장음표시 사용
121쪽
uminem,hoc est eumspeciem, seu gerim aliquod aut disterentiam intelligo, neque ad quantitatem ullam magnitudinemq; relicto, neq; ad aliud inium principium pertinere animaduerto, fedfoliis in hominis formam substantiumq; complector. Sen's uero er imaginatio extimatioe , cum mam teriae adiacentibus duntaxat recipiunt rerum stitnilitudines er intromittunt.Sed intelligendi usa rictus ex rerum pendet uarietate. corporea enis lais materiae corruptilisubiecta, prius asensu,demum ab ipsa m materia cognoscuntur. Mathema η rationetica uero prius imaginatione aliqua, deinceps ratione deprehenduntur.Incorporea uero ac prora sus ab omni materia separata,ut Degsola intellectionemve ligantur.
De duabus mentis partibus, ac pΗ- , naum de patibili intellectu.
Mentis uero duae sunt partes:gna, quae rerum omnium potest imagines receptare: earum uero praesertim pati dicitur receptionem,quas prius iamaginanio cognoximus, Cr sentiendo. Ut aut ex se sensus nullam habet rei imaginem sentiendae, sed ijs omnibus speciebus curet, quis est receptuaru3:pariter patibilis iste a philosophis appetitutus intellectus,ex se omni caret cognitione.fieri tanrepotest,ut quamuis putibila tantum, aliquando tamen agere videatur. Quum enim imaginatio ali
qua transitum Jcerit,aeintellectam nihil quidem
122쪽
MO NAT. S cIENTIAE agit intellectus, ueri perpessus est tantu. Qui iuero iam est ea intellectione informatus, tunc feribole ut aliquid agat,unas cum imaginatione, er re iam perrepta aliud eliciat ad cognitionem. . Transitis. Et prima quidem intellectio transilia, sicunda uehinmisit id. ro imma lita nuncupatur. Id in transi quod unde pro fictum est non remanet: id uero immaa ine quod unde promum est reverti uidetur.Seni difidet sus autem ' dicitur ab intellcctu,eo quod nunquain sensili proprio sensus decipitur. In particulari . . uero intensiliu saepestustratur intellectus,comunia item sensilium um particularem fallui. iauersalia uero no posui fullere intellecta. Item fensus subiectus in coelo: intellectus uero nequaqua.
De intellectu agente, quod sit, requod immortalis sit. 3a. Paulo post Verum quoniam ea quae possunt recipi, indi
ubi devola gent alterim intromittentis ui: idcirco aliam esse tute ab eo animae rationalis uirtutem oportet, quae agat Hyliud genus quod pars alia patitur. Ea mentem recepturam ων προλεῖ illuminat, Er a materia rerum imagines abducie j κω partio in intellectum. Quae duae mentis uires,quam altericularia con ra,ea scilicet quae recipit, stultrast, quum nulla siderantem potest esse imaginutio, una cum corpore corrum facit. petur. Altera uero,quu ita agat in corpore t essi aeque Mne corpore, Cr forta e purius ais diuinius ste culatur,immortalis erit, ex maxime simpiterneta
123쪽
LI E E R V. M. stoli Iesenon potest: necesse est enim, ut quum proportio aliqua intercedere debeat inter eaqμα agunt er patiuntur , si immortalia obiecta noris intelligore possumus, immortalis q*ossit tiιrtus animae quae inteltigit anima qηρqge qμα substantia est erit immortalis Quod autem singulae in singulis animae sint,es ratio concludere debet, quod quum definitio omanis ex iis constet quae er intrinsicus fiunt, ex να rem ut sit faciunt,defuitio autem hominis ex anima ducatur rationali: necesse est, ut anima insit nobis,non ut praui quidam interpretes er seditiosi extriissecus Use in coelo uoluerunt. Ex quibus fi transgredi materiam parumper licet γ sequi uidetur posse, mundi fabricam quandos incepisse.Si enim animi,utprobatum satis est, imitiori ies sunt emanenti: post corporis labefactioneni, quum insiniti esse non pUint est enim nullus auri numerus infinitus uidetur perquam necessirium,mundum non esse posse sempiternum. Aniamus uero quum corrumpi aut deleri nequeat,neaque corruptiuum aliquid patiatur est necesse. Sed quaeri posset, quur quemadmodum agetiatem statuinius intellectum, agentem quo in una aliquem non statuerimu3' Sed occurrιtur, quod sensus quidem obiectum est i quod actu est siensiati,quo fit ut nullum opus sit ea uirtute quae de potestate ad actu reducat. Imapnοιροςs uero quae ,
124쪽
et lx NAT SCIENTIAE seriunt intellectum, potestate non actu intelligibιιessunt, quum materia conditionibus, quas non capit intellectus ,sint obligata. Quamuis enim prius intelligatur particularia nam ex plurium particularium cognitione uniuersalis quaedam ratio ducitur γ quia tamen priora natura sunt,quae communiora fiunt, idcirco propria cr peculiaria esse dicuntur obiecta intellectus. Nes dubitari potest, quo pacto lectessingularis uniuersale alia quid repraesentet.Idem enim ex in syeculo cernis musseri. Num imago illa er seipsum, er id cuivi insimilitudo,repraesentat. Humanum sese animum cognostere. 33. seipsium autem animus cognoscit humaniu,rie rerum aliarum cognitione.ut enim inquit Aristoteles,recta inlectione res alias percipit, se ueror exu.Est nanis idem quod intelligitur, dis ia quod intelligit. Quare ex cognoscet actionem μα, sin, ex intellectionem. sed π agentem intelleiscium intelliget: quippe quae singula intelligentiae
Quomodo animus substantias separatas intelligat. 3 q. Sub antias autem separatas ex operibus, 4be abs non solum esse cognoficimus,sed er immoratiles esse scimus, er sempiternes, Ignoramus t
125쪽
L1BER V. iii Dira quibus ustifim ita disterenti' distinguuntatur. Ad haec autem intelligenda non aeque siemper. accommodati si min. Nam quum rem aliquam fierimes intellexerimus, facilius eandem recognosceramus. Quum uero ad cogitandu ea quae sicimus conuersisne labore promimus quicquid siemel didicerimMfatendum est,remunere rerum intellectilia uni species in intellectu, prima dis in memoria primachsen sium simulacra. i. Differentia inter intellectum limmanum Sc diuinum, Sc ds
Disert autem humanus intellectus a diuino, ars daemonico:quod diuinus quidem fest,σ relio qua omnia per μam cognoscit essentiam: Daemonim uero si quidem per si se cognostit,alia ue, pro per insitus rerum imagines, quibus est restris sinus. Humanus uero,ut dictum est, non nisi refexest ipsium intelligit Alia uero per species,Crquidem specialisimas. Nani daemonicus per genera irales,utpote pauciores,intelligit. Vt enim μleratis inviiij homines breui oratione complectunatur, quae rudes longa non possent: ita daemones quum silentiores set quam homines,ex uitiuersalibus, quae π pauciora, Cr naturae notiora sens, quum particularium partes sint res singulas deprehendunt. Quoniam uero daemonum intelle
126쪽
o4 NAT. s.c I E N T I AEctus alijsiuperiores fiunt,alij instriores: uperiores quidem ab inferioribus per superiorum essentisum illustrationemq; cognoscuntur: a superioriabus uero instriora omnia per innatas formarum sterierums rationes. De uoluntate. 36. Sed ut caeteris animantibus appetitiones, ita sua homini uoluntas inest, quae semper ab aliqua ratione profici*itur, boni mabile appetitio. Ex hac te naficitur activa vis quaedam intellectus, quum Graeci νυ πραup μ uocant: dis ad fgiendus persequendas'; res accommodatior, quam contemplativa. Actiua nanis ratio particularia confiiderat,contemplativa vero uniuersalia: nnia uersutia autem e longinquo motum cient.Particularia uero quamprimu dictant,ut aut si quamur, aut declinemus,quum itus voluntas ratione conastet uarum erit actionum diserentia: quae rumtioni parent, naturalis iure appetitio uidebituri Aequum est enim ut instriora superioribus praemeant: contra si repugnauit, nutum ordo commutabitur th I N I S. ILLUM
127쪽
atm clarissimis iunioribus Silesiae Principi bus S Dominis, Federico ac Georgio, fiatribus germanis, Legnicen. Bregen. Opollen.&c. Dominis &haeredibus, HIAR. V VILDEN BARGivs Aurimontanus S., D.
Q v. non posset non probare , ct summis
laudibus esterre uestros praeclarifimos conatιA, illustrifimi magnificis principes, quiliniuerse silesiae cui a dijs immortalibui nihil magnificentius aut 'licius accidere potuit fumina prudentia,co suo, alitoritate, maximas cura maiestate, honore, uis unpensis uestris non ima modicis,publica utilitate perlectu,bonarum lite rara studio Golibergae dignati estic egregie conss tere. Num si is sublica chri tima,hurus praeisirtim temporis iniquitate a scopo suo no purum delapsu,instaurari debeat, a mentute ipsa ordiatur nec sum est.quando haec non modo bonis aristibus, uerumetium cult imis moribusuc in priariis pietate sedulo erudienda uenit, ut ex bonin aradolescentibus meliores ciues, ex melioribus ciuitabus optimi christianae Reipub. evadunt rectores
quod non lusi literaria supellectile ex ingens curuia rectistae seri certum est, quem cultum quido
128쪽
iis EPISTOLA. antiquiyimi philosophi tantisicere, ut contenis piis omnibus er publicis Cr priuatis actionibus, existimarint longe melius multos praeclariussore diuinarum humanarums rerum notitiam iniuestigare,quam aut augendis opibus, aut climum
tundis honoribus operam dis industriam imperidere.Ηinc est quod Alexander cum Aristotele expostulasse lagitur, quod bos de auditu pis fico lis
bros quos Auscultatorios uocauit in lucem edidi Fet,quibus ab eo eruditus fuit :existimans, e nulla in re magis quim eruditione reliquis posse an recessere mortalibus: qua pessundata,homines f. ne literis obbrutestere cogerentur, ex rediret ad nostrates prisca barbaries: qua feret, ut rursus praeda esceremur omnium impostorum. Quiabus incommodis uestra singulari prudentia ante vertere conantes, Dinnasium omnium laudat imum uestra liberalitate ac munificentia, in istum patri egregqs structuris, annuetibus idem adnitentibuas ciuibus ostituistis:in quo quotunonis docti uiri iam linguarum studijs renascentibus ingenuas profiterentur artes. nimirum qllo nomμlum uestrorum subditorum, bed etiam reliqua is
ram ciuitatum,atq; externorum omnium ordinuadolescentes literis incumbere uolentes. Octifimi evidere possent figulari perpendentes prude iis,qu)dflne exacta rerum cognitione nulla restagio nassa s reipub cultς clutas,er administraotio quam
129쪽
tio quam diuti me consistere queat. Qvdre Ariastoteles non minus recte quum sapienter, beutas eas elle respublicas affirmabat ,quae a sapientiobrus,uel a sapientiae studiosis administraretur. Nihiuero qui huius studi,uestri parentis monitu et
consensiu, to er quidem primus extiti: uestris Iaudat imis conatibus, pro uiribuε Cr ex promnis opem quomodocuns laturo,nunc tundem uenit in mentemsuggestis ultro animi impetus, ut tot s naturalis philosophiae,breue hunc rem adiuturus literarium procudere Epitomen quo scilicet omnis conditionis adolescentescundidi, vestro iussis ac instituto,ineoq; tenui marte breuiterer utiliter in omni eruditionis genere redderetiratur doctiores. Magni enim restr in docendo tenera rerum summus,s praecipuos locos in omni arte rerum ordine ex ruiserie digestos,praelibasse iuuentutem: quod alius ex fontibus non nis ingenti molestia perdificitur. qtis mihi non mediocris sumne in edendo hoc libro incubui quando perpauci in tanta rei difficultate extiterunt,qui huius nuturasin philosiophiae instituendae prima elementa iuventuti Meliter praestri Uent,quibus breuitate
quadam ad nuturae contemplationem perdiscenodam inuitareturβlicius. dirum etia abfuit, quin ipsi in subeunda hac prouinciola, velis cotractis, nsilium prorsus abiecissem. Permotus tamen il
li tristini parentis uestri rectricistissimo coo
130쪽
turum ex imans,in edendo hoc commentariola ad optutum usii; coroniacm collunter perrexi: quod ita excubum v bis Humani imis Frincipib. quos paterno iure tanquam dominos meos haerem ditarios agnosco,nuncupatum elimo, quo uestra autoritate quatulumcunq, sit, cognoscatur,eat bin publicum , ut clari fimis magni centifimi snobis Heroibim agatur gratia me uero toti Auria montume urbis ordini benutorio commendatioorem reddcrem: nec non eruditifimo nostro Udalentino Tros hendorpio, liter urij uestri domicialij praecipuo administratori or Dinnasiarchae,uire numeris omnibus absiolutfimo recundu er nobilis illa iuuentus gratia esset habitura,et eum quidem immortalem: quum ego etiam clari fimis ueastris institutis, bene optutis iuuentuti, baseo non mediocrem, qui reipub. chrillianae quod optis mos non dedecet Principes re literaria ita conafultum prolectum aluistis.Pergite itaq; ill strisimi principes,cr quemadmodum progenitorum uel trorum maiores pristing temporibus ecisclesias quas uocant collegiatas cor stuere, ita ernunc eisdem aut similibiis impe/fs, laudatifima, rum Isterarum studijs, magna cum pietate uestris rebusb.con utere aequum existimate.num ad ecclesiarum cesti guturum canodico1εγmniafroru constituendorum