장음표시 사용
421쪽
Quincta positio: Iudicium cum in omni a te, tum in arte oratoria est maxime dissc le . Frimum , ob rerum multitudinem , M. Narietatem de quibus Orator iudicare debet. Deinde, ob conditionem earum rerum, de qui'. bus est iudicandum ; quae sunt incerta, O mu Arist. li. tationi obnoxiae, vi sunt humani actus, in qui- .Exhiς--potissmum versatur. Postremo , qμο ni 'non modo artibus fere omnibus , sed etiam νaria ac longa experientia acquiren dum est. Sexta positio: Si iudicium sumatur eo modo , quo accipi solet a dialeιticis, pro ea pamite, qua de argumentorum formis , ct propositionum connexione atque consecutioΗe agr- r; non es ita necessarium rhetori, ut priauata quadam ratione ab eo tractari debeat . Quoniam Oratori satis es illa facultas naturalis, quam homines sine ulla maiori arte argumentationes conficere solent; cum potisse sinum utatur enthymemate, exemplo, Ne seturque circa persuasibilia, quae non egent illa accurata iudicadi arte, qua eget necessaria,sime scientiae, quae de rerum obscuris naturis agunt. Adde etiam, quod aliter Oratores suo amgumentationes instrueresolent, quam dialec
ei saciunt e de qua re non nihil praecipiunt, cum de deositione scribunt. Itaque, eo indiges
422쪽
oragor iudicio, quo de rebus est verbis i ueniendis, disponendis, exornandis, ct pro nuntiandis , Ni ad persuadendum conferunt, sententiam ferat. 2. Septima positis: Iudicium, quo Orator po iere debet, non est a natura, sed doctrina, eaer- .citatione , atque experientia acquiritur . Is enim solus poterit, de rebua huic arti subi ctis iudicium ferre, qui artem exercitatam , experientia confirmatam tenuerit: Ni in
Octava positior Vibilest necesse, ut iudi- a , cium ponatur tanquam pars distincta ab alijs, ita loquentiae partibua . Primum, patet eX com--uniore meliorum scriptorum sententia : Da enim sentit Quinctilianin, quem omnes post riores secuti sunt: nec Cicero ab hac opini ine fuit Hienus , cum nullibi iudicium, quod D en requirit summum in Oratore, dum de pretibus rhetoricae agit, diistincte numerau rit. Deinde, cum in singulis partibus adhiriendum sit, quod prudens negabit nemo : nihil est necesse , ut ab illis secernatur: p se Iim , cum iudicandi faculi, ab iis praeceptis pendeat, quae de singulis partibus dantur, σα sinis consideratione, ex qua omnis iudicami ratio petenda est. Adde etiam, quod nia
bit potes dici proprie inuentum', aut dispo-
423쪽
sitim, exonnatumque, nisi adhibitum fucrὶe
iudicium, quo eraminantur omnia, quae ad mn consequendum faciunt . Neque enim in ventio oratcria est quor mcisque rerum imdagatio ,sed earum, quae ad persuadendum tintaccommodata: cuusmodi non erunt , nisi cum iudicio fuerint inuentae. Quare, non dicereturis vere inuenisse, qui Levia, vulgaria,pugnantia, ct ad rem minime accommodata, ct qua
Nitasse necesse erat, inuenisset ςπt copiost σLibro i. docte scripsit M. Tullius: Ni si quis quaerens de Ora. aurum, inuenisset sicorpionem. Et quod de in Iu OIR- tientione diximus, idem de alijs partibus dicari 2Nona positio: Iudicium est permisum omnibus eloquentia partibus; quamuis Nna para' magis eo indigeat, quam alia. Sententia esssuinctiliani, a qua, mi censeo, non fuit ali vin Cicero: cum auctorito illa,quae est in Topicis nihil obstet, vistatim dicam. Es itaque iudicium velati succin, er sanguis per omne eloquentia partes fusuN. . ἰ Decima positio e Si iudicium consideretur, ut est sententiet de re aliqua, interdum potest esse simhi tempore cum re illa , inter mis ero posterius. Totest enim aliquis prius ira venire , O postea iudicare , aut certe , e dem temporis articulo de re inuenta ferre i
424쪽
iti Undecima positio: Ordo non est ponendus prostata eloquentia parte. Neque enim oraseensiendus est distinctus ab ina dispositione, de
'qua supra Nnnus; πt recte adnotauit Quincti- Lib. 3. antis. His ita positis ac confirmatis positioni- cap.3. ius regummia contraria resectami . G primum,' non me latet quantas hic veronis iocus excitauerit tragoediaπ, quem tunc in modum breuiter explano. Primum dicerem non esse intestigendum de iudicio oratorio , sied de dialectico; de eo nimirum, de quo Stoici, relicta inuontione, agebant: ut explicki imprimo fundamentor agit itaque ibi M. Tullius de nu-ero partium elo retiae, sed du--icam in aemu distribuit partes, ut fari bant Stoici de etiam, quod ex verbis Ciceronis non potest quispiam euidenter conc dere iudicium esse ab inuentione distinctim ruit enim subiici inuentioni, hoc est , sub in An ton. uentione contineri; non autem post iudici poni. Et denique, quidquid sit de eo , quod:m argumento illo sumitur, quod tamen mul ei nega rent, n mirum dialecticam diuidi in i Uicium ct inuentionem, negatur consecutio: ct cur negemr, ea iam dictis patet: confirmatio, ex iis quae diximus,ficile infirmatura Muct ritas Nero, qua ex Cicerone citatur, confirmu quinctampositionem. . V Secum
425쪽
secundum argumentum eandem positionem confirmat; ideo nihil es, cursolui debeat. Tertiam vero qua ratione diluendum sitis i iis constat ex decima positione: neque enim ex eo, quod Orator prius inuenit, O postea iud cat,sequitur iudicium esse pretem eloquentia distructam, ut explicatum est . Ad quartum, concedimus multos posse is venire multa quadam natura perspicacitate O achmine: tamen, nemo quae sint apta ad d cendum inueniet, ni iudicio posteat; quod, is docuimus, in eo erit perfectam, qui uniuersam artem, addito usu ct ea perientia, probe tenu
rit . Sed iam sit huic quaestioni finis. Quaenam ex quinque rhetoricae partiabus sit dignior, ac praestantior, Disputatio IX.
o C v I M V s eloquentiam qua fiam habere partes : quae ct quoesint demonserauimus, singulasq; explicuimus: restat, ut eas inter se eonferamus, ct suo quamque loco col ccmus: qtiibas expositis erit huic in bro finis Quod autem ad propositam difficu tatem attinet, quasdam rationes in medium aseferam, quibus singulo partes, singulis pra-
426쪽
stistiores esse demonstrabo. Et quod inuentio omnes alias dignitate antecedat, hisce rationibus persuaderi potest. Primo, ex Aristotelis sententia , qui dei Libro r. mens rhetoricam dixit esse vim νidendi, seu b inueniendi: O propterea hanc potissimum par tem tamquam praecipuam, νndesumuntur ora tionis nerui, diligenter prosequutua est. Huc I pertinet auctoritata quaedam M. Tissiti, qua ita Lib.t. de habet: Quare inuentio , quae en princeps om- Inum nium partium, potissimum in omnium caussarum genere, qualis debeat esse consideretur . Deinde , illa pars putanda est praestantior, quae est initium, fons, atque origo G terarum partium ; Ni patet de corde in corpore an, malis r at huiusmodi est inuentio comparata csteris partibua, quod prudens negaret ne
Postremo, Inuentio est longe discilior omnibus alijs partibus , quod ex eo sit perspicuum, quia plura de ea quam de allis scribun- .urio urtur: quo sit, νt debeat etiam esse praestantiora cum quae sunt praestantiora, sint abstrusiora Oinuentu di ciliora: ut de auro, ct alijs mino
ratibua patet . . I-- Dispositionem esse potiorem, his rationiblis Lib. demonstro. Primum , dispositio consistit in My quodam rerum ordine e atqui ordo , ut Ar, stoteles
427쪽
T 'I . Libri Secundistoteles ritet, es quid praestratissimum: ign
tur dispositio erit omnium aliarum partium dignissima. Deinde , illa facalto censie πρV- flantior, cuius actus o operatio est praestan-' riori at ordinare est actus longe praestantior, quam vel inuenire, vel Gornare , aut ag re, cum sit sapientis proprium , ut sapien-Li i. Me tiam facile princeps docuit Aristotelesugitur. 'ph Adde minito dispositio es veluti forma in intientionis, elocutionis, quae in rerum, crverborum concinna aptaq; collacarione posseta est ; igitur eritὶhis duabus partibus perfectior , O dignior ro consequenter etiam abys , qua sint illis duabus sine dabio infe
Quod autem elocutio omnes altra antece iat, facile probares . Primo , is hac parte ipsia ars, eloquentia, ct artifeX, eloquens nominatur , ct a csteris artibus distinguiturrerit igitur abis pretibus praestantior. GHucra In orat. cit haec luculenta M. Tullis sententiarsed iam istius perfecti oratoris, Osumma eloquentia species exprimenda est; quem hoc uno excel-dere, id es oratione, cstera m eo latere, india eat nomen ipsum. Non enim .imentor, aut - compositor aut actor haec complaxus esto mar sed O graece ab eloquendo ρμωρ, vine, eloquens, dictus es. Qterarum mi
428쪽
rerum qua sunt is oratore, partem aliquam sibi quisique Nendicat i dicendi autem , idest eloquendi maxima vis sioli huic conceditur,. Post ea , natura rhetoricae in hoc sita est, Nisit ars bene dicendi, ergo tota eius vis in elo- quendo posita erit : quae ratio ex eo confise mari potest quod baec sola pars illustrat, comsonmat , pingit, ct illuminat oratione , omnamentis , figuris , flosculis, coloribusq; or Cilae. urtorjs ς quo sit, Ni solus sermo oratoriuae, or Orata ' tionis' nomen mereatis Denique, quoniam haec sola pars facit oratorem admirabilem, ct commendabilem, ut non uno in loco scripsit in v v summus inter latinos orator. I 4 Gmoriam principem obtinere locum ἰhae rationes persuaderent. In primis, quod est totius artis fundamentum, id debet esse in amre praecipuum, ut in omni aedificio patet: a qui ex Tullio libro de optimo genere oriat Fum , ita se habet memoria comparata ad alias rhetoricae partes; igitur. Deinde, me moria omnes alias partes continet, atque conseruat; ut idem auctor scribit: at quod ba' ίε , debet vim continendi , atque conseruandi alia, orat . est ijs quae conseruat, coe continet longe no--bilius rigitur. Denique, me oria compar
tur thesauro quo nihil potest esse prassa:
ct ideo cum quippiam commendare πο- ini lumra
429쪽
iumus thesauro simile esse dicimus: memoria agitur , veluti quidam thesaurus, digni a
Quod autem actio primum locum obtineat , Cice. in primo probatur Demoisthenis auctoritate , qui Q - ' primas , secundas, O tertias actioni tribuit, Quis de hac quaestione fuit interrogatus et ac i dixisset, totam eloquentia vim in actionei Lib/3. postam esse r Huc facit . quod Cicero dixit, ψ actionem in caussis dominari. Postea, etiam si quis optime omnes alio partes teneat ,sed, mel caussas non agat, Nel in te agat; is, vel o G excludetur omnino ab oratorum numero, Nel certe inter minus probatos rejcietur : quare sola actio est , qua plenum , ac perfectum Oratorem oecit. Postremo, actio est veluti vita , ct θiritus orationis , qua me congrue ii Iesu oe pronuntiatione , languida exanimam ω , ct mortua videtur : ergo erit omnium aliaram partium praestantissma , cum illis Ni
- In hac disputatione non sunt aliquae expres .. Dauctorumsententiae: O nemo, quod sciami :. D exprofesso hanc quaestionem examinauit. V ram tamen est, quod Aristoteles primum D cum anuentioni , M. Tullius elocutioni , D . mosthenes Nero actioni dare videtur. Nos
. vid in hac disputationesentiendumsit quibus
430쪽
dam fundamentis positis, non nullis positioniaibus aperismus. - Primum fundamentum : cum aliqua rex
pluribus constat partibus, quae, Nel a matura, ,el ab arte instituta sunt, necessario partes Ela debent esse inter se diuersa; ct cum M. mnum aliquem finem conferant, riterse com-. parari poterunt. Secundum fundamentum : bas eloquenti partes varijs inter se modis conferre licet, nimirum , ratione necessitatis, quaerendo, qΗ- nam sit magis ad eloquentiam conficiendam necessaria: ratione νtilitatis, quaerendo qua magis ad persuadendum conferat: ratione difficultatis , inuestigando, qua sit discilior: Odenique, quae sit magis huic arti propria, magisq; eam conseruet, ct alias antecellat. Tertium fundamentum et cum una res cum
altera comparatur, duobus modis dici potest praestantior, vel ignobilior illa: uno modo pliciter, θ' absolute: altero vero aliqua ex parte, ct ut dialectici loquumtur, secundum quid . Ut si conferres arma cum literis , sis liciter loqui velimus , erit verum pronuntiarum illud , Cedarit arma toga; at νωτο ex aliqua parte ,varma praestabunt li