interim, quae bello opus erant, prima habere postulare legionibus sunt mentum auxilia a populis O regibus , sociis rarcessere praeterea ex Latio forti l um quemque , plerosque militiae, paucos fama cognitos accire , es ambiendo cogere homines emeritis stipen-djssecum proficisci. neque illi senatus, qua quam aduersus erat, de ullo negotio abnuere audebat: ceterum supplamentum etiam laetus decreuerat: quia , neque plebe militiam uolente, putabatur Marius aut belli usum, aut sudia uulgi amissurus sied ea res sirustra perata tanta libido cum Mario, di plerosique inuaserat sese quisque praeda locupletem fore uictorem domi rediturum, alia huiusicemodi animis trahebant: in eos non paullum orat re sua Marius arrexerat nim postquam omniblis,quae postulatinat, decretis , milia te scribere uult; hortandi caussa semiui ct nobilitatem, uti consueuerat, eXagitandi, concionem

popidi aduocauit deinde hoc modo di eruits scio ego, ut irites, phrosiq/ι non isdem aisibus imp riua uobispetere, i, postquam adeptisunt, gerere primo industrios,supplices,modis os esse, dehinc per ignauiam , O superbiam aetatem agere. sed mihi

159쪽

Miihi contra uidetur: nam, quo uoluersa res'. pla ris est, quam considatus, aut praetura, eo maiore cura illam administrari, quam baecpeti debere neque me fallit, quantum cum uenro maximo beneficio negotii sustineam bellum parares id

aerari parcere cogere ad militiam eos, quos no lis offendere; domi, forisq. Omma curares ea agere inter inuidus, occursantes, fa tiosios , opinio

ne, Quirites,asterius est. Ad hoc,ris sit deliquere, Metus nobilitas maiorum fortia fasta, cognatorume assiniu opes,multae clientelae omnia haec praesidio adsunt mihi stes omnes in memet filiae quas necesse est et uirtute,et innocentia tutari nam alia infirma sunt. Et illud intelligo, in irites, omnium ora in me conuersa esse; aequos , bonosq. fauere: quippe mea benefacta reip. procedunt imbitu tem inuadendi me quaerere locum . quo mihicrius adnitendum est, uti neque uos capiamini, illi frustra sinit ita ad hoc aetatis a pueritia tui, ut omnes labores, pericula consueta habeam quae aute uestra beneficia gratuito faciebam, ea ut accepta mercede, desieram, non enl consilium, Pirites. Illis dissicile es in potenatibus temperare, quiperambitione sese probo si silauere mihi, qui omne aetatem in optimis artibus egi, bene facere iam ex

consuetudine in naturam uertit Bellum me gere

re cum Iugurtha iust is quam rem nobilitas ae gerrime tulit.quaeso, reputate cum ani ni uestris, num id mutari melius sit si quem ex illo globo no-I bilitat-

160쪽

bilitatis ad hoc, aut aliud tale negotium mittatis, hominem ueteris prosapiae, ac multarum imagianum, nullius stipendij; scilicet ut in tanta re ignarus omnium trepidet festinet,sumat aliquem expopulo monitorem osci fui ita plerumque euenit , ut, quem uos imperare ii glisus sibi imper torem alim quaerat atque ego scio, sirites,qui, postquam confisin fasti sunt asta maiorum,

Graecorum militaria praecepta legere coeperint, praeposteribomines nam legere, quam fieri, tempore posterius, re , atque usu prius est. Compar te nimc, Pirites, me hominem nouuium istori superbia Olae illi audire, legere len eorum partem uidi, alia egometgessi quae illi litteris, ea ego didici militando nunc uos existimate, facta, an diotaplurissent. Contemnunt nouitatem meam, ego illorum ignauiam . mihi fortuis, illis probra obiediantur quamquam ex naturam unam Ocommunem omnium existi,no , sita fortis um quegenerosi esse. a mam ex patribus Albini, aut Besiae quaeri posset mene, an illos exfegigni maluerint quid re 'onsuros creditis nisi, sis liberos quamoptimos uoluiis, quod si iure

de stirimit me faciant idem maioribus uis; quibus, uti mihi ex uirtute nobilitas coepit. ira dent honori meo et ergo inuideant labori, inno-crntiae, periculis etLim meis quoniam per haec illum cepi . uerum homines corrupti superbia, ita aetatem agunt, quas uestros honores conte-