장음표시 사용
431쪽
habentibus , personales actionestatum, aut syngraphas & id clarum
esse videtur cumus naturae rem in
integru domino restitui deposcat. Cum vero est realis hypotheca tacita, vel expressa,ius ipium etiam naturale requirit, ut toraliter ex illaia re habenti hypothecam restituatur, cum datum sit in asser iratione,
S ad illud ius ipse creditor habeat. Quando autem est priuilegium personale, id quidem legis beneficio
ob commune bonum fi ri potuit. Cum vero nullum est priuilegium sue ratione dominii, vel hypothecae,am personalis priuilegii.Omnes sunt ex aequo actiones personales , α Io. Muclina eo casu iudicat, prae ferendum esse antiquiorem 6 proribat ex re g. iuris in6. Qui prior est tempore ; sed verius videtur, ut satisfactio fiat pro rata, vi Sylvest. quaest. 1.versi'ost hoc autem.& Na. uar. Dum. Fq. nam regula iuris intelligi debet de habentibus reales Metiones;& sic priori doti est satisfaciendum ante posteriorem,& deinceps,ue: ita de alijs quo facit i. I. prima. g. Contrario is de sep .hon. Bald in l. pro debito C. de bon. Tertio petet, an credit Ores via rar I 'non ex
tantibus viris, sint ali is praeserendi,qui priuilegio no potiuntur; sed
personalem tantum habent acti nem. Aliqui , anteponendos esse, dicunt, ut Io. And. in c. qui cumma devsur. in si de probat ex cap. uin se eod. tit. Angles ut sit p.conclus. I.
dub. 3. quia in bonis usuraris hypothecam habent ex quo colligunt, cum in hypothecis sit habenda ta-Uo rcmpc risi Iccirco ali s praepoDuriar:& conseqirenter non pio rata; sed priori restituendum esse In εTunt. Alij, non esse praeferendos asserunt, vi Host Arch. Fe de r. ita Syl. referente vel b. Iesi. 6. quaest. . nam
illa bona nullo pacto sunt obliga.
t , nec hypothecata non ure nat
rati, vi patet: nec positivo, cum Idnullo tex. probari possit,ut etiam ipse Io. And. fatet uti,dc illud cap.Cum tu ,ad rem non facit: nam ibi non dicitur bona, pecuniis usurariis co- parata, esse nominatim obligata; &quamuis dicat textus esse vende ninda, ut usurae restituantur, nihilominus non colligitur, ut ali S praes rantur, ut Glos. ibi dein notat .Quarto, pascere valet, nimIdcbita exco-
tractis debitis ex delicto praeponi
possint. D. Antonin. 2. p sit. 1. c. .
oc χ. Caiet. in sum. cap. 8. Barthol. Med. lib. I. sum. c. I . 3 31. Nauar.
tractu prius citi solue da astruunt, puta aliquid rapina, vel furto ab milit, de postea vestem in depositum suscepit, dc.. vendidit utrumque, de sibi non remast, vi soluat urrisqueὲ sed alteri soluin, cui restimetur, altero praetermissor supradicti aut ho- res licitui debita praeferri cunii Gmat, etsi bona ad alia debita, ex usuris cori acta. non remaneant. Caici. vero limatibus opinio i. in suam reis
stringit. Primo, si dcbita ex viris
non extent In specie ut pignus, vel smile; tunc enim cum ipsum dominium penes mutuatarium existat, et pii ino esset rcstuuendum.Secunis do , vi illud licitum debitum non. fuerit contractum ex gratuito conistractu, ut est promissio dotis,himis modi ; si eni in talia sint prius non est e restitaienda confiamat; dc ratio disci minis est, quia titulos ratioso dc bitum suit conflatum , α usuratius cb talem contractum ad restituendum usuras ineptor, dc
magi S pauper est factus , de banc litim uatam opinionem sic pinbati, Non sunt acci prenda aliena inuito
domino, ut iniusta dubita soluantur,
432쪽
tar, alias liceret surripere Domini- ereditoribus usurarum sitisse conis
eo. ut res reddatur Antonio , ab eo cessumi neque ulla ratio cogit, cum 'male ablata.Nanar.quoque probat. illa bona non sint magis huius, 'Apud multos est dubium,an acqui- quam alterius: omnia enim sunt bosita ex usuris restitui debeant; sed na ipsius debitoris, atque omnes ad nemo unqua laesitauit, quin , quod illa sine alterius praeiudicio adhio. mutuo fuit receptum, restituatur, nem habere debent, &consequen' ergo. Secundo. quod fuit gratiosὲ ter pro rata;alias caeteris iniuria fie datum , ratione charitatis est prius rei. ' 'restituendam, ergo sunt prius resti- Quae opinio mihi verior esse vi- uenda. Ang. Restit. 2. 3.16. Ioannes detur, quia in foro iudiciali nulla
Med.C. de reb. rest.quqlt. secundata, debiti ratio habetur ex deli ho , vel . g. ad Aliud. vers. quartum ductum. licito contractu, si solum est actio &C de us. quaest.quarta in argu- personalis . Praeterea quando nullamento dicunt, non esse prius resti- est hypotheca,vel priuilegium; sed tuenda,& ad suam opinionem cor- tantum personalis actio, soluedum roborandam citant D. Tho. opusc. esse fatent ut venienti primor, at si 74 cap. I 8. asserentem, ablata pIius res aliena exter et hvpotheca, aut
esse restituenda,quani debita, quo- priuilegium, diligentiori etiam non iam in his Deo illata fuit iniuria est restituenda, habenti tantummo& proximo ; sed in solutione debi- do personalem actionem; nam pectorum nulla iniuria aufertur; sed catum mortale committeret ,&cu 4so iustitia duntaxat impletur. Unde onere restituendi priuilegiatis io cum maior iniuria Deo, dc proxi. tur est clarum signum , qd quando ... mo irrogetur, de masis inuolunta- omnes sunt personales actiones, ne rium apparet, illis primo satisface- cessario non est ordo seruandus; reconuenit, ut patet de bonis, per sed pro rata ad arbitrium boni viis rapinam, seu furtum, ablatis. Syl. ri, atque periti ,reddere debet; ita illa qu st. quinta,dicit,quod neque ut minus alteri restituatur iuxtaiahi, neque illi sunt praeferendi; led minorem rationem temporis, aut pro rata omnibus restituendum, si iniuriae illatae,& alteri plus reddar, - bona,quae superstant,adsitisfactio- quia maiorem iniuria,vel damnum 'nem sufficiant, supposito enim rem est passus; aut saltem magis offensi
non existere in specie . nec ullam in melioribus bonis praeferantur. realem hypothecam, aut priiii l. Ad argumentum Caiet. responde-gium personale interuenire sed tan tiir,illa bona non esse aliena,quanis tum bona personalia esse obligata, diu sunt in potestate usurarii; sed nullo iure quide, aut ratione huc, bona illius existunt, licet usuram vel illum esse anteponendum pro- soluentibus satisfacere teneatur. hari potest ; sed omnibus pro rata , Ad Nauar. respondetur, neminem satisfaciendum esse pluarinam si ali dubitare,quin rapina ,aut furto aboter fieri liceret, maxime in fauorem latum sit restituendum , sicut mu- solitentium viri e fieti possent, iso acceptum ι & licet opera charicum per leges quam maxime sint ratis operibus iustitiae locum cede odio habitae; At nullo rex. probari re debeant; tamen lege iustitiae spopotest,hona usurarii esse tacitε hy- liato magis, quam tribuenti mu-pothecata , siue aliud priuilegium tuum, restituere obligatur. Quit
433쪽
to,petete potest, an saltem pauper- tis praeferenda esse tenerem; nam rus sit ratio susciens praeferendi defunctus illis debitis in utilitatem creditori in caeteris. Med.C. de rest. suam faciendis saltem prius assenis quaest. secunda, s. ad aliud quod. sum racii E praestitit, quam pis i 3.vercillud tamen dicit, Antiquio- gatis. rem esse anteponendum caeteris pa Si vero alia debita, non necessaribus, etiam si creditor posterior ria, contraxerit pro dicto desu maiori erestate labor et I immo id e cto, legata pia prius soluere; & 'esse dicendum censet, si creditores stea, si bona remanserint, caeteris sint diuersi generis,&ordinis, te creditoribus satisfacere tenetur, vis paribus; & probat,quia restitu- alias renetur de suo.
tio est inuenta ad resarciendum Causa autem Omnium malorum, damnum. proximo illatum;at mul- in hac materia restitutionis ena tomaius damnum pol eriori occur ratorum, est auaritia ut plurimum,
rere potest, quando est magis pau- ideo de illa breuiter verba his per posterior, si debitum non solua bo. ur,quam priori;&hoc dicit serua- dum esse in conscientia. Verum, si iudicis aut horitate restituat,serua- C A P. LXXIII. iis legibus,tudicium erit iustum,& v
solutio tulia,etiam si magis pauper
postponatur. De Auarit . At haec doctrina videtur dubia ,
quoniam hic quaeritur , quid sit agendum ex tultitia,& non ex pie--Mnia, hucusque de restit
tale,& alia causa ', licet enim magis tione prolata , & alia qua sit pium reddere magis pauperi,no plura, ex radice auatutae Oi cst tamen magis ut mim, quia alter riuntur, Pa qua se elongare, & ex iure suo priliatur. Quare la debita , corde suo eam euellere tenetur. sunt mere personalia , vel si realia, Si enim manus tua, vel pes tuus pari tamen priuilegio,&antiquita- scandalizat te , praescinde eum,&te, nullus ordo in debitis persolue - proiice abs te: est enim ingens ludis sit seruandus. Tandem dc posce pus vorax , quae si circundederit re valet, quo ordine haeres debita eius animum , quomodo a mort soluere teneatur. Syllaeiti restit.6. aeterna liberabitur Me qua tria tan-4sa docet, legata pia prius esse soluen- tum explicabo, Priino quid sit. da ; nam defuincti hona sunt tacite Secundo,cur diuitiae, cum sint infi-hyri thecata ,&obligata pro lega- ma bona,atqtie cito peritura,ab horis, S sidcicci nimissis, ut in I.prima, mine ita ardenter desiderentur ,&C. communia de ic g. Sed hoc veru diligantur. Tertio,quain detestab esse non vidi tur quoniam lex xllais Ie vulum exIstat. non videtur poenalis vel ante iudi- Auaritia namque dup'iciter a cis sententiam non adstringit. Qua cipitur ,& est appetitus inordin re si haeres dcbita contraxit ob ne- tus postidendi res suas, Salienas, gessariam, vel quasi necessariamo quo mouetur ad suum retinendia, utilitatem defuncti, etiam in vita , &alienu per fas, de nefas consequε
ipsi , vel post mortem, pin lega- du,videlicet violetia, furto,usuris, Prauis Diuitigod by GOrale
434쪽
ε μ extorqRendo, dc alijs mille modis, sic conside rata est peccatum mortale & qui hmusmodi vitio sunt irretiti, vocamur tripl rapaces, de quibus Ezechiel, Principes eius in medio illius quisi lupi rapaces rapientes praed im ad effundendum sanguinem,& ad perdendas animas,&auare sebanda lucra. Alio modo accipitur , ut est appetitus inordinatus , & amor ad diuitias Pprias,vel
alienas ; verum non nimis se com
placens in ipsis; sed quadam dilige-
tia retine,non dando, dc magna cupiditate desiderando,& alienum recipiendo, quae non solum in diuiti. bus reperitur,sed multoties in pauribus; qui, licet exuperantia non beant, habendi tamen animum
retinet; sed quid istis misellis prodest, si egeant facultate, 6 ardeant cupiditat ei: hoc secudo modo accepta aliquando est mortale:aliquando veniale. Nam si diuitias immoderate diligat, de plus debito, non tamen plus,quam Deum; sed citra, dc non contra rationem, tunc est vemale;si antem inordinate, & c5tra rationem, ut plus diligat diuitias, quam Deum', tunc est mortale; bonum enim indebita mensura consistit, & de huiusmodi loquebatur1κυν ε. Apostolus, Fures, neq; auari regnuDei postidebunt; & hoc modo accepta est appetitus inordinatus, seu amor habendi miim , ex postidendi alienum; propriu enim auari est re. tinere , 5c alienum rapere si potest,& senn per miserrime viuendo, &
nequiter negociationeS exercenis
do, magnas auri, & argenti copias cumulati. miser nescit, cui congregabit ea λ iris e Beatus erit, si eam relinqueri. beatus enim est udi, scilicet diues, qui est inuenius sinc macuis
Em ι,. la,scilicet inordinati amoris,& qui post aurum non abi jt, scilicet men-
te,& corpore, ut auari factim t. qui
retinendo proprium, de sui ripietido alic num,multa malaesticiun r:ed 4sqinde oriuntur ex illa mala radicos septem filiae iniquae; uani in retineti do pullulat obduratio aduersus miseric'rdiam; namque auari animus misericordia non emollisur, ut diuit ijs suis subueniat egenis; vel ab unis dat in accipiendo hoc duobus modis contingit; uno modo secun indu quod est in affectu; sic inqui eis
tudo nascitur, quatenus ingerit auaro inquietudines , & molestias immittit ac solicitudinibus superfluis circuplicat, dc inuoluit, ut diuitias . accumulet per fas, S nefas; alio autem modo In ei edtu animaduerti potest ; dc sic acquirendo alienum violentia utitur, surripiendo , pauperibus velint, nolintque tollenodo, ut suis circumplicatas dictis semper facere solent; &quado diuitias iniuste comparant, si fiat in verbo, erit fallacia quo ad simplex verbu ,
periurium aut nascitur,si confirmatio iuramenti addatur; nam auari . 'mendaci, , &periurijs frequentissime utuntur, ut simplices fallant, de res eorum fascipiant; si autem coirimittatur dolus in opere, quantum ad res erit fraus, suo autem ad personas eri' proditio. Hoc igitur m 5- strum septem generat filias, videli. cet obduratione, inquietudinem,&c. ut D. Greg. lib. I . morat. cap. I. Obduratio est durus animus, uob. stinatio, a misericordiae operibus contra pauperes nimis induratus, quae se habet ad instar ossis leonis; nam sicut leo habet ossa valde duis ra , intus medullam non habentia' 'sic auarus est durus; eu licet facultates habeat, tamen eas intus strict/ret in edo ad instar leonis, quasi medullam tritici, vini, olei,& pecuniarn' heat executionis rone eas nodistribuedo pauperibus, ut couenit
435쪽
sed alienas deglutiendo, nunquam dicit silmcit. Cui opponitur mitis
animus, atque misericors, quo libetralis redditur,& ad subueniendum
Nu. .e. Dupς inbus facile inclinatur; nam ' beatus homo, qui intelligit super sa egenum, & pan pere, in die mala li
herabit eum dominus. In quietudo est quaedam animi commotio,&circa aliquas res acquirendas pertum batio , qua interius molestia abundar,& exterius commotione discruciatur. Cui contra ponitur pacatus animus,&quietus in rebus suis retinendis, sed loco , ac tempore dispensandis accommodatus. Violentia est lupinus quidam motus, κquaedam vis, alteri illata; nam sicuti lupus est rapax,& animalibus, praeia sertim o in bus, vim infert, & eas occidit,& aliquoties earum caulas in ningere artentat,& aliquando per. rupit,ingreditur,& mactat: sic auarus violenter pauperes opprimit, de domos eorum frangit,& euertIta, refurando,&eorum sanguinem bibe
alias i. do, de quibus . Violentertollitis pelles eoru desuper eis, & carnes eoru super vestirias eorum. Cui contra statuitur, libens animus, 3c ad succurrendum pauperibus semper pa-Pram ιγ tatus;'qui enim de sp cit pauperem, exprobrat sactorem eius,& foeneratur domino,qnt miseretur ei. Fallacia est quaedam series ver brarum,ad
pauperes decipiendum verbis & signis accommodata; namque auarus
dulci sermone, & verbis fallacibus pauperem decipit. Cui aduersatur
verbum verum,&a perrum, ut vera
operatione ad subleuandium paupepere semper paratus existat. Fraus
est quidam dolus, quo aliquid essicitur tub aliena simulatione, quando' unum intenditur, & aliud fingitur. Auari enim ut dolos,in suis contractibus,& viris pauperes in uolnur, ut eri bona extorqueanrμ,si possibile fieri potest, vi eos exeorientiaraneis similes, quae in suis forainianibus absconduntur sed quando
muscae ingrediuntur telas suas, illico currunt M. eas necando ill rum humiditate sugunt. & bibunt: Sic auari, quando pauperem sua auaritia, vel alium viaris, alijsque laqueis, & malitias comprehendur, quia sunt causa mortis, eo S priuanis do bonis, quibus vitam ducunt, &eorum sanguinem bibendo,i. bona illorum exhauriendo. Cui contra statuitur rectus&apertus animus,& quod animo intendit, id e pror
pat exterius verbo veraci,dcle ruet.
Periurium est falsum iuramentum, frequenter ab auariS prolatum , ut fratrem decipianr, & malis modis bona eius quam cito acquirant. Cui contra ponitur verum dictum, ut vesterserino sit est est, non non, ne circlinueniat fratrem ad surripiendum ei, qtio diuste non debet habere. Proditio est fraudatio con- 46atra fidem datam,vel debitam, in detrimentum alicuius, ita faciunt auari, fidem promittendo ,& postea persona radunt, dummodo res alienas per fas, & nefas acquirant. Cui aduersatur fidei obseruatio,&verbi complementum i non enim
h6mines, veluti beluae,funibus ligantur:sed verbis; at isti non stant
verbis; etenim ob stustum auri, aringeti, aut alterius in vel bo dc fictur, insidias tendunt,& homines tradunt; quae omnia cauere debet, ne& ipse laqueo se suspendat, ut proditor Iudas peregit. Quo ad secundu ὸ
sciat, amorem,&diuitia rima affectum e x triplici causa oriri, Primo, quia homines praecedere , & aliis praecuIrere cupuInt, & honorati in foro, ac maiorcs videri maximes lagunt, quod consequi existimant diuitiis, & pecunijs ; nam pecuniae
omnia obedium,sedo stulte, At miser
436쪽
fer mare, hae nocte animamriam Amen,dico vobis, quIa diues dissi. Mamis
repetunt a te;quae autem parasti,cu cile intrat in regnum c loriam: nam ius erunt Secundo,quoniam maxi- facilius est, camelum per foramen ma mala, quae sociant auaritiam, acus transire, quam diuitem intra. non cogitant; cupiditas enim.i.aua re in regnum coelorum. Et unum
ritia , est radix omnium malorum. ex discipulis ab excellentissimo,&Tertio,quia cupidiratem cohibere peritissimo medico abstulit Iudam. non student; sed ad acquirendum in into, nam haec infirmitas est ni- eam adhibent omnem diligentiam. rnis varia, ut etiam peritissimi con- Ideo, sicut ignis non extinguitur,si fessari j Vix eam cognoscant, ut in apta ei materia apponatur; sed ma- plurimis iniquis cotraistibus, Ac palgis augetur;sic auaritia quanto ma leatis usuris, & mercibus,vendiriogis illi additur, tanto magis multi- nibus,3c emptionibus reperitur; plicatur.Crescit amor nummi,qua- naque malitia humana tot varios, tum ipsa pecunia crescit. Quantum &diuersos , ac diabolicos modos ad tertium est valde detestabile vi- adinvenit: quot percipere, & enutium,&execrandum,'uia est capi- merare non possum . citerum in- tale,& ob varias rationes fugiem quietus auarus faciat quidquid vodum.Primo quoniam quet apprecia luerit,& poterit,nunquam tame peri pecunia valent, ipsamet pecunia cunia implebitur, & eius animus quid aliud est, nisi terra rubea, au non saturabituri, sed Deo solo,cumba,nigra,& coloribus varia Anima apparuerit gloria eius. Fecisti enim autem humana est spiritualis sub- nos dicunt ad te, & inquietum est stantia, praestantior terra ,&coelo, cor nostrum, donec requiescat in igitur ut hano saluet, terram malis te.Et licet multam pecuniam acquiartibus acquirere non debet Secun sierit, & possideat, ex penta etiam do, quae Deo praestare tenecvideli- augetur; ubi enim sunt multς opes,cet fidem, spem,&charitatem au &multi sunt, qui comedunt eas; ritiae tribuit,namque fidem praebet sed isti miseri ad instar eorum exi- diuitijs, quando masis credit eis, stunt,qui magnam, & ardentem si- quam Deo, sibi auaritiam idolum tim patiutur ,&aqita salsam bibur,
constitnedo.' Auaritia enim est ido- ut eam extin uant; qui tamen ut lorum seruitus. spem donat auari- plus bibunt,sus sitiunt,&vere suttiae, quoniam veras consolationes stulti,quoniam deficiente via,viati existimat pecunia dare posse.Dein- cum modis illicitis augere excruis de charitatem diuitijs tradit; nam ciantur; & causa huius erroris est, ubi est thesaurus tuus, ibi est vor quia non satisfac tint potentiae que tuum.Tertio,auaritiam reij cere de veram,&pretiosam margaritam cu . ber, tanquam pestem uniuersalem, pit, quam qui inuenit homo, abijt, quς senes,& iuuenes sanos,& infir- & vendidit omnia quae habuit ,&mOS,sapientes,&insipientes, cleri. emit eam. Quae margarita est viti. cos,& religiosos inficit. A minore , mus finis, stim exIInguere valens; quippe ad maiorem usque omnes nam qui biberit ex hac aqua, non auaritiae student, & a propheta vG sitiet iterum, at qui potare volueritque ad sacerdotem cuncti faciunt aquam auaritiae, sitiet iterum; qua- dolum. Quarto , Christus,verax,& re, si recte percipis, numquam au peritissimus medicus, hanc infirmi- ritiae ardorem in hoc seculo extinistatem quasi ad mortem iudicauit. gui posse videbis; sed solii diuitiatu
437쪽
despectu te quide ab ho e tabifico morbo liberare valebis, diuitias noi a amado,& pauperibus dii ribue do Noli ergo millia perquirere pecunia , & plures co gregare diuitias illicite, ut ab hac, quasi in curabili peste te liberes, misere semper vivas, de ab hoc intolerabili dolore continuo excrucieris. Nam qui volunt diuites fieri, incidunt in tentationem in taqueum diaboli, & desideria multa inu ilia, Sc noctua,quae mergunt imminem in interitnm, e cIerditionem. R. espondeas mihi quq b, vir :Π qtii edendi, bibedi magna clipiditate comprimitur cumsito desiderio satisfacere queat, an cum, qua nec quidem tali cupiditate vexariri Equidem no dubito, quem respondebis, qui animum sinnet explere non possit, sic tu auave tanto dolore premeris non posse
pocum piniri,ctim nimium desideras, nec potu hartim rerum cadu carum lit ira extingites,cum ingenti,& pcipetua siti exagitetis. Haec . O in laia si miliae xcogita .& ab hoc momtro annuam tuam libera, de aquam fori iis , salientis in vitam aeter n. m b be, in non litias iterum, se dicente domino. Aqua, quam ego dabo ei, t et in eo fons aquae salie tis in vitam aeternatum.
bus determinatis personis redditur debitu, quibus homo aliquasngulari ratione obli patur, sic quoque per iustitia proprie dictam, mi Dm coiter omnibus refertur cum tria prima prccepta ad religio
ui Deo purisiuitar,& praeceptum pietatis erga paretra,&alia,qesb
indifferenter omnibus debitu res dit,declarauerim, iure merito post mandatum de non sunt surripi edorem alienam . ponitur praeceptum de non proferendo mendacium aduersus fratrem.Non loqueris cotta proximum tuum falsum testimonium , in quo omne mendacium, saltem perniciosum, & omnis falsa locutio prohibetur; nam os, 'uod
mentitur, occidit animam: Circ quod tria videre oportet. Primo, quid sit inrisacium. Secundo in parriculatr, quot modis peccet falli rare in diceiad Tertio, qua do sit mortale,am veniale .Mendacium est fala significatio vel borum cum in Ie rione decipiendi ; in qua definitione duo reperi triatur. Primum est ualia significatio verborum Secandum est, intenti o fallendi; quae duo licet requirantur ad mendacium; ad hoc aurem ut metiatur, sume it secundum, scilicet v dccipere intendat Sequando est perniciosum, est mortale, quia fallit alie ru. Qito ad secundia a D. Alig. lib. de
mendacio capaci tom ψ. Octo genera mendaciorum te fert. Pinui, est circa religio non . quando cum intentione decipiedi aliquod falsum contra fidei vcritatem profert. Secundum est, quod profertur ad alteium iniuste laedendum in corpore, fama,& rebus, Sc appellatur mendacium, quod nulli prodest, ct alicui damnum infert . Tertium est, quod in praefatis bonis ad nocendum alteri propicr utilitatem alter iis dicitur; A nc minatiumendacium, quod proficit, &alii im in fraudem deducit. Haec tria mendacia sub pernicioso comprehenduntur. Quartu est,qiiod fit ex sola libidine,& volutate supplantandi: etenim metitur,
ut Dudeat, euec sibi placeat ,& alios
438쪽
deIectet, ,eluti tabulas enarraro, ta promittit; sed animu non habet quas etiam auditores no esse veras faciendi, quod fuit pollicitus, me cisciunt:alter ima est, quod fit causu tur. Si vcro sibi est intcntio agendii ioci, quando aliquem decipere io- quod promisit, inrendacium non dico intendit. Sextum est, quod nulli cit dicet exculari possit, si postea aliossicit,& alicui prodestiti corpore, quoties no stet promissis; & hoc ea quia per ipsum mors alterius, aut duplici causa primo, si alicui fidem alia corporis laesio impeditur; puta suam illicitd obligauit, qua postea
si qu situm homine interficiendum seruare non imetur, licet promitte prodere nolit, &medacia proferr, do peccauerit ecundo, si caus mavi eum conseruet. Septit in est,qd tentur; & conuitiones rerum persor ulli obest,&tamen alicui prodest natum, locorum, aciem Ium va- in rebus, ut si sciat thesauru alicuius riantur, ut Apost. secit, qui promi- cuicumque interrogati, ut domino sit petere Corinthum ; sed postea , conseriter,senescire fatetur . Octa- non est profectus , quia res in eodel uum est,quod nulli nocet, N. alicui statu non permansit.Secundo, iacta Prodeli, ad custodia castitatis, vel tormetitur, cum verbis,&gestibus defensione virilitis. Primu est mota quandam insolentiam ostendit, qd tale grauissimum . Secudum est gra dupliciter contingere potest. Uno uius, quam tertium . Nam certium modo, cum verba de se facit supra minuit grauitatem. Mendacia vero ulud, quod homines de se opinardi aliorum quinque generum no sunt tur, quod Apostolus refugiens dicem ortalia, quoniam n5 aduersantur bat: Parco autem, ne quis me existicharitati. Nihilominus t e,dc alia, mel supra id, quod videt in me,aut ut insidias diaboli euiter , prorsus aliquid audit ex me. Alio modo P detestari debet, quonia prima eius vel ba, si se offert dicendo aliquid origo est a mala radice diabolo, qui supra illud, quod in se est secundu
primos parentes decepit. serpens. i. rei veritatem. Primum est iactantiasm. s. diaboliis decepit me. Non decet magis proprie, quam secundum. Metiam coinquinare membrum , ut petere potest, qii sit mortale. Re oest lingita; nam ab hominatio est Do detur dupliciter considerari polle, mino labia mendacia,& omnis me- primo secundit se, prout est talenda-dax est ad instat proditoris, volem ciu; de lic est qnque mortale, aliqΛtis, ve credariit, uec ille fidem non ob veniale. Mortiferum est,cu aliquid seruat, cui loquitur. Unde multum de se proseit contra Deu, de glomino cet Reipublicae Christianae,&in eius, ut ex illo: Fili hominis dic prinde postea ei enit, ut dissiculter qui S cipi Tyri. Huc dicit d is Deus, eo Christiano homini credai: Quare eleuatu est cor tuu , dc dixisti, Deus simplex verbum est est, non no, pro ego sum ,&in cathedra Dei sedi inferat, ut i em Christi aiat, gelibus corde maris cum sis homo. x es ci creditu cli dicitem,S' odiosam faci- tra proximum, in seipsu iactar, Sciem, ac beneuolam reddat. Adhuc gloriatur. alios patu existima do, ut igitur tria sunt nobis videnda. PIi- pharisaeus facieti at . Non min. icti tmo peccata oris , per mendaciu co- caeteri hominu rapiore&,in Histi S I.
missa . Secundo mendacium, quod quod aliquado est veniale de aliqn fit ore,&gestibus. Tertio, quando est mortale;erit mortiferu, si grati si perplexu .di, ad primu de men ter Oximum tedit, alias vero erit vadacio oris iactantia: promisso, va pu niue . Tertio,Padulatione DI
439쪽
tatem loquitur; est enim sermo, auteri exhibitus,&aduersa Iocutio cuintentione placendi,quaein ipsa est multiplex. C dam enim adulatio est peccati fautrix , quae semper est mortale.Qumam vero fit solum,ut
niale. Quaedam vero fit sola intentione placendi ; dc haec aliquando
est mortale, aliquando vemalo: Qirando enim ex animi leuitate efficitur, est veniale ; cum vero fit ex consuetudine in contemptum,& li-hidinem tendentem, est mortale . Verum deposcere potest remedia oportunaContra hanc pestem. Ecce
tria trado ; unum est in ipso homine; alia duo extra ipsum. 466 Primum est, animaduersio fragilitatis humanae, quae hominem complete humiliat, cognoscendo, seipsum esse pultae rem, dccinerem, de cito moriturum;etenim humiliatio tua in medio tui. Alia duo sunt e tra; alterum est ex parte iusti, cum enim iustum sibi loquenrem audit, di ab ipso argui sentit,eundem sustix h.ε. nebit, dciam ut iam quidem declinabit, & odio habebit adulatione. . Alterum est ex parte adulantis et na-que si illud diligenter coῖnoscere studeat, eundem ut a facie colubri effugiet. Mendacium quoque proferre potest per simulationem, quae est scia alterius personae locutio. Etenim simulatione argumeta pr habilia astruendo , sibi, vel alia bona inesse fingit, quae non insunt ,&aliquid simulatis verbis dicere ,&affirmare contendit, quod non estve Ium,vel e contra; nam aliquando simulari potest, mala non inesse, cultando signa , quae communiter illa mala consequuntur, ut puta luxuriosus alidit de mulieribus, ad lasciuialia spectantia,& protinus illa ,
tamquam casti rati obnoxia. respuit, ut fgnum castitatis exerceat, tameoppositum an mente habet Secundo perperam ag t propal do mala fratris, simulando,non esse mala. Mendacium vero perplexum non est mortal e , ut si aliquem ins curum ad mortem salii et, & postea apparitoribus dicat, se nescire, ubi sit, ita loquendo, &mouendo manus dicat, non est hic, denotando manus,vel vestem, aut dicat: Si ego veritatem dico,crudelis ero; Si autem verum non proferam, mendax
Pro parte negativa arguitur. M
dacium officiosum , quod uni prodest, & nemini iniuriam infert, est
Secundo : Testis aliquoties non dedita opera,sed facti ignoratione, falsum dicit testimonium: ergo noest mortale, quoniam ignorantia
Tertior lusi lirandum testi datur, ut veritatem dicat, ideo proferendo falsum testimonium in iudicio
non iuratus , mortale non commitis
ritJ, consequentia est plana; nam signum est, nisi iusiuradum daretur,
non peccare mortaliter , ad hoc.n. datur, ut caueat, ne dicat mendacium, & peccet mortaliter, quoniade dicenda veritate iurauit. In opis positum vero est scriptura sacraia :Testis falsus non erit impunitus; punitio aurem i n scripturis culpa mortalem apud Delim designat. Pro solutione dicendum, falsum testimonium triplicem habere de,
440쪽
. Primo, quia testis n5 admittitur, nisi iuratus, & non dicendo veritatem fit peri urus ; dummodo iudex facultatem habeat interrogandi, de iuris ordinem seruet: unde hoc periurium est mortale peccatum. in
etiam prolatum mendacium a non iurato, dum a iudice interrogatur, erit mortale. Nulla enim ex causa
veniale excusari potest,quoniam iudicem fallit, dc reipublicae iniuriam
infert. Secundo modo ex violatione iustitiae est mortiferum; nam adducere Deum in testem cui usuis falsit
tis,est i mpietas,& sacrilegium:& iustitiam quoque laedit,& iudici, cui
Obedire tenetur, iniuriam facit. Si vero falsu testimoniu in iudicio dicas Si iudiciu illud est iniustu,& iniquu,non est mortale , sed titi veni le. Ria in rei veritate iniustiam iudicium in genere iustitiae est nullu ,
neque ad proferendam veritate iudicis ratione deuincitur , nec loquens falsum in eo aduersus iustitiam,iudici debitam,operatur. Tertio,quoniam rate testimoniu, licet falsum , & prauum ,quatenus mendacium;iustitia tamen auxiliatur,& est causa, ne iudex inique procedat, dc contra faciat ordini iuris ,& illam partem quoque iuuat, cui iudex, contra ordinem iuris procedens, detrimentum inferebar.
Ad primum respondetur, in iudicio quidem mendacio ossicioso, de aliquibus contra veritarem uti, ac proferre est licitum, ut illa via ab iniquo iudice innoxium eripiat, ac liberer.vt D. Tho. habet ad 2.q5. O. a. 2. Iudicium iniustum non esse iudicium; κ ad formam argumenti
respodetur antecedens esse verum,
quando iudex inique no procedit; sed seruato iuris ordine, alioquin
veritatem absque labe mortali occuliare potesst..
Ad secundum rest 'ndetur, non debere in iudicio ferri testimoniu, ni si habeat causam scientiae, de quae dubio tenet, incert8 dicat: Si vero post diligentem facti disquisitione, de adh bita omni diligentia morali, ἐκ pro certo id habeat, quod in iudicio dicit, & postea falsum loquatur,mendaci j rcus vere no erit,quia contra mentem non ivit, quod me-dacii nomen prae se ferre viderur, cum mentiri ili contra mentem l re. Hinc infert Caietanus in resp.ad secundum, nullam restitutionis obliis gationem similem testem subtro, quia restitutio ducit ortum, vel ra. tione acceptionis, aut rei acceptae, sed talis testis ratione acceptionis, in qua non fuit culpa , debitor non
efficitur,neque constituitur; nec ratione rei acceptae, quia propria causatri non agit, quod alter amittit,
sibi non adauget. Si autem aliqua praefuit negligentia, aut leuitas , dein videndo temeritas,tunc testis,saltem in parte, ob negligentiae acti nem, ad arbitrium boni viri periti restituere tenetur Vel dictum sua retraetiire,si hac via prodesse possit, vi qui iacturam fecit, perditum redimat,& cum praesertim devita, vel
alterius bono nomine agitur; dum
modo restis sit bonae famae de existimationis , dc de quo nul la suspicio, vel meritis,ipsum fuisse consulto metitum, habeatur. Ad formam respondetur, igno rationem inuinci bilem excusare,&non quamcumque ignorantiam , quoiaram testis quid sciat, vel quo modo,diligonter perpendere ten tur, ut recte loquatur. Ad tertium respondetur , testes iureiurando adstringi, ut maiori timore su perentur,dc verilate dicat . Etenim legem Dei laedere est grauius, quam humanam contaitchar iustitiam , & ut libentius dicant vexitatem,