장음표시 사용
111쪽
L1BER V. os . alitur.Idem enim ellectus est,quando nes coloArem sine magnitudine, neq; magnitudinem rura fine colore uidere liceat. Ut autem obiectorarum suorum, ita Cr communium priuationem
sensim percipit unusiquit; casu utit, η accidentia. id est per Sunt er aba, qxae quoniam ulteni sunt bensus ob is accidenS. tecta,casu quodam cognosici ab ullo sensiti possunt: ut quum visostatim lacte,dulcedinem inesse iudiacamus, aegre tus,non usus est proprium.Sed σsubstantiam quoq; - casum, cr uelutipersequo ca*,vel iam qsandam sensu cognosiimus. Quae omnia pe por casum regrina atque aliena nkucupari rure polyunt IDe internis animae uiribus, ac piimum de sensu comita uni. ar.
dilatinus in animae uiritat, quae interna nuncupantur: nunc de internis agendum eZanumitaque sensilium particularium diffrenatus nullo sensu externo cognoscere ualeamus: necessarium est, ut eam nobis inesse virtutem fateamur, qua siensitam omnium per sensius ina .
ternuntios receptorum iudicium habeatur. Ea
est a philosophis sensius commvis appellata. Is quum colores dijudicat , id quum usus est qui/damil aum ueros ras, audolus,pariteri in reliaqμου. Mare euenit, ut quum siquidem sit omnia bus,eodem siensiu fieri dicamus,ut er videamus,σ
112쪽
ιoo NAT ICIENTI Agis ut centrum in circulo, in cerebri parte priors collocatus, quo,ut ad centrum line ita sensa omu
Sensus seipsos minime sentiunt. Vt autem uises uidere se minime percipit: ita ne sensius ille communis se scit percipere. Nihil
enim praeter mentem , suam intelligit mutatione. Qis ire fessus quidem particulares,ab obiectis terioribus immutantur: Sensius uero communis 4 sensibustunc quum sunt immutat. Hanc uerbpetisus communis mutationem uirtus alia, qua imaginamur, percipit. Rursus imaginationis immuta, tionem,qua extimamus,uirtus intelligit. Eius noro immutationem qua extimamus, aut mens, aut rusus ea uirtus deprehendit , Pa imaginamur,
ne in ita procesosit. Differentia inter comunem & pa
ticulares sensus. Di ere autem sensus communis a particula quod particularis quidem obiecta aliena minime per sese cognoscit, communis uero per sese. Itent sensus particularis extemplo, er absq; mora ob
tectum agnosti nulla egens ope aliena: commu
nis vero per sensim particulares intea ratem eadem est omnino similitudo in sen*,π instrumento:tametsi purior in sensu, utq; a materia expediitio quam in instrumeto. In sensu uero communi
113쪽
LIBER V. vo particulari non eadem. Immutatio Ruidem sensus particularis,obiectum est communis fiensius. Is non in corde,sed ut diximus in cerebro, sicut etesiae uirtutes interae, quemadmodum Plato sienost,collocatus est. Ligantur enim tu quiete sensus,
quo tempore π cor calet maxime, Crstiritibus scatet. cerebrum contra friget, π torpet : quacu se efficit,ut enses sint praepediti. Quamuis autem cor fit in animalibus principale, quxin sensis
luctus in eo sit uegetior, er appetitionem inpriαm is inde assequamuri cerebrum tamen est nobilisus longe atq; praestantius,quum tot sit uirtutibus insignitum, ais refertum. Si qua uero animalia praeciso etiam capite sientiunt, imper*cte id agis turrines ex eo sequi potest, uisensus communis
non sit in capite collocandus. . ι'
ac semno.Quoniam uero necesse est aliquam esse uiri rem,quae retineat eas species,quas sensius commimnis minime retine imaginationem ese dixerunt,iquae eo munere fungeretur:quis non tantu sy cirisimplices praeseruaret, uerum etiam compsi
care atq; componeret, ut aureum molen tragelaphii, atq; similia, fingeremus. somnioru quos phantasmata ex hac uirtute profici cuntur. somnus uero fit tum ex fatigatione,quumstsos spiritvi ad interna fugiendo externorum ob G x lectu
114쪽
lectu priuantur: tum ex curarum multitudis quum cerebrum ex ea agitatione calefactum euaporandosensus obligat. Quod β minimum culariscat, arescisue, insomnes reddit animates. Q num cibus ιtem concoquendM est, externaopera cessent oportet, ut calor omnis ad interna conuerratatur. crapularum quos ea vis est, ut obstrussissensilium instrumentorum meatibus ex abundantia humectationis,opere uo sensus 'audent. Somniorum uero quinq; fiunt steries, oracu lum,uisio omnium, ii somnium, phantasima: sub quo ephialtes, Cr quaedam ulla uulgo terribilia . constituuntur. haec intelligere quiuis potest, qui parum in uteris sit progresus. Utitas insomnis aliquid uideamus,necesse est ut steries quae in imaginatione retinentur, aut a memoria reuocatur, 't paulμm appareant, uis et patitum residerat . causae dor cam iniendi. Nam ebrijstatim cubatum euntes,nihil uident in somno:σ pueri ex uehementi humiditate crcrebra pastione, somni' carent. Quanquam non sum nescius plerosis contra sensisse, quum pueros uiderent ιuctum insomnis imitari Ego uero cum puer essem, haud memini an somniarem. Est autem soluta in somnis, maxime libera imaginandi uis: quum n ibit a cogitatione sensuum pQ externorum actione,ab opere suo abducatur. Sensus uero communis facile in somno steries a meo moria mutuat r, quam ad receptandas rerum
115쪽
LIBER V. 1o externarum imagines aspueuerunt. Glium uero similitudines in somnis ratione aliqua deprehenm
tantur ,ueluti quum argumentumur rataecinam
murs non est . altus soporis, aut peculiari doro mitiori.
Est cr alia,quae uirtus dicitur extimand mea dio capitis collocata,quae ex ijs quae sentiuntur,ea dicit quaesientire nequeunt:quultabunt,odium,as mori uoluptas, Cr milia. Ouis enim lupum vi dens, extimat generis inimicitias, unde fugienodum esse arbitratur. Sed ne earum rerum quas
semel sciuimus,desiderari praesentia posset documquendam extremum in capite assequuti fumus tiqua rerum extimatione conceptarum libes, uelut thesaurus in abscondito struaretur. Quemα admodum autem eas imagines, quassensius comomunis recipit, uirtus retinet imaginandi: ita eustecies quaε extimatio elicit, memoria praeferauat. Veram quia nos a caeteris animantibus mulatum disterimus ,soli pos mus earum rerum rem cordari, quarum ligies a memoria lapse abo, leuerunt. Est enim opus ratione ad ea recognoscenda, quae fumuε obliti. Non autem quicunque inultu meminerit, facile semper recordatur. Sed pro cutisque natura , uariae quoque uir tates attribuuntur. siccum enim, quia multum
116쪽
ο4 NAT SCIENTIAE imbibere solet er retinere: idcirco quae sicca fiunt
complexione,melius meminerunt Quia uero callidiore natura uti facilius recordantur,quum caratore agillimo cuncta perscrutentur. Memores aulnm, rem pueri,quanquam humectifunt,idcirco quonium in unum rem illam tantum incumbunt. ad diacendum autem est idoneus is,qui humecto sit corpore: imprimitur enim cedenti materia anima sine ullo labore. Senes uero idcirco aut fucile obliuiscuntur,aut aegre recordantur,quia humoris coapia praepediuntur.
De uirtutum praedictarum: praestantia. 26. . Hae uirtutes sunt deprehendendi interiores, quarum alia est minus praestans,dlia magis praeustans. Num memoria quum alienarum rerum sit conservatrix, pedissequa est, famulatur uirtutis bus reliquis. Extimatio uero imaginatione nobi lior est,utpote magis ad intelligendi uim crpotestatem accedens. Imaginatio quoq fensium comuim gin tio munem excedit. Ea duplex est:pescta ut equi,bo duplex. vis,er huiuscemodi:er imperfecta, ut apium ormicarum. Prima est in capite constituta, fecunda uero per totum d pergitur corpu3,perinde ac tactus. Formicae uero cr apes quae faciunt,inclinatu faciunt naturali. De uirtute mouendi. 27. Nunc
117쪽
LIBER V. ros Nunc est explicanda ea pars, in qua uirtutes 'mouendi tractabuntur. Diuisiimus enim omnem
animalium sensu uiuentium potestatem, in deprehendendi mouendis facultatem. Molleturitas dupliciter animul: aut re hirundo, qui naturalis est motus, inest 3 ijs omnibus quae calore nimio premutur: num animalibus imperstctis inesse nopotest ea uirtus, quum ex temperatione natura nulla indigeant refrigeratione) aut appetitionc earum reru quus deprehendimus uel mimando vel imaginando,unde defugiendum sit,uespersim quendum. cuius maxime motus principali instrumentum cor esse creditur,quum hinc ad 'poti se conmum, ut appetitione siensibilium animalia moueaantur.Sed ut ubtilius perscrutantes statuunt,apa petitio in duas diuisa uirtutes est,irascibilem, concupistibilemq;. cupiscentia est circa ea quae alit delebant,aut delectare uidetur. hac desideramus, gaudemG, utamur, amamus, diligimus er qua his contraria fiunt,abominamur,tristimur, doleamus,odimus Irascetia vero circa ea uersum qua
ardua er deicilia sunt. Dupliciter autem uisci
ad ea solemus. nam aut imbecillitate deterremur, aut robore incitamur. Robore vero incitamur,
quum aut ambitiosi fumus , t magna teruntes,
aut superbi,aut cupidi dominationis, aut omnino . contemptores: pae omnia fucimus,ut potentiamucquiramim. Sed er glis modo robore impedio: G s muri
118쪽
- NAT SCIENTIAE isti . ui ho, ipsos ab dduersis destndamRAE V pqt
quum audemus,irascimur,insurgimu s, ais exoc descimusambecillitate uero deterremur,utpote quum aut bonum fugimus, aut malum. Bonum Romus,quum aut desterumuss,aut humiles abieructis fumus,aut reuerentisime semper erga quemlibet nos gerimus. Quum rursus mala aduersas declinam , aut poenitentiam agimus, aut timem
lanimos esse nos indicet. De assecstionibus. 23. Afectiones uero, appetitioness, fere idem' imetiree sunt,sola enim deerunt . cognitione. Est numstedit,uehemens appetitio: Appetitio uero gemnus est lectionis.
Sed quaeri solet,quur quatuor potifimum asesectiones numerentur: Timor,' es,gaudium,do
lori sed scire licet, quum bonum ecundams rem instare deprehendimus,statim stes orituri.quu siero iam adsit ea res, gaudium. Quodsi malum ex pectamus, timor insequitur: si uero iam praesens sit,angimur dis tristamur.Non siolum aute perinsim animantes,quae nocent, evitant,er quae prosunt,persequuntur:uerum et fruticibus quos in αest quaedam uis, fugae er inclinationi simillima, viqiissiuae faciat nutricationi, attrahere posent: quae uero officiant,relinquere atq; deserere. Quare ut animalia gustum, ita planta sustus loco uire tutem
119쪽
utem quandam . digerendi nanci cuntur, neq; Φ eone Himentum cupiunt ullum, priusquam coctum sit quendit ante radices, quae illis pro ore fiunt, ut Theoa fphrastus ait er Aristotcles. Qua causa nullo venire indigeant est necesse, in quo indigesta alimoahia Iocaretur. Animantes quos saxatιles uentre habere non uidentur, quum tamen simile aliquid ais coueniens illis sit, in quo citatis recepta concoqMatur. Qitare Cr haec quos animata, licet imperficta, er concupiscunt aliquo pacto, Cr iras
scuntur. Tametsi imperstae singulum but ais,pta.habent enim gustum, quo convenientius gauden ex tristantur aduersis. id ex eorum constriactione,quum doleant, er dilatatione, quum deleactentur, apparet. Gustus uero in iis est quodammodo impersectus, quippe qui toto corpore siu vin opus exerceat: f Husa uero tametsi gVtμm ε insis in lingua habeant colloeatum,uiueres videantur capite mutilato, quemadmodum Cr anguidae: notamen animalia dicenda fiunt,quum gusta tunc careant,er diu nequeunt uiuere. Hucusis de appeti
tione dictum sicque formam sensebilem siqui,no
diuisum facere genius animalium uidetur.
Quatuor aliae potestates, quae ex di cliis appetendi uiri bus
Ex ijs autem appetendi uirtutibus, quatuor alia
120쪽
os NAT. S cIENTIAE aliae potestates innountur, quibus ad ea quae Qpetuntur, moveri posenius, er ad existentia colpessenda progredi. Fundamenta autem in uniuersum huiuscemodi potestatum in extrema cerebri parte consistunt, a qua nerui per membra omnia Notio. diffunduntur. Primit aute uirtus est, qua σmenrbra contra mus, Cr extendimus : indis uirtus progreseo. haec uinimalibus omnibus.Secunda uero est, qua Eloco aliquo excedentes,alio progredimurriine seu uirtus perfictis duntaxat animalibu3,uti abso Actio. latis. Tertia est, qua agerepossumus, ut cuius rei instrumentum aliquod naturae cμiun coueniens habeatur ut homini munus,api eraraticis os ais x. pes.Quarta est,qua uocem mittimmam uirtus ea ijs quae pulmone habe ut retro est traditu.
Hucos dictum est de ijs animae mittius uim
tutibus proprietatibu3s, quae nosis cum caeteris animalibus brutis comunia esse uidebantur: nun de ea quae ultra est,anima rationali dicendum. De anima rationali. 3P. Est itus animus hominis in corpore rem disese usez omni carens instrumento,quum a materiria multum recedat oportet id quod intelligi deis bet. Quodsi per instrumentum res intelligerenatur,nihil intepigi posset, nisi aut corporeu eset,
aut corporale. Obiectum enim uirtutis intelligendi est ea 'ma,quae siquestrata omni muteria ma f. teriis abctis, in cognitione uenit. Quum eriira