장음표시 사용
451쪽
Lib. III. Comm. VII. Dial. 3. Quaest. i. cap. 4. η ῖI De causa
rure cavsandi ait Ceu ti: agens enim agit proptermem quem intendit, π huius etiam gratia. furma dat usi,m materia recipit firmam Sed pineaquam prata lus es fui
non est amplius causa, ri aha cause agant ', cavsuerunt enim, sue produxerunt Hus siuos Ergo, pιod prius, nempe, piod eausa malis non si causa, nec 1menta extra, sed ri inuenta in intentione agentis. Verum hu/usmodi sint enita reprebensione vυn earet. Sane fuisse udum esse intentionale nun habet rationem optimi π vltimi, ais /ta fuit ditus peraret natura, er conditio finis. Adde, quod tunc nustum agens sima sue frustra- .retur; attingeret enim istum Podlibet agens ter cognitionem saltim mcamus ergu cum-est eis commentatoresnem duo potissme compleEti, Cr id quidem, ob cuius gratiam , cavi nominatur ,σ es illud quo movetur animus agenti : Cy Idsne quo ηυn mυueretur ager,
id est, tanditio necesario requista. Ita s. finis posiilitis produci, Cr babera; sic tamen
men te apprehems, habet ratione causae. c plane loquitur comentator Ita mei. com. is.
Forma baiari ciniuit ad extra mouet risui ,π rt e R m intelliἱ tu,siit desiderium, hoe eII, firma balnei producibilis ad extra, quae aliqua ηψra aEDone attingi pa- rorma balnesteR, mbuet ni finis, hoe eri, habet rationem causae alis , cuius interest, agens mutiere. Hi autem habet eo in intelliPtu , hoe es , quatenus ab intelli tu apprehendit tir, agit desiderium. Da , ex ese potentiab producibili ad extra, finis dicitur r ex apprehe=fune autem, a tu appetitu er haec est c onditio nec arid requasta. Sed dicet ali- Obiectio. quis: Inteonem, ri eri causia, Cr suum esse tum est retitio reatis, quae requirit extrema αἱ tu reabar suu ergo, ni eH eausa, debet esse aEtu ad extra: Cr non in potensia tantum. Adde, quod causare praesupponit esse ued priusquam res producatur,non est: Antequam evo res producatur, causae rationem jubire nun potest. Quare, finis in inis rentione tantum, causa dici non potest. Dems re dicitur. a th f. tex.ii fias ri s cau- f, habet rationem Optimi. sed antequam producatur, habet tantum ese potentiale, in quo ratio optimi iuuentra n potest: ergs, quod irrus. Dico, quodHis, re eH produ- Solutio.
cis lis ad extra, er actualiter a styrebeulus fiμffciens, ni fundet relatiouem reatem rnegatur ergo eoustequentia ; fulsi in erum habere esse potet tale,cum apprehensione aesti-ab. as eonfirmationem dico ,sesceremt, re tu ut esse eam, apprehendi tofib. l. mproduci, π productum,isus appet tis eo , num ster6Ctiuum. hoc autem nou μίη-cit formae, aut agenti, quae esse largiri nequeunt, ns fuerint in actu. I aliam ebusi mationem reβοηδεο, quod nis. Iec undum ibi Asphι sententiam, nun habet ratioηem optimi s t eausarum optima : dat enim quodammodo aliis calis litatem quam obeatis m, merito rocatur cavi eausarum ' habet ergo opimam ea alitatem; non tamen I luo e
optimum esse, nis purim produstionem. ita . quomodonust causa, er causa eaWarum, patet. Sed iterum non temere dubitabis: postquam audiui in quo conse at causatiras fui, ; restem etiam stire, in quo consistat cainlitas materiae, sermae, ais, sitrae nisi rer quomodυ istae causaest habeant adiuuieemste enim melius intelligetur,quae sit natura μὴ, er quomodo Deus fit fini cavi omnium entium. Caetervms materra accitu Qti m Hotur pro quolibet formae tam sebstantialis quam accidentalis receptiuo.quo plane disin. ra suguitur a cause est=ciente, formati ais finali ; sic plane in hoc maxime consistu ,rtf mam recipiat σ construet. Revera, materia non eR ea , quia formam producit: hoe
enim interest agentis: nes quia dat eo formabire, quia hoe Jediat ad actum: nest quia forma ordinatur ad ipsam; forma uams nobihiate,materiae antecellit. mssmis dicitur,sed quia formam recipit e stentati Adde, quὸdeὐm materiasit potentia p. a, in hoc potissmum fa potentialitas consist/t, quod huiusmodi potentiae proprie
conuenit: formam scilicet recipere er tueri. Poreb, ad huiusmodι rationem pertinet, formae latitudinem cohibere, limitare, ais restringere tuam si firma In materia rece- virnu sormae pribitu, extra materiam inueniri posset; omnem profecto perse bonem, omnempg - separatata
dum sua naturae debitum obtinui. Puta tae lat/yn- in sermo a materia separa-
452쪽
m, pus quodanis ado piandam infinitatem habere ridentur; pus nimirum nullo mat riae pondere avantur ' E contra formae, quae materiaμbiacent oneribus, premuntura' ustisti, finitae siunt er multi, Abditae laboribus. Caeterat quam in boc conse at co-fluas materiae eiusde modi natura , non ob id tamen putandum ess,materiam,ampud perseEtionis formae largiri, Me eam perficere: sed risiti amplitudinem terminare,nonfuidem iuxta Iormae, sed ipsius capacitatem: patet quom9do causalitas materiae ab Obieeli o. alijs causarum generibus distentiat, ais distinStast. Sed dices,cause eLt causare: νη-ro causere Apponit ese in aEtur materia autem eri tantum in potentia: iure ergo,causnomen perdit ergo crc. Adde, yubdforma rationaluod es anima humana non pendet materia: non est ergo eavshtas materiae, Hrtus firmasivsensandae circa elum quamMbet formam similiter se haberet. Denis firma ex sei natura eli limitata conita: non ergo eget materia limitante. Revera, causa eLi nobilior βο esseClu. Ad materia non erinob/bur composio. 7. mei. comm. igitur causa les non debet. Dico, potentialitatem ex At natura, ρotentiam, siue esse in potentia Ignificare; proinde conuenire eaugalitat/ materas esse formae receptiuam; dicit enim potentiam pasimam , Cr esse potentia solutio φ .mtamen, huc cum causalitate agenis, sue essicienta cr Itere non poteIZ; νηί qu'ds nam s Mens re dicitur 9 mei. in quantum eII in aZiu,agit, G operatur. Ad cousirmationem dico, materia sinentare formas ex ipsenti potentia edustas, tum quoadesse,tum etiam quoad aEtum informandi: animam vero intesteZtiuam, quoad aElum in formandi. Ad aham eonfirmationem, res udeo, formas creatas habere esse il-mitatum fecundum quid, nou autem simpliciter', sic enim omnes limitataesunt natu ra, uec egent lim tante. Secundum quad ergo sunt illimitatae quia si separatae essent amateria; omnem pror perfeLI 0nsgradum sex naturae conuenientem haberent. . si s 'tui clueam, leo, duplicd causam Diuenim: a Stiuam γnam ais suo sectu nobiliorem; pon-mitata. uam alteram, vemste materiam, 'o esseHu Ignobiliorem p. mei: Patet ergo in quo tast materas causa utas Porro, causalitas Iormae in hoe maAime con sit, yt faciat scilicet rem ex stere in actu; uibit enim aut bore philosopho a pDstex: ii. tum in artificia In φio eonii. alibius, tum ellam tu naturabbus, eIt aE tu insitias ecie, nisi per formam. Dare ergo esse
fiat causalitas re . facere rem esse in aZtu,quae prius erat in potentia, cositvere ro in proprias cie, ad serm*. forme causatitatem attinet: nnde er in numero causarum babetur. Musis autem causablatis formae, est artare,determinare ἄ materiae naturam, quae ante aduentum formae erat in pstentia ad harias formas demae, sub ambitu illius formae continetur,non valens aliam recipere, quamdiu subiacet istius servituti: hoc autem cuilibet conivenit materne.
Sed δces,urgii r esse rei, sue facere rem aElu esse, ad causam pertinet essicientem , h mo e um generam hominem, facit aἱ tu ris bomtuc, qui prius erat in potentia ergo ere iaci se . quod forma corb. perficit materiam coeb, quantum es perfeStibilis: nun ergo proprietas causalitats formae eri, artare materiam; alioqui νnt versaliter diceretur. In 'o erin Respondeo, ut amp c usam, dare esse, siue largiri, formam quidem firmatiter, id eristat causalitas scios, π uou ter ab tiouem; esse nams naturabterfuit a forma: essicientem rero cau- 4 im . instiue aut ista intrinsecum, haec autem principium sit extrinsecum. Ad cohs matronem dico, hanc proprietatem, firmae conuenire particulari, nempe formis inferi ribus: non autem forma coeli. quae est forma νuiuersalis, quae rirtute isse, iores continet materiales: rella proprietas materiae eo mit multarum I ceptiuae formorum Patet errari qua posita sit causulas formae Causalitas autem eis cientis in hoe cta sistis, ni eo posito, ab alijs di inguitur: remoto aulcm minime. Ad eius rem cavsali ratem Jectat, rem producere, aut secundum totam ipsius Abstantiam, aut secundum partem. sue fecundum accidens. .nhoe autem a materia Astinguitur, cuius sit reo mi ala. 'π' non dare esse, a forma, ad quam attinet formaliter esse largiri: asine, cui uonis eΠι gratia cuius e secundum tota, santiam, ri primum agens, secundum re-
453쪽
Lib. III. Com. VII. Dial. 3. Q gaest. a. cap. I. 433 De numm
ia p rim, re naturale a quo producitur format materia raro βαρροUtur iis ste 'ς inqneratione sub rati. Atad producit tantum accidens, ri uus calefaciens amam insteneratione accidentati. D/cer alipta: λιο ert eausalitas agentis, quiasilicet GD actione agit. Item, abatione denominatur. Devis,arimne poma, ponitur a ens , σω remota, removettir. Causal tas ergo eR in actione psua Sane, hae ridentur smul inodere, scilicet a ZIo agere, Uscere rem, dare esse esse Imί, causare essest,u.: ergo quod prius. Ampuus, siunt quaedam agentia, re cubarὲ ans, audiens, videns, citiorum a. sim non est aluiuud operatum , sed apsa operatio, nempἡ cribaria re, aussire, γιdere. Sotatio . Mentis er causalitatem mini'eciae rem est cere; ahoqui cuilibet conueniret a- ανψι. Dico, Mionem esse esseestum agemῶ; est enim idem realiter cum resZta: non At ego causabias agentis: ipsa nams es/ ratio iis MEti,risit causa sed rei ratio, vo-hbet eius esseCtu e t prior : non ergo esse causa illius. . sebo igitur, est necessaria venti iis tamen non primo praestat eouealitatem: scut non datur movens ne mυtv nυn dieitur tamen primo mouens propter motum, sed propter potentiam motivam. Neer Ita astrone actuali, remouetur agens fissicit enim agenti, aftionem Disie,atit esse relfure posi. bilem. Ad coxfrmationem,nego e eidem quoad modum Avificant; in eo creto enim dicunt caualitatem agentis , Mn.autem in abstrasto e actio enim signficaesumam, quae est aStio: agere Pero, habere a Simω, e babere Uscentiam Aper rem Ad a semesscere, it praecipue colitienat agent , quod rhra a Stionem aliquid produ- cit, huiusmodi est agens primum. .is agentra naturalia. Onuenit etiam agent praeterisue nitra aELOvem vibit producenti hu/usmodi est agens, aEHIone Immanenti; aE trasquidem talis aeotii ualet rer produZtae Patet ergo, quonammodo re e Stu agentiu , quorum uis es ipsa operatio, res egesta, Cr cur agens dat esse, est ipsa operatio; es enim esZtus agenιῶ. Consat erit in quo consistat ea ibraoni, materi formae, ais at e G. Praesar postac quaerere, sint tot numero, au pauci rex. Qv AEsTIONI s SECUNDAE. CAP. I
mniam quatuor enumerauimus causas earus eausalitates totidem; tan- Cam imma lx ιν m eILac ration consentisneum γνω numeri rationem inquirere de- meriis. I l ni de alia,quae huic mgotio nec essaria iudicantur. Caeterὐm duas tantumi causas antiquis uise nutas materialem βιlicet, ait esse. ientem Vinalem rero, is formalem Socratis temporibus emersit e, ars in Uum revisse, obiectionis. tbilo thus dote .rmet tex. Om: Et . de partibus animatium cap. t. Revera, eaus prima furmalis,σmalis a diuino eo derantur: materiata rero Cr movens a natura Dir. mel com 6 Antiqv autem ctim naturalia tantu cutisne, materiam er mouens perceperunt. Verum, contra tradicta sic posset aliquis argvere: EsH iens crmis. ais turmatis causa unt idem sublesto,π' dissi runt secundum modum ex a. met: eomes G io mei coni 7 Item, 2.pffcom 7o. esciens ons coincidunt in idems'ecie fi ma nero π fnis in Idem numero: non sum ergo quatuor genera cavsartim. Amphus, Iubjeἱ tum est causa accidentium re disitur 7. mei: com. q. causae ergo sunt phrees quaruον. Tenet etino quentia; sebiectum enim non si caua materiam , aut formalis acendentium,quippe,quia materia σformasent partes 1 nt stes accidentia rero nun eo ponun tir ex materra π forma. 8.met com ia. Similitersubieἱ tam non est eos essenens aec dentium,eliores enim π effia suntsue esse debeat ei Am grae . sed ubi Atim σ accidens genere obstinguuntur: ergo σc. Nes erit finis, firma nams G Dis e cidunt quare idem esset materia σformae ergo quod ni M.tiemes ciens est D
454쪽
qui prima dici non poteR causa essciens ; quia nivm Nabis motu agit: aliter inter sim Cr creaturam,relatio realis e .causa autem Ocier es principium ynde --: ereto ere. Adde quod esseCIM ρηομυmilitudine, habet ese inbue m ο ηοη praereisit in causa e ciente, quippe,tur aliquando ab ea e t necu riori Herae linuFlus: igitur causa ociens non in distinetumgem causarum essectus, nobilius es influa causa, quam infimo obtinet. Ied in materia propteri
potentiabratem,eontrario modost habet: materia ergo non eli causa reputanda. Sane, materiae non est agere, sed pati, causere autem eri agere: cavsae eryo ratio materiae mi in1' m uertiit Ad colita causalitas eadem eii cum causalitate Ocientis: non ergo di simuntur ab inuicem. Prine to adfuem Jectat, νο&ntatem mouere, risuum emam: quatenus habet rationem boni. at bonum, siuemo, rutuntatem movet ebeet de corneidunt ereto iritur causa minoressu paucioressunt quatuor. Sic ereto p et absine i cretumentari cuius obieStiones ta ressundeo: π ad primam quidem dico : caluis codicidere in idem Jecie me numero bifariam autet: posse. rno quidem modo mat rialiter Crse quidem rerum eri,quod coincidan&formaliter alio modo; Cr ita yecisee distinetuuntur. AI a Dicosubiectum esse omnium accidentium causam materialem' in qua urn autem ex qua. simi uter se causam secrentem, ais finalem proprioraim
accidentium,non quidem reati transmutatione,sed concomitantia naturali: pubie tumereo eri omnium accidentium quodammodo causa; quateuus ιn Asentat, non autem quod Omma ex principis erusidem proueniant: nam quaedam ab extrinseco remunt, id' violenter unde principiis siubie it aduersantur. Pt calor in aqua: quaedam rero perficiunt,ut lumen in aere: quaedam ex principiweciei, ri propriae passu : quaedam ex principiis indiuidui or accidentia communia Patet ergo, quonam modo Aubie tam a
4 ei dentium causa dici possit. Ad ι ciens in genere causae sualuot istius erim; eLl tamen ipsius causa in genere cavsae est Mentis: causae certe pM m- vicem sunt eausae, in diuersis causarum Pneribus. Ad confrmationem , dico,
Deum non tantῶm esse causam esscientem si ne motu, Cr transmutatione; nervmetiam eausam natem formalem,ta' exem larem, de quibus omnibus antea Amtifumus. Criterum, triplex est modus causae essiciensis: rnus quidem secundum cassam aequivoce Qu'm0do de sentem qualis erist rseitu caluris geniti; isse enim non est ira π tamen produxi ς' ς vii ' eatuitam bue modo Deus agens nequaquam nominaturi, citu cnim ipsi quam eum ipse e nationem habent,rt nostrasapientia, oua eli tui sapientiae essi Plus: Glius nero mundam causam univoce operantem: 'cuti bυmo generat hominem,er calor calorem σbuiusmodi Deo tribui non poteri; non enim inuenitur ectus aliquo creotus.qui de Deo rni uoc- praedicetur: tertius est causae analogice agentu qui qui mucon uit: ipsie profeStὸ est causa omnium rerum, a quo omne oti creatum eme fili σexemplariter dependet. Ad confirmationem dico Esse tum eiu causa, se duobus ea I moduintelli Osan. modo in quantum causa dominatur esseClui: veluti astus nostribunt in ηοιά hoc autem modo nullus esseCtus sit in causa ins mentali, quae non mouet nisi mota alio autem in quantum causa producit esseStum sibisimilem: vel rni uoce,rt- pote sic dῶm se naturale, eandem rationem,ot calor aeru es in zne calefaciente, rei secundum esse naturale tantum. Aut quando eri in easse fecundum sest nitu se simis; mibtudines artificiatorum in mente artifcs. Aut per modum cur tam in
xus Est in ea a scuti esse tuum si ibtudinessunt in instrumentis , ouorum medio messius a causis principalibu/forma desuunt.Ex his ergo patet, quod quamis aliquari, da effestus a sua causa Zecie distinguatu aliquam tamen habet cumflua causasimili-' tudinem cognationem . Ad 4. esse ius non baleant nobitas se in ca a
455쪽
Lib. III. Coni. VII. Dial. 3. Quaest. r. cap. I. 43s De nume
mente druina, quia nimirumsic habentes increatum. In propria autem natura habene verius V ;ad istorum enim heritatem, necessarium eR esie materiale: scut ad reritatem hominis,materia corporta necessaria est: principalias ergo sunt in cause principatiermus in propria natura. Ad confirmationem dico, cavsere ingenere cause esscientis, esse quidem agere in alii, autem eause generibus inon opus esse, nisi agere pro actu am- perfecto accipiatur , actus nams,hi dicitur di de amma com i aster est imper e Ius, cui competit mouera,er pati alter eR perfeStus,m tuis tribuitur agenti. μου s.Dreo, icientis esse mouere realaer, naturalite nis verὸ,intentionahter,eπobtestiue. Pa Quare viam rei ergo quomodo causarum numerus si bene disin tus. Et revera, omnis causa con- ori currit ad ora rei intrinsece rei extrinsece. intrinsece quidem, aut ri aflussifceptiua,σμ materia dicitur, aut vi aEtus informans, Cr hae modo e uenit fumar extriineee
Hro,ne ratia cuius aliquidst, σὴ modus ad me 'eΣtati releII principium rude motus M quo res eR.er haec cause nominatur e tens; motus nams incipit ab agente efffeCtiue obieStiue rero, π intentionaliter a siue is quos opponitur est cienti,non qu dem opposition urmab sid principν erm , quatenus mutus incipit a causa e=iciente, er terminatur ad alem,quae plane est cui a naturae bonum ais te festio. tam ergo Me itasi habeant, nuenit etiamsici citaris ensem essestus pusimi esse plures cau erotales,riusidemgene ,eiusdems oratius: Ttales inquam, quarum quaelibet cit adfectum producendum, eiusdemgeneris, ripote omne o ales vel mititer erudemori ima immediatae,cπnonsubsediuatae: visi 'homo. Dico, quod quamuis eiusdem editus posit ut esse multa cause non tamen totalesciti emgene , Cr ordinis d. 'mquι a uulta istarum esserius penderet eausarum, esentialiter quod phin Elo sis 'sem quandoquidem ad determinatam esset tusspestet naturam, ut ei iuraliter CT t ersea propria causi dependeat Gusiquentia patet; nam esse lus non dependet ab una illarum; via potest se siue in ues ab altera fimbremigitur a uulti, quod pro imp sim bili bibetur. Iterum aliquis arguet si idem egestus possit esse, idem numero a diuersis fagensibus ad quod phil Ophus respondet Lmet rex ia.docens, diuersitatem esseCluihumateriae proximae, is proprjagentis diuersitate manare. Ita ,distinSta agentia eun- Ρdem numero esseClum producere uequeuuri, uidem cum baseaut distiuStas aEtiones, ad di ιαξtis terminos naturalite producendos, feruntur qui planesunt diues aEHιο- num esseZtus. Hae autem intestigenda sunt de agentibus p erse non partiatibus nessu oriundis. Etenim sicut calidum eli a calido; ita plane, hoe calidum, est ab huc calido praecite: er hic homo ab hoc homine praeesse, alioqui inter eausam es entem, Crs umproprium e Plum,non set ordo perse,cπ naturaissed potius a casu nee causae dete
minatae, set determinatus essestus : sed iudi eremese haberet ad quodlibet agor. sitis i sermo fuerit de Ceute per accidens se plane idem efClus numero a pluribus . Ventibus poteri produci: idem namst leo a Platone interfeῆtus, a Mcrate interfici to- : '
teriais di φο tio,eademst ressestu cuiuscunm agentis, cuius Hrtute generatur forma cadaueris. Nun ergo est imp ibile,eandem formam cadaueris a diuersi cauo totalι- Ius per accidens produm, nam bui modi non proprie agunt sed remouent ea, quilu a- Elio praepedietatur impedimenta. Sed dicet aliqtar Idem homo numero potεyl use hu- Obiectiue a confestatione praefinis horae,er hinc ad η' annoram mIRa,ab eademmet cunsteia Iatione ectintam inronomos,rt dscit Plato in Timaeo. sed haec eadem praesim ὐ horae
constestatis non redibit eadem numero', quia sciticet idem numero motus redire non potiat. cum hae mmero distinguantur, π ab eisidem idem numeru esses in prMiemat: C
tur idem essedius potes es a cauo persie simul, er numera di sis. Huic acceti f. siredidim mus potes esse ab ess cientibusJecie diuersis,Npote a simine, cz a putrida . .
456쪽
De nume- 36 Pymander Mercuri j
'' eui tresiones adhibeantur,quorum quilibemussest adgnu produ monem. Igmetu ex bum modi materia producendus,non magis ab dio, quam ab altero igne producetura alpita a tribus generabitur,quodsi n&n producatur aliquod certe absiurdum sequi ne eqse est, nempe agente naturali debite approximato, ex materia debite dis stis,actio-3. nem vibilominus non sequi: ergo quod prius. Item,idem l ,σ ab hac, er ab alia αἱ extingui potest ergo σ abboc,tar ab alio agente generari. Tenet co sequentia; non enim maior bla, quam ibi ratio se ridetur: ergo Cre. Adde: Ῥὸds idem individuum ab bretantum, Cr non ab alio agente producimr', eset profesto inter indiuidua eiusdems'eciei ordo sentialis, quod elissum , quia in ilia eri trocesses in ionitum, in hoc autem suco. minime:ergo Cre. Ad haec rebondeo,qubd quamuis illa opimo sitfalsa σ haeretica, π a
. vera phil*pbia alienissima; non eR tamen vera, νψrum concludat intentum. Etenim istasellarum reuolutio nunquam rediret eademsed illi simillima. Ad confirmationem dico, boe contingere in animalibus imperse Iis, de quorum natura postea dicemus. . Ua. Dico, ex ista materia ignem generari non posset, in causa autem est,quia dareturustus, sine propriae causae dependentia quod certe contradistionem impheat. Ad s. Negatur consequentia,π ad probationem dico, maiorem bla quam ibi ese rationem; nam rem ciescere, pluribus poteIt modis contingereseri vero mico tantum. Huic accedit, quod si omnes eausae eorruptiuae, enigenerativae: leo ergo posiet ab igne νel aqua generari: quandoquidem σ ab eisdem positi corrumpi. Ad con matronem dico,inter indiuidua, causalitatis, non autem essentndem se ordinem; ita enim unum eli ab alio ni vis ab iruti esse non posit. Porro cause essentiales subordinatae,ad diuersiis pertinent naturas: σνna erifrmubter persestior altera. Ex quo liquet, quumodo tuter individua,buissim di ordo sentiatu iuueniri non positi. Quomodo ego huiusmodasit numerus causerum, o quomodo τnius essedius y int se plures cavsae per accidens, non auto tot res , Crpersee, breuiter , succincte, dubitare, ex modare tentani. CAP. II.
Si causa es in actu, S lecti ilium
Nerius disti convenit LHriae, non ignorare quod a philusi'ο dimi est mei: eom: 3.Si causa in anu est π essectus in astu ut quod pra-seSto ita intelligendum es eo modo,quo causa eri causans in aClu,Cr es Ctus iliter es causatus m actu: ais kountsmul,σ non sunt. Quaedam enim causa alicuius esseHus est inseri, tum in senti, tum etiam in ci
seruando: siesbi illuminat aerem,sium. simul σ non sunt. Quaedam autem caua flumeti tu feri: neluis habet aedificator ad doma Et tuli sensus philose 'bi talis es: hie ridficator aedificat hanc domum haec ergo domus aediscatur mili quos modo se bibet
ne atiue, quoad esse aurem,minime non enim sequitur: Mercurius erigenitor tyr euPh ' ' E- iiij nee e eo eno; ρbteri nams feri,nisi genitor ,genito non exis repeπὸ - - μφ' istis iis Essed livam construatiuam causam non cadit ipsa eniis rem' ta ἀπ esseCtum quos remotum iri, necesse est similem quo' modum inferiora ad caelum habere ridentur: namsi motus coeli cessaret Omnu pres generationis, corruptis niss ordo dissolueretur. Ita ,eo modo quo est causa,eodem modo ponitur eseClus: Et
nim se causa est potens causare; Cressectus simihi r potens causa ri. Eis Oisa misia tu, quoad eri ad esse, net ad conseruari; eZlus etiam consimilite e habebit similiter remota causa, remouetur esseZtus ,eo plane modo,quost habet causa ad esseClum. Hae si bene infestigantur,obie tiones prosus Omnes facilest uinistri Posset namst ali-
457쪽
Lib. III. Com:VIL Dial .a. Quaest. a. cap. 2. 37 De causa
ral tersium essedium praecedit: non potest ergo uco' non esie cumsuo essed tu, siue causato simul enim causalitasta prioritas opponuntur. Adde, quὸdspo causea in Mactu,necessimo quos ponitur esseCius in astu omnia igitur ex necesiitate ierent, quod visi um , nulla enim es t produnio contingens Cr ex consequent , omne productum esset necessanum Fraterea, in caleficit lignum,ntgeneret ignem: ex alua autemsk- perinfusone extinguitur,ars ita non generat ignem, sic erit cause tu a Jur essectu in Etu,nequaquam existente. phus, citum in aEIHeIt eauseficientiae in actu ed huius modi scitum poteriesi inescientia tu ablu; non enim ascientia dependet: aliter res retur adsiιbile relatione real quia certe multis non probatur: ergo Crc. Adde, quod in principio motus, cessaret motus , essectu enim existente in afta,cessat motus: in principio nams motus,cans mouens eR in aHws ergo in principio similiter esset esseStus; motus riis deficeret quod plane adsesum patet esse sayum ergo quod prim amplius,
Dem e emper causa in auu igitur mundus ab aeterno est in actu id necessariodati
non admittite nec etiam reSta ratio phil phandi: non ergo semper causam in astu, effeε similiter in situ consequitur. Adde , quod causa in potentia simul en cum esse diu tu potentia; orrelatina sint enim,atis ita mulsiunt, σ non fiunt , CT tamen non uritis adtu. R Jondeo,cati fam duplicitersumi, vetquoad relationem, ersesmul eH cum βψlutio. fio essedlu;pater erum σμbM sunt fimul quoad denominatibnem : quoad vero ad entitatem, us praecedit alterum. Ad 2. Dico, posita causa in actu, necusario poni MHum in ariu inferi siue infaHo se, nece, late rit coinquentiae , non construento: proinde non sequitur,rt omne feri,ne factum essest absilute necessarium; etenim ne-
cessitas consiquentiae non infert nec itatem consequentu. . Ad confirmationem re 'Onde quod luet tis Am nonsi infacto Via ,eil tamen inferi: in si idem eneratio,
guatenus ad 1guem generandum,ordinatur, uis generatio dici pote=t, modo eneratio pro alteratione praecedenti intestigatur. Valet ergo haec consequentia: causa est in acturigitur essectus militer est in actu , quoad eri,ne actum esse ;si licit enim alteram partem huius disiuncti se γeram. - situm in adfu, lentia secundum denomia 3 natione mi simul, rnum sine altera esse non poteR: quoad vero ad rem, quae eΠfua,bene potvi esse in actusne actualiscientia. Ad eonfirmationem, negatur consiquentiar er adprobationem dico, illud infestigendum esse de esseHu completo, nou autem de essectu qui existit inferi: non en autem idem, essectum se in mutato esse, Crin mutari Argumentum ergo procedit exfalso puppψω. AI q. Deus est agens per Α--e ectum Cr Foliuntatem: proinde produxit omnia quando isti placuit: quum ad extra non agat ex nec itate. Cum ergo haec ita se habeant; non temere aliquis dubitabit s ullomodo
causae sint sibi inuicem causa: dicet id minime eri posse ; alioqui idem reffectu eius causae sint sibidem esset caua,ta Qectus , quod eH absiurdum, ne dicam impossibile; eausi enim ennior esseHufd tunc idem resfectu eiusdem set prius er pserius. Tenet consequen-
D finis nama mouet agensem,eπ est ejectM Ventis. Amplius, tunc omnino conce- obiectio. denda set demonstratio circulata, quod philosopho non placet. Tenet consequentia es
sciens enim permem demoufrari posset,quatenu si eH causa ficientis: Cr ricisim 6ficiens eΠ cassonis. Denisadem esset causa sitiesus: Eteni nis eR ca se agentis, orsus causatur in se ab agense: fita ergo causet seipsum alucquid enim M causa cases in causa causati a causa. sed hoc eR imposibile: ergo σα Dico , idem se causam, Solatio. er essectum sed non in eodem causae genere sta nama vi causa agentis, remalis, σὐ eiusdem essectus, ni causae prodiastiuae e ectus. Sis etiam idem, ressectu eiusdem, Quoni lo taes prim er posterius, non tamen eodem modo,nec eadem ratione: desderio namst ais ms est prior metione, ni es prior agente; agens enim prius intendit, er desideraonem, quam Ii i a agat:
458쪽
De causa 438 Pymander Mercurii
mittit demonstat em circvtirem in eodemgenere, de qua hic non est loquendum,c.m bitiusmodi causarum osensio, in diuerso genere est fat.m eonfirmationem, garur consiquentia; eri erum in diuerso genere nam et ni, si eos agentis, Cr ricissima reni sit causas 3 ,non ed tamen in eodem genere casse. Patet ergo quonam modo caserint, elu, ut causessi ita breuiter erucidatis,ad ea elucidanda nobis sit redeun-sa causarum. dum quae causefinali deesse ridentur: Cr in primis ostendere quomodo fiuist causa eiusarum. Audiuimus nams a sapienti mo Mercurio,Deum es nem,quem consat esse . eausam eauserum;veraepretiumserit id apertius enucleare. Caeterum, em se ea sim causarum, patet satis: Id etum eri ea a causarum, quod in omnibM sit causalitatis eassa fouis eH bulusimo , nam Umiens hi quantum agit,est eausa: agit νοὸ,quate niis a me mouetur: is ergo eri causa causae. Porro, essciens est causa causalitatis ma- ' reriata formae: igituro is es causeausarum. Demonsrationes praeterea,tum in natu- ratibus,tum etiam in artificialibus, σ moralibus siumuntur a fine: in bis, in quibus aliquid agitur propter em. Sane, Intentio ea ae priἡAae proprie fini eonuenit; ideo isti
prius quam caeteris causis competit eausare, eiuris causalitas, aliarum omnium praeceduh ea ahtatem causiarum. Materia est propinquior ,sue prima ad rem causatam, quam exterae causae, propinquitate: est ιciens vero,quoad ipsum se: quantum autem ad rati nem princi py mouendi, forma sed sinis intentisne CT proprietate cassandi. hoc modosia, prima dicitur causa; quia primo ei conuenit adius causandi. Si autem considerentur causaesecundum propinquitatis rationem se cerae,materiaerit prior, deinde firma, pos Diuer uetor. mbdum essiciens, postremὸ ipsi nis: in naturalibus enim res causantur per motum,co c-u rum. euius materia est Iῖbied tum forma rerὸ,quia complet perficiti materiam, terminatur ad ipsam intrisce. essciens autem adducit materiam ad formam propterfuem quod
. se huiusmodi causarum ordo ad esse referatur sic absis dubio prior dicetur eausa em
ens,cui prius competit se extra animam: deinde materia forma,ermis. iasis respciat rationem principν mouendi, tuncforma erit causarum prima: principium nums r nos mouendi a formissumitum deinde cliciens μὴ er materia. quia Hro inter omnes
huiusmodi aftiones,lutentio actusέ operandi principatum obtinet; bac de causea is di- ob ectiones. citur causa causarum. Sed dicet aliquis: quodβl am es in potentia, lici non potes eam se causarum,sed id potius, quo emper est in aStu. stomis. quatenus eris A, eIUemper in potentia: agens rero semper in astu: situr illi potius conuenit huiusmodi nomen,
α. γt causa causarum nominetur. Adde, quod si causetur ab agenter non est ergo causeatusarum; implicat enim contradiStr0nem. μαecedens patet; forma enim domus, quae
3- eri ipsius domusfinis,ab agente producitur,nempe a domiscante Amphin, prima ea a . feri cisus causarum. sed rassi eri causa essiciens: ergo suod prius. Iterum ,s ad causam pertinet largiri esse rebus, quae ex ramis causes confisunt: igitur finis eos Oufartim dici non potest. Tenet consequentia; si quidem a causes profuit inrisita, pr cipue a forma. ergo Erc. Sanes a forma res accipit Jeciem forma ergo eri causa causarum,non autem nis,quia ubflautiam rei non pertinet, eum sit quid extraneum, σ3. extrinsecum. Praeterea, nis non est causi; quia non habet principi' rationem sed termis ni potius, ut dicitur s mei com. I. TermInus autem er principium opponuntur. Quaeres μὴ non eR eausa multὸ ergo mitas erit eausa causearum. Adde, quod nos ea haut certe quatenus habet se extra animam, quod profecto sim non eo erit; se enim xlij mi, σ non principὐ rationem bileret: aut quatenus habet se in intentione agemtissed hoe quos non eri admittendum; Huidem ntillam ens secundum rationem tin- thm, alicuius essectus realis,causa potesse realis causa nam uo esseHupraef.ntiop abluit, es,ais nobilior. D ergo non es ccuse, ne dicam causa causarum. Dico ad primo μὰ dia suis quantum ad escit is potentia habe 4 rationem γltimi: suoad rerὸ es in m rei
459쪽
Lib.III. Com. VII. Dial.3. Quaest. r. cap. r. 439 De ordine
mne agentu, m et 'sim agens ad operandum ais sta dicitur,o sit causa ea a M. . a. simis consideretur quoad , crod habet;se abis dubio causetur abigente '' est Hium ars quatenm habet ese in Gluntate agemis, hoc modo,non causetur ab agenεα ad s. argumentum illud de Deo loquitur, qui est Ommum es ciens at nis; ideo ' Inon scit ad propositum. Ad 4. Ex dictis patet ultiminis enim dicitur causa cavμ-
o ratioue actus mouendi,non autem propinquitatis relesse. Adimis, qualem es Diu executione positus, γltimi ais terminr,nun autem p ct 'suscipit ratronem. ars ita causa nequaruam dici potes. At reia, quatenus habet esse in intentione agentis, cause. numeu meretur possidere. Ad confirmationem Zco, finem non habere rationem eausae
exsto esse, quοὰρυῖidet in intentioue agentis sed etiam ex resectu, quem habet ad 6 extra animasicut paulo ante dax/mus fui: si mis ergo est causa causerum. Sane, tau citHil: a. phys tribus quasi rationibus ostendit finem causam dici posse: tum quia eri te
minus motus Cr operationis: tum quia est principium in rutentione agentis: Tertio, quia perse sit appetibilis: ob cuius gratiam, bonum appetiatur; bonum enim eri, quodU- petunt omnia. Porro, mouere cunuemifur, metaphorace tantum: troprie autem cr effiatiue,es .Him ipsius es cientis Revera. mouerer utentionaliter ue metaphorice, mouere obiestiue, per modum cilicet,amata er desideratisicut Lcatur iaanet. rex. come3s hoc autem modo non mouet eficiens.Patet ergo quomoὸonis sit causa. Caeterhm,non uorare oportet,esse duplice nem alterum quidem qui roratu nis operis , nempe Duplcie finis. ipsa ormam alterum nerὸ,qui nominatur finis operantis; compositio namgi rerum, rugibus formis domus consilit. s operis appellatur: militas reia, qua inde prouenit a genti,erisius operantis. Quoniam autem finis operis, adfluem operantis reducitur; Mede eausa ex parte operantis sns a tionis cossiderandus iat: propterea re tisi me Deuιν caturmo;quia omnia propter ipsum fecit at simus. -
Omne agens agis propter finem. r. ff. a texe
Ioniam hactenus audiuimus, quod Deus sit omnium fasit audiuimm praeterea quaenam hi natura finis, er qua ratione ab aliis causarum diastinguatur generibus huic certe θeculatiori necessarium esse putaui scire, quoad bumano conceditur anten tui, an se Deus ominum f-, sturi sese magat propter finem: Si enim omne agens, agit propter fem, Dem au- iis agit pro rem cum sit primum er perfeCLynmum agens: agit ergo proptermem sed μὴ est eο- pter finGn. rum, quae non habentur, Cr perfeΣtior Dis, quae Iuni adfinem, Deo autem persemus ery nihil, eis deeR nihil: quomodo ergo agit proptermem' Dico, agere proptermem, 'Doriam esse intelligendum: vel propter desdenum snis, Cr sic Deo minume conuenit desiderium nam a es eorum quae non habentur: Deus autem eri seipso diues, Cr bonorum nosyrstrum non eget: vel propter amorem Hs: porro, amor rerum est earum, quae habentur, boc autem modo, Deo agere competit; agit enim propter amoremmis id est, bonitatis fiae, evius gratia omniasunt eondita. hane i nitam, infinite diligit, haec euommum is, primus, π eommunis, Miusgratia ruit omnia. Revera, duplex eis rerum Duplex finis. sis: nitimus filiore sue eommunis , eris est Deus benedγms: er promu, qui plane in propria rei operatio ; eodem enim ordine res referuntur in finem, quo a principio procedunt; stria nimirum aliquem in finem, quodlibet agens suu ordinat aissonit Clum :proinde secundum agentium ordinem, σ ordosmum dig natur. Porro, ru r a
460쪽
aba plurima,'propria continentur. Ex quo patet νnum se omnium finem, pici est omnium principium. Iste autem finis, habet rationem fummi er ritimi bum: bonum Duplex ordo. autem in rebus, ex duphei constat ordine, autbore philosopho,ta. tex: comm: qq. Mνnus quidem est rerum adinvicem eo exum babentium: alter vero ad principem mundi, Cr patrem. Alicuius nams totius forma, quae per quandam partium Pnrouem, seu ordinationem rnumscit, itfius profeSto ordo nucupatur. Das,rniues totius natura, non fiam siuarum babet p/rtium nexum,rmonemέ adinvicem; sid etiam extriuscum bonum, ad quod totius naturae ordo dirigitur. Illud autem bonum separatum, mprincipium mouens: ex quo, veluti ex bono, π me appetibili, dependet coelum, Cr -- mnia eἴmu tura. Cert., quorum eri ynus is, in ordine suis ,stu ad illum snem communicent , ne-nicant cuni cesse eII;hoc enim facit pro bono γniues,rt in istius partibus,st unum bonu separatu, ad quod,reluti ad suum nitimu nem Oedo rviues dirigitur. Exercitus sanἡ bonum, est militum tuter sie pacificus conuidius, iustitiae administatis: optimcim autem 1stius, eri ducis authoritas, cur militibus es omni bis obtemperandum. Quare, quemadmodum se habet exercum ad ducem; ita piaue, rniuersiim ad resum Deum, quι est omnium redior, pastor, ersnis nitimus. ProfeSto, quemadmodum alius erisnis, cuius gratra, natura pollicem fecit: alius etiam mamus, ahorum membrorum .denis aliin,ad quem habendum, totum hominem f)rmauit; ita, abis dubio, alius Ams rnim hominis, alius δε-
mih alius ciuitatis,CT alius regni. Nemo rero exsinet,proprii cuiusp cortus hominis,
regni, certum esse Anem, nullum vero totivi. Nam si in uulti humanae ritae partibus, cerim ordo conssicitur; in bono riuues, quomodo se poterat ordinis consili quamobrem, necesse est, certum se humani generis finem, eum quadam tu a tione cost Homo finis σμperiora pro riribita imitatur, Cr inferiora ditigenter gubernat. Materia ananialium. siquidem est propter formam 2. MD si lex: comm: 61. Et elementa propter mixta, i sunt propter regetabilia: Cr illa propter animalia, in quibus riget magis ordo, a. ph stex: comm in Ammalia vero propter bominem, a. de anima cumme Ia. Omplementum siquidem animalium, Crfns eorum, qui intendebatur in generatione ammalium,
eri homo, ad quem cum natura perueni siet, stetit, quippe, quae potitast, qVod tantopere quaerebat; nempe virtutem intelligibilem. Aratoteles autem a. de anima tex conu3 .ait quod cui intellis tus, gratia butu facit; eodem modo, Cr natura: in animalitus, est anima, cuius gratiaμnt animaba, Cr corpora phasica homines Hrὸ, dei gratia or
Mundus est ali sunt. Itas, uniuersum eri lina amiliae bene dissu tae; tu qua graduum diuersitas scut semitu naum reditorem reducitur r hi, quia patri propinquisiimi sunt, bono ordinis m ,
participant quam ferui. Duera, rnaquaes res, fecundum adtionem i debitam, dis naturalem, ad commune bonum ordinatur. Qui ergo ab hac naturali, debita aEtione nunquam recedunt, reluti sunt intestigentiae,seu angst; ν profesto bono ortis optime Duo gradus potiuntur: non sic autem, qui continuae murationi salacent. Porro, graduum inaequat ras, quae in rebus conssicitur, ad xviues pulchritudinem facit, hoc enim modo, omis propemodum bonitatis gradus in rerum conditione Venditur. Ex quibus ruus, in his, qui a bono ordinis nunquam desciunt, clarasime ostenditur: alter vero in his, qui huius ordinis legem frequenter riolant , erranti boni des tum patiuntur. Etenim Deus, ernatura totius bono consulunt; quia totii metiua eii, ata perfeZtius; ad cuius sine pers Stionem facit si aliqua contineat,quae a bono ordiris saepius recedunt: Proviὸetiae namst rese movisio eat: q. de diuinis nominibus, non est, naturam des ere, sed Iabiare Praeterea, Deus est adeo omnipotens, Cr bonus, γt dicit Auge hi Enc ridion, quod ex massi iacit bona. Patet ergo, quomodo quidam desciunt ab νltimo fine: quidam rero, ab illius ordine nunquam recedunt. Vnumquods igitur Mens agit propter suem, Cragens quidem aeternum, propter em amatum: agens pero temporale, prolieonem δε-