장음표시 사용
211쪽
quae no patitur eu qui agit in ipso opere errare, siue opus sthonestuue novi hinc es, sartes, quae ad Uliciendum reser utur iri duris disribuatur partes. Triorisgeneris operationes,qus proprie loquendo tactiones xc xantur, Hiriguntur aphilosophia ethica a Nirtutibus mors: po- scrioris Nero, Aa cfectiones nL Dporari ab habites istis. Quo fit,ut ea Dcultas qua dirigit actiones mox grace πρατικη, latine, activa, seu inicius; qua Nero alio operationes , graece ποιητικε, ame arsess ectionis,Nudio factiva d catur. Artium effectionis, aliae sunt, quae solaeperatione perficiuntur, is t omnes ilis, quae soli operationcm nullam relinquant opus ab arte factAM; Ni ars canodi, saltandi, ct loquendi: ob qua caussam interdum actius nominari solent e alis Nero,que operando essesut aliquid, o hae speriatim artes cssectionis dicuntur;quas Lib. 6. ri foteles vrtem de niendo , sola spectasse F xiii Ῥicet tir. Itaque, artim aliae sunt cognitionis, aliae Operationis; Ohamum , aliae actionis, alia sectionis. Vec,t alij iniuidnni dicamus tria esse artil.m genera,aliud cognitionis,aliud actionis, quo no ine contin tur omnes artes, quae
agendo niihil efficiunt, aut pol operationem relinquunt ; aliud efectioni per quod artim g nus aliquod eatat opus.
212쪽
recunda pars, in qua e beatur, quid agere θ facere apud Gratas ct Latinos significent.
V τ hse prima retium diti io, apudscriptores spe repetita a multis non fatis bene emplicata, re initae , melius intelligatur, quid apud Grscos πρακτειν, ποιειν, O apud Latinos ere facere significentio inter se differant , aperiendum est: quae latiissime de hac re dicipossent, in pauca conseram,ea solum a tingendo, quae proxime ad nostrum institutum
pertinent. . ud scriptores Graecos , πρακτειν,
eorum proprie esse dicitur,quorum finis in agmdo,non est aliquod opus, quod post ipsam operationem remaneat: ut patet in saltatione, cantu, locutione: ubi post functionem nu
tum extat opus. .At vero ποιειν eorum esse
diacitur, quorum finis es aliquod opus: Ni phtet in arte pingendi, O fabricandit in quibus, Ni .Aristoteles scripsit, melius est opus, quam operatio ipsa. Hoc esse horum duorum verborum discrimen, colibere licet ex Ar, sotele tibro sexto de moribus ad Nicomachum, ct ex libro primo magnorum mor ilium , Ni multa alia eiusdem auctoris loca, O alios scriptores missos faciam. Agere, O facere apud Latinos diuersis habere si gnificationes ex multis locis apud Ciceronem, G a ciau
213쪽
Lib. 2. cognoscere licet; qui saepe haec duo verba ad 4ς ψ δς aes diuersas significandas coniunxit; νt cum dixit : Qua fiunt , quaque aguntur: ct alio
Libro L. loco , loquens de artibus, ait: Quarum omne Acade. opus est in ficiendo, atque agendo. Interqu*J- haec merba id di criminis posuit M. Varro , ut agere de iis tantum rebus dicatuΥ, qua materia carent; facere vero de iis, qua m teria constant: quae tamen disserentia non est perpetua ; cum sacere iniuriam recte dia
camra , agere Nero minime. Verbum M
re, se proprie loqui velimra, ressondet Nembo graeco, πράκτειν, ct ea agere dicuntur , quae post operationem nullum relinquunt opus. Facere autem restondet Nerbo, πειειν, ct de
his proprie dicitur, quae ita esciunt, Ni post effectionem aliquod extet opus: er quod Ormci dicunt, ηοι , aliqui latine dicunt ,s su p. ctio, ea fortaste de caussis, quod Cicero al, quando dixerit , resumenti factionem a sed melius dicitur , sectio : cum facitio , apud bonos arectores , fere si per in malam c , , piatur partem. it quoniam inter actiones, nobilissimae sunt eae , quae a consilio coe deliberata ratione proficiscuntur : hinc est quod istae priuatim, ct magis proprie actiones nominantur . Quo modo intelligendus est .Ari . soteles libro sexto Ethico capite secundo, in
214쪽
principio, cum ait; Sensum nullius actionis esse principium , idest nullius alitionis moralis , O studio: alias enim salsum esset Philos phi dictum , cum etiam sensus sit alicuius actionis origo. Eodem etiam modo libro si e do P scae auscultationis locutus est; ubi . explicans discrimen inter casam ct fortunaM, T . ita scribit: Fortuna enim ct quod a fortuna st, in i s inest, in quibus, ct fortunatos esse in hominibus scilicet, qui ex consilio ct deliberatione agunt inerit , ct omnino actio.Hinc es , quod apud Graecos πρακτικὰ e, dicitur is , qui est actuosius,et ad agendum idoneus. Fatem dum tamen est,tam Nerba Grsca, itim Latina apud bonosscriptores sepe confundi indiJo renter usurpari.' am Plato in Gorgia uno,uel altero loco de medicina dixit πρακτειν .Lagere, cum potius essciat. Aristoteles et lib. I .ae moribus paulo post principia et lib. i .de P sica a
scultatione,alijsq; in locis πρακτειν , pro ποειν, dixit.Ft lib. 2 .Ethico sub initia, voiεrupro πρά- κτειν,posuit. Cicero etiam, ere et acere saepe promiscue Narpauit: Ni lib.primo de Oratore, O libello de Senectute, O alijs in locis: quorum omnium locorum verba huc asserre possem ,sed breuitatis caussa prudens praetermi to. Et Ni etiam illud adnotauerim, saepius apud G cω, προκτειν , pro apud Latinos
215쪽
facere, pro agere, Uurpatur quam contra. Et νt hanc secundum d putationis partem, pr
mam artihm divisionem concludamus, artium, aliae sunt τεωριτικα idest contemplationis, alia πρακτικω, ides actionis alia ποιητικis , idcies ectioms. In quo aurem genere ponenda iis
rhetorica ,postea dicemus. Q .
Tertia pars, in qua explicatur alia artium Quisosquualia perfecta, alia coniecturalis dicisur.
I s hac tertia huius disputationis parte alia artium diuiso maxime ad rem nostram accommodata, quas e in hisce nostris disputationibus utemur, nobis aperienda est. Arrium ergo , quae in actione versantur duo sunt genera: aliae sunt, quas Graci ο ρισώνας , noulatine , certas ct nunquam fallentes, aut, mi non nulli loquuntur', perfecto appellare posumis: Nisiuit, qua certis, O nunquam Iallentibus reb, ad suos sines con equendos, nituntur. Vt est ars conjiciendi fraena, aedia sicanii domos , texendi, ct harum similes. liae sunt , quae non aliqua certa O nunquam frigente ratione ,sed quadam animi co iectara ad suos fines consequendos, tuntur, quo Graeci rοχαςικας Nocarit: nos latine, in comeditara posito, θ' coniecturales appellamas. Hui, generis sunt medicina, agri cultura,
216쪽
eultura, ars nautica ct militaris. Dicunetur hae artes ςοχας ικαῖ, ides coniecturales, met
phorasumpta es arte iaculandi; cum Ora graece , idem sit, quod latine, ces iam Quoniam , sicuti ars iaculaudi non habet temtam , ct nunquam asseutem rationem, quas gittam in scopum dirigat ,scopumque attingat; ita, neque huius generis artes ad suos sines nu quam fallente ratione perueniunt. Omnibus artibus tum certis, quam inccirtis illud est com . mune, Ni quib&sdam praeceptis, e regulis,ac instrumentis, ad sinem consequendum νωλD Itur: sed tamen inter artes prioris posterio- ris generis sunt non nulla discrimina omnino animaduertenda. Diserunt itaq; primo, quo in artibra certi sinis est opus ipsum: ut in a te pingendi imago : in arte aedificandi, aedificiu in statuaria signum, sic de at s. In coniectu- Mexan.
ratibus Nero nis no est opus ipsum,sed ali iuri Q
aliud praeter opus. Quo sit, Ni medicinae opus ris,' 'non si sanare,cum interdum etiam j, qlii non Aristoti sunt arte medica imbuti, sanent Ued opus me- li. i Rhedici est apposite curare ad sanandum, O nihil Qx-ς quod ad valetudinem instaurandam confera praetermistere: quod qui arte carent in toto genere praestare minimeρο sunt. Doctrina est aeristotelis,M.THU ,et Galeni, ut multos alios mi Asos Dcia auctores. Finis ergo medicine est cana- Plato. G re, id
217쪽
re,ad cuius consecutionem, non solum es, qua ex arte adhibentur, sed multa alia requiratur; veluti temporis oportunita bonin aegrotantis habitu temporu ratio,ct nonnulla alia adiuum.Idem de arte nautica dica qua prater nautaeperitiam, ad perducendam navim inportum, . non nulla alia desidera ut traquillum mare,ctventos idoneos. Ex hoc primo discrimine natues secundum, quod artium perfectarum ope su fieri nequeunt: nemo enim vel navim, vel signum,uel imaginem fortuito efficiet; licet VaLibro 8. lerius Maximis de quodam pictore reserat,qui spuma quaU ad equi nares artis indu tria fingere non potuit, spongia varijs coloribuου imbuta, infulae illis casu et est: imperfectarum vero fines temere,oe siue arte acquiri interdum pos. sunt. Constat enim artis messics rudes, aliquada ' sanare, ignaros millitaris discipline victoriae potiri.Id autem ex eos ut diximus, quod huiuscemodi facultates,non solum aperitia etprudentia,qus Nnicuiq; arti est propria,sed etiam a praesidiis externis, ct incerti ad suos fines con
sequendos nitantur. Verum,is,qui artem tenet,
multo saciliu et certium ac proindemiaου sine lasequetur, quam artis ignaruύ . Et hinc temtium oritur dycrimen, qδ in artibua perfectis, quarum fines sunt opera ipsa, fines sunt in pol . .: sate artificium; ita Ῥt non solum qucrinque γ
218쪽
Derint,pos ipVesree suo munere fingi, quod est omnibus artibus comun ed etiam Iinem is sum adipisci. At vero in artibus, quae coniectu ra nituntur, quia fines nonsunt ipsa opera, res aliter habet: quoniam, etiam se quis opitae suo munere functua fueri non continuo finem assequetur:cum praeter artis Nim,queda alia extrarseca,ct incerta requiratur praesidia. Potest it que optimus pictor semper, si artem adhibeat,
pulcherrimam imaginem formare: optimus Ῥωro medicus, etiam si ea omnia, quae ex arte sunt adhibenda, adhibuerit, non semper, ob assatam ratione, aegrotum sanabit.EX quibus quarta consurgit inter bata artes disteretia, quod tu artibus perfectis,seu certis sinis perpetuo respondet lys, qua ex arte nr,seu ossicio, quo artifex praeclare usus fuerit, siue praeceptis ex arte adhibitis rneque enim fieri in hoc artiumgenere potest,ut artifex omnia adhibeat, sine non cosequatur: At vero in altero genere, etia si sinis sit semper artificipropositus, omnia quae ars es agitat, artifex praestiteri non propter semper proposito siue potietur.Quo fit,νt quidam non τελος.Lmem,sed σμοπον id est,propositum appellatam esse dicant. Postremo, illud inter haec duo a tium genera est discriminis: quod in artibus perfectis opera ipsa satis aperte demonstrant,
219쪽
opus incredum requirumtur, fuerint adhibita et Galen. cum harum artihm opera a bonitate animis , a non a fortuna pendeant . bonum autem artifice Hippo. m Voco , qui artem optime calleat . Et ictu Lege Ba bonismpictorem appellamus eu, a quo asture , sit bom. Operbelle imago fuerit picta: eum Nero mata,
At vero in artib- coniecturae, non ameproposito artificis praestantiam ,sed ab oscio Oopere, quod in eius potestate tum est, spectare
debemis: O ideo is porse I, putandus erit nauta,qui omnia ea arte fecerit, Ni nauim incolumem in porthm ducerete licet id ei non su cesserit: idem de medico, de oratore, alijsq: similibus artificibus dico. Ex his intelligi licet, cur quidam eri imauerint artes coniecturales non esse definiendau ex me; quod nonsemper illam assequantur: quortim sententia, Ni postea dicam, non est necessaria: cur quidam recentiores os in his artibin excogitauerint fines, alterum intrinsechm, alterum πero e trinsecum, ut in dissutatione desine planius dAcetur . Atque de hac diuisione hactenus.
Luarta pars, in qua assertintur non Ea adia arritim diuisiones.
V r hunc de artium diuisione siermonem, is quo fuse lateques permitterem, calamus ese
220쪽
curreret,in pauca conferam,in hac quarta pamre breuiter non nullas aliari multis adjs omissso artium diuisiones attingam. Artium aliae suntsermocinales, qua nonem tractot, ut est irammatica: alia rationales, quas Graecιλογικας Vocant, qua non sit plici narratione , sed etia- ratiocinatione utuntur. Rursus, a rium aliae sunt, quae in Nna tantum re Ner an-tur , am totum subiectae quaestionis pamtem sumant, ac probarit, Ni est ea, qus demonstrationem docet: aliae Nero, quae in νtranque partem disputant, ct ad utramque partem probandam, vel improbandam sunt paratae: qua a Graecis-, id est, facultates vocantur rea enim proprie appellatur facultas , quae in utranque partem potest, ct non magis ad Nna, quam ad aliam est terminata; curusmodi sunt dialectica, et rhetorica: quae ambae in Nirau-que partem disserunt; sed tamen longe diuersa ratione, ct ad diuersum sinem, ut postea dic tur . Item, artium aliae sunt necessariae, sine quibus humana vita,seu consociatio conseruari noposset, ut est agricultura: aliae utiles, ut sunt
omnes istae quibus humana vita commodius couseruatur, vi notica, textrina: alia voluptaria, quae solum ad voluptatem referuntur , ut ars sellandi, O multae aliae,quas luxus excogntauit. Item, artium aliae sunt, quae liberales