장음표시 사용
351쪽
VII. is ruitur ex assis locis, 'me sublatum in ant ij men Paris rum 9 Gentium. XXVIII. A gegatis rei uim . Miata Vinium I gratis. Probat oues mi octinus de Piri Liate, o tutione, Celebratioue ab Homine, Repetitione, O Continuat mno Septimi Adeo comtinue a prima Creatioue. Hallaebigni non emper seni cat Septimum a rima creati Q. Sabbatum P aicum, a primo dejcensu Amni. . XXIX. De incisa ο Sabbato ab Occuti Sol s. Contemplatio operum Dei, aer extu Sha h
352쪽
Contra SHM rios pro Die Salimni disputantes.
c A P. I. Suscepi occa b. Tractarus T. N pro Sabbato P adeo Hei S primi. Non tanti res es tirpropterea turbine Abeat Pacem O receptam Praxin Ecclesiae Chrsianae. Nun pereuntine icui, cuis eis Hes comi e Septimus a prima Creatione. Nec nisi emtinua
uione j a Morte C sia. Subarum rite celebrari, mavis r momen i res es, otiam 2 iure. Ala re arti mistic a me Di ictoni respondetur. Orcumsantiae cedere debent Suia flantiae cultas. LP miaris exemplis se itur. circumcis e Pascharis circumsarius. Rechabitarum observantia, Temporis incertit me maxima pro Observa Ff Fenis Noti,
Antortim. D pro Aem Paschatis Iudaici Et Christiani pastiteri S ptimus aera reti Proepti, es, creseruitur Sex Hes laboris craemani. ALLATUS mihi fuerat, jam. Anno 16 et, per Tabellarium, seu Vestorem publicum, De Eastato u actatus, tum nuperrime editus, a D. Thoma Eu sis Logis- perito in Viro pio & erudito scriptus. Cui Titulus Imrivisitio, Au Dominus nosci fas Chri Hus fecerit , sique P ova qui derit Legem in diem ; O tum Praeceptum sis vel Abestiam vel solatum. Quo contendit, celebrandum cite Sabbatum eo die quem Satur dicimus; non eo qui nobia dicitur Dominicus. Quem ille diem Septimum existimat, Hebdomadum continua serie recurrentium, ab Orbe condito. Huic ego Responsum edidi, e cin anno i 69Σ ; cui Titulus, Defenso Sabbati Chrsiani, sive is Misara Di curitu. Cui ille Replicatuuem edidit Anno sequente, i697. Egoque repositi, eodem anno excuiue 1693, mox ineunte i 69 ,ὶ Defensonis meae Pamum Secun in Partis prioris Vminicationem. Atque haec, Anglico Scrmone, omnia. Libet nunc, in Exterorum gratiam, utriusque Partis sit nam Latine redditam in in unum compingere: Rescillis quae erant, in Hominem di et i, cui ego nil male volui, in &Argumentorum vim, utrinque allatorum, fideliter exhibendo ; quo rvi dii piatae status reetius percipiatur Dixeram Ego in limine, cursus pag. I, 2.3 quod Nollem, eo nomine, turbare pacem & receptam praxin illius Ecclesiae, ubi me vivere contingat: modo rite celaretur Sabbatum: licet non eodem die quem ego forte elegerim. Quippe/quod non iciam mo, nec credo quisquam alius, Num, qui nobis dicitur Dies Domin cus, sit Primus, Secundus, Tertius, an Septimus, sic recurrentium Hebdomadum ab Orbe condito. Et, quod impollibile est me scire ; non mihi Crimini imputandum iri son.
. .Nec quidem huic Scriptori ullum suppetit Medium, praeter Ommunem Prata Dauem, quam ille passim depretiat, quo Judicare pollit, Laut conlectari, Quis Primus sit aut qui Septimus dies, ite recurrentia Hebdomadis, sive ab Urbe condito, sive etiam a Christi tempore. Non aliud, inquam, indium ; quam Communem Trassitioncm. U Y γ ΣSatis
353쪽
'uOo, lud praetextu, ater Ieptimi continua Ierie recurientis die conatio, nollem res
urbare: dixeram, Tum quod scitu jam sit impollibile, quis sit ille dies: Tum quod gantialia quae dicuntur cultus Diuini, majoris sint momenti res, quam circum iuu- : Atque haec illis, prout res tulerit, cedere debere.
38 D sensio Sabbati Christiani. Cap. I.
satis mihi persuasium est, debere nos vi Quarti Praecepti) Sabbatum celebrare; hoe est, Sanctae Requiem diem, post ordinarios Sex dierum labores; idque in Hebdomadum con
tinua circulatione.-Sed, quis sit ille dies, in continua seraeab Orbe condito, ii certi sinu, nec esse pollum. i Eoque propterea die contentus sum, quem ibi loci continue observatum video ubi QO in ror. In Augi a mina, illum observo quem hic observatum reperio : Atque, si in Nis Amata me vivere contingeret, illum ibi observaturus forem, quem illic invenero observatum: Quamvis dubium esse pollit, num idem dies dicendus sit, quem nos & illi observamus: cum nos & illos intercedat, i qui dicitur Trrenus tam iraeanus. Nec ininen author estu
velim, ut receptum morem, aut hac aut Illic, immutemus.
H c ego cum in limine dixeram, i aliaque quae huc tendunt,3 subdubitare vult hiescriptor, aut aperte potius insinuare, Re . p I, 2. ὶ me Juxta cum eo sentire; nempe, D tare nos neglecto Dominico Sesumt diem celabrare; quasi, nescius 'um ego Haemia in us forem, aut quam ego velim Hssam adeoque me, tum contra illum, tum contra sensa mea mala fide disputare. Has ego iniquas suspiciones, quo amolirer ; repeto Vinae Imus, λ a. M. & Dis usmzi, p. 1, a, IO, II, H, II, I ὶ quas ego causis assignaveram, cur nollem ego Ecclesiae pacem cc receptam praxin turbare, praetextu tali: simulque, Qvcm ego esccturus est iu ;& Quam velim G siam. Quod, sub praetextu, aera septimi continua serie recurrentis ab Orbe contatuo, nollem res
S stantialia iti Ma: Atque Haud facile crediderim sin re quae tanti momenti sit ad cultum publicum tantum oni: Imponendum esse tali temporis ὶ Circumstantiae, de qua iace certi este pollum , ct quam posita modeste ignorare.
Putaverim potius, quod de Loco dicit Christus, Pal. ε. 2I, 23 Tempua v uri, gnam ne--em hoc mdime, neque Hirνονον-s a radicis Patrem; I, quum in I ata aures aAra buus Patrem, Spiritu O Hrritare; etiam, magna ex parte, de Tempore pariter intelligendum est e. Quae junctim memorata lcgimus, Levit. ly. ῖα & alibi; quasi in codem censu reponenda; Sabbata mea Gyer rue Sanctumium meum reveremini : Ego sim I Et, prout non tanti momenti foret quo loco, quam ut recte colurar Deus ; ita nec tanti est, quo aer, quam ut rite celebretur Sabbatum, seu Sanctae Requietis dies.
cultus Dei publicus i in E esa Judaica ὶ erat, magna ex parte, restrictus ad Templum
Hierosolymitanum Nun tibitis inae errerer m emum portis, sed in loco quem e geris raeus ad colla naeum it nomensuum, inuti a 6. 6, II, 1 F, 16. Ab nc dicrum, ubi vis locorum, non minus quam Hierosolymis, rue celebrabitur cultus divinus; ut quovis Ao Drtim precemur, puras acto gentes manus, I Tim. Σ. 8. Privatim, in privatis aedibus; & publice,
locis ad cultum publicum destinatis in Nec scio, quod ad Sabbatum Iuda cum nune magis adstricti simus, quam ad PMarcum Templum. Multatque ibidem produxi Inliantias, de neglectis Cacumstantiis, dum summa res salva
Celebranda erat Circumcisio, ex Institiito Divino, O Dis de, non octavo Hebdo die, sed mus die Octavo; adeoque eodem Hebdomadis die quo natus fuerat inlans erua s, calii aliquo, aut etiam culpa, non fuerit eo die Gebrata ; non dubium est quin, alio post die quovis, celebranda potius erat, quam non omnino: Circumcisusest A ala A ai nos natus 99; di omini, annos 13. & , qua aeuue circumcisi fuerint mares reliqui misisalami familia, non liquet. Et Proselyti, quacunque aetate, circumcidenda crant, sy:- ut non forte tum constiterit, Quoto Hebdomadis die lucrant nati. Quique in Deserto ita scerentur, per annos quadraginta, simul circumcisos legimus, Josi s. 2, 3, ,s, quamvis non omnes eodem die fuerint nati. ὶ Nec dubium est quin tuerit Timorbens pluiquam dierum, quilin eum circumciderit multis, quia Matre Putaca rara erat. Aes. 16. I 'scha jubentur comedem Stantes, Iaccinctis lumbis , calceamoris a pura positis, biculorue in manu, Ofecti Mer, ut in procinctu abituri; E d. ia. ii. At Grillum a simus, cum Discipulis suis, comes ille Sedentes, seu potius Discumbentes. Nec debuit e rum quisquam, ea nocte, exire foras, Exod. I a. o. At Christus, cum Discipulis, est, ea nocte, ad montem Oirivarum profectus; atque inde ad Geu emaueri Mat. 26. 2o, 3o, 36. Panes oris iovis, erant a solis Sacerdotibus comedetidi: At notat Christus, eos a Da vita certa occasione in comestos, quem interim non insimulat culpae.
Rechahisae laudamur, Jer. 3 s. quod macre is Ru abi Parris obeae diremi presitreris, ne ovum biberent, nec sti Amos arsi arent, sed in tenIn iis habisarent: cum tum u bucta uetar m terram eam escen eris; relictis miroriis, in in Hierosol mam se reo per l, t metu copiarum Critia orum larum,ὶ Utrue cou Merami: Nec tamen inde perhibentur ut Inobedientes, teum id ola Justam causam iacturn sed ob O di iam laidantur.
354쪽
luis Obatis, celebrandum ciat instituto; δί n e P, ima: Sed Heraclias, cum id non posset commode fieri mense primo, in S cuuis mense celebro I postquam a longo tempore fuisset intermissi im. Quod Laudi non Vituperio) ipsi datum est: etiamsi diserte notatum sit, id factum este, sectu mi am ρ scriptum reat, 2 Chron. 3 .r 3, II, IRis. Ubi temporis circum tantia cedit Substantiae, substituto secundo mense pro primo, cum utrumque non pollet Commode adhiberi. Quod & alias Lepe lactum este mox vide
Porro: habuerunt Iudaei sita N Hismum festa. Sed magna erat incertitudo, ouo die cem seretur Nou dum iam. Quippe non habebam i prout nunc moris est in Ephemerides seu C, lendaria, quibus ante monerentur quo die foret Novilunium, i cum solis I .unaeque motus nondum erant ita persipelli ut nune sunt; Sed is Judaeis scriptoribus hac in re fidendum sit in quo tempore Novilunium expillabatur, specusatum mittebantur aliqui ad Montis ca- Cirmen aliquod, locumve aliquem ex eminentioribus, unde Novae Lunae prima phasis oblemvari polleti Quique primi conspexerim novam Lunam, id Sacerdotibus reserebant: quis si de re satis constaereti Tuta Clangerem, quo indicio significabant, tunc est e Novi limbum. Quod ii, sobi dum nubilum, aliave de causa in ne tertio quidem die sex quo prismum expediabatur j quisbuam consipexit Lunam, aut Sacerdotibus id non conitabat, squorum jucidiores ea permilla erat, elanxerunt tuba setiam non conspala Luna j sed non citius. Qua de re videatur MVeni Traelatus, De Ahmo Craiis Vetertim Pa ortim.
Adeoque, per biduum triduumve, in ambiguo res erat, quo die celebranda erant Novilunia. Nec tamen negligendus erat cultus, Noviluniis debitus, sub praetextu incertitudinis de De sed praeliandus erat, si non ipso die, saltem die Putatilio, qui pro die Novilunii putabatur. Nce lino. quod ullus inde scrupulus exortus sit, aut exoriri debeat; aut cultus divinus inde vitiatus; quod non lit verus Novilianti dies, qui sic censebatur. Nola nego tamen quin posteriores Judaei, saltem post Cia it Pi mari tempora, suas habuerint Tabulas Astronomicas, itideque derivata Calendaria; unde Novilunia Calculo computabam, i ut aliae gentes, i antequam contingerent. Quales apud Rabbinos tuos conspiciamur, a Ptolemaicis mutuatae. Sed Iam agitur de temporibus Mosaicis, indeque ad Christi tempora. mando quod talia habuerim Calendaria, nee scio; nec credo. Habuerunt, non iuubito, pro Anno Solari Computum, squam accuratum, non liquet; quo, de Altate &Hyemec de Semente & Melle judicabant: Sed eorum bella, non tam a Solara, quam ab Anno Lunari regebantur; qui nune Duodecim, nunc Tredecim menses continebat; quorum initia incerta erant; &ex observata s ut diximus novae Lunae phasi
dependebant, & Sacerdotum de hae iudicio. Et quidem, si tardior fuerit spes Mellis, tolere dicuntur sacerdotes, protelare Pascha in mensem sequentem. Atque haec de die Novilunii incertitudo, pariter alliciebat diem Paschatis. Madiandus erat s ex institutot Agnus Paschalis, δε mo quarto de Mensis primi, de postridie insccuturum Paschatis sestum. Cum vero in ambiguo est dies primus, pariter in ambiguo,crit dies decimus quartus. Et quidem alibi citius, alibi serius, observandus, i uno aut altero die, prout hie aut illic observata fuerat Lunae prima phasis. Chrit tamque novimus cum discipulis suis, ultimum suum pascha uno die citius celebras te, quam Jugaeos; sui urnus alteri- isve diei di illarentia, non tanti habita tune fuerit, ut cultum vitiaret. Non pollet autem, terque diei, elle revera decimn quartus ; sed uterque sic reputatus, alter a Christo, alter ,
Unde haec orta sit diiserentia s quam alii aliter conciliare satagunt non libet lite disquirere; sive quod Christus uno die citius conspexerat novilunium; sive quod ille ab ipso coitu i unae, illi a prima phasi, numeraverint diem decimum quartum; sive alia quavis de causa id factum sit. Sed, undecunque suerit, satis liquet milia saltem non eundem diem
ab utrisque celebratum: neutros tamen eo nomine culpatos video. Christum credo, ne dixerit hie Seriptor culpandum est e. Et quidem ego Judaeos haud culpandos dixerim ; qum iniam Divina Providentia rem sic ordinatam video, ut eo die Christus Anti-typus, ct v rus Agnus nichalis) crucifigeretur, quo ipsi comederint Pascha; non eo die quo ipse com derit. Ego potius ab utroque concluberim, unius diei disserentiam non tanti tunc fiuile habitam, ut cultum vitiare censeretur.
Quin taliaee de die incertitudo, sic evenire possit, ut etiam de Mens E sin; incerta Nams Plenilunium contigerit prope ad AEquinoctium s quod ipsum forte non erat tam praecise cognitum hyii uis aut altero die erraverint,l ex Sacerdotum arbitrio multum penderet, an mensis decimi tertii praecedentis anni, an primi sequentis, haberetur illud Plenilunium. Nee mirum est, etiamsi habuerint Calendaria & Tabulas Astronomicas, quod uno aut altero die, sive de Noviluniis, sive de AEquinoctio Verno, in errare postm*: cum etiam in nostris temporibus, cum Solis Lunaeque motus sunt magis comperti, , errari certum est. Nam de Pasiate nostra, eadem iere Regula ell, quae de Paschate Judaeorum. Quippe Regilla nostia, ab origine sumpta, haec est; Dies D minicus, qui proxime semim 2 arram decimam primi menses, es π mi uictu Pasi alis. Verum cum res ad praxin redigenda est plurimum erramus, tum judicando, Quis sit Mensis primus, elusque dies decimusquartus;
355쪽
Dofessis 5 nunti Christi am. Cap. 1
tum, Quis sit dies Plenilunii. Et Tabula quas habemus Pallebades, quibus hae in re dirigere
mur, longius a scopo nos deducunt, quam si nullas haberemus. Cum enim Civilis Anni longitudinem stimamus aliquauto longiorem quam oportuit, ρον si Iaer undecim minuta horaria an quoque anno ;ὶ Equinoelium vernum, quod eo t pore quo condebantur illae Tabulae in contingere censebatur vigesimo primo die illami; contingere lana comperimus die Decimo. Novilunia item di Plenilunia, quae supponunt illi Canones Ecclesiastici, tardiora fiunt, diebus quatuor aut quanque filiam quae in coelos co perimus. .Unde de Mense non raro erremus; dc de Hebdomade saepius. Ut non tantum una aut altera, sed quandoque tribus, quatuor, aut quinque hebdomadibus erremus. Quodque nobis contingere certum est, quidni & illis saepe contagiste putemus 8 ut non tantum uno aut altero die, iud toto mense & quod excurrit; errent. Et quamvis Gregorius VIII Pontilis, Iam ante plus quam Centum manos, quadant usCalendarium restiticavit: Multi tamen, etiam ex Pontiliciis, veteri utuntur Calendacio; contenti Diem Putautium secundum Canones j celebrare, pro die rem Nec minus interim celebratur Res ingentis Christi memoria ; quam si nullus contigerit crror calculi. - GPariter de Natalitiorum die dicendum; quem nos celebramus Vigesimo quinto D embris nostri; alii, Vigelimo quinto Decembris sui; hoc est, Deccmbris nostri decimo quinto.
Cum interim non convenit inter Chronologos, quoto mensis Dic, aut quo Mense natus sit Christus. Sed neque de Anno convenit; cum alii, uno, duobus, Mibus, aut etiam quinque annis prius ei Ie natum sentiunt quam nos reputamus. Et fiui cm tam. in tene sumus, ut annum verbi gratia in I 692 a Chrilli Cimianacisione nos inchoemus a Calendis Ja nuariis; sed annum I 6pa a Conceptione, inchoamus a sequentri Mariu die vigesimo quin to : quasi tribus mentibus cuius nasceretur quam fuerit conceptus. At interim Nascentis christi memoria, pari religione celebratur, acti de die vcro certoque constaret. Et quidem, si in minori periodo rima sit incertitudo ; Ecquis i pondebit, in tot mille annis ab Orbe condito non unum unquam excidille diem in hebdomadibus computanda; aut lericin illam nunquam suille interruptam λ si unquam contigerit, quocunque casti, interruptam fui illa hebdomadum seriem,
certum ille diem oblivioni datum; non pollet absque miraculo ὶ post restitui. Adeoque vel nullum in posterum foret celebrandum Sabbatum, quod de die non coniici vel
quod ego potius iaciendum putaverim, ut quarto Praecepto magis congruum. novo principio ordiendum.
Ad quae omnia aliaque ejusmodi in de unius diei aliter atque aliter reputati j incerti
tudine; nihil, in Replicatione sua, responsum est. Sed ct in aliis Institutionibus Divinis, merno judicemus, Circumstantias nonnullas, quae sint Narrationis pars, non item & Iniluutionis I artem eue Sic, verbi grata .an instit tione Coenae Dominicae; quod celebrata tuerit mIuper rari camera, & vesperi Li ι aenam, A. Dcis maritis, eisque non magno numero; altaque elui modi.
Quin de quae inprima institutione ) Circumstantialia, fuerint ut loquuntur)Occasi
nalia, pro temporis locique consideratione in unota, in non porro ccnseantur obligatoria, cum temporis locique circumstanti ae lucrant mittatae. Quod de Tri habitu supra monuimus; qui, nigruente hoste, tentoria sua reliquerunt, & Hierosolymam se recuperunt, Quippe non I utandum erat, Raaialum patrem suum volutile, ut eo talia si periculo 'exponerent. Et, an re Paschalis, quod Liantes comederent, Iimi ris lumb i , lacrio rue hasentes rumanu, & Utinam i , ut in procinctu abitura , nec ea vesipera foro a Iuri, Exod i a. 43,aa Quae omnia videmus a Christo suis lite Dilcipulis, in postremo suo Palchate, thali habita. Quae omnia non eo animo dicta sunt, quod velim cinquam author esse praecepta Dei, etiam in minutas, violandi; nam ct in talibus Deum novimus aliquando satis leverum; ut in casu Getae, Iangentis Arcam; atque Naisti Abi , of evitum ignem a venum ;ob rationes forte nobis non satis compertas :ὶ Scd, quod distingvsndum cculeam inter Su
flantialia cultus, & Circumstantialia ; di hax illis prout res tulerit in cedere dcbere. Quo casu siqua culpa sit quam emendare nos penes non est, aut non sine infori malo; in loco in
Et quidem, in casu qui jam agitur, in si ne stimus ut certe ne cimus in quis sit aut Prismus aut Septimus dies hebdomadum continua scrie ab Orbe condito recurrentium: multo satius est, quocunque septimanae die Sabbatum celebrare, quam non omnino; seo quequarti praecepti magis congruum.
uae dieta sunt; parum Cautionis loco, ne simus nimis propens, levi de causa, turbare
pacem & receptam praxin totius Ecclesiae Christianae.
Partim ut tollam, quod praesumit ille sed quod probatu est impossibile in Septimum diem,
in continua serie hebdomadum a prima creatione recurrentium, per omnia secula absque anterruptione aliqua fuisse celebratum; ab Orbe condito ad Dia ditum, indeque ad Abi ab
356쪽
mon, atque inde ad Isi sitarum ab inpro e itum, indeque ad CR, i tempora ct Apostolorum. Quod ego non putavcrim cuiquain cuc cognitum, aut cogi ici polle. artim ut cis obviam eam quae cx Quarto i raecepto obfficit. Reyures requiritur, Hese Linos I ex Ora lalisis; sed de leptimo, in continua serie a prima Creatione, Jam obicr. vando. nihil dicitur. Atque haee lum quae in limine disputabam. Atque ob has causas, aliasque consimiles, diei dui utiani, non tanti momenti rem mihi videri di Seram, ut propterea turbatum arcna, pacem dc pia in totius Eccletiae; etiamsi recuplus dies non ille serui quem ego Hegillem.
C A P. II rem ego diem eligendum puto; ct Ymmodo ter metuar . Quam ego vel in Eois zm uom
AB hac nica, ut iam ulili veram moderatione, ansam subsumit hic Scriptor dubitandi, Quem ego diem et iurus itarem, iecundum sensa mea ; dicitque, jerare se, & cr Hre, do iusit cale, optimum quod tae scri pro meo uicium ferire psit, me iuxta cum eo sentire, de tuo die ieptimo. Eept p. 2. Et aperte Iaris in ratior, pag. 61. ct alibi: Ius opine me defentae am carasam contra mea sensa propria in 'ob beneficium abyxo
I acyti dum, arat retis dum; ansamyue coi prehendere, iam cinna ι tim, tum uDa ex sam det voluntatem, Vcibum Immi; ingentumque meum siquod dii ) hue mundere. contra naeos ius tu mi Irin 1 Ictu Hs . Martis, Quae fervide magis, quam candide dicta imat. Ego contra, quamvis eum errare non duos tem, non dubito inuli liquin illa bona side agat, ct ex animo disputet; nolimque sinistrum tale quicquam inlinuare
Neu lato, cur ille de me tale quid . insinuaret ille quo solitus est alias, aliter sincire, o quam propter illud, LE'd vallae volumia, facile c=ed mus. Cui limitia suspicioni, reponebam i absque hastantia, scrupulo, dubi me mea seni a
Elestiui uni me si res optioni meae permissa foret eum diem, quem credo Apostolos otia sit valde, α Christianam Ecclesiam, ipsorum tempore, atque deinde lauciisque ; quem incomt idistinctione a Sabbato Judaico) appellare soliti sunt Diem Dominicum,ta im M, tali, aut Diimum aerem p Judaeorum ) Sabbatum. Mediamque part hirius dies, lic iit, & rebus asendis Iκuissimum destinatam, puta, a Solis ortu ad occisum,
mediam ego Sabbati partam existimem ; ali imendo, tantundem retro , media noete proxime p terua, ct intriuia ictu Prorsum versus mediam noctem proxime si uentem, quantum accenseri tollat negotiis seu rebus Vendis, quem dixerim Drem Practicum totumque id tempus a piaeterita media nocte, ad noctem mediam imum: cm, quatenus negotiis impendendum iit, putaverim i eo die) negotiis Re ibis impendendum elle, prout alias diebus impendi iolet rebus inuimus quodque proxime poli praeteratam mediam noctem, ct proxime ante sequentrem noctem mediam, somno & Requirat natura dcstinari conveniat, limili Reti Ironi a negotiis A lato is concedendum; & interim Refcctioni Cormiis
consulendi im este ut in aliis dacbus. Hic eli quem ego pro Sabbatoὶ dirum elegerim, &
Verum, ii lorem ego in N i- signin abi dicuntur Sabbathm situm inchoare ab occasu Solis, dici praecedentis, mileque ad diei DominicI vesperam continuare : vellem ego me, tunc itidem, iliorum praxi accommodare, potius quam ostensam illis aut Turbationem exhil, rem. Non enim id existimo Praecepti Quarti negotium Ale, ad huiusmodi minutias descen. dere; ita potius, ut dies Sabbato destinatus, sic reputetur, & sic limitetur, ut alii dies. - Dum quaerit autem, rm velim ego Ecctes cujus pacem hac in re turbatum iri nolim cum huc aetate plmes esse tacit Hesrsas Arversa hiarentes : Non est ut speret me ad ea litigia diverti veste quae rem praesuntem non spectant; nedum ut velim omnes di versa sentientium sei tenuas disceptare. Ego illam Ac Psam hic in ligo, quam complent Christiani homines plerique omnes; qui, quascunque inter se alias habent controveritas, in hoc contentiunt, paucis admodum exceptis; non tot, spero, ut 1 a. iasia dici mercantur Diem Do minet in cacbrare ; non, um Sabbatum. Ad & ipsum pariter interrogare possem, Iesinum velit ille veras Chri u Dei as, quarum veram pacem se dicit u lae iuriare. Spero eum non ahudicaturum omnes quae Diem Dominicum celebrare satagunt.
357쪽
Iratus rei ister vos controversae. ' nam ego Us con H; D in quibus Absens A. N consat, unam Gentem, ex Vra haec , ante co tutam ot a, nec his α ὶ ο , aut extrum o, tempor a sua per uuae maris, Et ibus , Clcm iis Alc uidi mi Macrobius, uti tale memorant; 'aurire vereres Scr ' mes Sucri aut Hostiam. HIS praemissis: Ego multa eorum quae contendit ille, facile concesserim. Allentior ipsi & juxta cum eo asscio ὶ quod Dominus mserpyris Q, Rus secundum Divinam suam naturam) fuerit s& etiamnum est in Deus Herus Deus; Deus ille qui fecis Curtim O Terram ; qui Legem deae t in Maure Suai. Quamvis enim, in Deitate, dicimus Tres Perimas etle, Patrem Filium & spiritum Sinctum; ex quibus Cistatim dicimus Prescinum Secun dum, Altam Dei, vel Deum Filium; γ dicimus tamen has tres Hr- nas, elle Vnum Deum. Neque enim alium agnosco Verum Drom, quam hunc Gureum Nempe Deum illum qui oemi Calum o Terram; qui eli mi Eistis a : Deus Adira hanu, Uaac, ct Iacobi ; Dominus Deus Ipraelis; ph a Dominus e ton, qui ire terra i rapit, o G servitutis, Opi aerer quem non habendus es Detis alius; Deus ille qui Legem 2 est in Moute Stuat. Allentior item, Quod Dominus no Ire Iesus: Grcius, est De ipse Deus. Deus Vertis, uicus Deus Verus ; Quodque sic fuerit ante Incarnanouem Dam. Quatenus, uictu harum Actionum singulae, sint huic illive Personae Trinitatis alterii niue; non est ut nos simus admodum solliciti. Quod enim, in Novo Testamento, huic illive Personariim si' ciatim asteribi vir; id, in Veteri Testainento, asscribi solet Deo indefinite, abique tali spe cificatione ; cum doctrina Trinitatis non fuerit tum t porta tam distino p tufacta prout
Sed non concedo Christum mmo i mimem, prout Patri Spirituique Sancto contradistinguitur j icctile haec omnia ; quippe qui muc non fuerit Immo Assentior item, Quod, qui in Sex Hebus Atinaeum idem iure S primo re ubi is Deus, Gen. Σ. 2, 3. Exod. V II. quodque rari Subbati A maeuit, eumque S ita Pasit; uodque si si datam legem in Monte Sinai in voluerit, ut, poli Ma dies Laboris ordinarii, iem Seprimum, ut Sanct e Reymetu diem observaret Imno; & quidem in contini in serie
Verum ego malim sie potius loqui, Quod Dominus myter Iesus C ictus, ea si eundum Divinam naturam ) Deus ιδε ρω aereis timo beneae xit, Gen. a. Q iam, Quod, Deus Elmeta ii Sabbato, es Dominus Iesus Chrsus, ut ille loquitur Iu uJ. p. 68. & pallimalibi; quali vim huic locutioni non levem inesse ratus:) Quippe tunc non erat Damictis Christus θ.iobsto :) neque ut C kius, scd ut Deus, benedixit Sabbato; Junctim eum Patre & Spiritu Sancto, non ut apsis contradistinctiis. Allentior item, Laegem tae Sabbato, uri elle ex Decalogi Praeceptis decem, Is raeli ius ute Sinas Iraestis, Exod. aO. Verum ego lubens crediderim, randem tum ante fuisse Legem, uuam in Monte Sisari traderetur. Tum quia Sabbatum videmus obseruauim Exod. i6. ante datam Legem Exod.
. Tum maxime, propter id Gen. Σ. Dcua beninis aerei septimo, i Eumque sauri sic ir; quο.s in eo quisetifer ab omni opere tuo Dia tecra H. Quique maxime aversi sunt a bra ut loquuntur in seu Pretrauitate Sabbati, seu Diras Iae Rertiretis, sed pro Suo rate Locreum valde solliciti; sibi gratulaturi sorent maxime, si tam claria a tam ille antiquum testimonium indicare pollent pro Sunmtare iactarum, quale hoe cli pro Sanctuara T.
Atlantior item, quod Laege De Ag quamvis orarii tum speciatim tradita,) Nos etiam ob strictos est e. Quamvis enim nonnullae ibi dein Clausulae Israelitra directe i pectent, utpote illa, qui eduxi Ie ὶ terra OEgypti, O domo et vitutis, atque illa, tis prolongo in aera mi mrerra quam LM HI Bb a Deus tuus, quod de terra intra 'dictum puto, quam dedit Agis Deus, non Nuis : ὶ summam tamen Legis illius, ejusque partem Praeceptivam, alios item spectare non dubito ; ct Nos speciatim inter alios. Quippe Legem in logi, existimo, Declinativum fuisse ejus quae ante Lex literat, utcunque iuulet neglecta aut oblivione impedita. ὶ atque ut talis a Clarisio ejusque Apoliolis sipius eli citata, ad Gentiles paruera:
Sed neque cum eo contenderim, an observatum fuerit Sabbatum, jam inde oratis ad Diluvium usque. Putaverim utique vel tune fuisse obtervatum, vel obiervari saltem debuisse : Quamvis, in brevicula I oria illius temporis, vix quicquam occurrat de hujus observatione. At vero suspicor, id aut non fuisse observatum, aut non Goersaliter. Quippe cum c ruperat o muis caro viam suam, Gen. 6. I a. metuo ne Sabbatum iptum,
358쪽
Cap. 3. Defenso Sabbati inristiani. 3 3
ejusque diei cultus, non magni haberentur. Nec video quidem Gen. a. 3. exprestim Man-- quale postulat hie Scriptor pro He Dominico in quod foret observandum suHAZ bus Ieptimis cuJusque septimam tu perpetuum. Quousque extendendum sit quod dicitur, Adueixit ei stetis, eumque Iandiscavit, non libet disputare. Id ibidem ius uari polle, non negaverim; sed non expresse vicitur, quod Humanum genus omne, deluceps in perpetuum, celet rare debeas ruemue aerem Septimum, myrasque Septimanae, tutae a Ima Cremttane continue numera an Sed neque necessarium existimo, ut id, , Mose, aeserte escarur, suaeque inseratur Historiae, non magis, inquam, quam quod inediat Legem de Sacrificiis offerendis, ) si aliunde constet id Deum volu ille. Adeoque nollem hunc Scriptorem, tam prelle hule insistere, quod non eximi Expresum Maudatum,in Mis TinamenIo recitatum, pro sis,mundo Die primo. Suiscat, si talis sit ejusdem Insinuatio, ut inde rite Iudicemus,
Idem dixerim de tempore deinceps a Distri m ad inrahamum ; indeque ad Exitum LPMEs ex Cingulo. Quippe nihil memoratum reperio, de Sabbato sie observato, vel in Scriptis Moses, vel in libro Ibi, in antiquius quam quod habetur Exod. 16. post eorum Exitum ex Λgypto, postque tempus illud quo dicicur eis immisisse sumum cir orta nationem in
Moab. Quodnam autem fuerit illud statutum, nescimus. ScriptoresJudaei saltem eorum aliqui existimare videntur, hoc suille statutum de Sabbato ; vel hoc saltem suille ejusdem partem aliquam. Fierique potest ut tum forte saeta fuerit Renovatio Legis de Sabbato, quod tunc abierat in desuetudinem. Nec 'uidem videtur verisimile, quod eorum in AEgypto Exaetores voluerint permittere ut otiosi essent, operis negligentes, Septimo quoque ale. Nec quidem in Historia sacra aut profana, ulla video vestigra, quod Gens ulla, praeter ipsiss Judaeos, per multa secula post id tempus de quo jam agitur,ὶ irempus per Septimanas mensuraverint; nedum Sabbatum observaverint. Scio quidem non paucos Eruditos, eosque Pios Viros, id sed illo egille, ut siquid possent deprehendere quod huc spectare videatur, id avide captarent. Nec mihi foret ingratum si pollet id liquido constare. Sed nihil hactenus vidi, quo id mihi certo constet. iiiiiiiii Clementem Alexantartuum, quaeque habet ille in Stiomatum libro quinto; qui qua nuuti scio in omnium diligentilla me scrutatus est Ethnicorum scripta in hunc finem. Qui hoc tibi in eo opere propositum habuit, ut ostenderet, Scriptores Ethnicos Plutosbphiae suae magnam partem hausisse ab ea quam vocat Philogo iam Barbarorum, quo nomine designat Ea Dionem Hebraearum nam Graeci, ρ ter seipsos, vocabant alios omnes Narbatos atque, inter alia, notat numerum Septenarium etiam ab Ethnicis cum aliquali veneratione memoratum: quod accidis te putat propter hunc numerum a Sacris Scriptoribus saepe memoratum; & speciatim propter eorum Sabbatum, tempusque per Septimanas diitributum. Sed nullatenus innuit existimasse se, quod sic tempus suum distribuerint Ethnici, aut Sab
batum observaverint; quod certe dicturus foret si id sciverit;) id tantum hine insinuans, Quod Eruditionis Judaicae non fuerint ignari, sed inde hauserint suorum multa. Id quod inde mihi spem maximam iecerat, quodque a pluribus hanc in rem allegatum viderim, est illud Hes Ghm, i h Ut, Septim Pe Hes Sacer. in Cum vero
H locum consulerem, qui est in opere cui titulus λα υ υι ραι, in cuius posteriori parte de Diebus agitur ; Nil ut quicquam occurrit inibi de Septimanis, seu Dira tim Hebae madibus, aut Diebus Septimanae , seu de Triwta Mensis Elatas: Nempe, quinam dierum Mensis, sint dies fausti, quinam Infauni, seu Tua 'cati; &, quibus rebus, tales sint. Sic utique orditur;
Dies qud ex Bis Iunt observans, Ircu um H rum, 'accipe servis; Trigesimam M ins nempe exeuntis, quae & ineuntis prima est, 6 ἀαὶ optimam es e opes ius m picis is, demens s aerardonius. Et post aliquot versiculos
Principiis; pinna, Parta, septima sacra dies, hac enim Apialiuem, qui ensem habes aureum, se perii Latona. Ut videatur Diem Septimum suille Diem S Nam, A Eb ensem hahens aureum, idem est qui alio nomine Midicitur. Sed est, Hes sono Septimus, non N ptimus Hebdomadis : Nam Hebdomadum ibi nulla mentio.ὶ Indeque procedit ad Meu-δε, diem octivum, & Mnum ; indeque ad Gndecimum, Duodecimum, Decimum-urritim ct sequentes aliquot M Us dies; ottendens, quinam censitantur dies Fabii tes quibus negotiis & quinam Infatii. Ut nihil hinc concludi possit de Hebae maius die septuno,
aut de observatis dierum Hebaeo maestas, temporisque per Hebrimadas distributione. idquod He Mus ipse, quamvis sit unus ex antiquissimas quos habemus Scriptoribus Ethnicis, est tamen multo potierior ea aetate de qua jam agitur; ut qui vixille putatur circiter Gaetuae tempora, septingentis saltem annis post Israelis ex AEgypto exitum. Sed & Geniens Alexandrinus, cum numeri Septenarra mentionem facit, non ullam hujus ' ZE ortam
359쪽
ortam venerationem innuit, quasi ab Antiqua aliqua Traitisue sive ab inum' siue , aeti ;ὶ sed a communicata Judaeorum libris, aetate post sequente, multa poli se la Neque aliud quicquam reperio, in eis quae citat Carmeus Alexa riuus, 'uod ad hanerem sit magis appositum, quam est illud Hes i. Quin sicubi reperistet ille quicquam,
inter scriptores Ethnicos, de ipsorum in butione Iemponis per Hebae mata is ; non dubium est quin illud memorallet ut ab Hebraeorum doetrina derivatum; quam ille rem tunc investigare satagebat : Cumque ipse nil tale itinerit; putandum eii nec tale quid ab eo
Et quidem Mucrobius, huius inodi rerum diligentillumus in velligator: cum de Anni Mentibus, Diebus, Festis, Dierum discriminibus, fastis, ne fastis, intercisis, Calendis, Ninis, Idibus, Nundinis, aluique, scdulus inquirit in Saturnaliorum libro primo, per plura Capita; in de Hebdomadibus t seu Temporis per dierum Hebdomadas distributione ) nil habet, nedum de dierum hebdomadas Nominibus: in quod nullatenus omitturus ibi fiet, si talis luerit apud Veteres Romanos temporis distributio. De Nundinis quidem, hoe est Noven-dinis, Nono quoque die continue recurrentibus agit; sed, de Hebdomadibus, altum est si
Nec usquam reperio quicquam de hujusmodi Hebdomadibus ab ulla Gente ante Chri stiamsimi tempora ὶ observatis, nisi , solis Iudaeis; scd neque ab illis, nisi poli exitum ex Egypto. Non negem quidem quin posterioribus Ethnicis puta raciam, venase, aliisque, nota fuerint Judaeorum Sabbata, dc risui exposita ecutitave Sabbata trigent; si ab ipsis sutile observata, aut ipsos sua tempora per hebdomadas distribu ille, non est quod existi,
Et quidem si demus; a Patriarchis ipsis, in quorum familiis poli orbem conditum perseveraverit veri Dei cultus,ὶ fuerit olim aliquando Sabbatum aliquod per aliquot secula observatum, de quo tamen non copliat; in hoc est, Ps Sex labinis Maenarra Eies, Septi. mus Requuti Sacrae duras; dubitari tamen postit, an suerit ille, semper dia ubique, ipsissimus ille Septimus in continua ferre ab Orbe primum condato recurrens ; nulla unquam vel
omistione vel interruptione habita Jam inde ad hunc diem. Cumque grallante alibi impietate verus veri Dei cultus aliquando ad unam aliquam familiam redactus fuerit; quod Noacti tempore contigille certum est, nescio an ta alias aliquoties;) sintque in pus iamiliis non raro ne eetias nimii: Ecquis spondere pollit numquam irrepsisse negledium Sabbati λ cmnta em intcrruptam tu ille constat, in Deserto, per annos quadraginta, Jos h. s. s. Et risium Pasitatu magna ex parte negliatum, a diebus Samuelis ad Iosiam usque, ae Chron. 3 r. i8. Saltem a diebus Salomonis ad Heze jam usque, Σ Chron. 3o. 26. Et Festum Talei na Arum, a Pyhuae temporibus ad Abhemiam, Neh. 8. II. Cumque haec ita tuerint neseleela dum lit,cri erant; quanto magis put mus negligi potuit te Sactatum, si non alias, m Egyptiaca saltem Servitute 8 Quin de hic Scriptor, Inquis p. 63 neglestum fuiste dicit Sabbatum, Ium anu, Iumsus captivitate Eab Ionica, loro rem re, factumque Hem Mercarus, ni ci avi aera abi; pariter ac Tem sui sie filium locum mercimonti, notat Christus, Math. ai. Ia, IJ. JOh. 2. I I 6. Quod ii aliquando fuerit, quocunque casu, interrupta Sabbati observatio, ita ut diei in
sterit oblivio, quod nunquam iuis te iactum, constare non potest; ) non possiet absque
Miraculo, aut nova Revelationeὶ post resitur, quantum ad ipsissimi a diem qui Septimussor et in licbdomadum continua circulatione ab Orbe primum condito. Pollet quidem Festii in Paschatis aut Tabernaculorum, post multorum annorum interruptioncm, restitui ;ope Solis & Lunae, quibus Anna Mensisque initia satis determinantur; sed non item initia Hebdomadum; praesertim ea aetate qua Solis Lunaeque motus minus fuerint accurate cogniti, nec haberentur Ephemerides quales nunc habentur.; & ne quidem Scribendi an quantum scimusὶ erat antiquior Mose; nec subsidio ei te possent vicinae gentes quae non per Septimanas distribuebant tempora, quod nunc fit, in siquando lusti diei fuerit oblavio. Adeoque, quo casu hoc contigerit, ne iste est ut, deinceps, vel nullum foret observandum Sabbatum, quod quarto praecepto non congruit,ὶ vel a novo principio, scit Epocha, iumenda foret Hebdomadum circulatio. Quod futile factum videtur Exod. I 6. cadente Manua. Quae non ideo dii la sunt omnia, quod elevare velim authoritatem quarta praccepti, aut primariae Sabbati institutionis, aut obligationis de Sabbato a nobis observando, cui ego non minus faveo, quam Scriptor hic, quide Judaeorum die Septimo tam est solicitus : Sed ut ostendam quam omnino nulla possit elle certitudo & vix conbeetura quidem) quis primus sit, aut quis septimus dies, in continua circulatione Hebdomadum ab Orbe pranium condito ad hunc ipsum diem ; quo cardine versatur tota Scriptoris h*us controversia de recepto die jam mutando. Adeoque non putaverim, Quarti Ρnecepti vim in eo sitam esse, ut ipsistimus dies septimus a prima creatione continue recurrens observetur quem ego
cognitu impini bilem existimo; sed potius, ut, post Sex dies laboris ordinarii, succedat. Septimus
360쪽
Cap. Defensio Salinti Chri inui.
Septimus sacrae Requietis; idque in continua circulatione. Et propterea nollem quod dixi eo nomine, turbare paccm ct receptam consuetudmem istius subi ego vixerim Ecclesi . Qua de re jam ante dicta sunt nonnulla, ct poli dicenda plura. C A P. J Tia ostio aesurienda, est om his; De Die Dominico, M S .uo 'Tu uico. De Die minico observando, uiatam audetur se de Eubitran, tempore Apost dirum. De Subbato' uico, ea m et arto a Gibe a guae tae G cumcisione Atidius Mosaisis. rarae fa ha ira μι sum ex Gemium hac in re.
SED, missis hisce Velitationibus, aggrediamur id quod discutiendum proponit hie Seri. ptor. Ubi duplex occurrit Quaesitum quamvis ille pro simplici habeat: ὶ
Primo, An nobis suilici cns si appctat aut horamentum, pro vis Ddiminico, seu Hc omadis die Primo observando ; prout apud Judaeos tum temporis, aut apud nos nunc dierum, nu
Sucundo, An teneamur etiamnum, P aicum Sabbatum, seu Diem S ptimum, item ob
Horum primum, nullatenus fiatile controversum credo, temporibus Apostolorum; sed universaliter admisitim a Christianis omnibus. Quippe cum acinii tum fuerit, Apostolds a Christo aut honorem accepisse, de constituenda ta ordinanda Ecclesia Christiana ; atque ab eo edoctos per illos quadraginta dies, quibus, post Resurreetionem ejus, cum illis manserit, ) quomodo id factum vellet: Nulla videtur ratio, cur, de observando Die Dominico magis haesitarem, quam de introducendo Bipti mo,& Cinna mmmica, ct institi tendis P eis teris, Diaconis, Episcopis, aliisve in Ecclesia Osciariis, totoque custu Chriniano Ad oque nullam hac de re Controversiam aut Dii putationein ortam vicemus, scd silenti t citaque praxi conformes Christianos, ut in illis alteris articulis. Si dubitet hic Scriptor, An Subbati nomine dignandus sit hic di ira e mera cli Logomachia. Permittam ego, modo id nominis ei minus placeat, ut vocetur Dies minimicus. Ego quidem Sabbatum esse non dubito, sub uniuitu 2 Ii Praecepi utpote Sacrae Requieti destinatum poli Sex dies laboris ordinarii. ὶ Ipsumque hunc Scriptorem video aliquoties, Sabbat nomen indulgere praeter diem septimum) aliis diebus, quam cui in Sacris Literis sic vocamur. De altero Quaelito; eodem plane statu rem sui sis iudico, quo fuerit de Cn mei ove; de Iudaeorun ' Paschate, aliisque illorum risu ; de Purificationis Ritibus; at que a bis ab Iinentita ; alii iuue rebus, de quibus agit Lo Cerem malisJudaeorum. Quorum quidem tenacia eram, qui de lege Mosaica luerint Zelotae. Quique se obstrictos putaverint, una cum raptismo, Orcumcisionem retinere, circinxiss pariter Sc Naptizatos esse; ὶ non dubium cst, quin, cum Die D minico, putaverint etiam Suburam hircum observandum esse. Hunc utique tum suis ac Mariam Paestonis arbitror; quem & nunc renovatum ire videtur hic Scriptor. IL, hae polleriori Quaestione ; suadet Apostolus, mutuam δῖ -- & moderationem ob servandam: ut quisque sic tua sensa sequatur, ut non sit interim de aliis iniquus cenitar; usque dum, per tempus & otium, de Libertate Christiana plenius edoeti forent. Neque hoe tantum Pu ais indulget aliis, ut rituum suoruni observantes essent; sed & ipse ne scandalo esset in quadant enus observat; ut res hcisas, non ut necessistas. aeris, inquam, hoc indulget; utpote quibus haec clini Lex suerat. Sed non item G u ribbus ; quibus novum hoc incuci iugum non patitur, cui ne olim subjugati fuerant. Quam quidem discriminationem Genialium a Judaeis) oppido notandam, a me alibi uetum est.