장음표시 사용
261쪽
tendo potissimum verisimiliasectari debet, qua
discernere nequit , ut sapienter animaduertit malo , nisi Neritatem noscat; ideo aliqua Us rum reram ei necessaria est cognitio. Ex qui bus colligeres diuerse ratione, rhetoricam, di lecticum, ct sapientiam in rebus omnibus Ner - sari . Nam sapientia res omnes tractat eo demonstrando , ca DU O principia inues gando r dialectica probabilia inquirendo , ct quandam firmam opinionem de eis afferendo rhetorica vero solum persuasionem aliquam por ditamus Aristotelem ex simasse res omnes esse rbetorice subieetas,quod iidetur omnino falsum. Trimum, quoniam aliquando scriptum reliquit, rhetoricam in iis rebus ver ari de quibus consevitamus, ct artes non habemus: ergo non Nersatur in js rebus , uas alia scientiae tractant ,s est de ijs, de quius nω habemus artes . Huic rationi huncin' modum occurreret , dicendo rhetoricam
esse de ijs rebus, de quibus artes non habe mus, prout ex js, quae sunt in alijs artibus, quosdam communes spectat locos, qui Nalent ad fidem faciendam , ct ad persuadendum , quod nutrius est alterius artis. Solum itaque .Aristoteles afrmare vult, hanc facultatem q radam spectare, qnae in alijs non consideran-,
pularem faciendo. Tertia dubitatio
262쪽
tur artibus, quibus tamen ad omnes res tr elando mistur. Seinde, opus oratoris, ex Lib. r. Aristotele, est persuadere : at persuasio re- cap. ια' fertum ad actionem ς cum is dicatur persuasus, qui quod alius persuasit, facere est paratus : igitum in iis solum quaestionibus Ne sabitur , quae ad actionem referuntur, cuiusmodi sint quaestiones citules. Haec ratio parum πrget, quoniam non solum persuademus agenda , sed etiam credenda , ct intelligenda : adde , quod si quid ista ratio probaret, necessario etiam conficeret genus laudationis huic arti, contra Aristotelis sententiam, sub- Lib. r. trahendum esse, cum in eo nihil sit nece sse, ut ς P auditores ad aliquid agendum prouocentur: Quare , nihil video , cur persuasio non possi etiam significare fidem , seu intelligentiam ad popularem sensum accommodatam: sed de persuasionesequenti disputatione latius. Quarta dubitatio: quid dicendum est de quaesionibus cognitionis, ni ita tractentur, ut ad' i' . actionem referantur De hac dubitatione alias integra di putatione Licemus: nunc breuiter re spondemus,has etiam quaestiones eloquentiar sinibus contineri,etiamsi ad caussam,seu quaestione finita non reuocentur. Quod si clim M.Antonio Comen. Mureto objcias, ho quaestiones non contineri in CatiL sub xllo trium caussara genere, ac proinde or
263쪽
.: tori non essesubiecto , res oderet Riccobonus, non omnem rhetoricae materiam sub aliquo ex illis tritus generibus contineri: Sed bsc responsio, chm id petat,quod in quasionem vertitur, a Mareto facile ridcretur. Dic igitur eo re-hocari ad genin demonstrationis oed de hac re p enius :n eo lilro, in quo de tributa caussarum generibi a diutabitur. Torcma dubitatio, sub quo nam caussa m
gencre contin rein conciones nostri temporis e
T e hac re libro proxime citato , ex professo
agam; nunc breuiter ressondeo,mehi nullo mo-Ant.Rie do placere,quod quidam modernus audior do-Ub- cisit, v Uri temporis conciones solum ad genus pertinere triliberallatim. Nam, multo inue inies apud antiquos Tatres conciones, quae solisi, Ῥel Nir tam , et hominum laudes continente
multad etiam, que solum in docendo versantur: non nulla qua nostra religionis caussam aduersus alienigeno desentant. Et Saluator ne dat.VI .ser,suos discipulos non solam ad hortandu ,sed etiam ad docendum misit. Qtiae autem auritor inpros sententia argumeta assert, nihil prorsu concludunt,ut alio loco , Υbi plures rationcs pro nostrasententia asseram, aperte domores ral o. Falcmur tamen nostros oratores sepius in deliberationis genere versari. Reliquum esset, Ni earesoluorcinus rationes,quo superius ad
264쪽
ad confirmandas marias opiniones attulimus; Sed quoniam,vel ex dictis facilesoluuntur, vel nostras positiones confirmant, Ni in hoc immo--remur,nihil est necesse. Sit igitur huic parti, disputationi sinis: ct ad abam causiam explicandam transtum faciamus.
De fine Rhetoricae, an eius finis sit perstiadere, Disputatio VIII.
V A M sit necessaria in omni arte tradenda finis cognitio, docte quidem, atque eleganter, princep Let e
inter Romanos orator,tunc inui' Quinet. caui cum in altero de Inuentio- li. h. e. Is.
ne libro, baec verba literis consignauit. Quorum igitur generum sines et exitus diuersis RG IM, ὁ .eorum praecepta eadem ese nonpossunt. Ea vani do- qua sententiaperspicue intelligi licet, nulla ido- ctri gen, neaposse tradi in arte praecepta, nisi artis finis syp ε fuerit cognitus, planeq; perspectus. Siquidem, mi Aristoteles in p sicis docet nis est tera- Libro L. rum caussarum norma,ct ratio. Quod si in om- Physi, ni arte finis speἱIandus est, maxime in 's, que in actione versantur, sunt in contatura positae,
in quarum numero, Nisupra docuimus , posita est rhetorica . Vt itaqhe omnia praecepta, sinae in hoc nostro de arte dicendi opere daturi su- , Κ ε mres,
265쪽
mus, apposite idoneeque tradantur, quin inssit proprius huius artis finis , nobis profecto explicandhm erit. Et, ut quod hac dissut ' tione quaerimus sicilius percipiatur, quid n mine finis intelligere debeamus, primum aperiendum est. Finis, Ni ex . istotele loco paullo ante cita to discirer, est id, quo referuntur omnia, ct id In Gor. cuius caussa omnia alia fiunt. Vnde Plato dixit, gi - finem sibi γideri ese πασωντων πράξεωνάγα-
actiontim toxu m, ct illius caussa oportere om- Lib. de nia alia agere, ct non ipsum aliorum. Et Augu- . pHης, sinus, finem in omnibus rebus esse ait,ad quem δης ' cuncta referuntur; cuius caussa fiant reliqua Cie Ii. i. omnia. Finis ergo ei modi esse debet,ex omniu. de Fin. philosophortim sententia,Nt ad ipsum omnia r ferri oporteat,' sim Nero nutuam. Quaerimuta igitur, quodnam in hac arte sit id, quo omnia, quae in ea tractantur, referri debeant. Quod Latini finem dicunt, Graeci τελος, ct σκοαον, πο- Galen. cant. Sunt autem, qui inter τελος, ct σκο αν Aia. Ric. hoc discrimen asknent, Ni σκοπος, dicatur rest aproposita, Ni in arte medica, anitor τέλας vero, reipropositae consecutio,sinitatis scilicet Cap.19. adeptis. Inuestigatur aute cuiusque artis finis, , ut libro de Arte Naletudinis tuenia adnota
266쪽
1it Galenus ex olficio. Oscium vero inun quaque arte id dicitur,quod artifex prritare,et escere ad finem consequendum, debet. Quid tem cuique arti praestandumsit, eum de oficio oratoris asio libro instituta Rerit dissutatio ,planius explicabitur. Finis igitur id erit,
ad quod oscium refertur: ct sicuti finis sine cio, ita oscium sine sine recite cognosci n
quit ; cum haec duo sint inter se maxime affecta, quorum ea est natura, ut Nnum me alio intelligi non queat. Ex his igitur quid in praesentiarum quaeratur satis constare ambitror ; de quo varia fuerunt rhetorum opiniones .
Trima Fabii Quinctiliani, qui ex professo ab Aristotelis , ct M. Tulli, sententia dissen
tiens, existimauit rhetoricae finem esse apte di cere adpersuadendum; motus non nullis leuibus ac frigidis argumentis, quae postea disi- genter diluemus. Quam opinionem quidam alii Scriptores libenter siequuntur. Cecunda sientelia communisma omnium fere rhetorum, qui defenderunt suae artis finem esse, perfiadere: quorum loca pausio inferius
asseram. Verum quidam,anim etduertentes oratorem non siemper perDadere, buic opinioni, ut oem calumniam vitarent,addiderunt,quatenus
conditio rerum, personarumpatitur. Et qm
Libro 2. cap. 11. Streb. nlio. . de
267쪽
alii etiam artifices persuadent, tandem addendiddim putarunt,in ciuilibus quaestionibus . , Tersia est aliorum, qui duos constituunt rhetorica es:adterum,quem Nocat, intrinseclim,
hic finis es bene, sieu apte dicere: qui finis
.est in manu oratorispositus, quem si per po test attingere alter lim externam,nimirum perrsuasionem ,seu persuadere, qui finis ab aud, tortim Noluntate pendet. Et per hanc distinctioncm non nElii Quinctiliamum cum Cicerone conciliare Nolunt: ira mi Fabius ritelligendus si de fine interno, Cicero mero de eXterno. In lib. I. . Quarta siententia es Marii Fabii Victoris Minuri praestant simi rhetoris, quistatuam auream moro Traiani sibi poni meruit, ct diuum Hiero mum habuit discipulum: is fatetur finem rhe/oricae essepersuadere, ct semper oratore hunc finem assequi, licet non si per perseuadeat. Hach l, λ opinioncm inferius eXponam, cum eam cons . . t. talo .HVt hanc maxima momenti controuem
siem clare explicemus, non nulla fundamenta nobis ponendasunt. di Tro primo fundamento in memoriam reuo et . care oportet, quae Opra diximus de differentijs inter artes certas, artes coniecturales;ex qui. bus huius questionis explicatio maxime pendet. In eo igitur hae artes, omissis ab s disserentiis, maxime distinguuntur, quod certarum artiam xes in
268쪽
fines in ipsorum artificum sunt potestate; ita
ut nonsolam eos bi proponant; sed etia quo-docunque voluerint,assequantur. At vero mnes artium coniecturalium, licet semper sinit ita propositis tamen non sunt in manu artificum, nec semper attinguntur. Et quamuis,ut initio, butus di putationisscripsimus, artium omnium natura, ac vis ex sine petenda sit: tamen, non eodem modo .. Nam perfectae artis narura non solum ex finis propositione, sed etiam ex cons cutione perpenditur; imperfecte Nero no item, Nisuprascripsimus. Licet ergo nulla ars absiq; mispropositione constitui queat; ut prudenter Galenus scriptum reliquit: taman earum per- Lib. adfectio, non una atque eadem ratione hpectatkr. TV sib. Qua brem, ut paucis, quaesupra latius scrissimus, complectamur ,perfectarum artio ab- cost.arta solutio ab extremo sine,'a quo nunquam abem med. rant, petenda es: neque enim bonus pictor pellaretur , qui suae artis finem non esset ad plus : Imperfectarim vero non a me,quem β-pe non attingunt, sed ab oscio , ct opere proprio spectari debet: ct tunc censendae sunt per sectae, cumsuo oscio praeclare functae suerint nec quicquam quod in arte sit ad finem cons
quendum idoneum praetermiserint. Ex his in telligi licet, varia ratione artes perfectas
Imperfectas ex sine definiendas esse. Terfectgenim
269쪽
enim ex is propositione, O adeptione com- mode finiri possunt: at coniecturales expropositione tantum. Quare ,si apud probatos scri Phil. ptores, Ni apud Platonem, inueneris rhetoriacam definitam fuisse finem, ut cum dicitur, 'esse persuadendi artem, intelligendisiunt de m ne rationepropositionis quod nimirum, sit arsq dam, qus omnia ad persuasionem refert. Atque hec deprimo undamento. Secundum findamentum: Nerbum, persua- dere, apud Latinos idem saepe significat, quod consilium dare. Vt apud Terentium, cum ait: Is mihi persuadet nuptias: quae significatio ab instituto nostro est aliena. Interdum idem volet quod, fidem facere, ct Ῥtid quod dicitur ,
tanquam Nerum, credatur, efficere: unde nati
sunt hi dicendi modi r Hoc mihi persuasit; Ei persuadere non potui, O asi' similes 5 Et.in
hac significatione accipitur hoc Nerbum, cum querimus, .An sinis oratoris silpersuadere,hoc est fidem facere. Haec autem persuasio duobus modis accipitur: altero modo pro ipsa actione, est functione Oratoris, qua dicendo perstuadere connititur: altero vero pro ista fide, quam diacendo in animis auditortim gignit: Et de persuasione hocposteriore modo sumpta, intelligenda est presens disputatio. Neque enim quisquam diceret, illam persuadendi functionε esse
270쪽
Oratoris finem, sicuti nec medici actionem, medicae artis,ut eleganter ad Trasibulum scribes, docuit Galenus, Ῥbi functionem artis a sine distinguit, eamque non esse finem ,sed antefinem
Tertium fundamentum, in quo explicandum est, quot sint persiuasionum genera. Duo itaque, ut ex Platone cognoscere licet, funtgγ IaGorg. nera persuasionum : alterum disciplinae, seu scientiae, quod δύασκαλικον, Gr ci Nocant; Aristor. quod veram perfitiamque cognitionem eiM, Ji. I Rhaquodpersua detur, in animis auditorum conm x0ς ς cit. Vt cum Geometra demonstrat triangulum tres habere angulos duobuου rectis aequales rvel cum Astrologra probat Solem esse multis partibus maiorem terra, aut terram Hse rotundam: vel cum Philosophus naturalis prohat hominem Gne interitui obnoxium, quod ex rebin contrarijs sit constatra. Et haec quidem pemsuasio earum es artium propria, quaepem citamscientiae naturamsunt sortitae: ut es Physiologia, Geometria, Asrologia, cor alis barusmiles. .Alteru gen, cotinet perfasiondsidet, seu opinionis, que persuasio ob suam imbecillitatem non peruenit, adficientia, sedsolum opini
est,credula,vocant.Vt si quis probaret honores contemnendos esse,quia no sunt stabiles: futura .