Danielis Heinsii orationvm

281쪽

ORATIONES. 2s 'torem Reipublicae, custodem libertatis, majestatis praesidem , fortuna Populi Romani constituerat quod nec siccis oculis vadis et Annibal cum lachrymis, cum precibus, ad edes ejus prouolutus, seruitutem posceret ac lagitaret hoc est, ut imperium susciperet, tyrannum dominumque supplex obsecraret, xc ne impetraret quidem. Adeo in alto ab-litoque spes, vota sua recondiderat hocion strum. QiIippe callide ambitiosus Mimbitiose callidus , tot ac lauti praeditum tirtutibus, Germanicum timebat, quot Velio minis natura recipit vel perficit industria: quem praesectum legionibus, populo acceptum, militi dilectum, imminere sibi ac in cui bere credebat. Igitur dum in Senatu cavillatur, sensus occulit, sententiam suspendit, verba singulorum aucupatur, lasciuire in castris miles, , ut mos est ejus, in seditionem earlicentia, in furorem ex seditione verti: auersari Tiberium, extollere Germanicum illius ex crari arrogantiam hujus praedicare comitatem ac modestiam huic aquilas signa, si armis uti pro se vellet, principatum ac imperium deferre Disrant, qui praetextus Regni inuadendi, alibi nunc quaerunt, majestatem sic a lixam esse coelo, ut tantundem

Deo ejus indici per sacrilegium eripiatur,

quantum temere priuati de autoritate Dus,

sue palam dc armati, siue clam, occultisfactioni-

282쪽

2so D ANIELI HEINs II factionibus, discerpunt. Nullius enim Reipublica aut Regis sitis magna si potestas, nisi major sit autoritas qua imperium aut stat aut cadit. Vt non male Plato, Regem esse humanum Deum, in Politico pronuntiarit. Tolle Dei reuerentiam in terris, nihil magnitudo eius , nihil proderit immensitas quae

contenta Veneratione, captum ac ingenium mortalitatis non admittunt. Ecce imperium

Germanico offertur, qui in manu vires ejus, octo legiones, tum tenebat. Princeps optimus quo solo libertatem suam expectare Populus Romanus poterat, dignum judicat se morte, quia dignus Regno videbatur: quia pessimo praeferebatur. Qua sequuntur, maxima ex parte ad rem militarem spectant:

nisi quod calliditate singulari in seditione illa gerit Tiberius de qua puto meminisse

Vos quam multa annotarim. Nunc ad sapientiam, institutum Taciti priuatum veni.1-mus. In Claudios, Nerones, ac Domitianos, non minores cia cris humani 'cstes, quam vel inundationes populorum, vel terrarum conflagrationes, autor noster incidit. Pra nata bonorum sycophantae jam inuaserant, opibus sanguine innocentum alebantur improbi: totos dies aut orabat aut stertebat Claudius:

quid temporis distento superesset ebrioq; , sanguinem bibebat Nero urbem incendebat Capitolium Vitellius ne quid sanctus denique

283쪽

ORATIONE s. 2srlenique ellet aut honestum, sapientes relegauerat Domitianus. Scripsit ea tempestate,

tua ne loqui quidem fas erat, qua sagitium ut crimen majestatis, iterum miseriam hic serui tuis obseruate quicquid ante studium tu amor habebatur Qu id egisse, Adolescentes, Tacitum interea putatis Idem hercules, tuod Seneca, quod Paetus , quod Senecio, quod Mauricus, quod Rusticus, quod caeteri illii stres illa tempestate viri qui, cum patriae

calamitatem deplorarent, ad supremum s que spiritum, quem illis maxim a ex parte crimit crudelitas, quia libcrtatem jam ereptam implius non poterant, sapientiam colebant. 'ersuadebant sibi, persuadebant aliis, praesta, in mendicitate, in exilio, in morbis, in equuleo ignibus versari cum virtut quam

sine ea Populo Roniano impcrare. Ostendebant, more Stoicorum, sapientem, etiam in cruciatu ac tormentis, aeriura cum virtute ac ,eatum se posse iis quae non sunt in potest te ejus, tangi quidem sed non comm OUeri. mdiu animo consistat, etiamsi fractous capiti incumbat s milem futurum sibi. n. itari a dis utabaratri aeternitate animo rum .de contemptu mortis disputabant, quam quotidie ante oculos id bant, aut subibant ipsi Fortitudine, constantia, aetatum Omnium exemplis, sed inprimis suae indurabant animum atque obfirmabant. Sequebantur Epicte

284쪽

:ό DANIELI HEINs II Epictetum a quem virum: qui eodem tempore, cum domo barbarus, conditione seruus, corpore esset claudus, multis libertatem

contulit quam non habebat. quippe quam sic spirant ejus scripta, ut qui diligenter ea legat, nihil ei pileo aut ras , capite sit opus. In exilium ejecti, quod plerisque tum euenit,

uniuerso aere coelo Patriam circumscribebant sub quo quamdiu versarentur, domi esse se existimabant. Disputabant inter sede Deo, quis: quantus ex opinione Stoicorum csset de principiis , de mundo, desideribus errantibus, fixis disputabant ut intenti ista

contemplatione, a furore tyrannorum , ac calamitate saeculi abducerentur Saepe Casios Brutos, veros illos libertatis vindices, postremos illos Romanorum, loquebantur inter se atque extollebant saepes memoriam eorum inatales celebrabant saepe pugiones illos extollebant, qui supremum libertati ictum commodassent nisi quod fecissent Diuos, qui vix homines fuissent. Nam de Claudius jam inter istos habebatur: cujus plus quam pecudis stuporem , illi quoque, quamdiu superciset, illudebant, qui crudelitatem nunquam suerant experti. Interdum, alte ac viriliter Romana ingemebant seruitutici non cum ululatu aut imbelli ac foemineo plangore, sed cum indignatione quale est irati ovis tonitru quoties non laxat coelum

285쪽

ORATIONES,

tum sed impellit. Caeterum, ut primum, post hanc sanguinis laumani tempestatem , post hunc publicae crudelitatis nymbum, cumjam Nerua ac Traianus, principes praeclari libertatem urbi, saeculo felicitatem, disciplinis Patriam ac locum reddidissent, in apertum viris magnis licuit prodire , Venit quoque in publicum hic noster qui vigore ac spiriturnusitato, altam atque aeternam pessimis Prin- cipibus infamiam circumdedit libertatis vero sensum, cujus bonum ineffabile ac immensum selus sapiens agnoscit, tanquam stimulos ardentes, magnis anilis admouit quo S vos, si viri estis, potius quam verba aut minutaSobseruatiunculas, ex disciplina nostra domum ad vestros referetis. Cum prudentia jungamus sapientiam , antiqui temporis historiam cum nostra. Habet loc saeculum quod doceat ad quod nisi reserantur Vetera, non satis prosunt noua quia usu atque exercitatione ea quoque fieri oportet noua. Vi

deamus quid pro libertate gesserint majores nostri, quid qui hodie supersunt. Supercit, ac diu supersitVenetorum Optimatum status ac potentia: qui pro ista ac pro Christiana fide 'lura mari, plura hactenus gelierunt terra, 'luam aut Graeci fabulantur, aut Romani fidei 'nalium conlplexi sunt qui, cum tot eximia , ii tutum caeterna deder: ni exempli longe plus est, quod ad libertatis ea curam contulerunt:

286쪽

is DANIELI HEIN SI Ilerunt sineritia nec exerceri istae possunt. Eos imitemur: &, o Deus, propius jungamur aliquando i Paetos, Senecas, Cremutios, ac similes heroas imitemur, qui aetate Taciti ixerunt: quorum parem vitae exitum describit Juro vobis, ea tempora videtis, quibus nuanimum constantibus firmare exempli ex .

pedit, quibus undique libertas oppugnatur arnectam armis quidem, quae elidi sanguine n

aut vitari post mi, quam occultis artibus ac pace quae plus nocent, cum ex hujus odio inascuntur. Omnia turbata ejus causi comes Imota sint. Alii tentantur, alii jam acent. Callia filorum manibus euertitur. Hos ii Ile orbis , illa sedes elegantiarum , in qua lolim Hospitalii Culacii, Fernelii Turnebi, nuper caligeri ac Casauboni, nata ad aeter I initatem lumina, vigebant : in quam Rex ἀFranciscus, nunquam sine horrore quodam i religione nominandus suis opibus χο q. piis, errantes toto orbe Musis conuocarat inunc suorum studiis exposita, jugulum inse iii lix ac ceruicem, hostilio pariter nostro, praebet nunc tot hostibus objicitur , quot dium illustres habuit alumnos. O Patria rast

Diuum domus Henrici vulnus toto Re 2 pia pectore receptum cujus ictu toties con aloditur, cujus in cruore adhuc natat,&quo otidie singultat. Alibi certamen de religione, Ila figacitate nimii curiositate, ad acerbita tal

287쪽

rc staten an iniorum, ad Ecclesiarum, moti tum publicarum , vulnera ei uenit. Atque laic equus mihi credite Auditores la neus ile bensis est. In quo , non lysi s unus, sed mallent, non tam acent, quam Occasion tua pra i tantur. E quo simultates, odia, delationes calumnia bonorum, tanquam putreduae insecta, jam tot annos hic nascuntur qua tam hosti prosunt, quam in bellunt nos ciuile abripiunt. Fugiunt ad isti infelices

literar, fugati apicntlad eruditIO. quarum candidati, qua am pauci sunt relicti, curam lo- ae ac nominis ex animo abjiciunt ac delent, in partes laas aut illas, quatenus id expedi: e redunt, abripi se patiuntur Erigit me tamen&attollit, summa virtus de prudentia illorum, quibus an Batauia incumbit, ne quid detrimen erudatio aut publica res capiat quos

honoris nostri causi hic praesentes intuemur. Eragit me vultus vester, Vari Magni, qui huc audiendi nosti causa, alia ex urbe aduenistis que primis tuus, Illustrissime Lex ate, qui uocunque in loco pedem ponas, a nam alestatis partem publice circumsers cujus ' eruditio est, is in summa eruditione semper aliquid discendi ardor, ut conuicium aetat in iacias, in qua tam pauci capiunt aut vi dentanstrumenta maximae fortunae , sapientiam de eruditionem esse. Nos exemplo, citro excitata, caeteros nequidem intuebimur. Nos

288쪽

DA Niptis HEINs II Nos te, Corneli, unicum prudentiae oraculum ac robur, praeter haec ciuilia quae singulis

diebus monita ex te haurimus .praecepta, verae ac robustae exempla sapientiae petemus.

Quicquid olim gloriae seposteris impendebatur, nunc in animum ejusque curam reuocabitur Eum, tanquam arcem quandam Vndique obsessam, contra saeculi calamitatem, lectione tua: constantia firmabimus Pereant ubiq; iterae aut contemnantur quantus

unquam fuit stupor orbem ac barbaries inuadat: redeat antiquum chaos, redeat antiqua illa omnium scientiarii vastitas ac ignorantia: nihil dignitatis sapientiae aut eruditioni relinquatur. Ego sorti meae Lingenti animo inclusus, Auditores nobilissiimi, quem nec spes

mouebit loco nec ambitio, unius conscientiae fiduciam amplexus Lintegritatem, tanquam tabulas extremas , contra hominum

judicia consistam. Et munitus illis studiis ac fretus, quae me, ubi visum erit, ab his cogitationibus abducent in aetatum omnium ac saeculorum, quorum vastam quandam ac profundam recordationem aperit Hist oria, contemplationem me immergam quantum est ubique spatii in antiquitate tota , mente Occupaboci chartis veterum librisque me inuoluam: dabo operam, ut multa quae geruntur, tanquam in extremo orbe positus, non viduam, non audiam , non quaeram, non

289쪽

intelligam denique, nihil restat aliud, sapientiae praesidio stipatus, aulam ex hac cathedrari curiam conficiam Nam, Ut templa, ton parietes signa, sed deorum immortatim constituit praesentia ac magnitudo, neque in regia spectatur quicquam, praeter majestatem ejus a quo nomen ac religionem habet ita locus ille maxime est augustus, in quo magnus animus tarpra res humanas positus versatur. O o XVII.

I tibi a inauditori Theologico, cum Secundum ne i nnalium absoluisset.

CVin hunc Caium Cornelium Tacitum,

ciuilis principem prudentiae, interpretari primum publice incepimus, facile intellexmaus cum quo autore nobis res esset. Non enim elegantes ac diffusas Titi Livii narrationes, non italem inimitabilem Herodoti dulcedinem, nec occultas Xenophontis Venereso Atticisnos, aliaque quae ad voluptatem maxima ex parte sunt composita, expe-ectabamus multo minus jeciosim Bruti fa-clitus , aut paupertatem Curii, aut exiliumamilli, aut amoenam Cyri institutionem, quae, quot habet verba, tot illecebris leporibusque abundat. Qui scriptores ut non is nOzamus quantum veljucunditatis vel utilitatis M 1 soleant

290쪽

1s DANIELI HEINs IIsblc. a L ldferre nam trumque saepe expeti sumus ita Tacitum cum intuemur. diuersam voluptatem de utilitatem multo tu culentiorem experimur. Nam siue loquentiam consideramus, sermo totus, breuis, stri

chus, ac seuerus , nihil otiosum habet aut in optum, nihil quod ambitioni potius quam veritati impendatur. Quia, ut in magna aliqua prudentis viri domo, nihil extra sum de

raecessitatem reperitur,ita rebus ipsis totus hic accommodatur sermo quae tam crebrae sunt ac densa , ut non autor, sed mens ipsa loqui videatur,4 quot verba, tot non tantum 1a

pientiae, quod est philosephorum, sed pru

dentiae interioris scita passim ac oracula e fundat quae ex vita, consuetudine, ingenio, ac moribus quorundam cum ab eo deducantur, non de illis tantum ted de omnibus rissime dicuntur Aruspices uine quosdam, qui in lectimarum exta accurate inquirerent, partes maxima cum cura singulas intuerentur, ut ex diligenti singularum contemplationes, res suturas praedicarent, a veteribuaccepimus. Horum mole ac ritu , sibi iPrincipum texta sigillatim inspexisse Tacitus videtur, ut ex iis causas omnes tuentu publice denunciaret. Quod in hoc secundo libro, si in ullo accurates prolixe praestitit de tuo pauca, cum benignitate vestra silentio dicturi sumus. Supererat hoc tempore