장음표시 사용
251쪽
De octav. Dec. Pracept. CAP. V. 2IT
quans jacturam factam in existimatione hominum ; & aliunde haec compensatio conformis est dispositioni legum civilium, iuxta quas omnes injuriae aliqua argentishmma aestimari possunt ; cium coeteroqui, ut supra notavimus, leges non patiantur, ut damna injuste facta in corpus proximi, per mortem , mutilationem , aut deso mitatem possint compensati δc aestimari aliqua pecuniae summR. . Id ita indubitatum putat Covarruvi,' ut diserte dicat: Consentiunt omnes, famam osse pecunia compensars , t etsi maximaaymmationis fama sit 3 sic etenim aurum ect prenos η Arrento , γ trimen munum pon- ν ingenu 'ra iet parvo auri ponderi. Ex quo pater , semo es honorem , in res exteriores , lomanum arbitrio subjici. Nec paeest ratio istae re fama 3 nam propriae mira memo Dominus est , nec quis habet liberum arbitrium super vitri, nee super membris suis,
ut mel quiliam pretio mendat , vel membrorum Amisonem pecunia eom tet.
Haec autem possibilitas compensationis famae in pecunia numerata , valde observanda est in praxi ; nam cum tapiils fama erepta proximo , non possit ei restitui praesertim cum propalatum fuit crimen occultum quod revera commisir: in hujusmodi casibus posset proponi homini laesein fama , ut velit contentus esse tali summa pro jactura famae : auteti .rna potest ei simpliciter restitui justa aestimatio damni circa famam illati judicio viri prudentis. Sua'. 29. Est ne aliquod discrimen inter honorem & famam ZResp. Etsi in communi loquendi modo pius honor cum fama confundatur, de Tomus GL 1
Didac Covarruvias. Episcopus Ser gobiensis V , si an resolutis
252쪽
passim haec duo vocabula usurpentur ue nillilominias revera differunt inter se , & licet quis non possit laedere proximi famam sine sonoris detrimento , potest tamen laedi
honor sine famae detrimento , ut si quis
verbis contumeliosis aut aliter etiam pro-
ximum offendat secreto & sine testibus. Unde ut illarum rerum diversitas agnosci possit , notandum est, famam nihil aliud esse quam aestimationem hominum ; α 5. Th. h. i. honor , juxta Angelici Doctoris verba. .
et ios. a. I. usi ficationem quamdam imponiat de excin
D corp- lentia isti cujss , aut potius , honor est exhι-1bId. in pri- bitis reverentia in totimonmm virtutis. Hoc
'O MSumvn. posito , experientia docet , tunc proprie laedi aliquem in honore, dum male habetur in propria persena aut in persona consanguineorum , aut domesticorum , vel verbis contumeliosis, vel ictibus, aut dum
non ei exhibetur honor & reverentia quae illi aliquo modo debentur. Laeditur etiam honor cem eripitur aut minuitur fama,
quia id sine honoris detrimento fieri non potest , & ita detractio , calumnia, falsum testimonium , & similia aeque nocent honori proximi ac illius famae. tuast. 3o. Quo tandem modo restitui debent damna honori proximi illata Resp. Id omne quod de fama dictum est, intelligi etiam potest de restitutione ii
noris ι unde hic diutius immorari superfluum esset ι satis erit obiter dicere , oblia fari nos ad resarciendum omne damnum onori proximi illatum , petendo Veniam, aut alias talia reverentiae signa ei exhibendo , quae lassiciant ad delendum omnem malum effectum quem injuria illata in animis homilium producere potuerat, ac
253쪽
De octav. Dee. Praecepi. CAP. V. ad ostensam placandum ; in quo standum est judicio viri prudentis, qui multum a
tendere debet varias circumstantias , aeeonditiones tam offensi quam offendentis. ut justa observetur aequalitas in restitutione facienda. Nam necessarium non est, ut V. g. seperior eodem modo satisfaciat, quo satisfacere deberet aequalis aut inferior , unde sanctus Augustinus sic loquitur: Ruando autem necessitas disciplina moribus coercendis dicere mos verba dura compessit, F etiam in ipsis modum vos excessisse sentiatis : non a vobis exigitur, ut ab eis veniam poritateris , ne apud e- , qMas oportet esse subiect- , dum nimia servatur humilitas, regenis frangatur Authontas. Sed in his casibus, potest quis alia media adhibere, ut resarciatur & reparetur injuria proximi honori illata, & satis est ut inseriori peculiaria amicitiae , benevolentiae, & aestim tionis signa exhibeantur. Sed praecipuE observandum est , tenetinosi restituere & resarcire omnia damna quae ex injuria honori irrogata secuta sinat; M, si V. g. quia publicε malE habitus est proximus, ab aliqua dignitate vel officio exclusus fuit , aut ab utili & honorifico
matrimonio : in ejusmodi casibus reparanda sunt haec omnia damna eo meliori modo quo fieri potest, ut de fama dictum est. Dicitur quis, contumel ri alteri, inquit sanetiis Antoninus , seu contumeliam 3m ferre , cum pri tim , vel coram alias, - faciem .ssitat verba , ortantia defectiam notatilem culpa , ut vocando latronem, pro- 6torem , adulterum , ta huiusmodi: melenam cum irit verba exprimentia defectum minura , intendem inde injuriari et Mi vo
254쪽
cando eum symbonem , mel illegitimum, shui nodi, quod proprie disitur, convitium. Quando igitur quis hoc facit animo iniuriandi , ultra ossensem moraulem a renetur
fatii cere proximo se laseo, &pta re ipsum
Iasum quantum potest , petendo veniam , mel abo modo; re hoc in remare mel rubire secundum quod sese pre tim mel publice contumeliam .ntulit ; nam si in pubisco contumeliam .ntulis, m contumetiatus hoc exigit ut in publico veniam petat , tenetur ad εοe : V si in ipsa contumel a al,quid re minale fabo expressis , renetur coram aliis qui audierum exprimere se falsum dixisse: Auguain. Ubi peccatum ortum fuerit, ibi moriatur. a. q. r. si peccaverit. Verkm si Prauatus subdito , pater filia . urr uxori, magister discipulo , Dominus semo dixit
verba contumeliosa , hoo faciens ex core ritione , non tenetur petere veniam a rati, secundum Augsseis. in Regula dicentem de Praelatis : Si etiam iitsi modum Vos e
cessisse sentitis , non a Vobis exigitur , ut a vobis subditis veniam postuletis. Sed si Aoe sacerent multum iniurioie , re timore
vinicta , tune tenerentur Praelati a 6bdiis petere veniam , re reconciliare lasem, δε cundum Romundum.. Verum si contumelia- recipiens in verbis, rost eontumeliam sic domesice comare eurcum contumes ante F familiariter idem Uendere remisisse iniuraἀ- ,-1econia να--xum fore ἔ- onsequemur nora tenera aliax ad perendum veniam , sec-dum Duris dum, . . . Debet AEutem fieri sana factio med
restitutio infamia , vel f - , quam ereis m. parest , re AE R Opportunitris sine isti parieulis 3 quia scilicet nisi cito haec , ora.
255쪽
De octav. Dec. Praecepi. CAP. V. 22I8c aversionis semina extirpentur , tapius augentur , & major sit dissicultas, apponendi remedium malis quae inde oriri s
Unde etiam sanctus Augustinus in Regula sic sapienter statuit: --- s. Aut Epist.
obiectu, alteram Merit, meminerit satisfactione quantocius eurrire quod fecit: 'E IEriqώae a est , sine disceptatione d mittore. tributa, c 32. Sx autem 1nυicem se iaserunt, invicem sibi
Hebita reia ne debebunt. . . . Pro e molis
a mersis durioribus parcise , qua si emissa fuerint ex ore vestro , non pigeat ex ore Vso frose me medictamen . . ex quo siacta sisno
Cua'. 3I. Quandonam tenetur quis ad restitutionem , propter damna alteri illata in bonis fortunae , quae dici solent bona itemporalia ε ' iEωρ. Casus qui obligant ad restitutio nem respectu bonorum temporalium, sunt quam plurimi ; quia radix Omnium m lorum cupiditas, innumeros sirggerit modos nocendi proximo in his bonis, & ea sibi applicandi. Generaliter loquendo, quOties usurpatur , destruitur, deterioratur res aliena , quoties non selvitur vel non red-
ditur proximo , quod illi justὸ quoquo
modo debetur , vel in ejus damnum violatur justitia.adest obligatio restituendi, ut jam vidimus. Contractus qui adinventi sunt, ut con- servaretur commercium , & secialis amicitia inter homines , utque mutuis necessi talibus provideretur ; quique idcirco mutua Charitatis vincula esse deberent, dum quis proximo necessaria libenter suppedi-
256쪽
taret , quaerendo Vicissim ea quibus ipse mei indiget: sacti sunt ex vulgari nimium corruptione fontes abundantistimi plurium injustitiarum, quae ideo saluti magis periculosis fiunt , quod restitutionis obligatio quae inde nascitur, onus importabile illis videtur qui nimis in rerum temporalium possessione delectantur, & paucissimi justami
& adaequatam restitutionem revera faciunt. Eadem corruptione miserὸ impellente, tem commercium vix exerceatur in praxi
. sine periculose divitias acquirendi deside rio : Sancti Patres statum mercatorum saluti periculosim dixerunt , & post eos
s. Th. x. x. Angelicus Doctor sic loquitur : Negociatio , Τ. iusta vituper tur, quia quantum es de se, in so de uis evidisini Iure., qua terminum ne eis, sed in infimaum tendit , o ideo negoriatis secundum se consideratis quandam tum irudinem habet, in qώ-rum non imponatis sui ratione finem honesum mel necesarium , lucrum tamen , quod est ne Hationis finis , es in sui natione non importat al quid honestum vel neressarium, nihil tamen, Onat in sui ratione vitiosum mel minut. oontrarium: unde nihil prohibet luerum omdinari ad aliquem finem necessarium vel etiam honestum, cs sic negociano licita reddetur : sicut cum aliquis lucrum moderatum, quod negociando quaris, ordinat ad domus sese sestentationem, vel etiam ad subveniendum .ndigentibus. Necesse est, ut in praxi mercatores mulis tum sibi caveant, ut pericula multiplicia Vitare possint, in quae cupiditas facilὸ im- pellit commercio vacantes : eos serprus . meditari oporteret haec Apostoli verba:
257쪽
De octav. Dec. pracept. CAP. V. 223
ηυι ηυolunt di ius fieri incidunt in ten- Epἱst. i. ab rationem & in laqueum Habest, I de' Timoth. c. sderia mulari inuticia ta nociva , qua mergunt homines in intentum re per itionem;
radix enmet ommum malorum est cupiditαι.
a. Quinam contractus frequentius injustitias continent, ex quibus oritur obligatio restituendi Res. Variae injustitiae plerumque reperiuntur in contractu mutui , de quibus aperte locuti sumus Tom. I. Tract. . De mutuo ta usuris. Et ita superfluum esset de eodem contraini fusius disserere, prae sertim clim diligenter investigaverimus omnes modos quibus cupiditas humana ad divitias cum proximi damno congregandas utitur , & quod, ut eloquenter explicat sanctus Ioannes Chrysostomus : Nibis s. Chrysost urta turpius, nihilque crudelias ; si quidem homi l. s. in I semodi faenerator negotiatur aliena diseri Matth. minu , ta uberiores , ut putat , quasius de alterius infelicitate consequitur , atque -- super quasi pistulis mercedem reposcit, velut metuens ne ammisericors forte videatur, cum prosemo , praetextu miserendi atque opem ferendi , majorem miθera foveam erudelitritis oderit : specie iuvandi , atterens inopem, ac manum porrigendo dejiciens : ta quasi in portum ex tempestate se cipient , sed improviso turbine .n mulso magas crudele nauis fragium , velut inter populos ae latentia
Possunt etiam agnosci injustitiae quae in contractu emptionis & venditionis quandoque reperiuntur , in eodem TOm. I. Trach. 3. De injustitiis autem quae in contractis cambii esse possunt, locutus sum. Tom. I.
258쪽
Traeh. s. Cap. I. De colatractu locationis, in eodem Tract. s. Cap. a. 3. 4. s.&-Deeontractu dotali. Cap. 7. De deposito. Cap. I 8. De commodato. Eap. 9. Demum de . Precario. Cap. ult. ejusdem Tractatus s. Possunt praeterea videri Tom. I. Tract. 6. ea omnia quae ad fidejussiones spectant, aut promissiones , aut ludos. Et Tract. 7. Donationes &Testamenta, in quibus injustitiae ad restitutioilem obligantes contia neri posIunt. Q.V., Qui sine ulla culpa damnum aliquod intulit proximo , potest-ne obligari ad restituendum & resarciendum tale
Resp. Regulariter loquendo , non tenetur quis ad resarciendum damnum datum fine culpa , quia consideratur hoc damnum ut casus mere sortuitus ; cum autem seu fundus , seu res aliqua mobilis vel immobilis casu fortuito perit, soli domino perit, juxta Leges Civiles & Canonicas. Concludendum igitur est , damnum illatum proximo absque ulla culpa, non obligare ad restitutionem , nisi sorte intervenerit aliquod pactum, juxta Decretum Gregorii Car. cum Papae IX. in quo sic habetur : Cum gratia
ratia. De eunt.m quis commodatum a V t , de in n.uat. --etiam culpa tenetur 9 licet ca
fortuitus f nisi acciderit culpa sua , mel intervenerit pactum, seu in moris fuisse/ J sibi
uuarii. 3 . Nonne Dominus animalis, quod damnum attulit proximo absque ulla Domini culpa , tenetur ad resarciendum tale damnum
CV Siculpa. Reis. Dicitur quidem in Decretati : Si De injuriis x eulpa ; si animalia tua nocuisse propon o
259쪽
De octav. Deo. Praecepi. CAP. V. 22s
mLom nus ad satisfactionem teneris ; nifiea dando passis damnum , melis liberrire testsum. Ex quo sequitur , tale damnum debere resarciri a Domino animalis, etiam, si Dominus non sit in culpa. Verum' quaeritur , utrum dictus Dominus teneatur spontό & ex inso hoc damnum compensare , aut pomi expectare sententiam Judicis 3 Et videtur, quod si absque Domini culpa damnum accidit, lex naturalis illum non obligat ad restituendum , ac proinde cum solummodo obligetur ex legibus hi, manis tum Civilibus tum Canonicis, expectare potest, tuta conicientia , ut petatur hujusmodi damni compensatio ; praefatae enim leges ideo stabilitae suis te videntur, quia temper praesumitur quod aliqua Domini intervenerit culpa vel negligentia , & ut hujusmodi apposita poena, cautiores Domini fiant in custodia inorum animalium , ne proximo noceant. αφ. 3s. Quando damnum illatum ab animali, potuit & debuit impediri a Domino , tenetur- ne tale damnum resarcire Fes=. Si damnum accigit ex culpa veInegligentra Domini , in hoc utique casia tenetur , etiam de jure naturali , resarcire omne tale damnum , juxta verba Exodi,
pisti Q ma scilicet sibi imputare debet da num culpa sua illatum. Id confirmatur ex alio Iuris Canonici loco , in quo sic habetur : Si animalia uod. x a nocusso proponas , nihilomseus ad satis-Κ v
260쪽
Conditione indebiti. Regula 4'. De Rei. Jus . in
niani, l. 4. it. 8 De Novalibus actionib.
factionem teneris ; nisi ea dando passis damnum , velis tiberare te ipsum. Quod tamen ad Merationem non proficit, si fera animalia , mel qua consueverunt nocere , fuissent, o quam debueras non curavi diligentiam adhibere. Et haec restitutio damni facienda est spontε , non expectata proximi querela , nec Iudicis sententia.
Certum etiam est, quod Dominus animalis qui nocuit, tenetur de jure naturali restituere omnem aestimationem commodi aut lucri, quod ex damno illato percepit, licet absque ulla ejus culpa contigerit ;nam , ut habetur in lege, hoc natura aequum est , nem nem eum alterius detrimento feri locupletiorem. Et de jure Canonico : Lo-pletari non debet aliquis cum alterius ini
ria vel iactura. Unde si animal foenum aut aliud aὸ proximum pertinens comederit , Dominus animalis qui sic liberatus fuit ab expensis faciendis pro dicti animalis sustentatione, tenetur, quamvis id acciderit sine ulla sea culpa, restituere justam aestimationem talis commodi ex damno sibi provenientis , sed si Dominus nullam admisit culpam , & nul Ium commodum
percepit , non videtur teneri ad resarciendum δamnum a seo animali illarum, aut illud damnum pasta tradere , nisi secuta Iudicis sententia , juxta dicta superitis. Dum servus intulit damnum
proximo, tenetur ne Dominus tale damnum resarcire
Quoad veros servos, qui vix inter Christianos reperiuntur , servanda est dispositio Justiniani Imperatoris his Verbis expressa : Ex maleficiis serυorum , veluti s furtum fecerim, aut bona puerint,