Danielis Heinsii orationvm

271쪽

ORATIONES.tis ac clementia imago matura, ille terror hostium , vasticies ac fuga , quos aduentu solo saepe ac nomine difflarat, qui virtutem semper comitem, inter pedissequas Fortu nam habuerat, qui procellas omnes ac fatales Regni tempestate , majestate nominis dis.

cullerat, prudentia sedauerat, cuius solas cogitationes Oriens atque Occidens tremebat; luce clara , omnibus praetentibus , plerisque spei tantibus, in oculis suorum, clam tamen, confectus est. Qui nunc inter animas beatas , nihil praeter Matrem Re inam, ad miranda foeminam prudentiae .succeii rem suum intuetur quem, quod felix sit ac faustum , molem nunc imperii ac pondus susceptile videt Faxit autern Deus immortalis , ut priusquam summa civitae appetat necessitas, compos domi omnium ac foris, vindicatum ab externis Regnum suum ideat. Et quandoquidem hoc tempore est natus, quo non virtus hostium armata, sed latroneS, rerum ac teIrarum dominos, non vi,s d clam inuadunt aceripiunt, distimulatiodi sic sceptrum, coronam inuadunt, magnanimitate cum Parente suo certet, neque

prius sibi nominique suo jam haereditarium

ascendis coelum , quam Henrico Magno,

illustrissimo , oit stimoque post hominum memoriam Heroi Principi Augusto Pio, Inclrto, Felici, qui in animis pectoribusque L 1 omni tun

272쪽

1so DANIELI HEIN sis Omnitim eorum, quorum interest, ut sospe .ut immota, post tam execrandum facinus, Gallorum situs maneat ac gloria, Vim ac pO-

testatem tenet numinis, fraude domestica ac dolo per immane scelus atque inestabile intei empto, fuga perduellium ac cladibus parentet de iis vero, quos ad summum usque vitae spiritum , omnium hactenus periculorum ac laborum terra socios ac mari, a terno quod in posterum speramus foedere

conjunctos sibi habuit , quorum vere inuictos bello animos indomitosque , Tacitus bique praedicat, qui cum reliqui seruirent, soli libertatem tuebantur , a pe ac libenter cogitet, ut coepit. Cujus rei nunc illustiem

illum vultum tuum, BeniamineAuberi au- Iiere, maxime Legate, in hac terra obsidem celtissimum relinquit quem cum huic loco, tot praeclaris comitatus viris in primis,

NobilissimoAmphilamoque Reginaldo Bre-derodio, centiusiano domino, equite equcstris Ordinis viro , summi Hollandiae Zelandia ac Cest Tris a Senatus Praeside, commodare es dignatus , neque aliam ob causam quam a laudicia luna me venisti, esse isti sane, ut quae debeamus, cogitatione quidem assequamur, exprimere autem verbis oratione naud possimus

273쪽

habita in qua de mutatione dipublica, LI se Priu'cipatio initi agitur.

SI eodem modo oculos in pectus homini

ad contemplandas res fututas indidisset Deus immortalis, quemadmodum in vultu claros quosdam lucidosque fixit, quibus, quae sunt ante pedes, intuemur nilii prudentia ellet opus qua vi quisque nunc eae cellit maxime , ita dignus maxime est qui imperet mortalibus Carterum, cum reliqua quae ho mine mirantur, dignitates, Respublica ac Principatus , t inti sint revera, quantus cst

humanus animus qui illis praeest quis sapientiae praeceptis imbuatur, sapiens vocatur, si experientia longoque si consecutus cst prudentiam , ab ea quoque nuncupatur; danda est opera, ut quae via maximo ad eam nos compendio deducit, eam insistamus ne, pro sapiente ac prudente, erronem animum atque mansorem habeamus, qui cum diu frustra laborauerit neque quicquam fecerit compendii, desertor tandem fiat, confectus taedio, ignarus rerum omnium evitaexcedat. Quare, quemadmodum qui longum iter susceperunt, ducem viae sibi eligunt, ne temere aberrent ita nos superiore anno Caii

Cornelii Taciti, scriptoris maximi, Annale, delegi-

274쪽

delcgimus, quem prudentiae ciuilis ducem ac magistrum unicum esse arbitrabamur. Nec decepit nos augurium pro ino. Ea legimus,audiuimus, didicimus ac annotauimus, qua prudentiae ipsius manibus conscripta, Scin usum omnium, sub teste publico, literarum monumentis consignata videntur. Nam

c in reliqui Historiarum scriptores, quod a Plinio praeclare dictum est, nihil rater sanguinem, caedem Annalibus condiderint, res gestas , mores hominum ac vitas exponant, veritatem denique narratione sola pro- fleantur , fidem autem tanquam auri massam lectoribus appendant, in eo toti sint: Cornelius hic noster, ita veritatis rationem habuit, ut sum quoque adjungat rerum successus examinet ipsas causas ad amussim rationis exigat praeterita, quod est Historici, commem Oret , ut sutura, quod est vereri pientis, cxcutiat. Nam ne quis profanus ad autorem tantum sublime hoc cistus veniat, narro vobis, Auditores, non ab eruditione triuiali, nec a pulpitis Grammaticorum aut ineptis Rhetorum commissionibus sed a

sensu rerum humanarum ac contempti

profunda sapientiae inuestigatione ac cura, quam tum Stoici profitebantur, ad Historiam scribendam Tacitus descendit Scripsit eam senex, praesertim, hi culentos hos Annales, scripsit eam, cumjudicium formasset,

275쪽

cum immensa quadam omnium scientiarum abundantia ac fiuge pectus instruxis et cum jam it et veritati locus, nullum esset rectum mendacio. , quod ego primum duco, cum affectiones animi ac perturbationes, mitigas set aetas, aut vicisset ratio. Quar sicut illi qui in balneum descendunt, vestes prius omnes,

ipsam quoque interulam de quicquid corpori est proximum deponunt, in poliario relinquunt ita ille perturbatione OmneS, quarum, ut in limine testatur, causas procul habet, antequam narrandi faceret initium , ex animo abjecit. Quia mobrem , t haec duo, quae sunt maxima in summo homine, considerem iis, prius de prudentia illius, ex superioribus quae audivistis, tum de sapientia vitaeque jus instituto, obiter commemorabimus. Prudentia ut magis in oculos incurre ret , quaecunque digna obseruatione videbantur, in axiomata certasque regulas diges simus quae vi sunt breuillim a ac facile memoria inhaerent , ita longam cogitandi materiam in auditorum mentibus relinquunt.

Nam quemadmodum in sit pelle et ile eam commodissimam qua mole sit exigua ,sibus exposita, jebat Socrates ita mihi quae a Tacito dicuntur, optime in animum reponi,&, cum est necesse, promi posse indidem vi dentur, si incerta capita ententiasq; desessata quaedam ac oracula conjiciantur quam pru' dentiae

276쪽

Σs DANIELI HEINs II dentiae medullam jure aliquis vocaverit. Sed ut ab Augusto, quod jam ante factum est a nobis, iterum incipiamus, quis non admiretur, cum tam multi sint scriptorcs, qui copiose, ut eorum ratio serebat, Linprimis luculente, mores ejus Principis descripserint Vitam, tamen quicquid dici debuit de illo, unum Tacitum idelibasse pariter .absoluisse Ita enim judicat de ejus fine, ut praecipuas exponat artes, quibus ad imperium peruenit qua lectorem sola docent, sola, quomodo a tanto libertatis studio, ad seruitutem tantam Populus Romanus subito dilapsus fuerit, in ips , aditu ostendunt Nisi sorte aliquis prudentia ciuilis studiosus, scire malit, qua, quanta bella, maximus hic Princeps, quos triumphos gesserit virum breuis in dicendo an diffusus fuerit, seruos quos habue- ii, quales, equites an primus an post alios transuexerit , ubi natus fueriti expirarit,

quae non desunt qui ius fatis, facunde persequantur quam quo pacto, Principum

vaferrimus , paterna nuper caede admonitus,

quicquid bello partum fuerat a populo, ne excepta quidem majestate , quae in sinu in manibus multorum erat, sine bello callidissime in se transtulerit idque sensim, pergradus, quod junt, numerosque. Vt per ipsas Reipublicae dissicultates , ad commoditates Regni perueniret, augustum illud maje

277쪽

itatis nomen, quod post Deum immortalem paginam utramque ficit, quo terrarum orbis

tum continebatur, interuerteret, nihilque praeter nomen ejus cinanem speciem antiquis possessoribus relinqueret. Quamdiu recens erat Caesaris memoria, qui Pompeio in Egypto, Crasti, apud Parthos vidit atque extincto, solus, vi aut callide, Rempublicam inuaserat , pietatis nomine atque obtentu, ita enim autor noster loquitur bellum cum Antonio suscepit cujus Martiam MLartam legiones, cum largitionibus praetenderetur pietas, corrupit ad se pertraxit. Illa pietate Ciceronem primo, mox Senatum ejus ope expugnauit. Cui ut placeret, pius ille, si Dis placet, vindex Caesaris atque ultor, Pompeianus quoque dici voluit ut qui nihil in parente, praeter seruitutem Populi Romanii imperium amasset. Pro pra 'tore ergo a Senatu Pansae Hirtioque additus, ad Mutinam Antonium debellat quod cum satis esses et Patribus, ambitioso parum , Consulem trumque quod cum paucis Tacitus obseruat clam iuraude interemit cum alter jus sit jus a Glycone medico extine iis, alter a militibus in acie eodem imperantes, caesu Screderetur ut Antonio fugato, orba dignitatibus Republica, exercitum inuaderet. Quo

278쪽

1s DAN IzLI HEINs II de virgis circumferret, secium imperii, non armis unum quippe adhuc timebat sed societate ipsa ex pus nandum judicauit quem, cum Lepido Pontifice, qui neutri par ellet, ad triumuiratum inuitauit. Donec Cassio Brut que caesis, partes tantum Iulianas laoc est suas, reliquas videret.quibus facillime imperium ripuit, quod, ut loliis aliquando imperaret, illis pro arbitrio concesserat. Cum jam nihil igitur deesset quam praetextus, ne hic quidem potuit deest ' Sua ergo Lepidui ferocitate , si Antonium libidine uertit. Sola jam Respublica supererat quam ut fractam bellis atque cxhaustam , magis etia: attraheret, donis militem,annona populum, eos, qui plus possent, suauitate pacis Hulcedine, honoribus Senatum, calamitate temporum Prouincias, .Praefectorum taedio, in se pertraxit Primum prooemium majorisque spei initium idem Consulat assuit. luem

jam sine ullo populi sustragio , cum vellet,

assumebat. Hoc munitus, quid non a Senatu posceret aut impetraret inestabat Tribunatus cujus tanta olim vis ac potestas, tanta , t ex Liuio apparet, salua libertate fuerat autoritas, ut nec jure Consulari nec decretis

teneret in Consuli ejusque potestati in Republica oppositus, primumque eo sine institutus, ut oppressa potestate nimia libertas,

contra donaurationem murumcntum ac praesidium

279쪽

ORATIONES. 2s7 sidium haberet Hlinc qua ratione , tum Patricius inuaderet tum Consulo Potestatem Tribuniciam concedi sibi petiit ut videlicet affici a studiis potentiorum plebes , contra pauciores , quorum faectione ac opibus op- irimebatur, salua atque incolumis maneret. ta Sacios iactis leuibus , ita Tribunicia re- ligione, ita populi fauore contra populum ar-iaatus , non supremam modo potestatem, sed, quod pauci capiebant, robur δ iecurita tem Consulatu circundedit quod si ullus excogitasset, nunquam Dies atori S nomen, a togata facctione opprestus, suo sanguine in cu- ita luisset Jam Tribunus, jam cum vellet onsul,&collega cuius vellet, jam supremus Ponti sex post Lepidum, aliis honores, sibi rerum in lamna impunitatem conferebat. Nomen adhuc deerat quod ne graue aut inuidiosum est et ab extrema libertate accersen-

dum erat ut haberet quo se obieci arct popu- lus Regem dici non cxpediebat quod Tar-luinius multorum adhuc inhaereret animis. Di statorem multo minus quod patenti ejus, cujus .in gentem fortunam adoptatus erat, tanto nuper constitisset. Primo igitur Senatus siquidem hoc gratumstante adhuc Re publica , statum erat mox terrarum Principem vocari se passus est. Haec ad mentem Taciti, ni fallor: quam in tanta breuitate pavoci vident, pauci assequuntur. Jam TiberiuS,

280쪽

1s DANI 2LI HEINs II cum suis partim, partim matris artibus, spe loco omnes, quos haeredes potestatis tantae destinauerat Augustus, submouisset, quibus

dato ejus in Senatum infertur quo Tiberius

ex parte haeres&Senatui clam dominus relinquitur.qui praesidium imperii invadit, ut imperium impune recusaret si ista larua,

mentes, studia, ac voluntates singulorum exploraret.In Senatum ergo venit, sedTribunus potestate. Ita nomen illud, quod in urbe inta- istam de illaesam conseruarat libertatem, seruitutis iterum fit inuolucrum&occasio.Renuere interina imperium, ut nihil, praeter viresregni callide usurparet caetera Senatui deferre: orare, obtestari Patres, ne se, quibus par non

esset, onerarent : solam Principis Augustimentem, jam receptam coelo, dignam esse visam Diis , quae in terris vice eorum uia geretur idque se in partem oneris adhibitum , experiundo didicisse. QiIare , ne in ciuitate tot illustribus subnixa viris ut vel cius vel autoris nostri verbis utar hic ad unum omnia deferrent. Atque haec ille, aliaque id genus, mentes instituto suo aliena, in Senatu diserebat donec lo indignum nomine Romano .pudendum facinus J ordo ille, cujus dignitate ac consessu nihil Sol augustius videbat, cujus placita terrarum orbis capite summisso adolabat, quem propugna

torem