장음표시 사용
351쪽
XII. XII. XIII. 65cis obiiceretur, risit satis atque inter ridendum: ακοινο- νοητοι , inquit, homines StiS, cum ignoratis, prudentis et cauti patrisfamilia esse, quod emere uelit, empturum SeSenegare propter competitore emptioniS .
Intra Kalendas cum dicitur, quid significet, utrum ante Kalendas, an Kalendis, an utrumque atque inibi, quid sit in oratione M. Tulli intra oceanum, et intra montem Taurum, et in quadam epistula intra modum.
Cum Romae a consulibus iudex extra ordinem datu pro inuntiare intra Kalendas iussus eSSem, Sulpicium Apollinarem, doctum hominem, pereontatu Sum, an hi uerbiS: intra Kalendas ipsae quoque alendae tenerentur, diXique ei, uidelicet datum alendaSque mihi prodietas, ut intra eum diem pronuntiarem Cur' inquit, io me potiu rogaS, quam ex Stis aliquem periti Studio Sisque iuriS, quo adhibere in consilium iudicaturi soletis 3 Tum illi ego ita
respondi: Si aut de uetere', inquam, ure aut recepto avit dcontrouerSO et ambiguo aut nouo et constituto discendum esset, SSem plane SeiScitatum ad istos, qu0 diei sed cum
uerborum Latinorum Sententia, Sus, rati eXploranda Sit Scaeuu profecto et caecu animi Orem, Si, cum haberem
tui copiam, S Sem magis ad alium quam ad te . Audi igitur' binquit, de ratione uerbi quid exiStimem, Sed e tamen pacto, ut id facias, non quod ego de proprietate uoci diSSeruero,
Sed quod in ea re omnium pluriumue conSenS Ob Seruari cogn0ueriS; non enim uerborum tantum communium uerae atque propriae Significati0 ne longiore usu mutantur, Sed legum quoque ipSarum iuSSa OnSen Suriacit obliterantur .
Τum deinde disseruit me et plerisque aliis audientibus min hunc serme modum: Cum dieS', inquit, ita praefinita est ut iudex intra Kalendas pronuntiet, occupauit iam haec omne opinio, non SSe dubium, quin ante Kalenda iure pronuntietur, et id tantum ambigi uideo, qu0 tu quaeriS, an Kalendis quoque iure pronuntietur. Ipsum autem uerbum 7 sic procul dubio natum est atque ita Sese habet, ut, cum dieitur intra Kalendas', non alius accipi dies debeat, quam Solae
352쪽
66 XII. XIII. Kalendae. Nam tres istae uoces intra citra ultra , quibus certi locorum sine demonstrantur, Singularibus apud uete-8 res syllabis appellabantur in eis, uls . Haec deinde particulae quoniam paruo eXiguoque Onitu obscurius promebantur,
addita est tribus omnibus eadem syllaba, et quod dicebatur eis Tiberim et uls Tiberim dici coeptum est citraalberim et ultra Tiberim ; item quod erat in , accedente eadem se syllaba, intra factum est. Sunt ergo haec omnia quasi contermina iunctis inter se nibus cohaerentia: intra oppidum , ultra oppidum , citra oppidum , ex quibus intra', 10 sicuti dixi in significat: nam qui dicit intra oppidum , intra cubiculum , intra serias', non dicit aliud, quam qn 0ppido , in cubiculo seriis . 11 Intra Kalendas igitur non ante alendas est, sed in I 2 Kalendis , id est eo ipso die, quo Kalendae sunt. Itaque Secundum uerbi ipsius rationem qui iussus est intra Kalendas pronuntiare, nisi Kalendis pronuntiet, c0ntra iuSSum 13 uocis saeit: nam, si ante id fiat, n0n intra pronuntiat, Sed 14 citra . Nescio quo autem pacto recepta uulgo interpretatio est absurdissima, ut intra Kalendas significare uideatur etiam iitra Kalendas uel ante Kalendas , nihil enim sermelo interest. Atque insuper dubitatur, an ante Kalendas quoque pronuntiari possit, quando neque ultra neque citra, et, quod inter haec medium, intra Kalendas , scilicet alendis, 16 pronuntiandum sit. Sed nimirum consuetudo uicit, quae
cum Omnium domina rerum, tum maxime Verborum est.
17 a omnia cum Apollinaris scite perquam atque enucleate disputauisset, tum ego haec dixi: Cordi , inquam, mihi fuit, priusquam ad te irem, quaerere Xplorareque, qu0nam modo uetere nostri particula ista, qua de agitur, usi sint, atque inuenimus ullium in tertia in Verrem scripsisse istoc modo: Locus intra oceanum iam nullus est, neque tam longincia neque tam reconditus, quo non per haec tempora nostrorum hominum clibido iniquitasque seruaserit.
48 Intra oceanum dicit contra rationem tuam; non enim uult, opinor, dicere in oceano' terras enim demonstrat OmniS, quae oceano ambiuntur, ad quas a nostris hominibus
353쪽
XII. XIII. 67 adiri potest, quae sunt citraiceanum , n0n iniceano ; neque enim uideri potest insulas Significare neScio quaS, quae penitus esse intra aequora ipsa oceani distuntur . Tunc Sulpicius pilli naris renidens: n0n mel 9hercule inargute , inquit, nec incallide opposuisti h0cΤullianum sed Cicero intra oceanum, non , Ut tu interpretare, citra oceanum dixit. 9uid enim potest diei ei tra 20 Oceanum esSe, cum undique Oceanus circumscribat omnis terras et ambiat Nam citra quod est, id extra est; qui autem potest lintra esse dici, quod extra est Sed si e una
tantum parte orbi Oceanu soret, tum quae terra ad eam partem oret, citra oceanum esse diei posset uel ante oceanum cum uero omni terras omnifariam et undiqueuersum circumfluat, nihil citra eum est, Sed undarum illius ambitu terris omnibus convallatis in medio eiu Sunt omnia, quae intra oras eius inclusa sunt, Sicuti hercle sol non citra caelum uertitur, sed in caelo et intra caelum . Haec tunc Apollinari scite acuteque dicere utSUS est.
Set postea in libro M. ullii epistularum ad Ser-21uium Sulpicium Sic letum esse inuenimus intra modum, ut intra Kalendas distunt, qui dicere citra Kalendas uolunt Verba haec Ticeronis munt, quam ad 90Sui: 22 Sed tamen, quoniam effugi eiu occa Sionem, qui sortasse arbitraretur, me hanc aem impertire n0n putare SP perpetuo tacerem, m0- die hoc daciam aut etiam intra m0dum, rudi et illius uoluntati et me, studiis serviam. Mo-23dice dixerat hoc saeiam J, id est cum modo aequ0 et 2 pari deinde, quasi 0 displiceret et 0rrigere id uellet, addit aut etiam intra modum, per quod ostendit minus Sese id acturum S Se quam quod fieri m0dice uideretur, id est non ad ipsum modum, Sed retro paululum et citra
In oratione AEtiam, quam pro P. Sestio SeribSit, 25 intra montem Taurum sic dicit, ut 0n significet in monte Tauro , sed usque ad montem cum pS monte . Verba sunt haec ipsius M. ulli ex ea, quam dixi, ra-26tiones Antiochum Magnum illum maiores nostri 5
354쪽
magna belli contentione terra marique Superatum intra montem aurum regnare iusserunt; AS iam, qua illum multarunt, Attalo, ut i in ea 27 regnaret, condonarunt. Intra montem, inquit, Τ aurum regnare ius Serunt, quod non proinde St,
ut intra cubiculum dicimus, nisi uideri potest id esse intro in metim, quod est intra regioneS, quae Τauri montis 28 obieetu separantur. Nam Sicuti, qui lintra cubiculum est, is n0n in cubiculi parietibus, sed intra parietes St, quibus cubiculunt includitur, qui tamen ipsi quoque parietes in cubiculo sunt, ita, qui regnat intra montem aurum, non solum in monte auro regnat, Sed in his etiam regionibus,
29 Num igitur secundum istam uerborum M. Τullii similitudinem, qui iubetur intra Kalendas pronuntiare, is et ante Kalendas et ipsis Kalendis iure pronuntiare potest Neque id sit quasi priuilegio quodam inscitae c0nSuetudinis, Sed certa
rationi obseruatione, quoniam omne tempuS, quod Kalendarum die includitur, lintra Kalendas esse recte dicitur.
Saltem particula quam uim habeat et quam originem.
1 Saltem particula quam haberet principem significationem quaeque uocis Stiu Origo SSet, quaerebamus. Ita enim primitu factam eSSe apparet, ut non uideatur, Sicuti quaedam subplementa orationis temere et incondite adsumpta. 3 Atque erat, qui diceret, legiSSerae in grammatici commentariis P. Nigidii, Saltem ex eo dictum, qu0d esset si aliter , idque ipsum dici solitum per desectionem, nam plenam esse Sententiam: Si aliter non potest . Sed id nos in isdem commentariis P. Nigidii, cum eo Mn0n, Opinor, incuri0se legiSSemuS, nuSquam inuenimuS. Videntur autem uerba ista si aliter non potest a significati0ne quidem uoculae huius, de qua quaerimuS, non abh0rrere. Set 0t uerba tamen in paucissimas literas cludere, in-6 probae cuiusdam subtilitatis est. Fuit etiam, qui diceret, hom in libris atque in literis adsiduus, saltem sibi dictum
355쪽
uideri u liter media extrita: Salutem enim ante dictum, quod n0s saltem disteremus. Nam cum alia quaedam petita et non impetrata Sunt, tum Solemus' inquit quasi extremum aliquid petituri, quod negari minime debeat, dicere hoc saltem fieri aut dari oportere', tamquam Salutem po Strem petentes, quam impetrari certe et Optineri sit aequissimum . Sed hoc itidem n0n inlepide quidem fictum, nimis tamen esse 7 videtur c0mmenticium. Censuimu igitur amplius quaerendum.
XV. 0uod Sisenna in libris historiarum adverbis huiuscemodi saepenumero usus est celatim uellicatim, saliuatim.
Cum lectitaremus historiam Sisennae adsidue, huius-1eemodi figurae adverbia in oratione eiu animaduertimus euim0di sunt haec: curSim , properatim , celatim , uellicatim , saltuatim . Ex quibuS duo prima, quia Sunt notiora, et exemplis non indigebant, reliqua in historiarum sexto sic scribta sunt: uam maXime celatim poterat, in insidiis suos disponit. Item alio in loco: Nos una aestate in Asia et Graecia gesta literis idcirco continentia mandauimura, ne uellicatim aut Saltuatim scribendo lectorum animo impediremus.
356쪽
Inquisitio uerborum istorum M. Tulli curiosior, quae sui in primo Antonianarum libro mulla autem impendere uidentur praelei naturam etiam praeterque salum; traelatumque, an idem duo ista significent, satum atque natura, an diuerSum.1 Marcus Cicero in primo Antonianarum ita Scribtum reliquit: unc igitur ut Sequerer Properaui, quem prae Sente n0 Sunt Secuti non ut proficerem aliquid, neque enim sperabam id nec prae Stare 90teram, sed ut, si quid mihi humanitu ac ei disset, multa autem impendere uidentur praeter naturam etiam praeterque satum, huius diei uocem testem reipublicae relinque rem meae perpetuae erga se uoluntatis Prae-2ter naturam, inquit, praeterque satum. An utrumque idem ualere uoluerit fatum atque naturam et duas res καθ' ἐνος ποκειμενου posuerit, an uero diuiSerit Separaritque, ut alios casus natura erre uideatur, ali0 fatum, considerandum equidem puto, atque id maXime requirendum, qua ratione dixerit, accidere multa humanitu pOSSe praeter satum, quand Sic rati et 0rdo et insuperabili quae-
357쪽
dam necessitas fati conStituitur, ut omnia intra satum claudenda sint, nisi illud sane Homeri secutus est: Mχὶ καὶ υπερ μοῖραν δομονυιδος εἰσαφικηαι. Nihil autem dubium est, quin uiolentam et inopinatam mor-3tem significauerit, quae quidem p 0test recte uideri accidere
Sed cur id quoque genus morti eXtra satum p 0SUerit. neque peris huiu est explorare neque temporis Illudatamen non praetermittendum eSt, quod Vergilius quoque id ipsum, qu0d Cicero, de fato opinatu est, eum hoc in quarto libro dixit de Elissa, quae mortem per uim Otita Si Nam quia nec fato, merita nec morte peribat tamquam in aciendo sine uitae, quae uiolenta Sunt, non uideantur e sat uenire Demostheni autem, uir pru-6dentia pari atque facundia praediti, uerba idem sere significantia de natura atque fato M. Cicero Secutu uidetur. Ita enim Scribtum est in orationi illa egregia, cui titulus est
υπερ στεφανου si εν τοῖς γονε υσι νομιζων μονον ο εγενῆσθαι, 'ον τῆς χιμαρ με νηοῦ καὶ τον αυτο ματον θανατο αεριμενε ὁ καὶ τῆ πατριδι , , περ του μη ταυτην επιδεῖν δου λευουσαν ποθνησκειν Θουλευσε ται suo Ci-7cero satum atque ' naturam uidetur dixisse, id multo ante Demosthenes την πεπρωμενην et τον αυτοματον θάνατον appellauit Aυτοματος enim θάνατος , quaSi na 8turalis et satalis, nulla extrinsecus ui coactu uenit.
Super Oetarum Pacuvii et ccii conloquio familiari in oppido
uibus otium et studium fuit uita atque aetate doct0-1rum hominum quaerere ac memoriae tradere, de M. Paeu ui et L. Accii tragicis poetis historiam seribSerunt huiuscemodi: Cum Pacuvius' inquiunt, grandi iam aetate et
358쪽
m0rbo corpori diutino adfectus, arentum ex urbe Roma concessisSet, Acciu S, tunc haut paruo iunior, pr0ficiscens in Asiam, cum in oppidum uenisset, deuertit ad Pacuvium; comiterque inuitatus plusculisque ab eo diebus retentus, tra-g0ediam Suam, cui Atreus nomen St, desideranti legit. 3Ium Pacuuium dixisse aiunt, Sonora quidem S Se quae scribsisset, et grandia, sed uideri tamen ea sibi duri0ra pau-4lum et acerbiora. Ita est , inquit Accius, uti dicis neque id me sane paenitet meliora enim ore Spero, quae deinceps scribam. Nam quod in pomis, itidem , inquit, esse aiunt in ingeniis quae dura et acerba nascuntur, po Stfiunt mitia et iucunda, sed quae gignuntur statim vieta et mollia atque in principio sunt uvida, non matura mox fiunt,6 sed putria. Relinquendum igitur uisum est in ingenio, quod dies atque aetas mitificet . III.
An uocabula haec necessitudo et necessitas disserenti significa
1 Risu prorsus atque ludo res digna St, cum plerique
grammaticorum adseuerant, necessitudinem et ' necessitatem mutare longe differreque ideo quod necessitas sit uis quaepiam semen et cogens, ' necessitudo autem dicaturius quoddam et uinculum religiosae coniunctionis, idque unum 240litarium significet. Sicut autem nihil quicquam interest, suavitudo dicas an suauitas , Sanctitudo an sanctitas , acerbitudo an acerbitas , acritudo , an, quod Accius in Ne0ptolemo scribsit, acritas , ita nihil rationis dici potest, 3 quin necessitudo et necessitas separentur. Itaque in libri ueterum uulgo repperias, necessitudinem diei pro eo, quod necessum est. Sed necessitas sane pro iure officioque obseruantiae adfinitatisve infrequenS St, quamquam, qui ob hoc ipsum ius adfinitatis familiaritatisque coniuncti, 5 necessarii dicuntur. Repperi tamen in oratione C. Cae- SariS, qua Plautiam rogationem Sua Sit, necessitatem dictam pro necessitudine , id est iure adfinitatis. Verba haec sunt Equidem mihi uideor pro nostra ne-
359쪽
XIII. III. IIII. V. 73ces Sitate non ab Ore, non opera, non industrinde sui S Se.
Hoc ego scribsi de utriusque uocabuli indisserentia, ad 6nionitus sorte uerbi istius cum legerem Sempronii Asellioni S ueteris scribtoris, quartum ex historia librum, in quo de P. Africano, Pauli silio, ita scribtum est:
Nam e patrem suum audisse dicere L. Aemilium Paulum, nimis bonum imperatorem Signi conlatis non decertare, nisi summa necessitudo aut Summa occasio data es Set.
Descripta Alexandri ....JIn plerisque monimentis rerum ab AleXandro gestarum 1 et paulo ante in libro M. Varronis, qui inscribtus est Orestes uel de insania, Olympiadem Philippi X0rem festiuissime rescribsisse legimus Alexandro filio. Nam cum 2 is ad matrem ita re)scribsisset Rex Ale Xander Iouis Hammonis filius, Olympiadi matri Salutem dicit, lympias ei rescribsit ad hanc sententiam Amabo, inquit, mi fili, quiesca neque desera me neque criminere aduersum Iunonem malum mihi pror-Sus illa magnum dabit, cum tu me literis tuis pelicem esse illi confiteris . a mulieris citae at-3que prudentis erga serocem silium comita Sensim et comiter admonuisse eum uisa est, deponendam SSe opinionem uanam, quam ille ingentibus uictoriis et adulantium blandimentis et rebus supra fidem prosperitinbiberat, genitum SS SeSe de Ioue.
De Aristotele et heophrasto et Menedemo philosophis deque eleganti uerecundia Aristotelis successorem diatribae suae eligentiS.
Aristoteles philosophus, annos iam sere natus duo Iet SeXaginta, corpore aegro adsectoque ac spe uitae tenui
360쪽
74 XIII. V. VI.2 fuit. unc omnis eiu Sectatorum cohors ad eum accedit, orante Ob SeeranteSque, ut ipse deligeret loci sui et magisterii SucceSSorem, quo p0S Summum eius diem proinde ut ipso uterentur ad studia doctrinarum complenda exe03lendaque, quibus ab eo inbuti suissent. Erant tunc in eius ludo boni multi, Sed praecipui duo, heophrastu et Menedemus. Ingenio hi atque doctrinis ceteros praestabant alter ex insula Lesbo fuit, Menedemus autem. Rhodo Aristoteles reSpondit, acturum SSe, quod uellent, cum id sibi foret tempestivum. Postea breui tempore cum idem illi, qui de magistro destinando petierant, praeSentes SSent, uinum ait, quod tum biberet, non esse id ex ualitudine sua, sed insalubre esse atque Sperum ac propterea quaeri debere exoticum, 6 vel Rhodium aliquod uel Lesbium. Id sibi utrumque ut curarent petiuit, Surumque eo diXit, quod sese magis iu-7.8 utSSet. unt, curant, inueniunt, adserunt. Tum Aristoteles Rhodium petit, degustat: firmum , inquit, hercle 9 uinum et iucundum'. Petit mox Lesbium seu item de-guStato: utrumque', inquit, oppido bonum, Sed ηδιων
10 ὁ Λεσβιος . Id ubi dixit, nemini sui dubium, quin lepide simul et uerecunde Successorem illa uoce ibi, non11 uinum delegisset d erat e Lesbo heophrastu S, Sua-12uitate homo insigni linguae pariter atque uitae. Itaque non diu post Aristotele uita defuncto, ad heophrastum
VI. Duid ueteres Latini dixerint, quas Graeci προσωδιας appellant;
item quod uocabulum barbarismi non usurpaverint neque Romani antiquiores neque Attici.
luas Graeci ' προσωδίας dicunt, eas ueteres d0cti tum
notas uocum , tum m0deramenta , tum accentiunculaS ,
tum 'u0culationes appellabant; quod nunc autem barbare quem loqui dicimus, id uitium sermoni non barbarum SSe, Sed rusticum et cum e uiti loquentes rustice loqui dieti-3tabant. P. Nigidius in commentariis grammati-