Tabulae rhetoricae Cypriani Soarii, sacerdotis e Societate Iesu quibus accesserunt duo libri De arte dicendi in quorum vno de rhetoricae natura, & caussis, in altero vero de partibus copiose accurateque disputatur. Auctore Ludouico Carbone a Costacia

101쪽

Upis committere, ut quantum tibisatisfacie e cupiam , hinc facile perspiceres. Hos ergo primos editurus libros, tibi tanquam primo ad id facie dum auctori, iume dicandos esse existimaui o tibi inquam, cui hos paruor fructus gratos fore confido , cum ex sermonibus tecum habitis quotum

eloquentia delecteris, facile perspexerim: tibi , qtri non in ludis , vanisve Noluptatibus, sed in solis studijs delectationem qu aeris citibi denique, qui, quad mea studia colanda, ct it choata opera perficienda mihi essent necessaria, saepe es pollicitus. Qua

tanta' tua in me beneficentia factum est , ut tam ram me tibi debere sentiam , quantum hoc meo munusculo , quod tibi quanto maximo possum semeso, ossero ,. atque dico', persolitere minime possum is . Atque multa bis mihi, dumis tuis viriutiabus mentionem facio, sese ostierint, que cuique eloquenti , s in dicendo exercitato homini amplum

ad descendum prueberent campum, ire quo fuse lateq;

excurreret oratio rin quem ' ego nunc fame ingred rer, ni thmerem, me potius virtutes tuas minuere

posse dicendo , quam silentio amplificare tacendo .. Silentio itaque hoc loco praeteribo tuam in rebus domesticis rurignificentiam , in familiam humarait

tem, in omnes qui tecum t astabilitatem: tuam -rerumhummiarum notitiam, rei administrandae

cognitionem , summum in homines studiosos B 4 ,' singularem de eis benemenendi voluntatem quam tunt ubi te νno esse vere fateri possum quantam in multis udiis, qui se id raestat spurosit - '. tur, ho

102쪽

'tur, hactenus non vidi: quam 'gularem viram rem ingenuo ct Uanti natura ornato homine dignam, mae posteritati imitandam relinques: tu 'deniq; in aduersis rebus ferendis constantiam ct 1 pientiam. Quam ego in te facile pereleat , cum ex grauissimis , acerbissimisq; fortunae casibus , qui iure' paruo temporis θatio incursarent , plus νtillaetatis, O quietis , mihi tresim de rerum human mum vanitate loquenti, repereepisse, ex animo, affirmasti , quam , si ea , qua prius, Niebaris pru- era fortuna, in omni vita usus fuisses. Opi D claram hominis Christiani mocem infrum animi viso dignam . Confirmusti postea mir m

dn modum hanc meam de tua constantia conce--

priam opinionem et quoniam, cum paucis pcs di bus in gramsmum morb/- , O ut Medici aiebami, non facilem curatu, inciosisses ; mihi, cum re osci, caussa inuisissem, to ex corporis ergastulo libentissme migraturum quando ita Deo placus set , lata fronte Uirmasti: quamuis senio confectus , O singulari pietate ornatus pater, summa pudicitia, suauissimisq; moribus praedita Uxor,

unicus , ct ob praestantem naturam s egregiamqrre indolem , tibi tua vita carior, adhuc puer Filius, ac denique multa , quibus abundas huius mundi commoda , tibi relinquenda essent . Vt is, qui de cadit fibus, ac sempiternis bonis in beatorum coetu αγρο

fruendis spem haberes: quam is profecto babere de

bent , qui honeste vivunt, qui sacras aedes religio-tus caussa frequentant, qui conciones audiunt, qui

103쪽

fepit me Ecclesiae acramenta suscipiunt, ct alla id

genus pietatis opera, Ni tu Iacis, exercent. Has itaque ct alias multas animi tui virtutes, mibi, ILlustri s. Eques, illustrare dicendo liceret, idq;sane facerem , si tantum in me esset eloquentis,quantum in eo esse deberet, qui se id oecere posse consideret. Id autem parum, quod dixi, ct id multum quod de te dici posse asrmavi, me, non gratiae, sed Nerit iis ergo dixisse,ijsrofecto credentiqui meas Nive

di rationes norunt: crem a nulla re magis, quam a Nana , o vero homine prorsus indigna adulatione, abhorream . Tuae igittir humanitatis erit, maiorem tuaru laudum praedicationem a me non deposcere, cum id, me praestare non possciveri era-teari ct hoc quicquid eri muneris,libenti animo eriripere, atque interim eo perfrui, donec aliquid ma- ius , ct tua amplitudine magis dignum,tribuam ecum ad id faciendum , tuis sinagularibus in meo cijs, quotidie magis magisq; prouoces'. Valara .

104쪽

AD LECTOREM;

dicendi

In qua totius oper e prstponitur

V M opus, quod de Arte dicendi faciendum suscepimus, amice Lector, longe maius, ac difficilius existat, qua a principio existim ulmus; itὶ ut ad illud perficiendum longum temporis spatium nobis sit necessarium ; eo consilio nunc duos tantum libros seorsim .edere voluimus ; ut, si eos tibi gratos acci disse intellexerimus, ad roliquos perficied .diligenti orem na femus Operam . Et , ut quid in reliquis a nobis expectare possis,cognoscas, placuit in praesentia totius operis Ceconomiam tibi ob oculos proponere, M

quam

105쪽

quam secuti sumus tractanssi rationem,eam breuiter aperire . Totum itaque opus in duas erit distributum partes : in quarum

una, quae ad eloquentiae vim atqtie natu- Iam enucleandam pertinent, ea proseque mur omnia r in altera vero ea tractabuntur, qu e in arte rhetorica continentur. Priorem

partem quattuor libris coii plectemur quorum nunc primum, & secundum in lucem damus et ac proinde, quae in eis tractantur recensere, nihil erit necesse. In primo itaque decem disputationiblis rhetoricae naturam, caussasquc e , platiabimus. In stacundo agetur de caussis emcientibus elo- 'quentiam 1eorsim, his di sputationibus: an eloquentia sit a natura: an sit ab arte,&

liuid ars praestet: quando, & a quibus su

rit inuenta, & apud quos floruerit: an CXC citatio sit causia eloquentiar : de optima Xercitationis rationc: an imitatio sit catis

sa eloquentiae: de optimo genere imitationis: dubititioncs quaedam circa imitatiomem : an Rhetorica sit pars Philosophiae: an sit antistropha dialecticae, & quomodo ab ea , & ab alijs artibus distinguatur,&c. In tertio, qui nunc in lucem datur , decem disputationiblis agitur de quinque rhetoricae partibus. In quarto, de ORDcijs oratoris. De natura ossicii: de numero ossiciorum oratinis: an docere sit oratoris

106쪽

coris ossicium: an mouere: am liceat mo

Mere. affectus: an delectare: de iocis: an, ut Orator doceat debeat esse omnium re rum cognitione peritus: an Vt imoueat, de-heat este vir bonus : de dignitate, utilitate, & necessitate eloquentiae. Et hic erit sinis prioris partis. Indi tribus seqtien tibus libris agetur de inuentione , quae et prima eloquentiae' pars. In quincto, de tribus generibus caussarum': de diuisione δέ gineribus qtiaestion una : an tria sint caussarum genera : quomodo appellari debeant: quomodo omnes dicendi formae ad tria genera orationis reuocari possint: de gene-eta demonstrativo r de deliberativo: de iudiciali : quod genus sit praestantius, uta

In sexto de statibus: de nomine status: de definitione starus : quot sint genera statuu es quo oriatur status : de statii conidetur

Ii: de statir desinitionis : de statu qualit tis: de singulis partibus, huius status : de facti legitii do, & eius, partibus γ an status & iudicatio inter te disserant: de ratione inueniendi status, &c. In seprimo ag rur de inuentione oratoria, & dialectica, hoc est de socis unde argumenta sumun- uir , per musta capita , noua qlladam ratione . ,& quia hunc librum intra paucovdies emitremus, ideo quae hic tractantur,

107쪽

eensere nolumus. In oetauo agetur de diaspositione , & de partibus orationis , ubifero tractabuntur quaestiones : de numero partium orationis e de natura eXo

dij: de exordij virtutibus & viiijs: qualia

debeat esse in omni genere caussarum exordia : de natura narrationis : de partibus narrationis e de virtutibus & viiijs narrationis : de partitione seu propositione: de usu, quantitate , & qualitate partitionis: de confirmationis natura : de locis confirmationis: de speciebus argumentationis ade enthymemate rhetorico : de partibus ratiocinationis : de amplificatione, eXpo- . litione , & illustratione : de refutatione& eius locis : de peroratione,&c. A nonovsque ad undecimum agetur de elocuti rae . In nono de elocutione & ornatu ve horum in communi : de ornatu s1ngulorum verborum: de tropis: de figuris , latissime per multa capita: de rerum & verborum copia. In decimo: de verborum structura & collocatione: de membris & incisis: de periodis: de longiore periodo , seu de spiritu: de pedibus: de numero Oratorio: de usu numeri oratorii, &c. Invndecimo: deformis , seu ideis orationis, ubi Hermogenis hac de re doctrina perspicue

.his disputationibus explicabitur. Quid & uoluptcx sit dicendi figura, seu idea: de idea

108쪽

Idea orationis quae dlai tur aperta : de perspicuitate, seu elegantia: de venustate 3

festiuitate: de circumductione, seu magnitudine: de pulchritudine: de oratione ira rata : de Oratione acuta , seu acrimonia de moderatione, veritate , & grauitate zide alta dicendi forma: de ciuili, seu fo-ixenu dicendi genere, &c. In duodecimo. agetur de memoria , & pronuntiatione ia uod autem attinet ad rationem, & dis serendi methodum, quam in his nostris: disputation jbus fert abimus, quamuis eam liceat ex his , quos edimus libros , facile animaduertere : tamen in gratiam eorum , qui non sunt in hac scribendi forama versati, paucis eam aperiam. In Omnibus itaque disputationibus hanc fere scrii bendi methodum seruabo. Primum,quando opus fuerit, propositae disputationis sententiam explanabo: deinde argumenta asseram , quae rem in dubium reuoc bunt: postea , auctorum Varias uenientias, quando inter se dissentient fideliter reseram : post haec fundamenta quaedam proponam , ubi diligentcr rem totam de qua agitur enucleabo : ad haec varijs po-, sitionibus, quid sit reiiciendunt, quid i nendum , rationibus adhibitis. demonstra-

ho: tandem argumenta in contrarium al-

109쪽

sistra disserendi ratio. Illud autem quentiae studiosis solliceri possum, eos, tu

hoc nostro opere, habituros omnia perspicue, & ordinate cXplicata , quae apud omnes meliores huius artis scriptores h etenus scripta fuere e ita ut hoc unicum opus, pro omnibus satis sit futurum. Quod vero ad phrasim elocutionemque attinet, .& si de cloquentiae natura scri bo , iatque Ornate JOquendi praecepta trado: tamen iniplici utar scribendi sylo , nulla industria, aut arte es aborato, sed ab omni assectauone remoto. Quare mei lectores, a me, qui eloquentiam non profiteor, non verborum nitor ita, latinaeque linguae pu-xitatem , sed folam doctrinam , eam tamen, quam praebere possum , requirant Et cum nobis i Ilud propos tum sit, ut potius scribendo clare docere , quam delectare velimus V ideo eam amplexi sumus cribendi rationem , qualem, qui docere volunt, sequi profecto debent, plana

nimirum atque apertam, non nimis amplam, aut coarctatam, non Omnino dia-l ecticam, nec pi ne oratoriam, quam qui ..docendo sequuntur, fastidiosi, & obscii riiunt. Qu ametiam ob caussam, Ciceronis auctoritate niXi, non abstinuimus ab iis vocibus, quae rem aperte, licet non ita elegan-xer, docent. Si quis autem, cur nos qtii

110쪽

in rhetorum scholis, & libris patum versiit. samus, de arte dicendi post tot tantosque Scriptorcsj quasi in alie minaeshm ma nus mittendo) aliquid litteri, mmitte

re ausii fuerimus, intelligere cupit, Epistolam legat nuncupatoriain . s serum vinstituti nostri rationem Ni it rusia Opus fauente Deo , foras dabimus, pluribus CXplicare conabimur. interim amiace. Lector, his nostris fruere laboribus , dc omitia boni aequique conside, acriquant dae iuuentritis voltinta temtauda; & siquid errauimus , Christiano animo corriSe , atque nobis in grauioribus operibus conficiendis valde occupatis, aliquid condona. Liberam itaque omnibus meis Lectoribus, M. Tullium, & diutini Augustinum imitaritus, facultatem xribuo, ut, quae ego fortasse minus probabiliter, aut vere dixero, refellant, & veriora afferant: oi id illis , & ob maiorem ingeni j praestantiam ζ ac temporis

spatium, faccre forte licebit'. Satis enimctit nobis, qui primo, ut existimanrii , hac, de re rhexorica scribedi ratione,vii fuimus,& multa quae ab alijs non dum tacta, aut non plane explicata, & iudicata fuerunt, explanavimus, si alijs veritatis j oueniendῖ

Occasionem praebucrimus. Illud tamen refellendi cupidos monuerimui, caueant, nedum nostra damnare volunt, viros doctos