장음표시 사용
261쪽
De octav. Dec. Pracept. CAP. V. 227
damnum dederant , aut ni unam com
miserint, noxales actiones prodita sisnt, quibus domino damnato permittitur aut litis
astimationem se erae , aut ipsum hominem noxae dedere. Id est servum tradere & donare damnum passo. Sed quaeritur quid de famulis & famulabus λ Utrum Dominus damna ab eis illata resarcire teneatur Primo certum est, damnum quod inserae possunt lamuli extra domum neri, & dum rebus ad illius famulatum spectantibus non sint occupati, non posse domino imputari si non sit in culpa , tunc enim, juxtae dispositionem Canonicam , poena culpae authorem tenet, quod etiam statuitur in Iure Civili, toto titulo Cod. Ne filius Cap Si εισα
conveniatur. Attamen si famulus effuderit aut projecerit aliquid per domini senestras,& sic alicui noceat ; tunc, juxta Legem Civilem , Dominus tenetur tale damnum resarcire ι in Lege enim sic habetur: unde Leg. 1. F de si in eum locum quo vulgo iter siet , vel in qua quo consipetur , dele tum vel ejusum quiderit o quantum ex ea re damnum datum Τfactamve erit , in eum qui habitaverit , in duplum iurietum dabo. Id est Dominus illius domus selvet damnum in duplum. Verum quidem est , hanc Legem esse poenalem , & respicere tantum forum exterinnum , & ita si herus nullam admisit cui pam , non tenetur in foro conscientia hanc subire poenam , imo nec damnum resarcire ante sententiam Iudicis, ut diximus supra. Hic autem notandum est , damnum lioc supradicto modo datum , debere Le- xvj.
262쪽
sarciri a domino domus , id est ab illoqui est caput familiae quae in tali domo
habitat , sive domus revera ad eum pertineat , sive eam locaverit, aut iii ea quO- quo modo maneat I dicitur enim legς rLeg. r. eod sectum in eum datur , gustit. inhabitat eum quid dejiceretur mel essunde
retur , non in Dominum adium; eulpa enim
Leg 2. eod. penes eum est. Et in alia lege sic expresse statutum est : Habitare autem dicimus mel in suo , vel in conducto , vel gratuito rhospes plane non tenebitur , quia non ibi,nhabitat, sed tantisper hospitatur ; sed is tenetur qui hospitium dedent. Si plures in
eodem caenaculo habitent unde de ectum ML .n quemvis hae amo dabitur, cum sane im
possibile est scire quis dejecisset vel e -
ἀisset. In his autem casibus , licet in foro externo Dominus teneatur ad resarciendum damnum , potest tamen id omne repetere in conscientia & in foro quoque externo,
ab illo qui revera damnum intulit sua cuia pa , quique idcirco de jure naturali tenetur illud propriis expensis resarcire si possit. Quae de domino domus dicta sunt, debent etiam intelligi de his qui cauponae seu tabernae praesunt , & similibus; idem dicendum est de gubernatoribus seu ducibus navium , qui omnes damna ab aliis quibustumque , etiam sine propria culpa, i data, resiarcire tenentur ; salvo tamen jure repetendi contra eos qui sunt in culpa. Haec Leg. si viso. habentur in variis Legibus his verbis: de his qui autem Lewis Aquilia actione propter hoc quis Tuderint vel , ' i
263쪽
De octav. Dec. Praecepi. CAP. V.
suam suorumque culpam praestare debet e Si Leg. me ad de naυe deierum sit, dabitur amo utilis in rit Mn. eod. eum qui navi praepositus sit. In alio etiam
digestorum titulo sic habetur : Ait Prator, Leg. I. T. Nauta , Caupones , Stiabularis , quod euius muta, eavρο-que Laisum fore receperant . nisi rem viant. nei, butarii. νn eos iudic um dabo. . . .. RecFrt autem fis uum fore , utrum si in natim res missa es
signata sunt, an ta si non sint assignata:
oc tamen ipso quod an navem mssa sunt, recepta videntur ta puto , omnium eum recistere custodiam qua in navim iliatae sunt,
Ufactum non solivm nautarum praestare δε- bene , ta meritorum , sicut ta caupo via
Observandum tamen , quod magisternavis, caupo , & alii ejusmodi , non tenebuntur resarcire damna passa a viatori- bus , si de hoc convenerint: Item si prae-ή erat, inquit Lex , ut unusquirique menti eας iisty eQq. rum res suas serves, neque damnum se prae-s mmm ; ta consenserint vectores praedictio nt: non conυenitur. Alias si nullum pactum intervenerit , exercitor navis , ut habetur in Institutionibus Iustinianeis, ant caupona , aut flabuti, de dolo aut furto , quod in vi , Aut caupona, auistabulo factum erit, quasi ex maleficio tenera videtur. Hae autem Leges , quae ob bonum publicum suerunt statutae, obligant in conscientia , modo superius explic to.
Quas. 1 7. Quotuplex est culpa quae potest obligare ad restituendum damnum proximo illatum Reis. Tres culparum species in utroque jure distinguunt iureconsulti : Prima dicitur latis cupia, id est gravis & notabilis, &, juxta verba Legis ; lata culpa finii est , non
264쪽
intefigere id quod omnes intelligunt. Dum a scilicet quis non videt , aut non attendit& considerat ea quae ab omnibus communiter considerantur: dum non facit ea quara; ferὸ omnibus ejusdem status & conditionis fiunt i aut ea negligit & obliviscitur, quae ab aliis passim negligi non solent. Levis culpa est cum non intelligitur,
neque fit illud , quod ab iis qui diligentes habentur, intelligitur& communiter fit: aut omittitur vel negligitur , quod diligentes omittere & negligere non solent. Levissima autem culpa committitur, cum scilicet non omnia fiunt aut praevidentur,
quae a viris prudentissimis & diligentissimis vulgo fieri aut praevideri solent. Exemplum latae seu notabilis culpae assignari potest, veluti si quis relinquat pecuniam , vel gemmam, aut quid simile, in vico aut alio publico loco : n notabilem summam mutuo det ei qui aestimari jam
debuerat alieno aere gravatus: Si rem maximi praetii sine necessitate consignet &committat ei quem non noverat: Si omi tat januam domus suae per noctem claudere , & hujusmodi. Exempla culpae levis dici possunt, si quis
utatur famulo cujus fidelitas non est benε perspecta : Si aliquod suscipiat vel aggrediatur negotium quod vix ad debitum finem perduci possit : Si iter faciat non
omnino a latronibus tutum: Si nimis tardet colligere, aut transferte in horreum, frumentum vel alios fructus.
Demdm levissimae culpae exempla poni possitnt : Si quis omittat sub clave reserare vestes , libros, & similia quae domestici, etiam minus fideles, ut plurimum non.
265쪽
De octav. Dec. Pracept. CAP. V. 23 surripiunt : Et si talia ponuntur in cubiculo quod a famulis aperiri potest : Si
aliquis calculi error fiat in magna aliqua summa computanda : Si quis non praevi deat omnes artes & versutias quibus lares valdὸ insignes uti possunt: Si non advertat de rebus secretis loquens, quod ab aliquo sorte per aperturam serae audiri posisit , & hujusmodi.
38. Quot modis committi pota sunt culpae quae ad restitutionem obligent Rese. Tribus modis , aliae enim culpae comniitti pollunt ratione alicujus contractus: aliae oriuntur ex obligatione quam
quis sponte suscipit , alicujus ossicii, vel
muneris , aut dignitatis causa. : demum aliae sunt quae damnum proximo afferunt
per quasi delictum: quae omnia breviter &distinete explicare conabimur.39. Tenetur-ne quis ad restitutionem ex culpa levissima commissa occasione alicujus contractus λRes . Quoties contractus initus est incommodum vel utilitatem unius tantum
ex Contrahentibus , teneri potest ille ad restitutionem ex culpa etiam levissima; sie enim habetur in Institutionibus Iustiniani: Is qui urendum accepit, sane quidem ex- β. Item ἰs. actam Hligentiam custodienda rei praestare libetur; nee seu cit ei tantum ditigentiam adhibuisse , quant m fluis rebus adhibere δε- ιrahitur obli-orara es,si mοῶ alius diligentior poterat gatio. eam rem et odire. Et in Iure Canonico, Gregorius IX. de commodato loquens :Cum gratia sui , inquit , tantum accepiride lemissima culpa tenetur. Ε contra si tam commodantis quam commodatarii gratia,
266쪽
commodatum fiat , tunc commodatarias tenetur tantum ad restitutionem ex culpa levi, non autem levissima , juxta Legem g. In rebus. civilem , cujus haec sunt verba : In rebus 'F. commoda- commodatis talis diligentia pratiandati Vei ςOR' qualem quisque diogentisimus paterfamilia se si rebus adh/bet. . . Hac ita , si dumtaxat acripientis gratia commodata At res ue AEt sium rue , velut, si communem amicum ad
coenam inυitave mus, tuque ei s rei curam
Psepisset, ta ego ribi argentum commodaveram et scriptum quidem apud quo em in-. venio , quasi dolum trinium praestare debeas3
sed videndum est , ne o culpa prastania si
ut ita culpa far aestimatio , sicut in rebus G T. ibid. pi non datis ta dotalibus aestimari solet. Idan Verbo, in explicatur a Glossa , ut levis Uiφέ iρ- eulpa , non levissima veis L. Aliquando autem commodatarius tene- tur tantum de lata culpa, quae in jure dolo aequiparatur ; sic enim statuitur in Lege Leg. Si in civili Interdum plane dolum solum in re certum. 6- commodata , qui rogavit praestabit: ut puta
3Πςς di/m si conmenii , mel μά dumAιx it mmodati. ς μεά commodau' taponsae forte suae vel uxori , quo honestius culta ad. se deduceretur.' Sic igitur concludere possumus , quod
regulariter loquendo , quoties contractus, celebratus est ad mutuam contrahentiues utilitatem , non tenetur quis restituere nutob levem & latam culpam. si conistractus sit tantum in commodum vel utilitatem alterius ex contrahentibus, tenetur de culpa levissima is in cujus Beneficium initus est contractus : alter verb. tenetur
selum de lata culpa. Ut concluditur passim ex Leg. Cont reus. E. De Regulis iuris,fuast. M. Quinam sunt contractus, vel
267쪽
De octav. Dec. Praecepi. CAP. V. 133 '
quasi contra ictus , in quibus tenetur quis ad restitutionem , propter aliquam cuia Pam Res . In Lege modo citata undecim numerantur ; nempe Depositum, Precarium, Mandatum, Commodatum, Venditio, Pignoratio , Locatio , Dos , Tutela, Neg tiorum gestio , & Societas , ex quibus aliqui sunt tantum quasi contractus. Sed
ut id magis dilucide explicari. possit , &hujus doctrinae applicatio facilius in praxi fiat, non erit inutile aut seperfluum de iis omnibus contractibus sigillatim hic dis
r. Ob quam culpam tenetur quis ad restitutionem in contractu depo- ,
Re p. De Deposito locuti sumus Tomor'. Theologiae Moralis. Traci . s. Cap.-8. Hic videri possunt varii catus in quibus adest rθitituenter obligatio ex contra Crin Depositi. Satis igitur erit hic obiter dicere, quod, depostarius regulariter non tenetur ad resarcienda damna rei depositae , nise ob latam & gra Vem culpam, de ex aliqua fraude, juxta Legis dispositionem, in qua sic legitur : Depositurius AEn tenetur , nisi Leg. Dep. de dolo & iata cuDa. Teneri tamen potest ex levi culpa in tribus casibus. Primo, si ita expresse convenit , quod scilicet teneatur ita ex levi culpa , sic enim loquitur Lex : Silon υeme, ut in deposito & ωρμ pr stetur, euenυenii eod
rata est conventio , contractus enam Legem tit. ex conmentione αccipiunt. Σ'. Depositarius
tenetur de levi culpa, cum aliquid mercedis accepit , ut habetur in Canone : De Cap. Bona culpa quoque teneris , si te ipsum deposito
obtulisti , vel si aliquid pro Gistodia rece-
268쪽
si Depositi. Cap. Bona fides De deposito. Leg. I. parag. Saepe T. De Beg eum. F. De erecario.
isses. Quia sc1licet tunc contra stus deposti non est minus utilis depositario qua deponenti; & tunc potius considerari debet ut locatio operum, quam ut depositum. Demum si depositarius se ipsum d ponenti jonte obtulit, tenetur de culpa levi, ut uipra notatum est ex Canone, &constat etiam ex Lege Civili, in qua sic statuitur : Sed ta si quis se deposito obtulis, idem Julianus scribit , periculo se depositi .E,gasse : ira tamen ut non solὸm dolum, sed etiam culpam G eustodiam praestet, non tamen casis fortuitos. Tenetur etiam aliquando depositarius, ob casus fortuitos 1 nam ut dicitur a Gregorio IX. Pacto , culpa, vel mora pra- cedentibus, easus etiam fortuitus imput tuta Et in Lege Civili notatur, quod sere evenit, ut res deposita, vel nummi , pericula Ant eius, apud quem deponuntur : ut put Fu iae Asminatim. Numis..
B U. 2. Quaenam culpa obligat ad restitutionem in contractibus precarii, &commodati εResp. Tractavimus de Precario Tomo primo Theologiae Moralis. Tract. s. Cap.ro. Sed non inutile erit hic notare, juxta Legem Civilem, . quod generisbter erit diacendum , in restitutionem venire dolum , mculpam latiam dumtaxat, catera non venire.
Plane post interdictum editum, oportebit oerilum S eulpam , .m omnem cμ am venire ; nam ubi moriam quis fecit precario, . omnem causam debebit restituere. Ita ut teneatur resarcire damna sive ex dolo , sive ex culpa levi , sive etiam ex casu mere fortuito seperventa ; quia scilicet tunc mora non potest eue sine culpa , dc revera
269쪽
contraria est obligationi ex contractu precarii provenienti. Quantum ad Commodatum, de eo satis actum est Tomo primo, Tract. F. Cap. 9.& supra Quaestione 3 r. 3. Quid est Mandatum Et ob
quam culpam tenetur quis ad restitutionem in hoc contractu
Resp. Mandatum , seu Commissio , est contractus, per quem aliquis, alterius preeibus , in se sit stipit onus faciendi gratis rem aliquam honestam & licitam. Haec descriptio ex variis Legibus simpla est. Est
primb contractus , quia est conventio inter duos vel plures , & haec vox generis locum habet. Per quam quis , alterius precibus, in se suscipit onus ; quia , ut in Lege notatur,
oras nem ex incio atque a cinis trahit.
Dicitur : eratis faciendi. quia mandatum
eadem Lege habetur: Mandatum, nisigratuitum , nullum est. . . intemeniente enim pecunia , res ad A tionem V conductionem potius re*scit. Et haec est differentia specifica hujus contractus. Attamen usus obtinuit, ut in communi loquendi modo, etiam inter Advocatos & Procuratores , dicatur mandatum quaecumque commissio etiam
intuitu mercedis suscepta ι unde dicitur passim , aliquem commisisse seu mandatum dedime tali Procuratori vel agenti, ut litem sibi intentatam. sustineret: aut me catorem mandasse alicui , ut merces sibi Venetiis compararet, & sic de caeteris ; lices hujus generis mandata ut plurimdm sub aliquae mercedis aut salarii spe aut pactione fiant.
Dicitur demum indefinitilone: Faciendi
270쪽
rem honestam ta licitam ; quia ex mandato faciendi quid turpe vel illicitum , nulla oritur de jure obligatio : ut statuitur in Lege his verbis: rei rurpis nullum ma datum est ta id. a hae amone non agetur. Et in Institutionibus Iustiniani Imperatoris : Illud quoque mandatum non est obligatorium, quod contra bonos mores est: veluti
si Iotius de funo , aut de damno faciendo, aut de .njuria facienda mandet tisi ; licee enim pznam cinus facti nomine praestiteris,
non tamen ullam habes a emus Tisium actionem. Id est , non potes obtinere Contra illum quamlibet restitutionem damni.. De mandato obite tractavi. Tom. I. Trach. 3 . De emptione & venditione. Cap. I. Sed non inutile erit hic advertere, quod, ut habeturcin Institutionibus.' Mandatum contrahitur quinque modisin υε
sua tua, sime auena rantum , se e sua aliena , sive tuά aliena. At si tua Mntum grana mandatum sit , supervacuumosi mandatum , m ob ad nuua ex eo obli
giario , nec mandati infler mos actio nascitur. Mandantis tantum gratia intemenjt ma
datum : metati s quis tibi mandet, ut negotia eius gereres , vel Mi fundum et eme- , res, vel ut pro eo sponderes. Tua gratia , tamandantis: veluti A mandet Πbν , ut pecuniam sub usuras crederes ei qui in rem ipsiissmutuaretur : auisi volente se agere cum eo
ex seri Iona causa , mandet rabs, ut cum reo agas peneiao mandantis: mel aut ipsius pericωlo stipuleris , ab eo quem tibi deleget in id quod tibi debuerat. Atiens autem taurum causά intervenit mandatum , veluti sin Abruit mandet, ut ratio fundum eme-