장음표시 사용
381쪽
368 Libet serendus rC A P. LXII. lum pecuniam exponentis,quia ori
ni lucro cessante absque ulla capiam restitutione rei aliena, ex contra societatis comparaua.
COnxx eius societa: is est plua
rium personarum suam pecuniain,vel industriam, aut laborem conferemium ad lucrum acquirendum, ita VLVnaquaeque persona aliquid ponat de suo,& aliquid lucri reportet, ut habetur ex lib. I .ifpro sotato. tit. & ex instit.C. eod. tit. & ex cap. Per vestram de donat.Inter vir. oc uxo. dc socij pr
prie dicuntur , qui ad aliquid peragendum una conueniunt, & conistractus,ab ipsis effectus,vocatur societatis contractus, ad cuius iustitiam in communi haec conditio e quiritur, ut se explicent ad negotia dum circa negocia, per se licItata. Triplex aute est species societatis. Prima est,in qua unus solus pecuniam sine ullo alio labore, & industria ponit , alius vero laborem, indultriam absque ulla pecuni exponit.:, Secunda species est , in qua unus industriam, & laborem adnibet, & liquam parte pecuniae ponit: alius
Tertia species est, in qua singuli socia studium, laborem, ἐκ pecunia
simul exponunt. Quo ad Iustitiam prioris societaris tria necessario de 4 i , P. Imo, ut in lucri divisione ad arbitritim boni viri, & periti m Vrcatoris iuste computetur ,
uantum iure valeat labiar, indu
ria illius partis, quae adhiber laborem, L studium, ut pro parte, id est pro rata ut dicitur vulgo persoluatur. Secundo aestimandum est quoque quantum valeat periculum illius, qui operam, & industriam exponit,nam aliquoties illius pericu-ιum pluris aesti iliatur, quam pericutalis Iachium, qui posuit pecuniam verisimile lucrum duntaxat amisit, quod forsan non aequab Itur Induin striae, & laboribus;qui vero labora
exposuit,necessarIo Illum amittit. 'Tertia conditio est, Vt utraque pars exponatisuum capitale pericuislo iuxta propriam aequalitatem , ut
si pecunia deficiat, suo domino pereat , dc qui industriam , dc vigilias
adhibuit,ea amittat , quando pecu nia , exposita ab altero, laboribus, de industriae aequatur. Ad iustitiam societatis duae conditiones suificiunt. Prima,ut quilibet socius alia
quid proprij in societatem ponat, od amissionis periculo substet.
Secunda , ut lucrum iuxta propo tionem destribuatur. Quantum ad iustitiam secundae speciei eaedem coditiones requiruntur,quae ad iustitiam prioris, licet non eode modo;sed diuersa preporti'nemam In diuisione lucri labor industriata computanda est ex una parte simul cum portione pecuniae alterius socia ; ex altera vero parte pars pecuniae animaduertitur ,& ratio laboris in seinon solum habetur,sed etiacum suo periculo enumeratur. Similiter aliqua deficiente pecunia perit utrique socio pro rata pereunte autem solo labore, quando nullus acquiritur fructus, parum mali eueniret alteri, qui non ponit laborem , ideo habenda est ratio aequalitatis . Ad iustitiam tertiae speciei duo piaesertim requirutitur. Prim',
ut singuli socii suum capitale periculo exponant aequaliter.Secundo, ut lucrum iuxta proportionem diuidatur cuique pro rata, huius vero proportionis attendeda est quacitas pecuniae, quam quisque posuit, dc quantitas labo iis, S industriae. Praeter istas societates adhuc
382쪽
ues aliae reperiuntur , qiue confi- assecurationis,quam de quantitatociuntur sine pecunia, & pecoribus lucri, id efficiendo, quandocontra-3M uiaximὸ fieri solent,in quibus ponia societatis fecit , dicitur mu- tur labor ,&studium, sicut in pri- tuum palliatum. Si autem distincte, niis,& loco pecuniae animalia expo- ac seiunctim fiant, sunt liciti, nuntiir, quae ijsdem modis, quibus sti,immo Sotus de ius .li. 6 q.6.ar. 2.fiunt priores,constituuntur. docet, huiusmodi paetiim absoluid Prima est, ut alius ponat solum non esse licitum, quia ibi vere ellanimalia,alius laborem tantummo- semper mutuum, cum periculi1 nondo,&industriam . sit penes disponentem pecuniam ἔSecundo, vi ponat operam, & in- idem tenet Mastardus, ut refert Pet. dumiam ,& aliqua animalia; alius Nauar.lib. 3 dc rest. . L. nu. I L. Main vero animalia solum . ior in .d.ls.qo.49 Aug.verb. Ie- Tettia, ut singuli simul ponant tas *.7.Sylu.verb. Societas, primo M.
dem conditiones, quas in tribus su- pra dicunt, huiusmodi contractuin perioribus enumeraui;& praesertim esse licitum , siue ante contractum aduertere conuertit, ut animali societatis, siue post,aut cum eodem, stent periculo eius,qui ea exhibuit; vel cum tertia persona etficiatur ;&quando multi ponunt,quodcum- quando iuste apponitur pactum deque animal perit, omnibus simul de securitate capitalis , modo aequitas ficiat. ad arbitrium boni viri seruetur, si- Secundo, ut cessante lucro sin cuti in alio quouis contractu assecuculpa animalia ponentis laborem it rationis. attento periculo, dc verisile nullo pacto teneatur domino ani mili lucro,dum tame dolus,& fraus malium de lucro eorumdem. In om omnino ablint. Nam quaeritur,cur 34s ni etiam societate praeter ipsum con contractus assecurationis post pecutractum societatis, duo ait; contra- niam, in societate positam, cum te ctus confici valent; alter, quo capi- tio est licitus, nisi ratione periculi,
tale redditur securum, ut si illud pe pretio aestimabilis,quod subi j ira
reat, domino non deficiat; & alter , etiam cum socio euenit,quia pericu quo si lucrum cesset,domino tamen tum intercedere potest; nam si ve- non cesset, siue hi duo contractus es rum mutuum in hoc contractu inficiantur cum ipsomet domino, vel tercluderetur , nescio cur non aequὰ cum alia persona. Sed dubitare po- dicamus esse verum mutuum , dii intest,utrum dominus capitalis iuste, . assecurationem facit cuin tertio.& licite pacisci possit cum socio pro Secundo , quia socrus alium prae.
assecuratione capitalis, etiam lu- ualet cogere,ne pecuniam extrahat cri probabilir, data tamen pecunia ex negocratione, & tamen si verum pro virtusque assi curatione.Caie in mutuum esset, qui pecuniam contu-In opustio. I.tract. 3 i. in responsioni lit,cum tam dominium eius sit trians bus. resp. it.:quem l equitur Armilla latum in illum , dc iam suum extanu. ,. ait. Si illi cotractus simul cum stat, ad id faciendum cogete nor , eadem persona fiant, norunt liciti, posset . Deducitur eri. im ex cap. vi puta contrahit societatem cum a- Per vel ras de donatione triri r vialiquo hac conditione, ut inter ipsos rum ex uxorem , ubi disponi: ur . conueniatur quoque tam deprelio vi dos mulieris tradami mercatori. Α a vi
383쪽
ut honestum lucrum tribuat, & tamen certi m est, noluisse Papam ex . ponere capitale. i. ipsam dotem, periculo,quin etiam nec ipsum lucrum; quare Sumus Pontifex ipsam reddere posse securam sentiebat. Nec om-cit , quod dicit Sorias artic. I . ad primum .papam deci arasse ratum, quomodo maritus dotis fructibus vi ue re possit, si eam ponat apud mercatorem cum eius periculo ἔ nam non est credendu, quod P.:pa amissionis periculo dotem exponere vult et, Vt
recte Nau Nec obstat, qua do dicit, esse mutuum , quia periculiam est
penes soci um eius inquii i pse ) sed
id est falsiim , cum constet in securum redditis C loquor qtiando fit
cum tertio in periculum ella apud eu qui facit cotractum assccurataian IS,&nihilominus certum est, non esse dominiam illarum rerum, quas reddit securas ; Verum respo derepOtest secudo , socium posse in eo casu filiam dotare illa pecunia, ergo est
Respondetur id licite fieri non ,
post. ctiam si queat, tamen non , est dominus 7 nam depositarius potest sine domini detrimento deposi
esse licitum , ut pii a centum aureos tradit tali mercatoti, ut eos negocietur,& pro lucro quatuor certUS tradar, capitali similiter certo, & secvrrat, quia si lucrum,qiiod sperabatur dando illam pecuniam cum periculo damni , vel probabilis lucti,
duodecim pro centenario correis spon det, dc dat ei quatuor pro asse-cri ratione capitalis,&duo pro asse- cuiatione lucri, nullam ei infert iniuriam, cum aliquid, pretio aestima-hile, di r i: i pro assecuratione, ut Nairai r num is7. assirmat se vidisse in Latia .dc Galliat,oc quia hic assecurationis contractus implicii e contanetur in remissione verisimilis interesse; ideo melius esset sic eo docente,) ut assecuratio fieret explicitἡ pretio ipso assignato quae confirmatur exl. si non merit m pro socio F. Na. Ite petere potest,quo pacto fieri oporteat diuisio,& distributio lucrotum atque damnorum, in societate contingentium. Solus de iusti. li 6. q.6.art. I. in corpore existimat, pecuniae valorena non esse aestimandum in se,sed ratione periculi tatu, cui bi jcitur; ratio est. Qui . n. periculum currit cum alio , in societate ponendo pectan am, non eum omnIno tribuit, neque amittit naintegra
restitui debui, si salua remanebit. alii vero laborem, S industria exhibui, sic perdit, ut nihil sibi reddatur. Nau. contrariam sententia sequitur
in sum. c. I .nu. a II dicendo, ra' Ο-
ne mella habendam no solu pericu- Ii, sed ena ipsius pecuniae, de prῆDrtim in diuturnis negotiationibus, ob periculum corruptionis merciti, dc preti, diminutionem, dc ob alios
casus, qui in mercatura accidere χ- .
Pro solutione dicendum; ut societas iusta existat tria requirutur. Priis ino, ut sit licita c. Perve stras de don. inter vir.& ux Secundo. ut pecunia periculo tradentis subiaceat, ut Gl. in c.Pleriq; i . q. 3 Tertia,ut in Oib. periti iudicio aequalitas seruetur,&pro quantitate collatarum partium lucrum diuidatur l. si non fuerit. T pro socio, 6 post alios Caic. 22 qO. 78. art. 2. Vt vcro totius dissicii vatis nodum di liramus triacosiderare oportet,quae in pecunia reberi utur. Piimum est ipsa pecunia in se,& sin suam natura Secti du prout negotia
tioni exponitur. Etςnim haec ut sic plus valet, qua in se animaduersa ppspe lucri verisimilis quia id est sicut
qui da usus si uetus : licet enim ex se fructum non reddat,in mercatura
384쪽
ramε posita lucrum refert,unde in
l. r . 3. de usu ruit earum rerum,
quae usu dicitur esse licitum leorevsiumstudium pecuniςTertium est, ipsum periculum , cui exponitur.
Modo non ponens pecuniam duo ponere potest, industria videlicet, dc laborem , circa quae non solit habenda est ratio ad periculum;sed - etiam ad periculum pecuniae datae ,
ut est negotiationi expositae raticine usus frugus eius λ quare taxadus est etiam viusfructus ex: parte ponentis eam, & periculum perdendi capitale; Et ex parte alterius taxadus est labor 6 industria, quae est usus. fructus sitae personae: Et 'si ista sint qualis valoris , diuisio ad aequales
partes fiet. Si autem altera excedat,
distributio efficietur pro rara, sic erunt omnia paria ; & scuti est incertus usus fructus pecuniae , sic est incertum inter usuri uindustriet; de veluti est periculum capitale ponenti, ita dc labo rem exponenti: quapropter omnia perpendi debeta viro bono in arte perito,Vt pe-
riculum pecuniae,&interularii sint eiusdem valoris cum industria, de alterius labore. Hinc contra Sotum infertur , ultra periculum pecuniae positae , aliquid amplius esse deducendum, non pecuniae in se; sed anter usurii illius, quod constat alicuius esse valoris, ut iuxta legem iustitiae negotietur; Sc quemadmodum lucra, ita & damna communicen rur. Qn aut uterque ponit pecu hia,&industria, qualitas pecuniae ad pecuniam, bc valoris industriae ad industriam, vel saltem propPrtio
est seritanda. Praetetea sciscuari u let,utrum si capitale perdatur, detrimentum debeat esse comin ne. Angelus verbo, Societas , rreS m dos dicendi refcrr. Piimus est Iacobi de Aret. asserentis, damnum dcbere esse com-
mune,dc probat l. si id,quod 3.Iten Celsus,& l. cum duobus 3. quidam.
Secundus modus est dicentium, eatenus debere esse commune, quatenus lucrum est commune, i. si no' fuerit. g. primo. Pro socio & l. mahi festissimi iuris F. sed cum in secundam,a contrario sensia C. de fur. Tertius fuit Sancti Bernardini ,& aliorum dicentium non tenetivi docuit Glos 3. primo, si enini capitale, &cap. ipse uero duas sequi.
tur opiniones. Prima ut si capitale perierit ante operas Exhibitas, damnum erit c6mune; si post aliquas,aliquid detri- menti sentiem, si post omnes, nil pa-
Etenim illa operum amissio e Dficit , ut in conscientia aequissimum esse putet.
Secunda opinio sibi magis pla-
'cet de iure, videlicet quod sicut de sature operam ponenti nil prouenit, ita nec de perditione, qtis omnia Sylvest. refert. verh. Societas. I.
uaest.6.&esse vera existimat, quano nullum intercedit particulare pactum,vel consuetudo;sed ab solii te est contracta soci etas, nihil de capitalis amissione paciscendo. Pro soluta one dicendum , societatem duobus modis iniri posse. . Primo absolute, nullum interponendo, nequePfaciendo pactum, tunc vera est opinio Diui Bernardini,& probatur per Bar. l. I .cap. Pro socio ut etiam Syliaest. signa Anse-lus Sotusare. I .ad primum . Et Coin
uarruulaS num. 2. ratio est, quia in
cietate absolute cotracta domini upecuniae non pertransitan socium. Secundo modo societas fieri v I et tali condurone, ut ex pecunia unius &opera alterius fiat viri sc6munis cumulus utrique quo ad dominium;& sicuti futurum est lucrucommune, ira& dispensatio illius A a a cumuli.
385쪽
emit illi. Tunc si sors aequalis erit . quale damnum etia in capitali erit, velati de lucrum deberet esse Aquale . Si autem alter minus posuit, tunc pro rata detrimentum sentiret .ctui minus posuit.Similiter e co-tra si opera perdatur, de capitale remanet , pro rata debet recompensari perdenti opera,quia ille cumulus
erat communis, ergo non est maior ratio,vi uni perdatur, quam alteri,
vel quod uni si saluum, di non alteri: re sicut diximus de ipso Iucto, ci de ipso capitali est dicendum , ut apertὰ sentit Nauarr. numero 233. de Armilla quaestio. io. &eodem modo Couarruvias est intelligendus.Sylvest. vero in fine quaest. o. concilians opinionem Diui Ber. nardini ex altera parte dicentis, pactum de patiendo damno capitalis, alteri socio esse illicIium,ait,id non esse verum, quando societas abso lintε dirimitur.Opinio autem Gloss in cap. Plerique, & Panorm. in cap. Per vestras,dicentium, pactum esse licitum, verIta rem includit, cum capitale utriusq; coinmunicatur,etiam quoad proprietatem,& dominium; sed hoc modo fieri noni melligitur, nisi praecesserit pactum, vel consuetudo loci id obseruci.
xia reperiuntur, quae malis arti is officiorum Romanae curiae cGmparantur, quae isci lassit per contractam, quo duo,vel plares eam ineunt sinus,& aliquam
ariem pecuniae ad aliquod osticium emedum ponui; ita ut luerunt inter ipsos pro rata diuidatur . Huius societatis originem inde
deditistam esse sentimus, ut cum officia Romanae Curiae essent Valde pin uia,&consequenter admodiuncare venderemur, saepe contingebat, ur unus solus non haberet tantam pecuniae summam; & si penes si esset,lota in periculo exponere nobi et .Hinc concessum, ut unu,vel pi res socios, cum quibus una posset Gmere officium. sibi assumere val ret , quae ossicia ad teliTus conc duntur , de ad vitam ossicialis tam tum perdurant ἱ unde illo pereunte in Summi Ponti f. manus reuertur tur, nisi fortὸ quadraginta diebus ante mortem aIteri renunciasset Ad horum iustitiam duae conditiones requiruntur ex natura rei. Prima, ut socij maiorem pensionem non exi ant, quam pro rata fructuum ipmis ossici j Et quoniam ossiciorum fructus vix unquam duodecim pro centenario excedunt , ideo Paulus Quartus, in constit.I I. prohibuit, n iustus socij vltra i iionem duodecim pro centenario conixibuerenturia Per hoc autem non concedit, ut socius bona conscientia duodecimis semper pro centenario accipiat; s Ium enim debet percipere tantum,.quantum pro rata seu strum illici
Secunda conditio est , si officium ex laboee, officialis industria maiores se iustus reddat, socij tantum minus pro sua portione debent acincipere, quatenus labor, re ipsius industria estiruatur,quia communiter in his ossicin exercendis magis laborant ossiciales,quam Eclhqitare ninior pars fructuum illis debetur Huic contractui societatis alius quidam contractus,seu sortis cui cam addi solet. Com
386쪽
- Contrahit enim societate per sex
menses,cui admiscetur haec sors , ut
si inita hbs sex melicis officialis
Ham cum morte naturaliter corru
mutet, licet Oificium recidat in m nus Papae , socius tamen stram por-tIonem non amittat; sed ei de bonis mcim officialis fiet satis . Si vero e contra intra eosdem sex menses morte naturali socius moriatur, ossicialis eius partem luctetur . Haec societas cum tota hac sorte est licita . quoniam aequale est vir que parte pericu 'ilm ,εc equale commodum: dixi morte naturali; nam si alter eorum e vita tolleretur, alter uihil lucraretur; haec enim co . ditio fuit addita, ne alter in mortem alterius machinaretur; socius
etiam singulis sex mensibiis societatem diito luere potest; ut autem id iuste fiat, requiritur , ut per dies quindecim ante sex menses completos certiorem faciat socium ἱ se velle societatem dissoluere;& poste , si intra illos quindecim dies ossicia. lis, vel socius moriatur , alter ait rius partem lucratur. Si vero mortem obiecit post illos completos quindecim dies, officialis nihil amplius acquirit.
Praeterea Pachum in poenam officialis moron in soluendo capitale
ipsi socio post dissolutam societatem addi solet. ut si facto certiore ante dies quindecim , deinde illis expletis officialis non luat suo socio capitale, perseuerat quidem societas qlio ad fructus; sed socius d
het esse tutus de sito capitali, ita ut si moriatur, ossicialis nihil inde luia cretur,di: si ossicialis moaiatur , adhuc remanet integrum suum capi
Si enim hoc paehit in vere apponeretur in poenam, ut sic officialis dili gentior ad satisfaciendum socium de capitali redderetur, & socius v
re intenderet se acquirere, de faci-cilius suum capitale redimero, tunc iste contractus esset licitus , dummodo haec poena non exiger tur 1 socio, nisi quando ex culpa sua esset in mora. Quia tamen lucrum potius intenditur, &poenae, etiam si sine culpa fiat, extorquentur; iccirco hanc conditionem periculosam esse existimo . Quaedam alia societas officiorum fieri soler, qtiae mutuum admist am includit, in qua officialis adtramit aliquem ilia societatem sumificii , cuius pecuniam n'n accipit ipse ossicialis pro se , sed alteri mutuat ean , Vt Ille mutuatarius pensionem ipsi socioso luere teneatur , quam alioquia ossicialis persoluere ad ii ringeretur . In hac societate duplex interpo nitur contractiis alter officialis' cum socio,& alter cum alio, qui est licitus: quia iste officialis mutuat pecuniam non quamcumque, sed in societatem ossicij acceptam , pro
qua in rigore pentionem pro rata fructu lim soluere tenetur. QIare cum mutuat pecuniam sibi oner sam , illam dat mutuo cum Onere suo , quod est, ut soluantur duovidecim , vel decem pro centum, Ac iste tertius soluet istam pecuniam ex mutuo, non ad lucrum ossici lis , sed ut illum indemnem conseruet. Advertat tamen, vi tota soci tas sit licita,quatuor requiri ex communi omnium sententia. Piimo, ut officialis vere contra. hat societatem cum suo socio. Secundo, ut ille tertius non solis uat socio maiorem pensionem, qua illi obueniret pro rata,&fructibus
Tertio, ut officialis nullum ominnino aliud lucrum ab hoc tertio reis et piat. Quarto,xt officialis n5 habeat alia pecuniam, quam possit mutuare
387쪽
absque detrimento huius teriij; in tit ,&ad restitutionem, non solum telligo aliam pecuniam ociosam, damni,quod alius in hac re patitur &non pro suis necessitatibus con- sed et ii ad interesse tenetur, quod ser Iain. consequitur inde:immo Sylvest.
Verb. locationum. 38. idem affirmat
de illo, qui imprudenter locat,dice C A P. LXIIII. do, talis ignorantia non praesumitur esse sine negligentia ipsus d
mini. Verum id mihi non placet. De re,perperam musita sn k- οm' quia praesumptiones potius attinetbus, T con et mbus, ad forum exterius, quam interiuS , ideo dicerem, si inscienter, bona
3σε T Ocatio est persianae, vel rei me autem intentione, & sine notabilist , di ante mercede facta conces- negligentia huiusmodi Iocat, nectio. Goductio autem est rei ac- peccat, neque ad restitutionem te ceptio ad vim interuentu pecuni e netur, quia id bona inde & intentio mercedis, ut l. I. ff. depos. g. si quis ne peregit, de ad conductorem id seruum . Persona dicitur locari di- magis spectat, quam ad locatorem. Iurso modo, atque labori non enim In conductione autem rei frugife- tam persona locatur, quam labor , r.e, vi puta agri, quando ex eventu sed & opera ipsius; & dicit ut ad pure fortuito magna sterilitas , aut usum locari, quia dominium per magna copia fructuum contingit, eam lai in transfertur; sed usus rei tunc merces conductionis vel est tantum transfortur; merces autem diminuenda, siue augenda, dc steridebita, & iusta, operum alicuius in litas tania esse potest, vi totam mersonae,& condiicito iras alicuius rei, cedis solutione tollat dc dico ex cataxand ι est ad arbitrium boni viri; su, simpliciter fortuito ; nam si m 8c pro concluctione operum at len- gna sterilitas ex negligentia colonidenda est nDii titudo. de paucitas accidetur, ad soluenduin tota me ea tu ira, Sc multum confert conside- cedem obligaretur. rarc opcris pia liantiam, Sc personae idem multi putant esse verum , industriam ac ta lemc.iusas extrin- dc probabiliter . si contingat aliqua- secas. dc abundantiam a nonae, 6. do ex ipsa debilitate teriae ad solue aliaru rerum , ad humana su ilenta dum integram mercedem teneri,dctionem nec est ariarum in locatione ratio est, quia ut plurimum ipsa ma vero fructuosae rei quatilitas fru- gna iterilitas non prouenit , nisi ctiis est perpendenda, quae percipi. abi indantia piaece delue. Euemus tur, deductis recte laboribus, de ex- autem pure fortuitus iterit ι tarΤS,Vt pensis, pro colligendis fructibus ne est vatiatio , facta a militabu S. aut ccisariis; de ad ciniisque rei locan- cessatio culturae ob pelicio,ves ma-dae, aut ch ndi cendae pretium cona- gna aliqua tempe istas,dc vis gi an dimonis vlus. oc illius loci consueta. nis , aut insueta inundatio flumido maxime consert. Sed quando lo nis,do similia: de si iactura fructuu , car ait 'r . qilae habent vitium occul pol quam sunt iam collachi , contintum . propius quod res, in eis posi- gat. ut piata quando granum Vast ta almi, diu, vi puta dolium vitia- tur ab hostibus,qtrod in area reli-ltim locat , in quo vim accisi , si ruina fuerit; aut vitae in labris p
ta cute cui facta , mortale commit. trescunt , conductori imputa ur, quia UltiZed by GOrale
388쪽
in illis eonservandis diligentiam non a litibuit; probabile est etiam , idem iudicium esse facie dum , quotiescumqtie fructus sunt
maturi,& non colligit eos.Quando autem redditus multum augcntur ex fortuito casu, conductor ten tur augere pensionem , ut puta si confracta sint omnia molendina praeter suum, quod remansit Int frum, tunc conductor pensione illius augere obligatur; nam onera debent esse paria, ergo sicuti pensio ex fortuita iterilitate minuitur, vel in totum, atri in partem, ita ex fortuita ubertate pensio eli augeri.
da. Cum veto locat aliquid malὰ usuro, siue certo sciat, seu probabi-Ii ra ione pinet, male virum, pe cat mortaliter, de ad resarciendum damna ex illo usu alo rei ten tur, vi Gul locat arma alicui sciens, aut probabiliter putans, illis ad inimicum necandum fore usiarum. Id autem intelligendum est de locatione illius rei, quae ex natura sua , ad illum malum usum ordinatur, vel quae quoquo modo ad malum usum cooperatur. At petet, quid dicendum, quando locat domum meretrici ad actu meretricium, vel usurario ad usuras exercendum.
3 6 Respondetur primo probabile
esse; dc expedire,ut domum talibus non locet, quando alus hone itis aeque commodὸ locare potest, siue spe maioris lucri, siue quouis alio fine non per se bono. Secundo, in conscientia non esse tutum sentio, quia aliquo modo alia terius turpitudini, & peccato coopeiari videtur. Tertio, locare ad aliquem finem per se malum, ut puta ad participa- dum cum meretrice, absque dubio est per se malum , de pecccatum. Quarto, quotiescumque talis Io-
ratio fauet turpitudini alicuius, est mortale , videlicet quando multi
ad actum meret rictu facilius exercendum confluunt,aut concu rrere possunt; vel quando vult conduc re proximam domum pro mei et rice,&de aliis simili biis idem amrmo; sed quando:non inuenit aliam conductorem,& simplici intenti 3
ne domum suam meretricI conducenti tradit, nec mortaliter peccat, nec ad restitutione in tenctur; quia sic locare est seruare se inde nancm,& nullo pacto est cooperali crimini alterius. do autem locat domum via rario, ut in ea usi iras exerinceat, facit peccatum mortale,& exincommunicationem incurrit, ut dixi libro primo. Didiarum vero rerulocatarum precia soluere c nuenit temporibus debitis, quemadmoduin pactis fuit promissum,& expresilam aut, si nullum intercesserit pactum, in fine anni,vt l. semper in itipulationibus T. de reg. iur. Precia vero coducte personae iuxta pacta, vel conditionem, ac statu in perso nae coducta persoluat pauperent in familiam sitam sultinendo labore multum temporis expectarc neis 'uti,quare iuxta pacta, vel boni viri prudentiam, de loci consuetudinem dictis personis mercedem sol
tatio numisinatis pro Numisi 337mate in negociatione pecuniae enumeratae facta; dicitur commuta Io,qu a peOstam artem pecunia unius generis in alterius specie permutatur; dicitur per negociationcm,quae est ars quaedam, consistes
389쪽
in ne pociis pecuniae dando,& accipiendo , quod cambia nomen id si
iis ostendit, licet ex via duobus accommodetur: nam duplex est per- mutatio, siue cambium. Vna est rerum quarumcumque, etiam metalli pio metallo, modo ur non sit publico signo excussum , te id gen ris cambii dicitur proprie commutatio, de qua apud legistas mul-
Secunda commutatio est,quae fit in pecunijs, in qua traditur una moneta pro altera , vel datur una m n et a In uno loco , ut in altero recipiatur; & haec permutatio magis Proprie appellatur cambium. Prior est antiquior; posterior vero incepit post vim pecuniae. Etenim mudi initio post rerum diuisionem, Jc attributionem, qui abundabat una Te, ut puta grano, eandem rem perinmutando pio uid c bat sibi de alijs, quarum egebat,& grani portionem Pro parte cataris dabat, ita de ali)s. Cum autem difficile esset se G
uare aequalitatem in hac permuratione,&opero tum,&inuenirentur
homines, qui indigerent re illa,
uam aliuS pc rnriuare nolebat, tanem it; Uen rus cst pecunie vis, quores aestimarentur, qtiam postea V- nusquisque acciperet libent cr prore sua, ctiam si illius non egeret, &qua rerum precia commodi os aestimarentur, est aequat insur. Ri rsus haec secunda commutatio Dumisimatis pro numismate potest primo fieri per modum puta: commiNa.
talionis ab Rite ullo lucro,ut si permutetur unum Iuliiim argenti pro quinquaginta quadrantibus Secundo fit per modum cuiusdam negOciationis, & cum lucro, ut si pro Iulio argenteo exigatur aliquid plus in pecunia aerea. Similiter pro pccunia data in uno loco , exigitur aliquid plus in alio loco i & haec cO m- mutationis species propriὸ vocatur cambium; quod originem ex eo deduxit, ut saepe qui habet unu genus
monetae, alterius generis moneta indigeat, vel habet pecunia in uno loco , de eiusde aget in altero loco, nec multis absque periculis,&inc6 modis Illam transferre potest , aut Una pecuniam pro alia sine aliquo labore,& molestia, ac temporis i ctiva permutare non valet. Hin ccolligi iir. hanc artem non solum esse utilem, honestam, Fc iustam sed
etiam si debito modo fiat)reipublicae necessallam , na pccumae ex uno
loco in alterum sine damno ipsius rei publicae frequenter transfer Ii non possunt: Vnde in multis regnis statutum est sub poenis grauissimis,
ut pecuniae non extrahamur . I iistitia autem cambiorum in hoc contast et, ut omnibus consci uelitraequalitas; de quoniam pecunia vere plus valet in uno loco, quam In altero, & magna quantitas alicuiuS mone-tς minus valet, quam parua, ideo in omnibus aequalitate institiae seruari Oportet. Piopriae vero spuc Iescaminbroru sunt quatuor . Pi ima dicitur Φc ambium per mi iri tu . Secunda perlueras . 4 ertia re ad . Quarta sicca. 3σι Cambrum minutum dic mi r illud, In quo moneta maioris precia promoneta minoi Is precii commutatur, sicut quando Iulium in qua dia 3εε
te Speriniaratur. Cambium per lumras dicitur, non equid Cm omnC c
bium, quod per literas esticitur: nareale etiam per litei as fieri porcst ;sed cambium per liteias illud nomina ur,in quo campior prius accipit pecunia in uno loco,& postea illam virtute suarum literaru alio in loco enumerare facit; & hoc pcr literas 3ες proprie cambiu vocatur.Cambium
reale est illud ,in quo camplor pecuniam alicui in uno loco prius dinumerat, Vt eam postea ab alio perci
390쪽
capspiat in altero Ioeo, seu iste per se il-
Iam pecuniain camp sori enumeret, sue per literas enumerare faciat.
Cambium siccum est illud, quod apparet cambium; sed est fictum,
palliatum,& est potius mutDu usu rariun ,vel praesuinitur esse fictum. Et Sylvest. ver b. usu.a 4. num. 9. 3i- Cit,ita vocari, quando capsor prius
dat ,qua acci piat; sed ego existimo,
siccum denominari ex parte cam-
Psoris, quia dando pecuniam, isto
modo exsiccari pecunia quodammodo dicitur. Modo considerareta oportet varietatem preci j pecuniς, quod praesertim tribus. ex causis variari solet.Primo aut horitate legis,& Principis.Secundo ratione quantitatis, dc qualitatis metalli, ex quo moneta efficitur, quantitatis si pondus augeatur:qualitatis,si ex metal lo puriori formetur, ut in monet aurea contingere solet , unde aurei zechini,& vngari perfectiores caetexis aestimantur , qtita sunt puriores. Tertio ratione copiae ipsius mon tae;& ex hac tertia valor monetae inter ipsos campi res maxime vari ri consueuit. Ad hoc aut em, ut mutatio ualoris monetae ex hac tertia causa liceat, requiritur, ut reuera a
parte rei sit copia, vel inopia, aut propter multitudinem petentium cambium, siue ob earum paucit tem, siue prNter aliam quamcumque causam. Ex quo si campsores se Iaborare inopia pecuniae simulent, ut precii accessionem faciat, auctio
precij est i niusta, & ad restitutione
Similiter quando pecuniae valor ex monopolio aueetur, ut puta si aliqu i mercatores simul couentat,& omnem pecuniam, quam habent campsores, recipianr, cum ipsi soli, de pauci ipsam retineant, pr Cium auoetur, ad restitutionε obligantur Cambiu itaque per minutu,
& honestu Iucru, in eo qu situ rone officij,& publicς aut horitatis licet:
quia ro peculiaris est pio ipsis c. mispsoribus, etia rone aliquoru ut puta interesse taedii,& alio i u in comodo ru. Ad iustitia tandem huius cain hii tres conditiones praecipue requi1untur . Prima est, ut aliquod lucruhonestu, & moderatum accipiatur; quale aut sit moderatu non est facile assignari in uniuersum:Est aut petendum ex aliquo horum triu capitum.Primo, ex lege,seu principis voluntate,ubi inuenitur taxatum. Secundo,ex coi consuetudine, qm ita comuniter currit in stiro.Tertio, ut ad arbitrium boni viri, atque prudentis aestimetur. Secuda est,ut pecuniae nullo pacto adulterentur, ut puta non ob radantur, vel in qualitate violentur. Tertia, ne qui accipit , decipiatur in valore , et si ille minus peteret ignorater.Cabiu perliteras quinq; modis fieri solet. Primus est,cu dat capsori ali si pecuniqsumma, ut aliquid minus In alio loco soluac, ut puta dat centu Romae, ut sibi nonaginta quinq; solvantur Veneri istunde capsor quin q, pro cεtenario lacratur. Hic modus permutadi ex iratura sua est licitust, neque
illicitus fieri psit, nisi ex una parte, Issi capsor percipiat maius lucrum, quam iustu sit.Secudus est, Cincam-psor accepit pecuniam in uno loco. ubi minus valet,& hoc siue plus,siue minus valeat rone absentiae, vel quacumque alia ex causa. Nempὰ dando Romae centu aureos, valetes
vrrdecim Iulia cum dimidio, possit
Venetiis accipere eosdem aureos in valore duodecim Iuliorum,soluendo ipsi campsori suam mercedem. Tertius modus est, quando cam
psor sitscipit pecuniam,vbi plus v let,ut it tam soluat, ubi minus valet hoc cambium a Sylv. verb. Vsura. q. num.8. sic distinguitur. Vel enimioqi. iis