장음표시 사용
221쪽
tiant in eadem praecisa nominis significatione, de in fundamentis, quibus ea significatio debet inniti. Hoc praecipue locum habet eorum respecta , quae licet copora non sint, aliquid tamen sunt corporum, & suae exitentiae fundamentum habent in eorum divello statu, quemadmodum sunt accidentia omnia, modi , actiones , passiones Sc.
quibus corpora, & ab aliis, & a se , variis temporibus diversa fiunt. Cum enim ratio quidem distinctionis a Natura sit, & aliqualiter a
sensibus dignoscatur, aequaliter tamen non conspicitiir a mente nostra, saltem universaliter ; unde est, quod ablato saepe Lepius distinctionis criterio , nomina Permutantur, facileque homonimiae, Ac aequivocationes,& exinde tot de nomine quaeis mones, tot de genere in genus earundem rerum conversiones, totque in nes de rebus inutilibus concertationes suboriuntur, quibus Scientiae inquinantur, impediunturque, quo minus concupitam puritatem, perfectionemque adipiscantur. Huic vitio sermonis, quod omnibus spe- eulativis Scientiis commune est , praeterquam Mathesi, occurrere conati sunt Viii docti, aliqualiter immutando uulgaris sermonis consuetudinem , partim resti ingendo, partim ampliando . pro ut E re viiiim , vocabulorum significationes, partim n vis vocibus, licet plerumque barbaris , constituti tamen significati , scientias locupi tando, partim significata distinguendo dic. Sed cum in his peragendis conseditae Iocutio nis formulis uti tenerentur , quibus eodem malo carere vix erat possibile , aliquid certe opis collatum est, sed non ex integro ; oportuisset enim novum fere, at ne vix fer8, idi ma pro scientiis reperiri, quod in aliquo factum fuisse nunquam aut legimus, aut audivimus. ro. Sed & tu hoc corrigendo vitio non eadem fuit omnibus sententia i licet enim omnibus esset commune intentum , ut ideae vagae& inconstantes certis significationibus, nominibusque coercerentur,
aliis quidem alii limites placuere , alii aliis, & in sua plerique sententia adeo constantes fuere , putautes suam limitationem reliquis esse praeferendam , ut ex eodem remedio , quo uni scientiarum morbo opitulari intendebatur , plures suerint excitati: nempὸ inconstantia .& vaga expresso idearum in varias abiit significationes, singulas quidem certas , sed inter se diversas, quibus cum idem nomen tribu tur , plurima exinde confusio orta, non quidem inter vulgus, sed inter eos, qui supra vulgus sapere videri volunt. Hinc cum idearum recti ficatio. semper solemnis' habita fuerit ad essentias venandas, S limitatio
earundem, praedicatorum et sentialium vices obtineat, alia atque alia ejusdem rei emergens essentia , apeI- tam facit causam ignorantibus , suspicionem, aut nos latere quod inquirimus, aut eam semitam non calcare, quae ad inventionem perducit . aut nostes arbitrii esse rerum talium essentiam confingere. 1 I. Vitio huic nullum remedium
adhiberi potest, quam consensus ldifficilis tamen ut cibuneatur ab iis, quorum singuli potiori ratione Dei
222쪽
sibi persuadent, nec facilis in uno,
eodemque homine. Cum enim ejusdem rei, etiam per certam ideam
cognitae, aliae atque aliae haberi posisint ideae, , quarum singulis idem filii, distinctionis eveniat, aliqua tamen subeli invincibilis ratio , pro ter quam non in una tantum si-amus , aut conveniamus, sed modo una utamur, modo altera, scilicet quia cum inter varias ejusdem rei ideas una tantum absoluta esse
possit, reliquae verb ad hoc vel illud reserantur, non eadem omnium
est potestas aut usus, sed uni major, alteti minor, pro diversitate finis, ad quem a speculante diriguntur. Ita animi affectus, si considerentur uti vitia , & virtutes alio petunt concipi modo, quam si intelligantur, uti passiones corporis illud immutan-iei; alio si ad invicem sub una cathegoria ordinari, aut naturali consecutione unus ab altero dependentes: alio si ut ab anima fluentes, illamque modificantes. Sic corpus aliter a Geometra concipitur, aliter a Physico, aliter a Mechanico,
ct tandem, ut reliqua praeteream , Homo non eadem ratione intelligitur a Physico, ac a Theolago, a a Morali, ae i Medico, sed suas quisque habet ideas , quibus Homo
ab eo, quod Homo non est, apte discriminatur. Non ideo tamen hoc per errorem fit ; sed, suggerente diverso fine idearum diversitatem, oritur ut melius ad finem Medici ordinata sit notio, aut Idea, quam habet Medicus de homine, quam ea , quam de eodem format Moralis Philosophus, ct e contra ἔ un de emergit maxima illa, quam supra innuimus definitionum praerogativa, necunditas videlicet, qua nullum majus ad Scientias, Artesque promovendas paelidium. in . Ex quo igitur ejusdem objecti variae esIe possint ideae, aut notiones , & quidem, si ad diversos
fines comparentur, eodem modo persectae, & praeterea aeque suo sun- gentes munere, videlicet repraesentandi rem inici lectui. & ei suggerendi fundamentum distinctionis ab
alia quacunque, ut nominum reinctus usus habeatur ι duo exinde necessario consequuntur. Alterum, quod cum idea quaelibet , quocunque modo concepta , nisi tectificata iit , possit rectificari , & ad
suos generales conceptus geneticos
de di flerentiales restringi; si in his
tota rei natura constituatur , non
una sed multiplex cujuscunque objecti erit natura aut essentia, quod
quidem omnino extra rectam rationem est, tum qubd apud omnes ita conseila sit, rerum essentias esse invariabiles; tum etiam , quia cum rebus intrinseea si natura propria,& haec illud sit, pet quod est, idest
eadem res, haec utique aliud, atque aliud esse non potesti Alterum, quod cum diversae ideae eiusdem tei nil aliud sint, quam nostrae mentis conceptus varii, aut ejus variae reprae
sentationes factae intellectni. per quas id , quod cuique subjecto cum
aliis rebus commune est, quodque cuique proprium inrclligere possit- mus , unde genera, dissi ventias, proprietates, Sc accidentia distinguimus, speciesque componimus; horum quidem alterum possiimus saepe numero praescindere , abstrahere, variare;
223쪽
qui. si pl.icet cum alio aliquo
cc m onere, non Omninb quidem ad arbitrium . sed occasione deducta a divellis relationibus , quas tribuimus eidem ob i. cto ad varios terminos iuxta varium modum considerationis huius vel alterius Scientiae. Atque hinc est , quod quemadmo.
dum supposita, etiam accidentium magis mutabilium , eorum mutabilitatem adeo fortiter figunt, ut demutatione dubitare non liceat. &hac ruione ad naturam et sentialium praedicatorum veluti trahantur, ita si constans sit in aliqua Scientia objecti ad certum terminum relatio ἔhaee veluti illi essentialis habetur, si constans praecisio , praecisum etiam licet alioquin essentiale, inter accidentalia refertur, Acc. adeo ut juxta diversos fines Scientiarum aut iuxta divertos modos consderationis, quos Scientia adhibet, non aegre acciden tale in essent tale , differentiale in geneticum commutari possis; aut novum praedicatam adjungi. praescindi alterum, ex quibus sicuti idearum , ita definitionum varia genera emergunt. Non ideo tamen putandum est, exinde confusionem oriri, aut ejusdem rei naturam mutari saliud enim est, quod componit na turam rei cuiusdam absolutae, quodque intrinsecum eidem est . aliud quod per operationem intellectus tanquam eidem essentiale fingitur .& ex supposito, consensuque dii pa tantium illi evadἰt essentiale r illud absolutam facit naturam , unam &sngularem ι Hoc si naturam dicere licet in relativam , & multiplicem ἔ quae tamen invicem confundendae non sunt, neque temere ex
uno in aliud genus transferendae, lucet non raro ex una in alteram faciliς sit, & non sine utilitate pr gressus. 13. Et in hoc etiam a vetustioribus Physicis peccatum est, scilicet quod logicas definitiones vulgaribus ideis innixas assumpserint pro physicis, quod quidem ex eo natum videtur, quod cum illis necessitas incumberet colendi studia logicalia, ut se, resque sitas a Sophistis,
Scientias undequaque invadentibus, vindicarent , ideas nominibus cose respondentes, quod quidem Logici, non vero eas, quae rebus, quod Physici munus est, incogitato assumpsere examinandas, ex quo Or- tum , ut non rerum, sed nominum
Scientia pro Physica nobis fuerit vendicata: Quae sane hallucinatio altissimas in animo Philosophantium radices egit, eo quod plurima semper visa fuerit inter res , & nomina cognatio, & quod cum Scientiarum addiscendarum ordo postulare videatur , ut a Logica ducatur initium , mox procedatur ad Phyli eam , facilis exinde fit, ex una F cultate in alteram , idearum trans-
susio ι & tandem quod cum per plura secula, sive antiquitatis veneratio , sive partium studium. sive ingeniorum socordia , sive seculi conluetudo contra quam, licet ira tionabilem , ire nihil dissiciliusὶ eL
fece it, ut non ad veritatem. &rectam rationem, sed ad placita e tum Auctorum, quos tanquam magistros sibi asse metat rudiorum seculorum ignavia , parum . an re no stra tempora, cogitatum sit de perficienda, aut melius ordinan
224쪽
da ad proprium finem doctrina.. 1 . Cum igitur Din multiplex sit, quemadmodum diximus, rerum natura, aut ellentia, perspicuum eii , non idein semper cilc, quod quaeritur, quoties de alicujus rei natura quellio instituitur; sed aliquat do quidem abiolutam rei citcntiam postulati, aliquando relativam; quarum utraque varia cit, illa pro di- vela indole rei, hec pro diversit,ic termini, ad quem refertur. Itaque tum ut certo conlici de eo,
quod quςritur , tum ut facilius ad eius acquisitioncm perveniamus, observandum est, ad quem ordinem rerum, objectum nostrum qic ctet; an videlicet ad classem entium re lium, an intentionalium, an cors reorum, an spiritualium, an tu stantialium, an accidentalium Sc.
Similiterque statuendus est finis, ad
quem naturam quaerendam referre V lumus . ut coli urcnter ad illum, aut
idea l eligatur si prollet; aut si minus, observationes instituantur sufficientes, ad eam obiceto conser- mandam , habito semper ad cundem
finem respuebi. Hoc agendo, si idea, quam habent homines de objecto illo , vaga sit, & inconst ins, fieri
poterit, ut certificctur; sin minus,
per ejus rectificationem iartalle idem prael libitur. bd si adhuc incerta, per obstinatum Auchorum diliculum,
remancat , arbitrio utendum , ita rationabili, in ea limitanda, addita tamen nostrae limitationis cxl l catione, ut, quandoquidem cum omnibus coniciatirc non poli imus, cillem consentiamus cum iis, quos instituimus, quibus arbitrarium non est , mente
instituentis in hujusmodi limitati D. Gulielmini Oper. Gm. II.
nibus distentire. Hi ire igitur remediis ideae vulgares certificantur, dirigunturque ad finem intentum. Quods per obsicrvationes, ratiocinia &c in quo agendo plurima solertia, a tentione, & doctrina opus est eam acquiramus de objecto notitiam, quq satis sit ad formandam ideam illicon imum, saltem in eo gcnere, ad quod illam dirigimus, via, ni fal- 'lor, erit comparata admodum pa tens, non modo ad dctegend.un ciuidem objecti in codem genere naturam, sed & ad revel uidas elus proprietates, allcctiones &c. non o
stantibus impedimentis , quae objiciunt scientiarum progressiti supra
expolita vulgaris sermonis vitia. 26. Hec circa idearum nostrementis correctionem, & rectum usum si se admodum explicata, licet in Scientiis , Artibusque universistractandis utilitatem afferre possint, non alio tamen animo protuli, nisi, ut quandoquidem hodierni mei muneris institutum postulat, ut ad A
tem mcdicam meditationes omnes conversam, ratam facerem, cui scse obliget pors,lvendo osticio , qui de alicujus moibi natura agendum astum it; plurima siquidcm occurrunt in hac re, sque sinimam fere Artis implet,) Medicorum salsa judicia,
quorum nisi causis antea aperutilem, nulli adfiitilet ires ea unquam cor rigendi ; nunc aut cin si intento tamen fine potitus sum) non despero, quin Artifices in meam sint conccς iuri sententiam; scilicet, ut non credant , sic ri ituram ullius morbi revelaviisse, ubi ad legcs Logicorum, vulgi de eo ideam rectificaverint, aut ubi statum corporis egrotantis ad E e min
225쪽
modum Physicorum in conspectum posuerinti multb minus, ubi nomi nis ethymon diligenter & erudite in morem Philologorum conquisiverint, de invenerint; sed ubi tantum t. lem de morbo ideam composuerint, quae ad finem Artis , inventionem videlicet opportunorum remediorum facilὸ minuducat ingenium; hac et ' ait in sola morbi idea medica constat, .laaec sola morbi medicam ei lentiam
aut naturam complectitur; Non idem tamen reliquarum idearum, logicae praesertim, & physicq examen,& legitimam constitutionem improbo ; quin immo primam in omnibus scientiis authumo nocellariam; secundam vero in re medica, si non absolutὸ necessariun . fillem utilem censeo; cx eo et nim stpe numero gradus fit ad medicam idem inve niendam , imm, sine ea nunquam persccte haec potest haberi.
26. Veruntamen ne generalibus tantummodo rem velle transfigere videamur , operae pretium est ulterius progredi, inquirendo quomodo statuenda sit morborum natura rol te ad Artcm medicam, seu quod iadem est, in ordine ad eorum cur tionem , in quo quidem agendo, non modo communia vitia sermonis, sed& ea, quς in hac materia notissimum
Occurrunt, corrigere tentabimus, aut
saltem indicabimus, sperantes eorum cognitionem id efficere poste , ut quandoquidem non licet in plerioque loquendi formulas, & vocabula immutare, taltem ita utamur, ut errores ex iis in mentem non irrepant Artis fini ossicientes. At quoniam non specialem de morbo aliquo uactationem instituere animus cst.
sed in genere de iis, quae attendenda sunt in cujusque morbi natura inquirenda, a generali idea morbi auspicabimur ; quam primo quidem, quantum fieri potest, certificabimus. mox rectificabimus, inde , quo ad patietur ejus universalitas, suo o jccho conformabimus, & postrembad finem medicum referemus ; iam ut tandem constet, & quid sit morbi generaliter sumpti et lentia, &quonim pacto procedendum sit in morborum specialium, & singulorium natura statuenda; qui enim circa generalia progressis, recto tramite ducit ad propositum finem , is ipse paucis muratis idem estici et circa specialia , preterquam quod, qua ratione ab univcrsalinus ad particu laria descendendum sit, subinde indicabimus.
27. Ut igitur ad certificand ammorbi generalem ideam accedamus, observare licet, ante ullam Artis medicae notitiam, procul dubio h mines egrotaste, idcoque nomen, quoad exprimendum aegrotantium statum usi sunt, non alium potuiste usuin habere, quam ad distinguendum statum corporis aegrotantis a statu sani.
Hujusmodi di itinetionis radix sancrctcnda crat a cognitione utriusque itatus, non integra tamcn , cum tam in uno, quam in altero plura Ο
currant communia ; plura item quae mutari pollunt citam in opposita, absque co quod status sanus in morbosum, & contra morbosus in f num convertatur, aut a se ipso diversius fiat ; Prima sunt, quς cile tialiter competunt humano corpori; Secunda vero , quae accidentaliter ipsi advenientia ad alterutrum statum
226쪽
AD STATUEND. &e. MORBOR NATUR.
sunt indisserentia; particulae igitur
utriusque status, secundum quas corpora morbosa vel sana dicuntur, queque illae sivit, quς in abstracto Sanitas , vcl Morbus nuncupantur, &sto sim cognostendae, &ad invicem comparandς, ut distinctio habeatur. Licet autem probabile sit, fi iturum ut homines neque de sinitarc cogitassent, neque de statu tui corporis, quod spcctat sanitatem, aliquid c gnovitient aut cognovis te curassent, nisi aegrotavissent; nihilominus t men vix dubitare est , quin, ubi
primum morbῖ apparucre, cognoverint diversitatem interco lentem inter statum corporiS antcc cntem , &morbosum, aut intcr eam, in quo crant cςteri homincs, de cum in quo constituebat; r aegrotus, & licet illum nondum lanii in dixerint, talutem tamen intcti cxcrint, tanquain rcrminum comparationis, a quo sumeretur diversitas. Prςcedit crgos mitra morbum sicuti tempore, ita
de natura; idcoquc si status , Zesani, & morbosi corporis cognoscendi, de comparandi sunt, ut ii ter utrumquc disicientia internoscatur, pristat a statu iani corporis, sive a simitate rcm cxordiri; co ctenim cognito, facito, quis status morbosus ab hominibus dicatur, protinus intelligitur. 18. Negandum non est , Deum optimum Maximum in hominis creatione secutum suille omnisci su Mentis ideam, de ad ejus modulum hominc in secisse; voluille idcirco, ut homo non solum existeret, sed& viveret, & sentiret, S loco moveretur , dc sui Omnia uno verbo
complectar) ad suae Mentis pri scriptiun ageret; ut aut m talia praestare pollet, dubio procul, cum cer tis potentiis, facultatibus, ut vi
tutibus donavit, quarum ope in sibi destinatas QIonca descendere posscr.
Non idcirco tamen putandum cst, tales aut potentias, aut actiones ita a Creatorc ilibutas homini, ut iis carerc tion pollet, sed cum mori lcm constituerit , ideoque alterabulam, dclituras, de ut dclinere pos sciat, mutabiles ; sic tuncia ut aliquarum delinentiam homo desincrct, non item ad delinensiam aut mutationem aliarum. Tales actiones, a
Natura destinatae homini, dicti; sunt secundum naturam , quasi ac dixeris secundum intentionem Naturae, seu quod idem est , Dei Creatoris, &ad normam actionum etiam porc tiar ; quarum singularum vigor, p testas, aut cinersia, cum juxta gradus variari possit, non idcb tamcnomnium pcrrectissimus, ille est solus, qui a Natura intentus fuerit, sed infra hunc alii ctiam impcrs ctiores, dummodo tales, qui ad be-nc vivcndum, de sine molcstia agen dum susticiant; vita quippc land
mentum actionum est ; actiones v r. aut ad usum viti; ordinantur, aut vite usum constituunt. 19. Hujusimodi igitur potenti rum secundum naturam complexus,
ille cst , qui in homine statum focii s initatis; videtur enim extra dubium , s mitatem aeque intentam sui . se a Creatore in homine, ac complexum potentiarum. Hic autem ρο- tit cognosci, de juxta numerum unia versarum, de iuxta clientiam, gradusque singularum; & juxta subo dinationem de dependentiam, quam E e a de-
227쪽
debent habere ad invicem, & juxta
omnium concursum in perficiendo taliter homine, ut respondeat intentioni maturae, ad hoc ut perfectissime elIentiam absciatam sanitatis dicamur cognoscere. Quoniam tamen talis cognitio in vulgu praesumi non potett , quem & maxima pars hujusmodi sacultatum latet: &quas mediis actionibus , aut offectibus cognoscit , non satis secundum gradus sano corpori congruentes , novit dc finire, factum est . ut ad statuendum statum corporis sani, non universum complexum , aut Iotentiarum, aut actionum adhi- uerit, sed illas tantum potentias, quae referuntur ad actiones magis
manifestas; quales sunt , quae adii sum vitae pertinent, aut quae maxime ad vitam sine dolore degendam
spectare comperta sunt. Et re vera , notante Galeno de diis morb. cap. a. in hac idea videntur omnes homines concordare et tune enim fanosse se ex imant, eum paritum sui corporis ministerio ad eas , quae in vita sunt necessaria aebones , sine aliquo Niatio perfungi potuerint; quae tamen idea non videtur ex integro statum s ni corporis repraesentare, sed ex parte tantum, aut potius componi ex
criterio, per quod corpus sanum existimat ut, non raro etiam fallaei ; dantur enim qui ad omnes functiones vulgo notas sat recte se habent , & tamen sani non sunt, eouod aliqua ex potentiis internis inebito statu non sit , quemadmodum frequenter contingit in Ietero, Palpitatione cordis &c. Licet igitur idea vulgi alligata sit potentiis tantummodo sibi cognitis; obliganda tamen videtur iis omnibus, quae homini ex natura , seu ex instituto Creatoris debentur; quod sane tanto securius faciendum, quanto cer lius est, non consilio aliquo , sed potius ex ignorantia , homines aliquibus tantum potentiis, ad cognitas actioncs relatis, ideam sanitatis
aflixisIe , suturumque fuisse ut ad Omncs affixillent, ii cognovillant , quemadmodum factum novimus i ost Galenum ab omnibus sere Medicis. Certificanda igitur idea vulgi, & a sua iliapersectione liberanda per collectionem omnium potentiarum a
Natura humano corpori concessarum ι quam si illi indine intellexerimus sanum dicemus , ideoque status sani corporis ille erit, in quo
Omnes potentiae humano corpori de
bitae secundum naturam se habuerint.
Io. Hanc ita certificatam ideam recto ordini congruere , ostcndit ejus extensio ad alia praeter corpus humanum pari enim ratione sana di- cicuntur brutorum. & plantarum corpora , quin s licet juxta eum, qui
nunc viget, loquendi usum , metaphorice ) etiam inanimatis, naturalibus aeque, ac artesectis, atqu
ipsis etiam 'ilitibus sanitatem attribuimus ; ita ut horum omnium istatus sanus ille dicatur, qui est comparatus ad actiones sibi destinatas. aut ab Arte, si arte factum , aut , Natura si naturale sit subjectum: Essi quidem ab Arte, cum explorata sit artificis intentio , nulla difficultare dignoscitur , quae sint actiones
illi destiuatae , in naturalibus veIO, non alia ratione se prodit intentio Naturae , quam ob scrotione eorumsquae
228쪽
quae in plurimis singularibus solemnia sunt. 3 i. De terminato statu sani corporis, sacile est & statum corporis aegrotantis intelligere; siquide in cum unus alaeti privative opponatur, sicuti ab uno ad alterum Opposito. tum facilis est transitus , ita non aegre statum morbo lum ex fano determinabimus, si dicamus, eum esse, qui sanus non est . Neque dissicultatem faciat status neuter, hic etenim aut per ignaviam , aut per subtilitatem metaphysicam conficius est. Itaque si status moibosus idem est ac non sanus ; & sanus is est, in quo omnes ct singula potentia humani corporis se habent secundum naru-riim , prosechb erit morbosus ille, in quo non omnes ct 'gula potentia humani corporis se habent secundkm naturam ; in qua definitione licet advertere negationem, quae sanum corpus a morboso disterminat, non cadere supra singulas potentias, qua si ae in statu moiboso omnes pΟ-tentiae esse debeant laesae , sed quidem supra universitatem earum; qui libet enim dc si istus aut in essentia, aut in gradu , aut in numero su D ficiens est ad commutandum statum corporis sanum , in moibosum; b num quippe ex integra , ut ajunt,
causa componitur, malum vero rea
nat ex quocunque defcctu. Hujus.stodi esse statum corporum aegrotantium negavelit nemo, qui adverterit, dici hcmines agrotare, vel cum non possunt praeeste fi onctionibus suis , vel, s praesunt, non sine molestia, vel cum alia aliqua corporis potentia suo recte non sungitur ossicio, quia vel ab late, vel
diminute, uti depravate &c. respectu suarum actionurn se habeat. 32. Si igitur conferamus hunestatum cum sano , manifestὸ apparebit, unum ab altero dissidi re in hoc quod stilus sanus pr. laterat complexum omnium potentiatum, & earum lingulas secundum Naturam se
habentes; moibo ius vero niget vel
complexus hujusmodi intcgritatem, vel alicujus potentiae habitum secundum Naturam. Hinc, si statum sanum , seu , quod idem est , sinitatem ad totam suam latitudinem extendamus; similiterque, si ex complexu omnium potentiarum, po entiam quandam univcrsalem componamus , quam subj ccto inesse intelligamus, eo pacto quo in illo sanitatem intelligitnus, erit Sam lasin abstracto Potentia cujiucunq; subjecti ad actioncs sibi destinatas mombus velo impotentia ad casdem quam generalissimam sanitatis & rno ibi rationem facile contrahc musad naturalia, ad artc facta. ad an in ara , ad inanimata; ad vegetabilia , ad bivia, ad hominem ; ad coi porta, ad spiritualia, si subjectum porcinitae PIO Iatio ne varictur & si actiones cuilibet de sinatae, modo ad Naturam, seu Creato tis albi trium ι modo ad Aristem , seu ad Artificem; modo etiam
ad retiatem nostram rc stram Us; adeo ut juxta hanc rcgulam saniatas humana si Terentia i Amani cιθρον is ad actis .es secundI m naturam , moibus vero Impetentia thmani corin
et 3. Atque his quid m satis tr-plicatam isse morbi topicalem cssin-tiam, si ii, quod e Edim rccidit, definitam reo ibi, quantum ad nomen
229쪽
spectat, acceptionem censeo; quare dimissis subtilitatibus, ct tricis, quibus Theorici nimio plus se se implitant, quaeque non Medicorum, ted Logicorum, potius Sophistarum cuncta ad usum consueti sermonis, quo nihil inconstantius) exigentium , sunt; nonnulla advertere liceat , praecipue ad morbi definitionem exacti κs, & sine aequivocatione intelligendam , ne cellaria , quinde ad id eam morbi magis adhuc certificandam facientia ; versabuntur autem praescrtim circa verborum significationem, quae exigit limitari. Primum est , quod nomen Totententia, Ee Impotentia non debet hic intelligi pro virtute activa , aut pro ejus negatione, sed citam prout positione ad patiendum ; neque enim humanum corpus ad agendum tantummodo comparatum est, sed etiam ad recipiendum actiones plurium . tum exteriorum, tum interiorum erga ipsum; sic , nisi dis- politum sit ad dolorem sentiendum, accedLate objecto dolorifico, non potest dici habere omnes potentias sibi a. natura destinatas; potentia igitur. & impotentia debent intelligν tum activae , tum passivae. Insuper utraque debet intelligi proxima , non autem remota ; aliter enim
cum corpus aegrum possit sanati, &consequenter potentiam habeat ad sanitatem, ideoque ad actiones secundum naturam , hac ratione sa-.nu in dici post i, quod tamen non siet , si potentiam proximam intelligamus, ct talem, ut ad erumpendum in actiones, illi non desit, nisi
ultimum determinativum , quo accedente , necessario actio emergit.
Praetcrea non ad eosdem ab se lute terminos rcfertur Potentia sanitatis,& Impotentia morbi; illa omnes actiones secundum naturam collecti . e sumptas; haec vero non Omnes, sed aliquas tantum re icit impotentia quippe ad omnes singulasque actiones , non morbus, sed mors est; hinc impotentia non debet hic sumi pro ne g. ia absolute Sccx integro, potentia sanitatem ponente s sed pro negata ejus integritate. Ulterius, cum potentia limia talis interna lit, licet ex causis etiam externis coalescat, ita pariter impotentia ad actiones, in morbo interna concipitur; hinc impedimenta externa , veluti si quis vinculis detineatur, ita ut moveri non possit, morbi non sunt, quemadmodum non dicitur morbosus ventriculus, qui non concoquit, quia nihil suggeritur. Simili ratione cum verba illa
secundum uattiram importent destinationem Naturae, & haec non alia ratione nobis constare possit L quam observatione eorum, quae plurimum eveniunt in corporibus, hinc actiones, de consequenter potentiae, non eodem modo semper computandae sunt, cum non eodem modo semis per se prodat intentio Naturae. Propterea ad aetates . ad sexus, ad temperamenta, ad regiones, idio sinerasas, atque alia hujusmodi, exigendae sunt res secundum naturam, aut non. Hinc, praeter naturam non est sterilitas in infante, neque menstrualis languinis exitus in muliere, neque color niger tu asthiope, ne que ita in bilioso temperamento dcc. Similiter alia S sccundum, & praeter naturam sunt diverso tum respectu,
230쪽
sie sterilitas in adulto , si conseratur cum necessitate contervationis speciei, praeter naturam est , non item, si cum necessitate conservationis individui, quod idem valet
etiam de actionum ad invicem re spectu , quarum unius excelsus saepe numero supplet defectiim alterius ι & licet utraque extra consuetum Naturae ordinem sint , aeque tamen satisfaciunt intentioni Naturae ad vitam & actiones postremi, collimantis. Caeterum , licet nomen potcntiae, & impotent Iae utpote , generale admodum , plurimam referat obscuritatem, in hoc tamen casu, cum nihil fgnificet
aliud prater poste , & non posse . dc
utrumque respiciat actiones I aeqile
bene intelligitur etiam a vulgo, ac actiones eaedem ; ideoque si hae ma- nisellae sint quo ad existentiam , di
minutionem, excessum, depravationem, aequali ratione etiam manifestae erunt potentia, & impotentia : Neque sanὸ ad vulgi ideam ,
aut notionalem essentiam potior cognitio requiritur, quodcumq: cnim ad explicationem ulterius adderetur, po tius tenebras, litam lucem offunderet,
ideoq; distensu faceret, quo nihil io logica idea magis formidandum. Quocirca retentis nominibus potentia, &ἰmpotentia, certificatis tamen, ad normam sit pra dictarum , rationum , nec non verbis illis seciandum natinam , cxposita modo ratione, intellectis , amplexemur oportet, tanquam satis certificatas , & ultim b rectificatas Morbi, de Sanitat Is definitiones. 3 4. Iam ver b, quoniam a definitionibus nostris non alium postulimus, quam rectum usum nominis , tum sanitatis, tum morbi, ad quam sufficit idea certa, clara, in qua omnes homincs consentiant, absolute tamen necessaria non e th integra conformitas ad objectum ; quae tamen exigitur ut ab luta rei natura innotescat, ulterius progrediendum est in ea inquirenda. 31. Polito ergo mo ibi nomine. tanquam medio inter ideam. quam mente habeo, & illud, quod iii co pore morboso cli, satis jam cerno,
quoties morbi nomine Litra errorem utendum sit; scilicet eo tunc, cum intellexero impotentiam et dabiones secundum naturam, 'Nam sive verὁ
determinabor ad illud moibosum, vel dicendum, vel cogitandum ἔ Wilam etiamsi vere assigam . non aliudex eo mihi constabit, nisi illud iubjectum habere impotentiam ad actiones secundum naturam, quod cum idem sit , ac non posse cxercere actiones omnes , & singulas ad praeis scriptum naturae, non exinde docebot aliquid . quod unicuique ex vulgo manifestum esse non possit. Habet sane idea morbi aliquid conforme illi, quod extra mentem existem , in si ibjecto morbiis dicitur , sed id adeo obscure intelligitur, ut non nisi de ejus existentia reali in
subjicto possit dijudicati. Hic quidem n niversalitatis effoeliis est; ejus etenim ratio pollulat, ut determinationes quaecunqire abjiciantur , pr rei quam illae , quae gladum univeta salitatis conponunti sed tamen ex
eo etiam pic fluit, qidd abstractiones non semper repraesentant rcalia,
qualia in se si ne, scd tantum nodo qualia cognoscinitur, idcirco quoniam