장음표시 사용
271쪽
osus. Dec. Praecepi. CAP. V. 237
res , vel ut pro Truo honderes.
sua ta alienis meluti si de eommunibus
se is ta Tisii negotiis gerenssis Dbs manis mel ui sibi m Titio fundum emeres , vel ut pro eo ta Iratio nonderes. ua m aliena : veluti si rab, mander, uentio sub usuris ere res , quia si sine usu
ris pecuniam crederes , a6enri tamtum gratia λωκcedit mandatum. Tuis trinium gratia intervenit mandarum:
metu, si tibi mandet , ut pecuniae ruriae in
emptiones ponus praediorum colloces , quam faeneres r vel ex riverso , Me pecunias δώ- faeneres potius, quam νn emnone praediorum .cottices , cni s generis mμndatum , magis ransitium quam mandatum est.
His positis dissicile est determinare in
praxi, ob quam culpam mandatarius to i-neatur ad restitutionem , nec in eo Iurisi consulti semper inter se consentiunt. Ni--hilo mi sis , juxta Leges Civiles & natura-dem aequitatem , Videtur dicendum , quod cum mandatum est mere gratuitum , &ad Qtam mandantis utilitatem , mandata--rius non tenetur nisi ob culpam latam vel levem. Verum si mandatum non est gratuitum , vel respicit utriusque utilitatem; in his casibus mandatarius tenetur etiam de culpa levissima, nisi intervenerit aliaetacita vel expressa conmntio. Duast. . Quaenam culpa obligat adetestitauionem , in quasi contractu, qui dusiitur negotiorum gestio 3 Resp. eum quis ultro , &sine ullo mam dato, administravit absentis negotia, t netur tantum de dolo vel lata culpa , si tunc verisimile erat quod nullus ea nego-3ia gereret, & ita magnae ει gravi
272쪽
obnoxia fuistent cum non parvo domini damno. Sed E contra si probabile erat, quod alius haec negocia administraturus csset , tunc negociorum gestor tenetur etiam de levi culpa. Imo H quis talia negocia ultro gerens , in causa ruit, cur diligentissimus homo ea non gesserit, tenetur etiam de culpa levissima, juxta Legis mentem in qua dicitur : Al eme negocia exacto incio geruntur , nec quidquam in eorum administratione neglectum ac declinatum, culpa vacuum est. In primo autem casu,
ex dolo solummodb quis tenetur, quod aequitati consonum est & Legi, in qua sic
legitur : Interdum in negociorum gestorum actione , Labeo seribit , dolum solummossis mersari. Nam si assectione eoactus ne bona mea Hstrahantur, negociis te meis obtuleris :aequissimum es , dolum dumtaxat te praest re : qua sentenna habet aquiliatem. Quoad secundum casum, qui frequentius in praxi accidit : Super his quiaem,
inquit Lex, qua nec tutor,nec cuminor constitutus , ultra quis iam stramis et cum non
xuntum dolum-ias m culpam , sed I l vem praestare necesse LAeat, a te conrueniri potest. De levissima etiam , ut dixi, culpa te neri potest negociorum gestor ; quia ad
exacti mam quiaqua compellitur reddere se nonem , ut statuit Iustinianus Imperator ;nde δε cir talem diogenisam adhibere, quum μιι rebus adhibere solet; si modo alius ZAgennor eo , commodιus administraturus. esset nexocia. Praeterea qui, sine ulla mandati specie, ultro administravit aliena negocia, tenetur
aliquando x tuas ob sidus ei a
273쪽
De Octav. Dec. Pracept. CAP. V. 2 9
tos , juxta Leges citatas in Glossa his verbis : Nota hic sex caseus , in quibus gestor Glor. Iauegocior en tenetur de casis. 1'. Si gessit negocia pupilli. ut Leg. pupilli. eod. tit. in . , ' . princip. 2'. Si accest anima depradandi. sit, ibid. 3. Sed & si quis. 3'. Si ad nova ne- Si Iolitus, IOGAE. eadem Leg. si negocia. Ss c um in se spectatister recuit. ut Leg. negocium. Cod. de negociis gestis. s'. Ss eu a praecesserat e sum. ut Leg. sive . eod. tit. 6'. Si fuit in moris. ut Leg. cum res. E. De
QV . s. Quaenaim culpa obligat ail restitutionem in contractu emptionis &venditionis 3 Rese. Et si de eo contractu sus E ac uiri fit Tomo primo Theologiae Moralis. Trach.
3. Non tamen superfluum erit explanares12 hauc dissicultatem quae plerumque occurrit in praxi. Venditor igitur regulariter tenetur resarcire damna quae rei ven ditae acciderunt ob culpam latam & levem, ut inserunt Iureconsulti ex Leg. Hoc νω. fi De periculo commodo rei venditae. Et alia , in qua sic habetur : Custodiam memditor praeHare debet, quam praestant hi, quiabus res commodata est, ut diligentiam praestet exaritiorem quam in suis rebus adhjberet.
Assignari quoque possint plures cassis, in quisus venditor tenetur ob casiis fortuitos. Nam si venditio facta suit sab con-
datione, & damnum accidat nondum impleta conditione, venditor totum damnum
subire debet; quia conditio de futuro, GC. pendit contractum ejusque impedit effectum & perfectionem antequam impleatur. U. Si venditor in se recipit cases for-ruitos ex pacto expresib , haec conventio
274쪽
obtervanda est. 3'. Si res vendita tantum fuit in genere, V. g. naVis, bos, galerus,mon determinando individualiter talem: tunc casus fortuiti sunt periculo venditoris ι quia scilicet individua perire vel deteriorari facile postunt , non autem tota
alicujus rei vel animalis species. Q. Si venditio facta sit cum disjunctione optionis , V. g. ex meis duobus equis , vendo tibi unum vel alterum : in hoc casu , ad quemcumque spectet optio, sive ad venditorem , sive ad emptorem , si alter ex his equis pereat ante optionem factam, damnum est penEs venditorem. s*. Si
antequam res tradita sit emptori , occupetur & publicὸ vendatur autnoritate Magistratus , ob aliquod venditoris delietiuo: tunc non perit emptori , sed venditori. 6'. Si venditor fuit in mora tradendi
rem venditam emptori, & interim perear aut damnum patiatur etiam casu fortuito :damnum spectat ad venditorem. Deniques res venditae consistant in pondere , nu-mero , vel mensura, puta oleum, triticum, Vinum , pecunia numerata , argentum,
aurum , & similia: si dictae res venditae
suerunt in genere, non numeratae, pon
deratae , sed in .cumulo vel acervo quidquid contineat, mediante certo pretio : in hoc casu fortuita damna spectant ad emptorem , non Vero ad venditorem. Quod si dictar rcs venditae fuerunt certo Pretio Pro quacumque libra vel mensura, tunc su perveniente aliquo damno per casum fortuitum, priusquam res ponderatae, menis stratae , vel numeratae sint: tale damnum respicit venditorem. Et ut habetur in Lege
Civili, si quis vinio vel quid simile vendi
275쪽
De octav. Dec. Pracept. CAP. V. 2 I
didit determinato pretio , seb conditione quod prius gustabitur : casus fortuiti i citantes antequam id praestetur, spectant ad venditorem , quamvis emptor iam d tignaverat dolia ; nasi tamen esset aliqua anter partes facta conventio contraria, quae tunc euet obsie anda , juxta axioma juris ram allatum , quod scilicet pacta dant 1 gem contractibus. Omnia autem, quae in hac quaestione diximus, statuuntur in va- Dis Legibus Civilibus, quas, brevitatis causa , citare potaus , quam ad longum referre naalui. Leg. Nec rao. E. De periculo recommodo rea venditae. Leg. Cumiseraem. Cod. eod lat. Leg. vendit o ffeod. lat. Leg. od si neque. E. eod. tit f. memm est. F. Ad testem
falcidiam. Leg. Si fundum. U. Loedi Meonducta. Leg. Iliad. F. De periculo α
s. Quid est contra stus pian ratatius λ Et quaenam culpa obligat ad restitutionem in hoc contractu Reis. Pignus , seu pignoratio, est conventio per qaum debitor aliquid tradit creditora pro assecuratione debitii dolus autem , & culpa notabilis, & levis, obligant 'ad restituenda damna quae accidere pol unt rei creditae & pignoratae ι regulariter gero non est obligatio restituendi ob levissimam culpam juxta Leges Civiles , ut constat ex
276쪽
2 2 TRACTAT Us VIII. HI,gens paterfamilias in sisis rebus praestare soles , a creditore exigantur. Et Glossa ibidem expresse dicit , quod in ignoraritia
RNU. 47. Quaenam culpa obligat ad restitutionem in contractu locationis Res. Satis suse locutus sum de hoc contractu Tomo I'. Theologiae Moralis Tract. Et sigillatim de culpis in.eo occurrenti bus Cap. 3. In quo dixi , culpam notabilem vel levem regulariter ad restitutionem obligare , & alliquoties etiam culpam levissimam , cum nempe quis locavit operas suas ad transportandam rem valde fragilem , quae indiget diligentissima cura ut integra ducatur. Rus , inquit Lex, columnum transponandam emduxit, si ea , dum tollitur aut portatur , fracta sit : ita id periculum praestat , si qνα ipsius eorumque
quorum opem uteretur, culpa acciderat. Culpis a rem abeΗ , si omnia facta sunt quaritigenti mus quisque obse υaturus suesset.
C R. 8. Quaenam culpa obligat ad restitutionem in 'Tutela, Dore , & Societate
Resp. Regulariter quis tenetur ad resiarcienda damna , in his contractibus , seu quasi contractibus , ob culpam notabilem ves levem. In Lege enim sic habetur: nolum culpam , istis datio , tutela , ne- metu gesta: in his quidem γ d ieenuis requiritur. Socieras , γ rerum communio, tadsiam ει culpam recipit. Sed haec νω , insisi quid nominatim convenist , vel plus mel minus in singulis contractibus. -- Areservabitur quod initio con-nis 3 legem enim
α U. q. Ob quam culpam tenetur ad
277쪽
De octav. Dec. Praecepi. CAP. V. 2Aa
restitutionem qui damnum alteri intulit m exercitio Officii, dignitatis, vel muneris sui , vel etiam sirae artis 3 Resp. Primb Judices , ut ait sanimis
ducere istam pro quo tulerunt sententiam, ad plenanam restitunone- faciendum es συί
fuit Uus Leg. ulti Cod. De poena Iudicis qui malὸ Judicavit. Et Quatuor Π
pr denuam , tenetur secuniam letes iasio inquantum bonum cs aequum videbisur NIL ἔνων 1υd canus. Leg. μα De variis &extraordinariis cognitionibus. In iudicio ramen an3mae credo νdem quod m premo eas scrocer quod teneatur ad restit rionem ; in '
nare absArat, cit e con vero. Videtur igitur dicendum , juxta sancti Raymundi mentem , qudd regulariter Tu lices tenentur ad restitutionem ob culdmnotabilem vel levem. Et eadem videtur esse ratio de Advocatis , Procuratoribus
polis Architectis, & aliis qui publicia a profitentur , ut constat ex Capseu MCanone In quo sic habetur : Si eo a ma De injuri et L ij d/mno dato,
278쪽
t ιm est damnum , aut hac imperitia eua, sive negligentia evenerunt e jure super his
sam cere te oportet; nec ἐξ norant a te e .
eust, si scire debulai , ex facto tuo iniuriam verisimiliter posse conungere vel iactu
ram. Tenetur autem Advocatus , ex mente
, sancti Raymundi, ad re Fitutionem omnιum, .stis quibus praestiret patroc/nium , si propter suam infidelitatem , veI ne,itentiam vel, rudentiam amiserunt causam. Et idem
de rcliquis supradictis & hujusmodi: quia
ut plurimum eorum opera quis non uteretur , si non existimaret, eos munereseo recte defuncturos ; cum praesertim ex ipso officio quodammocstra teneantur esse sele tes, diligentes , & capaces, in exercenda arte quam publice profitemur.
Addi potest quod dum illis offertur, &ab illis acceptatur aliquod opus faci ridum,
sit aliqua cum eis tacita con Ventio, quae mutuam contrahentium utilitatem respia
modi conventionibus , tenctur quis resti- lucre ob culpam etiam levem. Praeterea cum opificibus fit aliqua species contractos locationis operarum ; at certum est quod in tali locatione tenetur quis resarcire damna ob. culpam levem, rut suprὶ dimini fuit ι quin imis potcst etiam ob culpam levissimam quis teneri, cum adest aliqua de hoc conventio, aut ciὶm opificices , aliqua adhibita industria , im pectisrunt ne quis alio opifige mas is perito uteretur , fingentes se non minus peritos, aut etiam peritiores quam quilibet alius in
fure'. so. Quaenam culpa olieat ad restitutionem in delictis vel quindelictis,
279쪽
De octav. Dec. Praecepi. CAP. V. 2 3
Reis. Dubium non est , qui accedente dolo malo vel culpa notabili , teneatur quis restituere damna provenientia ex homicidio, vel alia criminis specie. Sed non ita facile est determinare, utrum quis teneatur ex culpa vel negligentia levi. Innocentius Papa IV. docet, quod si culpae mel Innoc. IV.
ne tigenua dedit auis damnum : ut si non bene cohibuit Cnem , ne ad domos Abor m homicidio. garetur, tunc tenetur actione Legis Aquia Cap. Sieualia. Sed Gmen in foro paenitennati non via dignum. nu. detur quod teneatur ad emendam damni, taparna est es imponenda de negligentia , non poena de damno. Lex autem Collis , qua munἀt circa coservationem patrimoni r m , constituit qώod etiam ad restitutisne dumnν teneturi. Item bene ratemur , quo Antiquo modo antenderet per gnem dare dam-π- , quod etiam tune in foro paenitentiati condemnaretur: idem dico , A non intenderet , sed latia culpa esset. Attamen haec decisio pardm tuta visa est Abbati Panormitano , sicut & pluribus aliis
Iuris Canonici interpretibus : me dictum Panormitan. Innocentii, inquit Panormitanus, est valde singulare , de quo multum λω χ ρο re tit. s. De inrisorus animae debeat discrepare a foro com juriis. Cap.
tentios , cum his lex sit valde rationabitis. Uruφη Et idem clarissimus Doctor , in Cap. Siculpa. ibid. Notri , inquit, ex textu , qμoae ex sola culpa , seu negligentia , tenetur quis ad satisfactionem damni, etiam de jure Cainnonico , quantumcumque non habuit volun
ratem damnificand, r c, ei m hae littera i quatur indistincte de eulpa seu negligentia, debet inremigi de qualibet culpa 3 quia inae Inita aequipollet universili. Infertur ergo, quos in has actione Legis Aquilia , verit .
280쪽
Iemissima culpa de iure Canonico , sicut δε iure C mili , ut in Leg. Aquilia. F. ad Legem Aquiliam. Et dicitur levissim e culpa, quania diligentissimus homo Irimi et pracavere. Et facit iHe textus se intestectus, con- να Ῥιnionem Innocentu, ut enam in foro anima teneatur ad emendam , bcet ex le-
missima culpa damnum iliatum sit 3 quia eum haec Lex Principis , eis valde Orionabilis, ta non sit merae poena ex parte damnum passi , deberet observari etiam in foro anima.. Nec obstat Caput Inebriaverunt, Is. quaΗ. x. super quo se fundar Innocentius ; quia ibi est mera poena ; sed hic est interesse ex parte
Glossi An. In Haec doctrina conformis est axiomati CRP- m juris relato a Glossa : ubi Lex non distin- eio 4εω g , nec nos distinguere debemus.
sati. Itaque dici potest , quod dum ab alia
quo contunissiim est delictum vel quasi delictum , ex imprudentia & culpa, quam homo diligens & circonspectus praecavisset: tunc, ut procuretur Vera & solida conscientiae securitas , debet ille resarcire inde secuta damna , aut essicere ut ille , cui restitutio fieri deberet , aliqua illius restitutionis parte contentus sit, & quod amplius est Voluntarie remittat: quod certὰ damnificatus eo facilius praestare debet, quod talis. culpa levis fuit & perpetrata sine malitia,
ita ut potius compassionem quam rigorem mereri videatur. M afr. sI. Haeredes tenentur-ne rest . tuere pro defunctis quibus siccesserunt 3 S. Chrysost. Resp. injuaam accipit haereditώtem,
i syir sanctus Ioannes Chrysostomus, etsi