Tabulae rhetoricae Cypriani Soarii, sacerdotis e Societate Iesu quibus accesserunt duo libri De arte dicendi in quorum vno de rhetoricae natura, & caussis, in altero vero de partibus copiose accurateque disputatur. Auctore Ludouico Carbone a Costacia

51쪽

tio sit praeteritorum rex trinsecus tam ε in desi-beratione multa narrari potant. Privata deliberatio certe nunquam narrationem exigit:

In concionibus saepe illa, quae ordinem rei doc cet est necessaria.

dum quae contra nos sunt, refellimus, & nostra confirmamus. Confirmatio & consutatio, natura, tractati ne,& utilitate sunt coniuncta oTota spes vincendi , & ratio perBadendi in hac parte est sita, cum in ea nostra confirm mus & contraria soluamus. . '

J Vtrunque commode fieri potest, cum causta L constitutio, siue status cognoscitur. - sit Hatus. Caps XI.

Eset quaestio, quς ex prima caussarum con-s octione pascitur. l Vt si intentio accusatoris sit, coniura i cum nata, Catilina; depulsio defensoris, non coniurauit

oritur quaestio,an colaturauerit. Quae quaestio vocatur constitutioi& status. Dicitur status,quod ibi sit primus causso com

gressus,vel quod in eo caussa sistat. Ωuoi sine satur. Cap. XII. C v M tria sint, quae in omni disputatione quaeruntur sit nec ne, quid fit, quale sit, 'tAn sit:

52쪽

LIBRI SECUNDI. Is An sit: an Clodius insidiatus sit Miloni: Vbi opus est coniectura ; dc ideo coniecturalis dia

Quid similiquid, & quo nomine assiciendurvi fuerit Caesar tyrannus, vel Rex:qui dicitur status definitionis. ale sit, de dici- Vtilitate, tur. qualitatis : ubi J Honestate. quaeritur de di Aequitate, 'M Et de contrarijs Absoluta, eum id, quod tactum est, nulla ratione extrinsecus petita ,. recte factum esse de

monstratur . .

Assumptiua; cum aliquid necessario foris assumitur, ut probetur recte factum. De ratione, firmamento, ct iudicatione. Uap. XIII. RATIO dicitur ea, quae assertur a reo depellendi criminis caussa sine qua, non haberet quid defenderet. Firmamentum,quod affertur contra ad labs factandam rationem: sine quo accusatio stare non potest.' Ex utriusque conflictione de concursu oritur quaestio quaedam . Iudicatio est quaestio illa , quae oritur ex ista conflictione : sic dicta, quod in iudicium veniat 'Ad iudicatione omnis ratio totius orationis conferenda est: ac propterea reperienda est. . In coniectura nulla est disceptatio: quia cum. negatur factum, non redditur ratio.. Vnde in caussis coniecturalibus, eadem est prima quaestio, & disceptatio extrema.

53쪽

IM, O quot quasiones oriantur ex scripto , O quo satu contineantur. Cap. XIIII.

aeae scripti interpretatione gua auor mo

dis ori

CVM defenditu r script u mno dicere, quod aduersarius vult: dicitur,ambiguum - . . Cum scripto opponitur voluntas scriptoris: discrepantia scripti di voluntatis. Cum scripto, eontrarium scriPtum affertura scriptura contraria - . Cum ex eo,quod est scriptum,aliud non scriptum deducitur, quod ratiocinatione fite diciatur , ratiocinatio Haec qu*ttuor controuersiarum genera tem- L per in qualitatis statum cadunt. Suomodo satus tractentur. Cap. XV. .

IVDICATIONE constituta, eam sibi ob oculos

proponat orator. Quo omnes argumentationes ex locis repertae conij- .ciantur-

Quos locos, 'ui habebit in mente defixos, omnia vid bit, quae in re proposita dici possint. Argumenta ita collocabit, ut firmissima in principio. uae excalunt in extremo loco, mediocria in medio Ponan ur: vitiosa cultibi. me Argumentatione . cap. XVI. c. ARGUMENTATIO est ar- Ratiocinatio, i gumenti explicatio, vel arti- Inductio, i iiciosa expolitio : cuius par- Euthymema a

res sunt Exemplum.

Quae conficitur ex locis r si cella aut Pro ibilia sumpseris, quibus efficias, ut quod dubi Rut minas Probabile est, probabile videatur, Pro

54쪽

LIBRI SECUNDI. asi Primu, quae sensibus percipitu Pro certis tur: ut quae. Videmus, audimus.&c. haec habe- Deinde, quae communi opinio- mus . ne, & sententia sunt comprobata. Pi aeterea , quae legibus cauta quae in moreS recepta. deniq; id , quod est probatu, cui aduersarius non contradicit. Vnum firmissimum, quod sere semper acci-I Obabi die: ut liberos a parentibus amari. . imis est j Alterum velut propensius; eum qui valet in merasu,' crastinum peruenturum. aria. 3 . Tertium, tantum non repugnans e vi in do- mo furtum factum ab eo,qui clomini sunt:

De Ratiocinatione cap. XVII.

cherema vocat, constat, PROPOSITIONE, per qua locus ponitur, ex quo tota vis ratiocinationis emanat. Propositionis cofirmatrone, Assiimptione, qua . quod QT propositione ad ostendendum. pertinet, assiimitur. Assumptionis approbationes Complexipiae,qua, quod. con'ficitur ex omni argu Fntati ne, breuiter exponituό2uot sint partes ratiocinationis. Cap. XVIII. PARVM resertisiue tripartitam, siue quinquepartitam dicas. Commodior tam est illa partitio, quae in tres partes di-

.sributa est a ita ut propositio, di assumstio cum suis probationibus duas faciant partes Si proba

55쪽

si probationes seorsim sumantur erit quinquepar

iita. Cum propositio, & assumptio sunt notae, conficitur ratiocinatio missis confirmationibus . βNon semper incipiendum est a propositione, sed etiam a complexione, & assumptione, ut vitetur similitudo satietatis mater. De Entho me matri Cap. XIX.

Eset imperfectus stilogismus: vel syllogisimi pars. Vnde, si una ratiocin tionis pars auferatur, fiet efii thymema: ut , eloquentia. est ars, igitur expetenda. Optimum enthymema illud est, quod fit expugnatibus, & quod etiam. lum enthymema, quidam per excellentiam vocant. Vt quem alienum fidum inuenies, si tuis hostis fueris . Enthymema, latine commentum, & comentatio: quo nomine bipartita significatur argumentatio: sic dicta, quod in animo maneat illa pars praeteri ta. De Inductione. Cap. XX. EST Oratio, quae ei rebus non dubi, captat assensionem auditorum: qua assensione facit ut dubia propter similitudinem rerum quibus a genserit, probentur. Verast argumentatio, quae ex pluribus colatationibus peruenit, quo vult.

56쪽

sione oratorijs, lhoc modo.

Hie modus apgumentandi est poetis frequens quo Socrates plurimum usus est.

mus:

Et plura in eundem modum 3 deinde id, cuius gratia illa posita sunt: Ita hominum, non qui claritate nascendi, sed qui viriute maxime excellit, erit generosis limus. Primum, ut quaesum utur eius-

sed sunt duo dilige. modi sint, vi sit necesse concedi. genter caes Deinde, id cuius confirmandi uenda. J caussa fit inductio, sit ijs, quet sub muntur sinite. De Exemplo. Cap. XXI.

plum. - Εs T inductio imperfecta: vel inductio rhe torica . In quo,ab uno simili argumetam ut ad aliud. Vt,Milo non est condemnandus quod homi

nem necauerit, cum nec etiam Horatius condemnatus stetit . .

Differt ab enthymemate & ratiocinatione, quia in his semper aliquid uniuersale sumitur, aut concluditur: ab inductione, quia ab una tantum re simili procedit. I Vnde fit, ut sit quartum argumentationis

genus. De Epicheremate. Cap. XXII. GRASe I interdum argumentationem vocant Epi cherema. . Et nonnunquam eam, quam Cicero ratiocinationem

57쪽

Aliquando vero Epicherema vocatur breuis ratiocinatio,cuius Omnes partes in unam conferuntur : ut si dicas. . Sine caussa seruus Dominum accuset uetaroumentatio addendo alias partes, ad ratioci-c nationem reducitur. De Sorite. Cap. XXIII. MVLTAs argum etationes aceruatim cons uoluit, & amplectitur; unde nomen accepit latine, acerualiS. .

V t, quod est bonum, est expetendum: quoa expetendum, approbandum : quod approbandum , laudabile, ergo quod bonum erit Iaudabile . . In loc argumento , quod Dialectici a primo ad ultimum vocant, quasi per quosdam gradus, & varias ratiocinationes ad complexionem venitur.

De Dilemmate. Cap. XXIIII. E s T , in quo utrum concesseris reprchenditur: ut si implacabiles sunt iracundiae, summa est acerbitas: si autem exorabiles, summa leuitas. Dicitur dilemma, quod ita utrinque premar, ut ex altera parte capiat aduersarium e unde cors nutus etiam svllogismus solet vocari: Cic. com- D lὸm M pr hensionem appellax cma , t Si verum P, non potest reprςhendi: si Iallum, diluitur,aut conpersione, aut alteriit. partis in

firmatione. .

ι Est itaq; dilem a ratiocinatio imperfecta, quuducitur a duabus partibus contrari js, cui i addatur assumptio, fici ratiocinatio pellecta.

58쪽

De Confutatione. Cap. XXV. RETVTATIO aliquando sumitur pro tota actio. ne defensoris, aliquando pro ea parte orationis, mi a dicta ab aduersario dissoluuntur, qua: proprie reprchensio di- Citur . . . PDiluitur, aut Est autem repretiansio, qua aduersa-- Infirmatur, aut Tiorum confirmatio, aut LEleuatur. Haec eodem inuentionis fonte utetur, quo utitur confirmatio,ijsdem, scilicet lotis . Quς con- Totum quod sumptu est, negando : aut tra ab aduer- l Dicendo sumpta eue dubia, vel salsa,prosario dicun- l veris, & certis. tur , tollun Non effici ex sumptis, quod eonchitur, aut ArgumEranda rario a

ditur. Postea singula seluenda sunt.

Suomodo argumentationes oratoria sint tractanda. Cap. XXVI.

IN oratioue interdum sunt ratiocinationes breuiter conclusae,& aperta enthymemata,& induetiones: ' Quod, ut reprethendendum non est. ita cauendum est, ne sellogisimorum & cnthymematum turba, Q conserta, & eodem modo semper conclusa oratio. Adhibeatur ergo in argumentando, .Varietas,& iucunda quaedam distinctio, α verborum, ac sententiarum exornatio. De Peroratione.

Cap. XXVII. C v i v s locus proprius est in Pero mo Amplisse Peroratione: sed & alibi adhibetur, ve, postic confirmatam, vel repr hesiam.

59쪽

Enumeration o es assectus hic concitandi sunt: etiam alibi, sed breuius. Hic omnes eloquentiae sontes aperiendi, ut non solum benevoli auditores se dedant: sed etiam repugnau

tes trahantur.

Iuuant ad hoe essiciendum, quae de amplificatione,lib. I .dicta sunt. 1Caput est, ut orator prius in se motus excitet. Valent etiam ad incitandum reruabsentium imagines, ita reprςsent tae, quasi oculis cernantur. Quae nonnunquam laudatori, suasori no saepe,accusatori siepius,quam reo est necessaria. Cuius duo sunt tempora: alterum si dissidas memoriae auditorum:ali rum si frequetatis firmamentis, cauLia vim habitura sit maiorem. Repetitio fiat per capita, ne vide tur altera oratio. Repetantur cum pondere verborum & sententiarum, ita ut non sit recta, sed variata repetitio. In enumeratione vitanda est ostentatio memoriae.

Finis Tubularum labri Secundi.

60쪽

Libri Tertij.

De Elocutione. Caput Primum .HO c Libro agitur de Diocutione, in qua orator deis

bet excellere. Vnde ab eloquendo,graeee Rhetoritatine,Eloquens,n . minatur: & eloquendi vis ei soli concedatur. Eloqui autem, est omnia, quae mente conceperis promer atque ad audientes proferre Hoc maxime arte docetur: hoc studium & exercitati nem,& imitationem requirit: hoc, maxime orator est oratore praestantior.

Eloquens autem is di- CProbet, quod est necessitatis, citur,qui ita dicit,ut in Delectet, suauitatis , Jlectat, victoriae. Ωua in Elocutione Vectanda simi. Cap. II. Latine, I S E D de ratione puri dilucidique Plane, , sermonis non est hic prccipiendi lo-J cus: traditur enim doctrina puerili.

In Elocu ornates ,

timesso de ad id f

Altera dici postulat or

nater

Altera Sit Iucunda; hanc ha J In sensus imbet viii I fluat; ut oro Plurib' rebus sit instructa.