장음표시 사용
391쪽
3 8 Liber secunduninquit, eampsor in alio loco soluit
pecuniam eiusdem speciei, ut puta accipit Romae centum in auro . ubi plus valent, soluit eos quoque in auro,ubi minus valent; & hoc modo licitum esse assirmat, quia soluit rem eiusdem speciei, atque accepit; aut campsor soluit monetam alterius speciei, ut puta accipit Romae in auro ,& Venetijs in argento persoluit,quo precio aurei valent;& hoc modo simpliciter putat, esse illicitum, quoniam rei valorem soluit multo minorem, quam ipse acceperit. Id autem licite fieri posset, si campsor tantum detrahat de pretio ipsius cambi j, sibi debiti, qua tum in eo loco valor illius pecuniae
minor est valore pecuniς,quam a cepit.
sol urionem vocatus,cum pecunia
campsori i n uno loco datur, ut si bi in alnuo loco reddatur valore, dc Precio tunc currete, quod quidem precium, &valor semper augeri.& minui solet,& Sotus lib.6. de iust q.
12. art. 6. dummodo valor fururus
si incertus, ubi pecuniae ab ipso eampsore est persoluenda. Vnde siquis dat maius cambium, habetque Ababile ratione de maiori valore, committit usuram, sicut e contra si camps'r probabiliter ludicat, Va- larem ibi futurum ess minorem.
Quin rus vocatur cambium ad creduum, pro cuius notitia ad Ucr-rat, hunc naodum permutandi spinciatim fuit Ie inuenta in ob commodum.& utilitatem mercatorum Pingua Din. qui magnam a lis quantitatem n cs ciantur: Ii I cnim magna pecuniae summam in diuersa loca ita facilὰ, ac tuto transferre nequeunt; quare totam pecuniam n gociat loni exponere non Valentes,
apud campinrem deponunt, utini suo cambio In locis deputatis cam-
psor obligetur ex illa tantum soluo
re cuique ad se deferenti chirographum ipsius mercatoris , quanium in illo chirographo est scriptum. Hinc sit, ut mercator in tota sua neri gociatione: numquam numeret peis
cuniam ; sed solum tradat dinei fasso graphas ad illum campi re, cuius fidei haec omnia commisit. Ex hac parte fit etiam, ut qui vendunt
alicui chirographa sua, a mercato. re accepta, deferant ad campsore,
Be siquidem nolint sibi pecuniam
enumerari, campsor solummodo recognoscit chirographa, & se constituti illis debitorem eius summe
Si autem qui deferunt syngraphas velint sibi pecuniam numerari , campsor illam numerare sene tur , sbi retinendo ex singulis millibus plus, vel minus, iuxta locoruconsuetudinem, aut timorati, S: ita arte periti conscientiam.. Hoc cam-bium dicitur cambium ad creditu , quia mercator, qui pecuniam cam psorI enumerat, nil aliud vuli ab ipso, quam ut debitorem illius pecuniae se constituat;& quoniam cam-psores magnam utilitatem ex hac pecunia, sibi dinumerata, referunt, ideo saepe solent ipsis mercatoribus facere maius creditum,quam sit pecunia, videlicet si receperiit decem
millia au reorum, factunt mercatori creditum duodecim millium .
Ex dictis duo dubia insurgunr.
Primum est , an mercator licit8 accipiat creditum maioris summae, quam si illa pecunia, quam enumerauit. Cui dubio ab omnibus ferὰ respondetur, cffelicitum, ' a campsor gratis, absque eo,quod accepisset aliquid a mercatore, hoc tota creditum facere posset; nam facere hoc creditum,est quodamodo naercatori fidei ubere de rati sum Maia ,
unde mulio magis id. agere pol ex
392쪽
gratitudine, scilicet ut mercatori propter hoc benificium rem grata
faciat. Veruntamen exIstimo, mercat rem non posse exigere a cam-psore, ut faciat sibi maius creditu , quoniam obligatio esset pretio ς stimabilis,nisi campis propria sponte id faceret ex gratitudine. Secunda difficultas est, vim campsor,quando pecuniam enumerat deferenti chirographum mercatoris, quinque ex singulis millibus aureorum licite sibi retinere possit. Solus respondet lege principum permitti in multis locis, ut de iust.
gnum dubium, atque dissensio in assignanda causa huius lucri, &persona, a qua est exigendum . Aliqui ab ipi mercatore licite accipi posse credunt, quia dedit cambiuri , tanquam precium cu stod ae suae pe
cuniae,quae tamen ratio non placet.
Nam eodem pacto muriotarius a mercatore aliquam summam pecuniae ob eius custodiam exigere posset. Secundo,quoniam illa pecunia , non est iam mercatoris amplius; sed ipsius campsoris, nam transi tum est dominium non est Tepositum. Alij sentiunt, iuste exigi posise hoc lucrum ab eo, cui pecunia numeratur pro labore, quem cam- psor subiit dinumerando eantia. Sed hec ratio minus valere vidctur, quia tali labori tam magnum precium non correspondet ;&quoniaca in psor est et i .ma debitor inlis peculii ae dc blium aut em nullum protium pro solutionei Laus exigit. Sotus vero dicit, polle accipere: quia campi r in hoc rei publicae deseruit, quare aliquod honestum precium lege publica pro illo bono
communI ta Vatiar illa datur. Verum
haec ratio niihi sufficiens esse non videtur et diam caui psor recepit hanc
pecuniam in sui utilitatem, S cx hac singulari accc pii Dc rcfert pa Tticulare commodum . & Id ma XI-mum , ideo piae ei nanc utilitatem aliud commodum consequi non deberet. Non audeo tamen hoc cam-
psoris lucrum damnare simpliciter, cum fer8 omnes illud concedant: attamen dico primo in hac re ex parte campsoris , licitum esse lucrum ex hoc capi re, ut sibi satisfaciat de toto iusto precio ipsius cambij, scilicet ut totum illud lucrum, quod campsor accipit, infra iustu in lucrum existat sibi debitum; hoc
enim addi Io, lucrum et his ad iustitiam reuocatur ἱ vel ut hoc summa
ad iustitiam preci; rigorosi spectet, ut si ille mercator peteret sibi soluere per chirographa, campsor esset contentus precio infimo. Ex eo a tem , quod mercator vult, sibi solui in pecunia numerata , campsor C. petere potest precium rigorosum. Quirique autem pro singulis mil e exigere vAlet, vel ab ipso mercatore, a quo cambium suscepit , aut ab eo mercatore, cul pecuniam persol
uit; & quod ab ipso exigere potest,
qui dedit cambium, per se apparer, quia hoc lucrum pertinet ad int grandum precium iustum camblJ, igitur exigi potest ab eo, qui caIV-bium tribuit.Ouod autem exigi po testabeo mercatore , qtii schedula
affert,& cui enumeratur pecunia . Probatur; nam fere semper haec ca-bia in villitatem mercatorum rCndunt, hao ita. n. Opportunitate cam-
si secum pecunias stias deferre dc-berent et unde iustum est, ut & ipsi
aliquam partem oneris terant. Secundo,quoniam ex magna negoclaetione et ana post compii tam conuentionem de precio, de tota sum.
nia aliquid remitti sol ei; quare e Taurcorum
393쪽
aureorum mille precium quinque
aureorum Iuste remitti potest,& nisi hoc fuerit condonatum ipsi emptori , remitti potest ipsi campsori. Tertio,quia iste mercator ,eo ipso, quod nouissimῆ paciscitur cum altero de plecto mille aureorum, scies hanc legem campsorum,videtur saltem In Ire pactum virtualiter debquinque ad minus pro mille. Advertat aut precia cambiorum iuste esse taxanda aliquo trium horum modorum. Primo, lege principis,ubi talis lex requiritur. Secundo communi,& uniuersali consuetudine;sed valde dubito, utrum i sta
communis consuetudo faciat pre .cium iustum, & utrum potius ab sus, quam consuetudo in aliquibus locis vocari debeat. Tertio potest laxari ad arbitrium boni viri,& periti , cui conuenit expendere non nulla ex communi sententia,Primo debet considerare distantiam loci. Secundo pericula, quibus campsorse exponit. Tertio expensas , quas campsor in necessarias famulis, o aliis absumit. Quarto praesentiam pecuniae,& absentiam .ininto,obligationem dandi,& accipiendi,quibus subiacet campsor. Nulla tamen habenda est ratio temporis, Vel morae; nam in nullo contractit rem poris ratione nihil percipi potest, nisi
forte cum ipso tempore,seu moraia aliquid interesse lucri cessiantis,aut emergentis damni coniungatur. Ex ius colligitur primo campso remtulte accipere aliquam mercedem eambiorii m. Secundo abusus, qui in excessu cambioriim reperitatur, per principes, aut vi ros pi udentes, animaditersa precij aequitate,corripi possc. Scit his autem ad iustitiam horum cambioriam necessariam esse di istantiam locorum sentire videtur, Ita ut cambiu exerceri nequeat
ex una ciuitate alicuius regni ad aliam civitatem eiusdem regnI.Molius tamen mihi videtur sentire Naiuarrus,astrues,etiam in eodem R gno licite exerceri cambia,dummodo aliquid de precio ob propinquia
ratem ipsorum locorum imminua-.tur. Cabium reale,in quo campsor primo dat pecuniam in uno loco , --ἀvt postea illam recipiat in altero pro aliquo hqnesto precio, est licitam,si cum debitis efficiatur circuia stanti js. Prima est, ut ratione illius morae
temporis, precium non augeatur.
Secunda ut campsor probabilia ter putet,illum,cui tradit pecunia, eam denumerare debere, vel saltenon habeat contrariam opinione; nam si campsor existimaret,aut sciret, hunc nil habere in illo loco, c5 sequenter ibi soluere non posse existimaret ; quare illud cambium esset siccum. Pius v.const. I 8. de hoc cambio quatuor statuit. Primo, ut 3ν terminus solutionis praescriptus nullo modo differatur ex lucro, sine tacita,vel expressa conditione recepto.Secundo nEab ipso princia pio cambij, veI alias postea ineatur pactum de ullo certo, δc determinato interesse,etiam in casu non solibtionis. Tertio, haec cambia non alia ter fieri, quiana pro primis nudinis, in quibus stini nundinae,madat, vel pro primis terminis in locis, ubi nostinrnudinae , ut puta dat pecuniam Mediolani, soluedam Lugduni,vbisum nundinae, ideo vltra primas nudinas dare non potest, dar postea aliquid Lugduni, ut soluatur Mediolani, ubi non sunt nundinae , sed
sunt quidam termini,qui vocantur quoddam deterini natum tempus, intra quod solliendae sunt pecuniae, in nundinis acceptae; quare non possunt dari, nisi pro primis terminis.
Quarto, ut in rerminis cambio ruinhabeatur ratio vicinitatis, & distatiae
394쪽
t locorum,nε foenerandi occasio co, ubi sbluenda est dicta pecunia. 373 detur. in cambio autem sicco pecu. fieri quodda recambia in eade ciuinis semper prius datura campsore, taleon qua fuit recepta pecunia, vivi ipsimet postea soluariu . Fit aute deliceiadatu est cabiu Venetis sub praecipuE qirutuor modis. titulo Mediolani, sin Plariter M Primo cum campsor tribuit pe- diolani aliud cambiu fieri, quo pG
cuniam petent ,ut eam sibi postea , cunia itera Venetijs dirigatur. Un- restituat in eodem loco intra ali- deide capsor , qui veneriis maluo quod tempus praefixum; sed eo pre- dedit pecuniam, recipit duplex l cio,quo aurei illo tempore valebut crum,cambii.s. & recambii ; & hoc in aliqua alia ciuitate,& praeter hoc est deterius priore, quoniam duo accipit aliquod lucrum, ut putata cabia sicca cum magno detrimento . quinque,aut sex pro centum. Hoc illius mercatoris includit, quae per cambiuni est vere mutuum; nam pe bullam Pi, V. tanquam foeneratri, cunia mutuatur, &In eodem loco cia cohibentur. rto, cambium snaliquod precium extorquetur , unu Romae esse dicit Ar usui,& Auli
consequenter est usora.Veruntame coria nominatur, huius naturae:cam
si nullum exigatur precium, nisi va psor alicui aulico pecunia tribuit,lor pecuniae,quo valebit in illa ciui quam mercator daturux erat ad c tale assignata, quamuis tunc esset bium, ut ipsi campsori, vel eius r mutuum, nihilominus esset licitu, spondeti,in alio loco soluatur i, seclquoniam existeret mutuum, sorti, in hoc duo adiunsutur. Primu est,& periculo admixtum. ut ob aliqαod maius luctu detur,d Secundo, quando datur cambiu a mercatore exigeretrur,& capsorex in pecunia numerata a campsoreo id se facere excusatat rone maioria in aliquo loco, ut sibi restituatur periculi qm non ita sunt tuti de ait in eodem, sine pacto expresso, vel licis,velati de mercatoribus Secunintentione dantis,& recipientis,& G,cam oraulico nonsolacertum
postea solutio fiat in distantio exi O,in quo soluenda est pecunia assi
Eatur pretium,& lucrum, correspo gnat sed et certu ips,in quo alius dens illi loco distanti ,&siue datis bare tenetur capsori mecunia fuisse Iitcris cambia in eundem locum, si- suo tepore solvia,ut li Intra illud reue non dati tunc Cambium est ve- pus quacumque ex caiisa probae Te mutuuin,ut expresse patet. SI ve omittat, etiam si pecunia vere fu ro campi r daret hanc pecuniam rit suo tempore soluta, tuuc Hst sub nomine mutui, & illud lucrum tim recambium cum nouo lucr exigeret ad se Indemnetri seruandu campiscis. Hoc cambin mestini rone lucri cessantis,quia dat pecu - stum, & iniquam, quia plus exto
niam,cabro cxposita cum aliam no quetur ab aulico, qilam a mercat habeat,tunc licita acciperet hoc tu reo nec maioris periculii alio id ex- .crii , modo ut perciperet pini OnM- cusat, tum quia vere miri iram estniis,qua si cambiu daret,qvia i mu- maius pei icu tu cuin ab illis.aulicis. tuo est minu, periculum;& ratio ae semper velint fideiussore tu quia a minoris periculi recipitur minus; licet periculum esset maius, tamen sed quonia fit sub titulo cabit, ideo non intercessit periculuna tale, ut usura comittit.Praeter ea,quae secun illi debeatur tantum lucrum. Aliado loco diximus, additur etia hoc et iniustitiam includit, quonia exio tertium .s. quod fingitur in illa lo- gitur hoc cambium tanqpgna.&ini
395쪽
extorquetur sine culpa, tamquam culpa, etiam si cessauerit facere illa probationem, ad quam faciendam ex iustitia non tenetur.
. Quiasit nestisino, ct ex quibus riaicis .
Da D Estitutio est actiis institiae. I quo redditur unicuique, qd
ei ablatum est, seu alio quovis modo detentum , via debitum. - Dicitur actus iustitiae; quoniam facit aequalitatem, ut secundum eam compensatio fiat. Dicuur,quo redisclitur, tactus iustitie secernatur ab aliis;dicitur ,ei quod allatum est, siue id transieritan furan is potestatem,ut in bonis temporalibus, quae dicuntur bona fortunae, scii in bonis animae, ut in ablatione honoris,& famae contingit. Dicitur siue a lio quouis modo acceptum, ac debitu,
ut restitutionem rerum acceptaru. ex mutuo, deposito, commodato, & mercedis operarum retentae, &etiam mutilationis, aut occisionis comprehendat. Nam si liviusmodi non deberentur ex iustitia, restitutio non voc retur; sed poti iis noua donatio, cia actio mala,ex sua restituendi obligatio consurgit, non eit ea, qtue est mala contra charitatem i, sed solum suae est praua aduersus iustitiam , Finc autem est quadruplex. Prima est impedire aliquem aconsecutio- . . ne alicuius re . Secunda est inserte damnum , 6c incommodum in bonis, quae iam habet. Tertia est auferre alicui bona,quae possidet. Qta arta est detinere si hi bona alienatauito domino; & quae communirer de
restitutione dicuntur, ad nonnulla capita reducuntur, ut in his carminibus. Qitis, quid restitui Lur,cur,g-tum,quomodo,qn. ordine,quo loco.quae causa excusar iniquum . Na,quis restituere teneatur,ex quatuor radicibus colligere potest. Etenim in habente alienum duo considerari valetu. Primum,res ipsa aliena nialeam
: Res sumpta vel est perperam,& in- , Iustεaecepta; aut bene,&iuste; similiter & ipsa aeceptio;vnde quatuor radices restitutionis colligit, videlicet rei plaue acceptam. Secudo re,
bene susceptara Terrio acception Cmalam, & iniquam, rio bona, -& iustam. Quan Penes se rem habet. nequiter a se accepta, ad il lius 'obligationem obligatur; differenti, .auteln modo ad restituendum tene. tur cum hona fide rem habet, & cumala fide tenet: Nam aliquando re habere potest malὰ acceptam , b . na,vel mala fide;bona,vt s emat re, a latrone surreptam, putans, no fur tim finge ablatam; mala vero, cum scienter emit, inter quae oritu Giscrimen; namque posse r malae fidei adstringitur ad restitutionem, etiam si res ipsa perierit, vel rab eo distracta fuerit; possessor.antem bonae fidei, du in ea preti rara res deficiat, aur apud eum non existat, ad
nil aliud obligatur, mi si ad illum
conseruandum indemnem,cui remissam vendidit;quoriescumque postea constiterit, rem i liam esse fili e-nam , lucrum, quod acquisiuit ex ea, restituere Ienetur. Insuperest discrimen; nain malae fidei possessor non solism ad rei restiturionem aq-st ringitur; sed etiam ad lucri cessantis,& damni emergentis incommodum lueonae autem fidei possessbr solum obligatur restituere illud, in quo factus est ditior. Underi bona fise emit equum,& eo ad Ilera gendum est usus, si proprium equum
396쪽
habuisset,&itet fecisset, nihil pro
usu istius equi restituere obligatur: si vero non habuisset proprium
eqi uin,& facturus esset iter equo conductitio , usum equi restituere deuincitur, quia in hoc toto ditior est effectus. Huc etiam referuntur qui habent apud se res inuento,
ruae sunt in triplici differentia, quaeam sunt,quae numquam habuerut certum dominum, vel saltem no habuisse pr sumitur, ut gemmae, atque lapilli, qui reperiuntur in litore
maris, aut aurum, cum arena mixtum , in luoribus fluminum inuent uni, quq nemini restituere tenetur; namque similia sunt primo occupatis, nam litora maris prςsertim iure
Instit. de rerum dimis. fere & ff. eod. t tr. l.ite lapilli. Aliquae re&sunt, . quae habuerunt aliquando certum dominum, ex ha unt in duplici diffc rentia quaedam enim sunt, quae habent de pi senti. vel habere praesumuntur certum dominum, si v ipsummet dominum qui perdidit, aut eius haeredes : eiusmodi sunt, quae palsim inueniuntur in vis, &in domibus etiam inter mur a sconditae, quando non sunt valde antiquet; nam tes similes dominis sunt restituendae,& si domini igno. Tentur, publico praecone,.siue allis viis commodis, inquiri debenti,& si adhibita diligentia non reperiantur,adhuc e st expectandum per aliquod empus plus,&mInus,ad arbitrium boni viri, quo elapso pauperibus sunt di stribuendς & si ille,
qui reperiit,elt pauper, prout inai Ore, vel minore premitur se state ,& maximὸ de consilio sui praelati, vel confessarii. to am, aut partem sibi restituere potest, si postea uerus dominus inueniatur, qui rem a Qin. ne nil dictain diligentiam adhibuit, amplius ad nihil tenetur. Aliae
res sunt. quq aliquando habuerunt certum dominum , sed nuc certum est non habere ; eiusmodi communiter sunt thesauri, qui in agris, veIantiquissimorum aedificiorum fundamentis reperiuntur ita Romae reperiuntur statuae,& columnae,
quicumque alia thesauri qui in ruianis, & propriis agris sunt defossi, quae de lege naturae fine dubio sunt ipsius domini in uetoris, ut l. falsus,
inde Rirt. vel inueniuntur in locis
alienis; & tunc iuxta leges ciuiles media pars est danda domino, de pars est ipsius inuentoris, ut D. Th.
etiam 2.2.q 69. art. . ad secundum.
Ad quaerere potest. virum is, qui rein perit thesauru in in agro alieno, &emit illum, non reuelando domino thesauroni, ibi latentem , acquirat sibi dominium totius thesauri. Sotus de iust. lib. F. q. 3. art. 3. ad 2 putat, Inventum 'hesaurnm in domo,
vel agro, hoc fine empto, e . u nulla extet memoria, teneri ad dandam medietatem priori domino, a quo comparauit, vult enim idem iudicium esse de huiusmodi repertis, ac de illo, qui casu ad inuenit in agro alieno . Probatur: illa domus aut
ager plus valent, Tram em In Ia L, atione thesauri existentis ibidem; emen Tautem non soluit iustu precium, ergo. Secundo, venditor theis saurum v edere non intendis , quia, si idsciret , non abalienaret , Ergo.
Nonnulli alii oppost id de sendunt,
ar. I. coc 3. Probi hir primo,quad aad inuenit thesaurum, repetas
agro,& proprio loco,i deo tot iis est suus probatur antecedens. Illa fuit bona venditio,&iulta nam vendes ab alienavit superficiem terrae, quatenus est frugifera, dc non quat Cinnus absconsum includit. Secundo, huius t besauri nulla extat me in
397쪽
via, ergo erit inuentoris .na est proprie thesaurus , in visceri Fus rerrae Inelusus, coiter ignotus; Si inuentor teneretur ad rellituendii thesaurum priori possessori, vel titulo domini in agrum, quia illum prius possidebat, siue titulo dominij in
- thesaurum, qui existebat in agro, sed nullo modo deuincitur , ergo. non priori: quia iam a se abaliena uit dominium agri, iusto precio, &venditione libera comparati nec titulo domini j in thesaurum: qui aiacum non sit in memoria hominum
quis ibi illum posuerit, est proprie,& vere thesaurus, ac deinceps nullius; unde iuxta horum sententiam ad restitutionem non tenetur ἔ κ probant perlegem.Nunqua. f. th saurum aede ac qilir. dom. & l. i. C.
de euict. in qua est casus. Huius difficilitatis resolutio a duobus pendere mihi videtur,videlicet, num iste
thesaurus sit vere a memoria homi. num alienus. Secundo, an qui l. Ium non ignorat, ad reuelandum obligetur. Etenim si unus tan rum, vel alter,ibi esse t hesaurum absco ditum sciat, e memoria hominum
excidisse existimo; & in hoc casu
emptorem ad restitutionem no teneri sentio . Si autem memori apud plures extet, ut puta tres , vel quatuor, ad 1llum reddendum teneri puto,quia non est vere thesaurus absconditus,& hominibus communiter ignotus. An autem iste solus,
vel alter thesau tu, promiscue ignotum, P . te facere deuinciatur, no puto;quia sibi damnum inferret rciae. lando,&alteri absque ratione, &obligatione utilitatem adferret. Unde pro resolutione hanc conclusionem statuo, tamq am probabili
rem . Thesaurus inuemus In agro,
domo, vel alio loco, quem quis ab alio comparauit, etiam si dicta loca
emetit conscius illius th esauri abditi, & eo fine , ut illum consequerectur,dummodo solus sciat, vel alter, totus est emptoris,nec priori domino aliquid tribuere obligatur. Ad argumentum primum resp6detur maiorem esse declarandam dicendo, agrum plus valere, si th saurus communiter ibi esse sciretur.
Ad secundum respondetur, Venditorem absolute vendere agrum , & domum, quia absolutὰ nescit ibi esse thesaurum, & qui emit ad reuelanduin n5 tenetur, ideo tanquam ibi non existentem abalienavit. Ad hoc autem, ut impediens aliua consecutione alicuius boni teneatur ad restitutionem illi facienda, tria sunt necessaria. Primum, ut ille esset consecuturus licitῆδε iuste,unde impediendo furem, ne alienum surripiat, ad nil restituendum adst ringitur.
Secundum, ut vere consequer tur illlam rem, nisi impediretur:
Quare si Episcopus alicui personae
determinatae dignae statuisset conferre certo aliquod beneficium, qui effet impedimento, ad restitutione
Tertium,ut i ste,qui impedit, ali- ὸ
qua via iniusta, nempe per vim coagendo, aut per dc lum, dc fraudem decipiendo impediat, quare precisbus impediens,&obsecrationibus, Vel quacumque via, etiam mala, sed non iniusta, ad restitutionem noris obligatur. Proximus autem patitur is
detrimentum in bonis an mae, corporis, vel fortunae. in bonis an lime,
quando proximum inducit ad committendum peccatum, siue In aliquem errorem, aut haerei cana opinionem In bonis corprris, quandoro xiinum ponit in carceribus, ve eerat, & occidit; in bonis fortunae, damnum rebus proximi infered', cum eius domum,syluam,& similia devastat,
398쪽
Mtristat, &combussit. Cum in bo
nis ammae nocet,lunc solum necessario ad restitiitionε tenetur, quando aliqua initista via nocuit, scilicet vi Daude, vel dolo, si vero alia via seduxit, quae non est aduersus iustitiam sanctuli me faceret, si eum postea de maxime in peccato pers uerame,ad emeda faciendu cohortaretur . Qi ando at corpori nocet, dictum est iam supra in materia de homicidio .Cum vero in bonis for tunae damnum intulit, siue per se ipsum, scii per alium, tenetur ad integram restitutionem, quare quicumque est cauci acceptionis, si-οὰ directe, siue in directe,ad restitu. tionem obligatur. QMd tripliciter fieri contingit. Primo, praecipiendo ad stirripiendum, siue monendo , aut consilium praestando. Secundo, quia furem receptat, via aliter ei quocumque modo auxili cim praebet. Tertio, cum est particeps reis irreptae. In directe vero,cum non impedit, quando tenetur, & Impedire potest,uel quia subtrahit suum auxilium, quo ob si stere posset, aut
quando occultat,post factum, ut in his carminibus continet cir . Iussio,
consilium,consensus,palpo, recursus, Participans, mutus, non Obstas, Mon manifestans. Aduertat tamen, non semper te
neri ad restitutionem , si dicta non obseruet i, sed tantum in his,quae sequuntur. Primo,quando qui iubet, est principaliter mouens; nam principaliter etiam ad restituendum deuincitur. Secundo, consilium tribuens.Tertio, consenstim praestans, s ne quo rapina, vel furtum fieri noquit. Quarto, reciliis, quando latronem receptat dc idem praestat patrocin Ium.Qvinto,participatio .scilicet quando partem furti recipit. Sexto, n non obstat,cum obsistexe possit,atque tenetur, ut sit ni iustitiae ministri. In aliis autem casibus
non seinper ad restitutionem tene
tur, 't Antoninus distuse tractat
Qui is restitu idum. Qyaeritur, Vtriam habens rem ,
in i uste ablatam,teneatur restituere eam in numero, vel in
pecunia reddendo satisfaciat. Respodetur, si res extet, si usti
possit consumi, eam in num. resti tuere obligatur, quia illius dominium non fuit translatum a domino, quoniam dominium voluntate transfertur; fur autem,aut qui eam retinet,dominium non acquirit, vul. eum a quo,& l. manifestu tuta desbl.5: si commode restitutionem tacere nequit, ad euit adam infamia, ves aliam causam, eius aestimatione reddere oportet, ut recte Nauar.c. I .nu. 24. Si autem res absumi psit,
ut vinum, triticum , & huiusmodi, vel furtum cum alijs suis pecunijs miscuit,& cofundit, eandem num. reddere o obligatur; sed aequi ualentem. unum ab altero, etiam
facta mixtione , discerni valet, do minium non est amissum ,-eanderem numero tunc restituere deui citur. N vero distingui no possunt, quae huius, vel huius essent, tunc in illas omnes pecunias pro quantitam
te debiti dominium habet, ut Ang.
ver b. usura secundo nu. I 8. Sylvest. usura. 6. quaest. I. Medina de rebus, per usuram acquisitis, argumeto. .
quartae quaest. 5c habetur in I. NMnetsi .f .s certum petatur,&l. si fru- mecum T. de rei vend. Sed querere potest, utrum si rem aliena habeat,& penes se deficiat, eius valorem domino restituere adstringatur.
399쪽
Respondetur, si male accepit,aut retinet,etia si absque sita culpa deficiar,eam restituere tenetur, na pose
sessor malae fidei semper est in mora,&ad restiturionem obligatu&Si res autem debita in specie non existit , sed in genere , tum quoque si absque ulla culpa, & debitoris mois ra perierit , a resti tritionis uinculo non eximitur ἱ quia obligatio non est directe in te ; sed immediate in persona debitoris, licet sit in re mediate , &consequenter ἱ qua pP r
deficiente, modo remaneant alia
eiusdem personae bona, ex illis persoluere obligatur. Caeterum maior est difficillias, an si esset res eodena modo peritura apud dominum , sicut perit in manu furis, sit alioquin
restitutionis obligatio. Palud In A. d. II q. 2.conc. . adhuc esse restituedam tenet; Probatur primo cu mora ad se periculum trahat , non do mino; sed trahenti moram culpa imputatur. Fur autem fuit in mora norestituendo, ergo. Secundo si altera opinio cli et vera, sequeretur, ut si
aliquis statuisset furari segetes Perri,& ipse scirer, cas conculcare posset praeueniendo, de damnum inferre licit Θ, dicendo,se nil omni fecisse, cu res Illa alioquin in manu domini esset peritura,quod recte veruesse non videtur pro quo iacit Bar. in l. quod re mini clari oportet,ir. si
certum per . nini & Alec in l. cum res, fi de legat. quos referrCouar. rcg. peccatum f.6. Colum. . Contrariam autem sentcntiam tenent G- Marruvias ubi sup D. Antoninus r. pia tr. . cap. I 2. g. I 6. Syl. Restitutio P. q. laest. F Mcdina lib. I. summae Lap lin. . cl enim dominas ad illua
do madu Inta iugatur ad testitationem rei,& fructus tenetur. Probiatur primo. Nemini damnum inferis re, nec rem alienam inuito domino retinere potest,quoniam est contra iustitia, ergo ad reficiendum damnum & restituendum alienum obligatur . Secundo, iste da num dupliciter intulit, videlicet alienum retinendo , & fructus per cipiendo,ideo ad utriusque restit Itonem tenetur.Si autem primo modo accipiatur fur ad reddendum non obligatur, nam in tali casu nullum intulit detrimentum in quam sententiam Pet. Nauar. inclinat lib. de rest. c. I. nu. 23 S legibus probat. vi l .si cu L sed etsi quis is quod
metus causa,& lege si plures g. vir. ff. depos. & arpumentIs in contrarium factis responda. Ad primum licet fur sit in mora,
tamen dominus non patitur 'am-nu . qili res alioquin erat peritura. Ad secundum respondetur , Opinionem contrariam non esse intelligendam in eo casu , quo res iniustis
esset auferenda ab eo,& ob id periren, sed esse intelligendam, quando
me niti Per tura erat , vel naturaliis
ter certe corrumpenda; & ratio di-uc rsitatis est, quia dum ab alio destrriitur, dominus tutic damnum iniuste patitur, &ita qui praeueniret,
torti in det timentum causando, d num i rogaret, quoniam adacti neminiuriossam vere concurrit: At quando casu , vel naturaliter defectura esset, unc dominus rationabiliter non est inuti us; nam qui rem
sic destruit, vera cauta damni dici nequit. His sic pi, sitas.& declaratis,n, hilominus dissiculiatem solutam
D sse non puto ; l .im fur in mora fuit non restituendo a 'ienum, forsan dominus eandem rem utiliarer, dc ante casuin & eius corruptIonem vendendo , utilitatervesset consecutus eI fortasse ob alia quos
400쪽
quos remeetus , sibi notos, non Iraestitisset assensuri , ut fur eam coumeret; immo huiusmodi furem consumpsisse rem suam, multum doleret, δc apud eundem periasi
nollet,quin immo penes se natur liter corrumpi,aut euentu peri r mallem, quare dicendum existimo; si dubium est, dominum esse probabili ratione inuitu, licet in manu pro pria res peritura esset, furem ad restituendum teneri iudicarem. Si
vero certe conster, rem ablatam ante eius consumptionem non fore venditurum, vel nullam utilitatem
domino allaturam I sed perituram,& probabiliter dominum non esse inuitum,tunc cum secunda opini ne non teneri ad restitutione decerno;sed solu teneri ad restituendum fructus, si quos pcepit ex ea,vt Scotus in . dist. I s. q. 2. g. de quarto. Maior. q. 17. & 28. Palud. quaest 2.
ar. 1 D. Antoninus 2. p. tit. I. cap I 2.
s. I 6.Sylvest. furtum q. I 6.oc restitutio 3.quq st T.&9.Caietanus in sum. Rest. cap. 2.& 3. fatentur, possetare honae fidei fruebis naturales,& et Ia partim naturales, & partim industria comparatos, si extent, ded etis tamen laboribus, dc expensis, resti ruere obligatur; Si vero no existent,in quantum est ditior effectus, ad illa tenetur. Ad interesse vero, quod patitur creditor eit defecti ne rei sitae, obligatur ἱ eorum enim se instulim, quos dominus percepi Dist, nisi ab eo res ablata fuisset,sua interest: unde si habebat pecuniam, negociationi expositam, fur tenetur ad inreresse verisimile, quod dominus esset percepturus. Item si do. minus pecuniam stib usuris accipe.
re cogeretur, ut suo creditori persolueret , ob furtum tenetur fur ad
illius detrimetu; & si res est frugifera, di fur sillae pit fructus,ad eos quoque restituendum obstringitur ,
namque si vaccam furatus esset, ex qua lac, & caseus conficeret ir, ad illud damnum, & interesse, deductis tamen expensis ten ere tu r:quoniam si mutuatarius, vel commodatarius tale damnum soluere deuincitur, quanto magis fur, cum deterioris sit conditionis adstringeriir, cum id ex lege naturae ob it a tum damnum debeatur ut de iniur. dedam .dat. Si maculpa. Et non solum perceptos fructus;sed etiam a domino perripiendos, restituere adstringitur; quia tenetur ad interesse Iucri cessantis, ut expresse habetur in cap.Grauis de rest .spol. ibi.Non tantum fruetus.& Gab. in secunda,conclu. ponit exemplum, ut si quis ex usurpato agro viginti modios colligit, quia negligenter coluit, domianus autem , qui diligenter colere solebat , quadraginta colligebat, ideo quadraginta reddere tenetur. Verum maior est dissicultas de se chibus quos dominus non recepinset, & fur est consecutus. Quidam dicunt, esse restituendos, qiiamuis non extent. Probatur: nam ille obligatur ratione iniustae acceptionis , de detentionis, igitur etiam si deficiant, restimere obligatur; quae sententia iuxta primae opinionislandamentum defendi potest ;sed pro Oabilior est opinio secunda, scilicet dictos fructus restitutioni
non esse obnoxios nam ille solum adstringitur ratione rei surreptae, ergo, si non extent, nec diis eos esset accepturus, reddere no obligatur,
veluti supra diximus; si res tota perit,quae et apud diam non esset duratura,vt d. c Grauis. Et dicimus, ronem esse apparente, non. n. rati nCmorae;sed rqne iniustς acceptionis, ac dani, restituere tenetur, que in tRli casu non dantur. Quare si nulludetrimen tu fuit irro satu, licet res iniuste possideatur,nil tame redd