장음표시 사용
221쪽
nominantur: aliae qua mechanicae. Liberalesti
illae censentur , quae sunt libero O ingenuo bomine digna, qua non qua βω caussa discumtur so tractantur, ct eiusmodi sunt, quae adhuc di scerentur , etiam si quis inde nullam speraret
lucrum: in quo genere est architectura , mum , grammatica, ct harum similes. Mechan, ca Nero, quaesolum quaestua gratia exercentur, quo remoto, nihil habent, cur in eis cognosce dis opera ponenda sit: ut ars fabrilis ,sutoria, tabernaria, ct cetera omnes, quata ignobiles sordidi homines exercent. Verum, si quis deprauatos hominum mores spectet, nullam profecto inueniet artem, quae iam mechanica non sit racta, cum artes etiam nobilissimae in hunc solum finem ab hominibu discantur, τι. lucrentur, ut ditiores fiant; non ut animum i lis exornent, ei ; honeste,liberaliterque πω tur. Itaqtie omnes fere artes desuis corruptoribuπ, ne dicam professoribus, iure quaeri posse. t sent, quod eorum culpa sordestant, nomen ac dignitatem amittant, O a sua dignit asede ,
ad insimum deturbentur locum. Haec, an Nerasnt, quis est, qui non videat ' Quis est qui non
animaduertate Ex eo igitur quod omnes artes
sectae sunt venales, enatum est istud grauissinu, O perniciosissimum totius reip. humanae detriai mentum, Ni milia ingenua ars, nullaq; scientia plane
222쪽
plene dificatur,non grammatse non rhetorica non iur prudentia, non medicina, non philosophiae, nulla denique alia, ut quanto citius fieri pote se, adsordidum lucrum, ct ad vanos bon res perueniatur. Sed non est hic de bue grauis sma lue, latius lamentandi locus. Denique, ne plures prosequamur artium diuisiones,artiualiae sunt quasi aliarum dominae, quas Graeci
αρ πιτεκτονικας ποcant, qua principem Acsi tenent: ut in tota ratione aedificandi ea, quae a
chitectura nominatur, qua alijs vritur, eaque dirigit. Asiae quasi aliarum administrae, ut ars, quae lateres coquit, carpentaria, ct aliae, quae principi an aedificiis construendis, fremunt. Omitto itaque hoc loco alii, minus necessarias artium diu siones,ct maxime eas, quo in Gom,a attulit Plato, de quibus fortassie alibi. A que haec de artiu diuisionibus dicta sufficiunt ud alia ergo transeamus huius disputationis parte.
Luincta pars, in qua docetur quid sit necessarium ad
hoc, ut adiqua facultas in aliquo artis genere ponatur.
EXPLICAT is Ῥarijs artis diuisionibus, sequitur,vi quae sit ratio,cur haec,vel illa facu
Oriin hoc,vel illo genere costitui,atque colloc ri debeat, aperiamus. Vtergo ad quodnam g Mus quamcunque artem reuocare liceat, intes
gatur , eius sis ad quem sua natura refertur ,
223쪽
ste Ilandus est. Quo loco diligenter cauere oportet, ne artis scopum eum esse exsimemus, quem homines Nel utilitate, vel libidine ducti , in aliqua arte sibi proponunt ,sed eum, ut di ximus,ad quem sua natura ars refertur, que
propositi habet. Alias enim si hominum 'mina spectarentur, artes cognitionis ferent actionis; ct actionis cognitionis: O sordida in liberales, ct liberales in sordidas migrarent. Potest enim qui piam theologiam ad lucrum referre; ct philosophin moralis, vel archite sp set esse foca cognitione contentus. Illud etia
imaduertendum est, quod licet in artibus cognitionis sint quaedam, qua proxime actione , seu millitatem spectare videntur, ut in Geom tria figurarim descriptio; ct contra in artibus effectionis, siue actionis,quaedam,quae sola cogntatione attinguntur, Ni inpbilosophia quae mores tractat, cognitio partium , proprietatumq; Nirtutis; tamen, Ni in quo genere ars aliqua
ponenda sit, dissiciamus,totaspectanda erit,
a toto eius genere,ct a sine materiaq; siubiecti, tractandique ratione, de ea iudicium ferendum erit. Etenim,in omni fere arte, aliquid actio nis, ct cognitionis reperire licet: ut patet in mathematicis apud Euclidem, cuius theoremata ad cognitionem,problemata vero ad effecti nempertinae νidentur. Ceterum, quod ea actio-
224쪽
tactionis in artibus cognitionis ad cogitationem quod es cognsitionis in artibus assionis adactionem referendum est. Itaque, tu, ex sine ipso, tum ex toto genere ,seu ex materia subd m, atque tractandi ratione , quod sitcuiusque
artis genus considerandum est. Anaequam a
rem bais parti finem impono , non nuctata πλωiones ad hanc disputationem spectantes, paucis ad ciam. Fabius hanc disputationem leui Lib. L. ser attingens, exi imaudiriatoricam posse rem cap.1 8. poni in triplici artiumgenere, videlicet, ingenere cognitionis, actionis, ct effectionis a Quidam a. existimarunt eamsegregandam esse ab Rodol artibus rationalibus rei, ciendam esse inter plius. sermocinales. Alij denique aliter de genere M. rhetoricae extimarunt , ut ex secunda ct temtia disputatione intelligi Icet a
Sexta pars ,rn qua variis positionibus explicatur. quid in disscultate pro sita sentiendum sit.
PRIMA positio: Rhetorica non est in genere artium cognitionis. Es haec positio contra Quinctiliari sententiam, qui eam in hoc genere reponi posse existimauit. Postra aut opinio primum probatur ex ijs, quae disputatione quarta scripsimus; ubi docuemus non esse sapientiά, Nel scientiam, Ni sane esset, se in hoc genere Teponeretur: cum ille artes propriescientis dicantur.
225쪽
eantur, quae sola cognitione contentae simi. D inde, artis genus, Ni paullo ante docuimus, ex
proprio fine, O ex toto genere perpendendum est: atqui huius artis finis est persuadere, vel, Ῥt Quinctiliano placet , apte dicere ad persu dendum; quod in actione consistit: oes νniuem sum eius genus spectemus, nihil, aut certe parsi contemplationis habere videbimus, oesiquides, totum ad actionem refertur: igitur. To- fremo, ex Fabi, sententia, necessario sequer tur, eum nosposse oratorem appellare, qui sola esset cognitione contentus, O nullas caussas in Libro r. foro ageret; quod cum M. Tulli' sententia muti de Ct x, tisin locis pugnat. sit igitur est, cur tantum x- Qx is tribuamus, Ῥt eam in hoc artium gem
Secunda positior Rhetoric proprie loque do , non est ars sectionis. Est haec positio contra eundem Fabium, qui aliter existimauit; ea motus ratione, quod Oratoressuassoleant orationes scribere: nostra autem sententia bis simmis nititur fundamentis. Primo, dfectionis a tes illa censentur, quaepost ipsam operationem aliquod relinquunt opus , ut ex iam dictis, ex communi ommum sententia satis aperte constat: alfaciat, oratoria post ipsam operationem nussum opus relinquit,sicuti nec ars canendi, dissereni: non erit igitur sed hoc artium
226쪽
genere ponenda. Deinde ,potest esseperfectissimus orator is , qui nihil unquam scribat, sed si sola caussarum actione contentus: erit igitur rhetorica perfecta Esque ulla essectione: ita False, fundamentum ruitiac proinde etiam eius opinio, quae Naide infirma innititar ratione. Et mi rem hanc planius explicemus, fingamus CL
ceronem , du- siuas orationes conficiebat, numquam adbibuisse calamum, oepostquam eo in foro egit, noluisseposteritati tradere; nunquid, s se ita gessisset ,summi acperfecti oratoris no men amisisset e haudquaquam. Cum itaque scriptio nihil ad huius artis perfectionem pertineat, non poterit esse ratio,cur inter artes est dilonis collocetur. Tertiapositio: Rhetorica inter artes actionis r ovenda est. Cum dico esse artem actionis, βι-i e practica accipio nomen actionis,ut signifcat eam operationem qua no relinquit aliquod
opus post ipsam essectionem, non autem Ni solum significat operationem, quae a consilio Odeliberata ratione proficiscitur, ut sunt actiones honesta. Es haec positio certit arquoniam
eum omnes artes ad illa tria reuocentur gen
ra, ct in duobus alijs generibus, Ni iam demoufratum est, non sit ponenda, sequitur profecto, mi in isto suam sedem habeat: id quod, nec Quinctilianus negat. Dicatur itaque simpliciter
227쪽
ars activa, me practica, nec ad plura remo turgenera , cum in Tno tantum genere , cuiuisque rei natara, Niphilosophi tratant, colloc ri debeat. Quotapositio: Rhetorica e se ex numero e rum artilim, quae coniectura nituntur. Haec postio est adeo certa ex ijs, qua in tertia parte adnotauimus, ari nulla sit necessaria constrm tio . Trolim enim e st,eas omnes proprietates, quas artes in coiectura posit , habere diximus, rhetoricae conuenire: cum eius finis non sit in rhetoris potestate situs: ct ad em consequem dum multis extriis sicis egeat praesidijs: ct d niqne ij etiam interdum persuadeant, qui noni sunt hac arte praediti. Certum itaque maneat ηon esse inter artes certas ct perfectra repo
c uineta positio: Rhetorica nonsolum diceta est ars siermocinalis, sed etiam rationalis. Quo Arist. li. niam,cum eius finis sit porsuadere, ct persiuasio . Rhς t ent mematis,atqueprobationibus gigna- Θ'φ' tur, necessario debet esse rationalis sacvito. Adde etiam, quod eius primum oscium est fide faciendo docere, quod rebus 2 rationibus site
alterum e st hominum animos mouer motHS aut potissimum amplificationibus, quae a locis umentosis sumuntur iunt. Quare,cum rh torica nonsolum in sermone ornato, rationem confor-
228쪽
conformands orationis explicando,ut aduersa
xij dicunt , sed etiam in ratiocinationibus, per quas priuatim suum attingit sinem, Nersetur, non est censenda simpliciter arssermocinalis,
cuti Grammatica, quaesolamsermonis congruitatem considerat. Huc fici quod initio suae rhetoricae dixit Aristoteles , omnes homines diale- Lib. 1.cticae ct rhetorices esse participes , quod omnes cap. . aliquo Ῥsque ct exquirere, ct rationem reddere, defendere,atque accusare aggrediantur:qus duo polleriora munera rhetorices propria , sine Lib. 1. ratiocinatione, praestabit nemo. Huc etiamfa- cap. I. cit, quod idem auctor ait , solam Dialeciticam, o Rhetoricam de contrarijs ratiocinari. Sexta positio: Rhetorica es ex earum artisi numero, quae sacultares dicuntur. Docet enim Plato in
in utramque parte disputaresed de hac positi ne plura in ultima huius libri ut puta tione dica.. Septima positio: Rhetorica in artibus tib radibus eis numeranda . Positio est certissma , quam latissime probato, cum de huiuspraeci ri ae artis dignitate agam. Octava positior Rhetorica eis ars maximemtilis, Nel etiam maxime necessaria in humana rep. Haec Nerito hoc loco simpliciter posita, alibi probabitur. Postremapositior Rhetorica eis ars instrumentaria qua arapolitica Ῥtitur ad bene remp.
229쪽
, gerendam. Hoc docuit Arinoteles, qui cum Cap.L. in primo Ethico dixisset scientiam ciuilem esse facultatem quandam architectonicam, dixit artem militarem, oratoria m espesub ciuili co locato , eique inseruire. Sed hac de re alio loco dissutabitur latius.
Septima pars, in qua proponuntur, ac soluuntur non nulla dubitationes.
V et igitur quae supra posuimus, Oproba
vim- adhuc confirmentur magis, quae contra
nostras positiones dubitationessieripossen eas in hacpostrema parte explicabimo. Frima dubitatio, oratori, ut nos inferira probabimus , subiecta sunt omnia quaestionum genera, in quibra continentur quaestiones in nitae , ct quaestiones cognitionis, Ni se quaer
tur, an mundus sit habiturus intemitum , an o tum habuerit, an Deus rerum caduca rum pr9- curationem habeat, id genus aliae,quesola co, gnitione attinuummergo rhetorica, saltem ex part erit cognitionis ars. Hanc argumetatione refelleres,si cosecutione negares. in eo enim orator a philosopho differt, quod ea qus cognoscit, ad actione refert:= qus didicit ornata et copiosa oratione adpopulu explicat. m ergo orator omnia quae cognoscit ad Veia referat, is oratoria,no cognitionis ,sed actionis ars cesenda erit. Secunda
230쪽
Secunda dubitatio , perfecta eis entia po-'test esse in eo, qui nullam in foro orationem habeat , quodprofecto negaret nemo, cum possiquispiam omnes huius artis partes persem c gnoscere, ct tamen a foro ab linere. Si ergo si ne actione potest reperiri perfecta,in sola cognitione consistet. Si quicquam haec argumentatio
probaret, certe concludere licere omnes ocultates esse cognitionis artes cum in omni artium
genere reperiri aliqui posnt, qui sola cognitione simi contenti: arqui iam diximus, non hominum voluntates ,sed artis nasuram spectandam esse, t quo in genere collacanda sitimide mus. Quid' quod oratori nullam caussam V ii, id, quod in oratore summus orato fummum putauit, actio nimirum, deesset. Quare, sequis eloquentiam in animo inclusam tenere vel- Iet , eius plane naturam peruerteret, o man- .cam mutilatamq; reddere ec numerandus esset orator, ut prima dissutatione decreuimin. Tertia dubitatio ; contingere potest, Ni or ror, et sponte ei fortuna,cesset ab agendor en ex sua a te utilitatem , voluptatemque capiat, ut Quinctilianus ait; ex quo illud cox- Lib. 1.sci posse putat, ut vis oratoria in numero adi cap. I 8 . Dum cognitionis repona tur. 2, eque enim qui flamem, quem diximus oratorem, suo no