장음표시 사용
241쪽
opinionem trabant. 2Lam M. Tullius , ut di- . cebam, existimauit de Aristotelis sententia , tria caussarum genera esse rhetorics materia, non autem res omnes: quem multi secuti sunt. Lib.I.de Iacobus Zabarella vir nostra aetate scriptorum
monumentis illustris , questiones ciuilesprosti hi ' biecta materia rhetorita vignat: atque in bacopinionem etiam Aristotelem trabit. Huic auctori , Antonius Riccobonus humanarum sit
rarum in Omnasio Patauino publicus professor, ct in rhetoricis Aristotelis versatus , in suis adnotationibussese opposuit: atque de Arnstotelis sententia, defendit , omnes quotiones esse huic arti subiectas. Idem M. Antonio Murcto virmanti quesiones cognitionis non pertinere ad oratorem , aduersatus es. Atque de opinionibus hactenus.
Tertia pars, is qua ponuntur non nulla fundamenta ad explicandam propositam quotionem.
. EXPLICAT Is ergo aliorum sententiis quid in tanta opinionum varietate nobis magis ad Neritatem accedere videatur , quibusdam fundamentis aperiendum est. se Trimum fundamentum , multa sunt conditiones , quas Dialetifici in subiectio alicuius amtis, Nel scientis necessari, esse arbitrantur:sed nos, cum nolimus subtilius hac de re disserere,
242쪽
dos tantum attingemus, quae maxime ad nomstrum institutum pertinente quam n altera est, mi subiecta materia complectatur omnia, qua tu arte tractantur; ita ut nihil in arte tractetur , quod aliqua ratione ad hanc maioriam nonpertineat, ac referatur: altera NCro,
ut artem illam a ceteris artibus distingua eiq; mnitatem tribuat. Id, per quod efficitur,vi, subiecta materia,ars aliqua ab alijs si aretur,a Dialecticis solet appellari, ratio formalis; quenihil aliud es, quam quidam moditis, quo res illa a tali arte consideratur: sed rem paucto obscuriorem aliquo illuseremus exemplo. Tres sunt artes, quae aliiquo pacto sermonem tractant, Grammatica, Rhetorica, Cr Logica: si spectemus id, quod consideratur, idem est in omnibus his tribus artibus, nimirum, humanus sermo; si vero rationem, me modum, secunia quem de sermone Musis diuersus:a qua diuem si ratione hae tres inter se distinguuntur artes. P a Grammatica considerat sermone congruis: in hoc enim potissimum Liborat, Ni congrue loquendi canones tradat: Rbetorica sermonem ornatAm. Logica aut ermone verussin igitur ut de una eademq; re tres agunt auries; que tu, obiuiuersam agendi rationem, inter se dictinguun- 'tur. Verum,de harum artia conuenientia O di . t scrimine suo laco accuratius. Habes etiam pla-
243쪽
num simile de homine, de quo Philosophus nartu is agri, ut est mutationi subiectus; mediiscua, ut est sanitatis, o morbi capax: at Nero Thilosopbis moralis, ut est ad beatitudinem sectas. Habes etiam apud Quincticianum exemplum de variys artibus, quae in aere Natrie tra
Secundum fundamentum, Dialectica o elo- In parti quentia, ut Nere docuit M. Tullio, sunt quasi duaeramula ct anciliae sapientiae ita enim scribit: Sunt autem alia quasi ministrae comiteri; sapientiae: qaarum altera,quae sint in disputa do vera, atque falsa: quibus positis, qui equatur, distinguit iudicat: quae virtus omnis in ratione, solantiaque disputandi sita est: altera autem oratoria. Vibii enim est aliud eloquentia , nisi copiose loquens sapientia: quae ex eodem hausta genere, quo ilia, quae in disputo
do uberior est, atque latior, ad motus ania morum vulgiq;sensus accommodatior. Sapie tia itaque utitur diesectica ad res cognoscedo, O certo ordine tractanda: eloquentia vero ad easdem res oratione illustranda et populariter dicendas. Ex quo intelligi licet, h, duas amres , se earum usum spectemuου, nucto certo ge Li. .rhe nere contineri , ut non uno in loco docuitro Q 1 . Aristoteles. Quoniam,cum sint sapientia admi
n et, ct sapientia per omnia rersi genera, per
244쪽
hi aesa scilicet oe diuina, Nagetur , necessa
rium profecto est, Ni etiam eius comites, easdem rerum omium regiones peragrent. Hinc patet Nnum maximum discrisnen , quod est i ter has duas facultates, ct cstero omnes am: tes: Fod hae nullam certam habent regionem an qua Nersentur, nussis sunt inclusae cancellis: alia vero intra certos continentur terminosa Sunt itaque hae duae maximae artes inter se an-. Aristo
tistrophae, similes nimirum, Omi respondem lus Rivites, O quasi dua sorores, nactis inclusae minis, sed suam dominam Sapientia equum . tur quocumque perrexerit; eique diuerso fam iam inseruiunt. Quo sit, vi ij longe a Neritate aberrent, qui cum dialecticae res ob ciant omnes , eloquentia non item: cum omnia, de quia hia illa probabiliter disserit, haec ornate, ercopiose adsiens popularem accommodate
Tertium fundamentum: oratio, qua veluti quodam instrumento orator ad suum manus, exequendum, finemque obtinendum uti 'ex duobna constat, rebus nimirum, sue optimis
sentent ijs , selectis verbis: quorum si alte- η rum absit , profecto non erit ad persuadendum idonea. 2Veque enim sermo censetur ora- Cic F. 3. sorius, nisi ex iis iam dictis constetur pari, hus: O qui optimas sententio a selectis να- I a b c
245쪽
bis,ctab Ornam,vel verba asententiissepara re Nolunt, ipsam orationem destruant: nons Cie. in cus, ac si quis corpus ab anima, vel animam aD eorpores regare contenderet: qui illud pri- 'mum facerent,infantes; qui vero adterum stulti a Cicerone appellarentur. Optimis itaq; sente rijs ct selectis Nerbis siue ornatu, oratorius ih diget sermo. Sententi, accipit ab alijs artibus scientiis, ornatum vero ab arte dicendi. Orator ergo quies vir dicendi per tus ex si gulis artibus, eas sententias accipit, quo tu . dicat adper uadendum accommodat, ; ct ab arte dicendi rationem ornandi, ct amplifica di sententiad. Hinc sit, ut toto errent coelo ,
qui putant se posse a magistris dicendi, pr ertim huius temporis,perfectam discere eloque tia, cum ab eorum doctrina rerum cυgnitione, qua non surit prςditi,haurire nequeant. Illi etiaerrant,qui in folis philosophorumscholis absolutam ac persectamsapientiam,sine rbetorupra ceptisse consequi posse arbitrantur .Hoc acutis me vidit, eleganter exposuit M. Tultius cuhocpr ularii am semetiam literis commenIn orat. davit: .Ad has tot,tantoq; res adbibenda sentornamenta inntimorabilia;qussola tum qrudem .is . tradebantur ab iis, qui dicendi numerabantur magistri. Quo fit,ut verum illam ct absolutam eloquentiam nemo consequatur:quod alia intel- ι '. ligendi,
246쪽
5gendi, alia dicendi disciplina est; O at ali
rerum , ab alijs verborum doctrina quaeritur. Et hinc enata es magna altercatio inter Phialosophos ct Sophistas, quod is, dum oreandae
orationispraecepta traderent, se etiam Phil sophiam ct res ipsas docere profiterentur: quorum docendi rationem in Gorgia vehemem ter insectatur Socrates. Ex his quae diximus duo colliguntur: alterum, oratorem plenum atque perfectum debere esse praeditam rerum cognitione, retexexpoliendae conommandaque orationis: illam accipit a scientiis, hanc ab arte rhetorica: . alter , aliud esse quaerere de materia subiecta eloquentiae, idest copiose ornateque loquentis sapientiae , cui, Ni postea docebimus, omnes res subjcium tur, quae sint ornata oratione explicande;aliud quaerere de materia subiecta arti, qus solum bene dicendi praecepta tradit: quae certo quasdam , ac terminatas res complectitur ;cum bene dicendi leges sint certo numero contentae et ut sequemi fundamento explicatius
Quartum fundamentum: rhetorica, Ni est bene dicendi ars , in eo sita est , Ni ration tradat , qua oratio apta adpersuade m commi queat: sicuti Grammatica canones praescribit, quibus congrue loquamur: ac proinde eius , I I mat
247쪽
materiam, contruam orationem esse diceres r. atque etiam simili ratione reti rhetoricae pro materia, ornatumsiermonem tribueres. Seiu :gimus autem hoc loco sermonem a rebus i
sis, in quibus explicandis versaripotest, oeso
uam orationis concinnitatem , elegantiam, diaspositionemq; consideramus. Et quoniam or tio iameluti quaedam fabrica, ct quoddami ut ita dicam ' corpus, quod ex variis membris, ac partibus conflatur ; oesma balet fommo, siue species, proprietates, oelectiones, ac denique Uum; hinc est, quod ars dicendi
in oratione eaplicarida, construenda, Utque ipsius tradendo, varia, atque diuersa debet ercere mtinera. Quare, sicut is,qui domum aedificaturus est, debet prius multos, Narios, ac idoneos lapides conquirere, ct conquisitos secernerce secretos'is locis, dum aedificat;
collocare,o dum collocat, exornare; ita etiam rhetor orationis construenda rationem dat rus, debetprius rerum, Ne oram inueniendorum,regulaU tradere; tum rudem collocaudorum modumpraescribere, ac tandem quop Eo oratio ex rebus O Nerbis conflata exorn
ri debeas, cere. Et quoniam id apte ct idoneeesscere nequit, ni varia dicendi genera, ct v rias orationis formaου explicet ideo de quaesto-- orationas,et dicendi idearu deq; generibus - allectio-
248쪽
cfectionum orationis, iri d he cura oratio, mi dicebamus, set Neluti quoddam corpus, pr ter materia,quae uni res et xerba,Oprster ornatum,qui est veluti forma, habet eis π par res,o membra, de quibus rhetor Υaria praec pia tradere de' et . istere,cum hec sacultas ad agendum reberatu ronsolum construends orationis viam indicare,sed etiam,quo pacto sacile memoris mandari, ac singruenter pronuntiaripo lst, docere debuit ax quilus nascitur,ut omnia qus in hac arte tractaritur, vel ac ornatam orationem conficiendam, vel ad eandem habendam referantur:ex quo inteirigi potest,cursubiectam rhetorics materiam ornat sermonem esse dixerimus,cu tota in eo explicando,o tramctando versetum. At vero si de eloquentia,qta est vis atque facultas copiose, ornate, apte,sa
pienterq; dicendi, loquamur, alia ei asynnaoda ies materia, de hac potissmum dubitatur,Nt
ex opinionibus allatis cognoscere , haud obscure licet. ueritur ergo,an eloquentia aliquam ce tam acprs sinitam habeat materiam si gratia quesiones ciuiles,humanam vitam, Nesaliquid aliud certis terminis inclusium, an π rores omnes: quod vi apertius intelligatur, aliud subiiciam fmdam nilim .Q,mctum fundamentum: is cesendus est ora τοτ , Nisuo loco copiose demonstrabitur, qui sit
249쪽
omnium rerum cognitione ornatu optimorum verborum copia dunes, dicendique artifici, non ignarus: undesit Ni orationem optimissenten-lijs instructam, lecti l isque Nerbis confor malam,res subtiliter inueniendo, ct apte collocando , artificioseque exornando conficiat , qua, rem quamclimquepropositam explicet, explicando auditoribus persuadeat. Quare, si materiam ex qua serum opus conficit spectes, dices esseTes , seu sententia 'verba: se πω ro id, quod dίctione ct oratisne eaeplicandum suscipit, dices esse res omnes; cum de rebus omni bin , ct quidem in Niramque partem eleganter copiose dicere,oratorisset proprium.
Si Nero spectem- id, quod dicendo oecere conatur, nimirum persuasionem , seu id, iuquod persuasioncm Ignit , virmare licebit
eius materiam, in quamsuae dictionis efectum introducit, e se hominum animos, quos dicendo tractat, ct quo vult impeliit. Denique, ut huic parti finem imponamin, animaduertendum est, quod, cam materiam alicuiu facultatis inquirimus, possumu' Nel t tam , ct ut dialectici loquuntur, ahquatam Materiam quaerere, Nel potissimam ct praecipuam , eam videlicet, in qua pol sme ars
ersatur. Et quoniam oratores bona ea pam
te in quesionibus ciuilibuo tractandis suu
250쪽
occupati, hinc facium esse puto, ut multi hanc. eis materiam priuatim subiecerimi, ct in hacerplicanda laborauerint. Atque his iactis fundamentis , non nAtropositionesstatua us.
Luarta pars, in qua vari positionibus ad dissent. talem propositam ressondetur.
Ex his ergo quae adnotata sunt has positiones colligere, ac sacile demonstrare possumus Trima positio: Myetorica ,siue pro arte, siue pro eloquentia sumatur, aliquam habet mat riam . Es do trina apud omnes certissima, ct ex dictis satis manifesta: ct cum in era omnes rhetores conueniant, nihil est quamobrem alli qua ratione probari debeat. Secunda positio : Fashm est rhetoricam non habere propriam materiam , licet nutilam habeat certam rem , in qua Nersetur . Peam , Ni acute disputat Fabius , qui contra sentirat, secum pugnarit, o suo se ferro iugulant: quoniam, dum rhetoricae mat riam assignant, necessario fateri debent, esse ei propriam, qua a ceteris artibus disi
Tertia positio: si rhetorica sumatur pro a te, qua bene dicendi praecepta docet, habet pro
materia ornata orationem. Patet haec positio ,