Exquisitae in Porphirium commentationes Danielis Barbari p. V. artium doctoris. ...

91쪽

Commentatio oc talia. cuius exemplar nostrae speculationis exemplum dodit, hilari animo suscipe hos laborcs nostros quo meditando parturirc a scribendo parereca dc causa deliberauimus, ut ipse eos legens icad intedigcntiani tuam tranSscreS,In HS animum quoq; cum propensum, ac tui memorem dignosccre posscs . quod si rcs ipsa ic partus non per: naoucbit, certc parentcS, quorum res ipsa, dc pax=tu imagincm rcfert lac dito dodcuin nos co:

De dialcetica. uemadmodum scicialia rerum agendarum aetios ni praeponitur, atq; Ita praeponit tur,ut laquam resigilla d praescriptum quoddam habeatur corum, quae agi dcbent , ita sanc dialeel 1ca caetcr1 artis bus d scientiis praeponenda cs . cum sit apparasitus, domo dus sciendi mam disi credi facultas conatus menti S, dc aggressione , quas Graec ἐπι

Βολαο dicunt, ad coctu itc deducit, nec torque=x1, mucro tramite intelli gentiam sinit unde cum ad casae , qua cognoscimus,c ca parte quate nus cognoscuntur, adhibcnda sit, prose sto communi quadam ratione ad omnia,quae mente concipi nauS, pcrtinere Iudicatur ita ut ad omnes rcsdcfin1cndas unica scrutat desiniendi ratio, d ad

92쪽

De dialectica omnes rationes concludendas sola sit demostrandi regula, ueluti mensura una dimeticia dis pluribbus rebus accomodata: dc ob id comunem quandam artem, uel scientiam inutilis enim canuisti cst,utrum ars, an scientia, an modus dicenda

sit solemus dialeci icam nominare vocamuSitia λογικο tum quia in ratione posita est , tum quia a ratione inuenta,paulatim,d longa annorum se xle, ut arteS, dc scientiae omnes, Incrcmcntum susscepit iac demi; quod illi maxime coirenit quo: niam circa id uersatur, quod a ratione d intcili gentia effeci um cs . allud autem est secunda no

nam in scientias, quae dciebus agunt, cuiusmodi sunt illa tres, quas in superiori comentationesinyuem mus,& diuisimus ecillae, quae iis subiunci aesunt, mens nostra circa ea uersatur,quae rerum natura innuunt,ac sinc medio ciebus agunt,quae sub prima notione, collocantur. At in logici S,nores d notioncslxopontitur,ita ut logicam cste scientiam, uel artem dicemuS notionum, d inici leci sonum, quoniam notionibus d intcllcctiosnibus aquam moderatrix adhibctur neq; ucro alii tantum scientiis , dc artibus est modus , sed ipsa sibi, uoluti incnsura adhibctur ca cnim nactastis facultas est,ut id naturali quada uirtutespcrfi

93쪽

Commentatio oetaua. ciat 3 quare siue aliis xebus siue sibi ipsi compare' tur, modus sane scie di iudicabitur, perinde ac dodrans,ici alia cnsura, quae tum alias res,tum scapsam inclitin unde οργανον dicta es potiuS, qua sciciatia, quanquam conditionc quadam scicialia suspicari potest me contentioni potiti , quam uer1tatis cup1d c esuid camur . calciatis scilicci quatenus ab ius ossici, ita uocari possit , ut

quid sit, quid ualeat quid praestet ipsi per sese,ac

seorsum conssidcrctur. Scd haec alias, illud saltem hoc loco positum sit, quod non es refcrcnda ncarum sciciatiarum numero, quae dc solidis robus agunt. Quae ut clariti cluccscant cillustris quae: dam partitio adhibcnda st Dupic igitur nacia: tis si munus simple alterum .d absolutum quod simpli ch, absolutaq; intellectionc absolui tu . Alicrum uero , quod an comparata Onc , acrctati onc positum cst quo ca, quae simplici, absolutaq; intc licetione percepta sunt, inuiccm conseruntur rex priori ossicio , pccic ipsis , quae sunti nues rerum similitudinci, CXcipiuntur ita ut primae iniectioncs,ic adhibitioncs mcntis appellentur . rcs huiusmodi iam pcrccptae , ac in intclyta gentia collocatae, aptitudines quasdam habent, quae tanquam fundamenta sunt carum compara tionum, quae posteriori functionc metis mciuntur, has ctiam iniectioneS , dc notiones appcllaic

94쪽

De di alcetica libet uel aegressiones uel tia intcntiones essed noc discriminc a prioribus dishmgtiuntur , quod aillae, ad res ipsa quamprimum accomodantur hae lacro ad crum conceptioncs, d notioneS ha'tcnditur nim consideratio in illas, quonia menS naturalem uim habct, quam intendit ad cae, qui sibus mouetur Graeci m βάλλου dictit,quod st

ubi aliquid tanquam opus cXcgerit, ad id convcrtitur, ut vidcat anices c sic habeat,nccne quar coparat, an uiccmq; conscresca,quae micti cxit, ha bitudinc eoru considerat quo fit, ut quae unius gcnciri habitudinem habcnes, una quoq; comuni appellationc uocctur. crbi gratia,quibus,cbus mente perccpta conuenit, ut d cpluribus affcran tur, iisq; pccic difforciatibus, illa omni diccturgclacra: quibus lacro ancst aptitudo ut altor subiiciantur ca Omnia subiceta uocabuntur , atquc ita plui cs habentur,c , quae gelacra dici possunt, dc plures tia quae subicina nominabutur. dc qiacm admodum pluribus in una,cadcm l natura cossentientibus adcm est nomon, ut pluribus quis iaci hominibus idem natura nonacia aptatur ut qui

95쪽

Commentatio octaua.

buscunq; rebus cognitis cadem crest aptitudo atq; cadem habitudo, illae idem uocabulum forsiticiatur inde tam animal, quam color, genus uocabitur, quoniam tam animali cognito, quam colore percepto cadem aptitudo mcst,ut de multis formis sibi subicetis a rri possuit. quax comparato colore ad candorem, d nigxcdinem cogni tam uicin animal ad homincm dc cone, cadem crit habitudo,quae genuS nominari poterit. Unde tam color, quam animal genera sic dicuntur. prima igitu notio cst res ipsa obiecta,ucliam co nita,uel quae cognosci potest mentis mulacro B seeta abstrahendo depurando eo modo, quo dictum csst, cum de intcliccstione ageremu . acyfit ac stricis intclligcntia collustratione, dom pastibili mente recipitur, cui secunda notio X abi tudine, tua abct collationc pc patibilem nacta tem consteta, attribui nata est quo fit, ut nulla sit secunda notio, quae allicui tribuatur,msi illud sit pilus cognitum, tantis aliqua in co,quod prius

cognitum cst,propiacta insit no enim Omnis notio animali cognito tri buedacst,ne i cnimal sinu Orationcm csic dicemus, nec enunciatum, nc ra tiocinationem, Ilicet dicatur, genuS, uel nomen,

uel subicc tum, uel univcrs ile, uel huius arodi ali qui d aliud stiar Ili luci iam notioncs has, steopera intclligentiae nostrae, e collatione, crum

96쪽

De dialectica cognitarum, ob proprietates quasdam,uel aptatu; dinc potius, quae inlis cognitis messe, cospiciuntur unde non es dicendum cas proprie , ac legistim csic, quandoquidem nec proprie, nec legitime sint res illae, quibus attributitur nam rcS,quae mente percipitur, non simpliciter, dc absolutescd

cum adicetione culic iudicatur, animal enim uere, ac absolui cs in rerum natura, sed quatenuS CHic pexcipitur, csse cognitum dicitur, nam rea Osignata imminutu cst sic quare multo imminuc=tur magis notio,ic habitudo ius, quae in ca inc=xit, ut cognita est. uerbi gratia si equus et perfceptu minus est, quam crus, multo etia minuSexit habitudo, docoparatio M. cquo mente per cepto attribuetur dixi attribuctur,nam secundae mentis a grcssiones, nulli proprie inhaerent, nec

legitime in aliquo fle subiceto d1cuntur scd soyla mentis attributionc ad prima noti OncS, denominandas, di explicandas accomodantur ita ta men ut primarum notionum uirtute cognoscanytur,ueluti consequete quaedam anne Xae pro prictates Naetcrum multa arte habeniux, quae circa huiusmodi notione uersantur, gramatica

dialcetica, lictorica, pocsis, de aliae similes, ii

Omne comum quodam uocabulo, λογi ou ki solent uel quia sermoncm stitu ut lici quia de iis sunt, quae rationis opcre conficiuntur scrinof

97쪽

Commentatio octaua. nem instituit grammatica, ut aptis personis casi bus numeris, figurisq; conformetur eundem Ornat lictorica ut suadeat et corrio 1 dialectica . Ut probet instruit poessis, ut deicetct in omnibus autem ratio ipsa ic comparat1 menti munere pexDCta cossideratur. Nam in gramatici nomen, uerbum,participium, reliquae orationi partes, re quae in ii continentur, uoces sunt, quae poste: xi Orc notiones explicant, 1 dem in poetica S xit, mus pCS, carmen , harmonis, mensura cidem in rhetoricis suasio, accusatio, laUS,Drma,membria, sententia, clausula figura, numerus idem quoq; in dialces acis, genus, forma, differenS proprium, aduentitium a nomen complexum, incomple Xum, substantia,quantitaS, quali taS,comparatio,

habitus, ectio, expessio, situs, quando, ubi Opi

positim, prius moti , nomen , uerbum iratio, enunciatio, propositum, terminus allatio, fastigium, collera io, demonstratio, definitio, dc reli: qua dialecticorum propria, quae nidii qui quomo

do effingantur , agnoscat 3 pro se isto exinde iis

Utetur, ac faber malleo, ignarus qua natura sit sex rum, quibus constet initiis, quae mi Xtio , quae uetemperies illius habeatur sed antequam eorum

quae diXimus, quicquam exemplo declaretur de univcrsali sermo est habendus hocinim uestibulo 1n ipso nobis obuia uenit citatis ratio cst,quia

98쪽

ill De dialeci 1 casn dialc sticis nil aliud quartitur, nisi quo nimOMdo quicquam de aliquo affcri possimus , ita ut dicamus hoc est uel no est huiusmodi uerbi cratia, homo ratione utitur , cquii ratione non utibtur, hom est reci uS, homo non est indocilis. AB ferre autem,atq; accusare, ut ita dica, alterum de altero non ualemus , ni si id , quod affertur in coansit, de quo affertur cum uero absurdum ssit, ecancommodum putaxe, ut quicquam in se pso in sit , proscct 6 fici ut omne,quod insit, in altero inesse dicatur . quare iacccssario tiam consequcytur, ut adlud,quod affertur, occinest, sitici intrinsissecum, lici cXtrinsecum illi id quo assertur,iclctiam cui incst antrinsecum uoco,quod intus fusimitur,d ad rei naturam pertinet cX transccum autem,quod non sit in rc positum, scd adiunci v x trinsecus habcatur caeterum quocunq; modo is crat, certe aptitudinem quandam habcbit, ut sem

per de pluribus assici ri, ac in plumbus csse pos

sit quar statim univcrsale fici comunicabit ac dissitisum ci multa re similcs cum croci primamcntis aes io sit, cum X noto glacit UmqUaeriturca disponcrcta ordinare, qua de alacro afferri uel praedicam: d accus axi possunt , hoc aurciuic liginon possit, si a qua ponuntur sub hac scri dignoscamus, ideo de iis primo loco ag cnsidum cst , ac de uiriuersali , nanq; univcrsalescatust

99쪽

est tit alteruta altero a Terri possit, cum ad multa pertincat,ac in multi rcperiatur quom admo dum in soquenti speculation innotescct. illud aulcm non iacgligendum csse duximus , quod addi alces iccs comedationcm spe fiat: licet alia, quae librorum initiis cxplicantur, hoc cmporc consulto praetcrlumaUS, quando scorsum pio prias desiis comcntariones fecimus . Quae res igitur utilior quis apparatu magnificcntior quod molumcntum praeclarius excogitari potcst quam a facul: tas, quae menti S, ac intelligentia nostrae habcnas possideat, pxaesitq; rationi, dc ita praesit, ut m nullo S camirrores, in nullas sirtes, in nullos scopulos impria cro patiatur scd c quaesita diutius nyUCnir , dccinuenta certius iudicar doceat , diuis dat, componat, conferat, contraria dissicernat laxi a constingat, repugnantia soluat,dubiciatos tollat , principia munia , congrcssiones custodiat aequum, d uerum tandem UcriS, cquis rationi bus tueaturi ostcndcias quid c quibuS,quomodo dc qua conclusion ratio colligatur unde cyrum dc finitioncs d partitioncs multis orationi Sluminibus illustratae, nccnon similitudines dissimi litudines, dc carum tenues, S acutae distinetioncs fi lcntes homi ncs,cdd ut illa uora, dc firma, Orata cflc, quae dicunt ibi scicntiarum fir mita , dc uirtutum constantia , circunspcclio ref

100쪽

De diale et 1cariam, θ accurata conssederatio actionum , sacrosanetum philosophia dccxctum, ratio, lux lumen pulta apparet 'ta ut ueritas, quae prius in abstrusi se penitus csse uidebatur , mergat, d cius ansi: Rnc, antea oppressum, dc obscurum , postea lustres, notumq; reddatut Quod si omnia clo: qui uelimus , nullum tempus , nulla copia, nol lus orationis splendor satis crit hoc tamen af

firmabimus Hialces icci mensurae lancibus comparariis nam quemadmodum in D rcbus, quae mensura metiuntur,ic lancibus potadcran tu , nec lucrum, nec damnum percipimus , nisi mensurando iac librandori ta certe in scientiis cucraret, ut neq; quid iam sit acqui situ,quid a acquii redum supcrsit cognoscamus nisi di alcei ica ipsa labrentur, dometiantur cum uero utilita omnIS, dc quaestus , si ad felicem , ac beatam uitam comyparetur, nihili ferc sint , felix autona, ac beata vibra X animae perstes 1One pendeat perseel io uc: PO animae ornatu , ac pulchritudine absoluatur quia in Ornatu ueritaS, in pulchritudinc probitas sita esst, profecto maxima laudo, ac summa Omcndatione digna est ea facultas quae animam,ucluti speculum perpolitum ac omni abstersum macula allustret, aptamq; reddat alucritatem dc sinccra statem suscipicndam indesomnis iusta ccor , ac ornamentum proficiscatur. Homo