장음표시 사용
521쪽
Roterodamus Adagiorum Chiliadis Tertiae centuria quinta. Et senissus & origo hujus proverbii adeo varie tractatur ab Authoribus,
inquit Erasmus, loco citato, ut verear ne Risus hie Sardonius non citra risum legatur , tamen accingemur referre quaedam. Zenod
ius in collectaneis suis Aschylum citat , qui hujusmodi serme tradiderit in opere de parcemiis , Gentem esse quandam Carthaginensium Coloniam, quae Sardonem Regionem inhabitet, ei morem esse
senes septuagesimum praetergressos annum, Saturno sacrificare, Gdentes interim, ac mutuo sese complexantes. Nam turpe ducebant. in funere aut eiulatum aedere, aut lachrymas profundere. Hinc ad
similatum risium, Sardonium vocari coeptum. Timaeus apud eundem Zenodotum ait, Sardoniis consuetudinem fuisse, ut filii parentes jam grandaevos iuxta fossam, aut praecipitium, in quo sepeliendi serent, collocarent, atque inde fustibus cci dentes , in eam darent praecipites. At illi interim pereuntes ridebant , existimantes eam mortem faelicem, atque egregiam, quod filiorum impietate interirent. Sunt qui dicant , in Sardorum insula , herbam nasci quandam, cui Sa doae cognomen sit, Apiastro similem, eam sapore quidem essedulcem , verum gustatam, ora hominum in rictus dolore contrahere, ut vel uti ridentes emoriantur. Hoc sensisse videtur Solinus, cumque hoc Servius Grammaticus enarrans hunc ex Virgiliano Thurside locum, IImo ego Sardois videar tibi amarior herbis. Atque his ferme confinia tradit Lycophronis interpreς, de risu Sa donio, Servium secutus Latinus Drepanus in panegyrico , serenos
ergo, inquit , vultus induebamus , & ad illorum vicem , qui de-gultato Sardorum graminum succo seruntur in morte ridere imita bamur laeta moerentes. Neque rursum desunt , qui Sardonium risum cognominatum autumant , τους De τας, quod dentes aperiat atque renudet, cuius modi risus es e solet eorum,
qui non ex animo rident. Hinc & iocus ille parasiti Plautini eo querentis, quod suis dictis nullo pacto iuvenes arrisi Nnt, ae non solum canes fuissent imitati, ut dentes ostenderent. Et A uleius restrictis forte si labellis riseris, id genus risum descripsit Homerus Iliad. o. de Iunone loquens, - δι ἐγ-
522쪽
ua quidem labias ridebat, porro
Ad id facit quod scribit Aristophanes in pace.
Invitem in se exalteratis osque ditarentibus. A canibus ducta metaphora quibus hoc irae indicium est , nudare dentes. Quem morem etiam equis inesse , ajunt, si quando parant mordere e unde vulgo nunc risum hujusmodi , risum equinum vocant. Rursum alii perhibent, apud Sardinios fuisse receptum, ut ex captivis pulcherrimos quosque ac natu maximos, qui septuagesimum excessistent annum, Saturno mactarent ridentes in morte, propterea quod id sorte & virile videtur. Citatur Autor Clearchus , Carthagine solennem fuisse morem , ut in magnis Votis puerum Saturni manibus imponerent. Huius statua fingebatur aerea, manibus porrectis. Sub ea fornax erat, ea succendebatur, puer itaque ignis vapore contractus ac tortus, ridentis speciem exhibebat. Denique & Simonidem allegat Zenodotus, novae fabulae Autorem. Ait enim Talum quempiam aereum virum, priusquam in Cretam perveniret, in Sardiniam accessisse, ubi non paucos mortales neci dedit. Qui quum morientes ringerentur, risus imaginem quandam exhibentes, proverbio I cum secerunt. Addunt nonnulli, quum h Sardiniis in Cretam transis mittere vetaretur . illum in ignem desiliisse, quandoquidem aerei corporis erat, deinde Sardinios pectori suo admotos necare solitum. Moriebantur autem velut in amplexu , ac ridentibus adsimiles, numirum rictu incendii vidi ducto. De hoc Talo ridicula narratur fabula. Aiunt enim hunc a Vulcano ex aere sui sic fabrefactum, Minoi-O o o que
523쪽
que dono missum ad Cretensis insulae tutelam. Erat autem illi unica duntaxat vena, eaque a summa cervice ad imos usque talos porrecta. Ter in singulos dies insulam obibat, excubias agens. Itaque&Argo navem e Colchide cum Jasone redeuntem vetuit in portum Cretensem appellere. Sed 1 Medea deceptus periit , ut nonnulli dicunt, dato veneno , quod insaniam immitteret e ut aliis placet, cum illa pollicita esset se illum immortalem reddituram, clavum qui summae venae erat assixus eduxit, atque ita sanguine totoque corporis humore defluente periit rursum. Alii tradunt interiisse percussum arcu a Paeante circa talum. Dioscorides lib. VI. inter Venena prodidit herbae speciem esse quandam , quam quidam ranunculam appellant L tine , Graeci Batrachim , eam a Regione, in qua copiosius provenit Sardoam si ve Sardoniam , dicunt r Quae pota si ve comesa mentem adimat labiisque contractis, risus speciem praebeat r atque inde
in hominum vitam sinistri ominis venisse , de risu Sardonio proverbium. Meminit & hujus herbae Plinius lib. XXV. circa finem. Strabo lib. Geographiae XI. scribit, in Cambysene quae flumen Alaetonium accolit , aranearum genus quoddam nasci , quod alios ridendo coingat emori, alios flendo desiderio suorum. Quidam addunt de Tam cotella, cujus morsum interitus cum risu sequatur. Quin & Aristoteles de partibus Animalium lib. III. ait, ictu etiam trajecta praeco dia , in proeliis risum attulisse literis proditum esse , idque accidere calore quem moveat vulnus. Mortuus est Zeuxis Pictor ridendo, dum sine fine ridet anum , se pictam, & Chrysippus conspiciens Aianum vescentem ficis. Μ. Tullius Epist. similiar. lib. VII. ad Fabium Gallum Hiaris, inquit , mihi vereri ne si istum habuerimus , ride mus δωνιον, significans suturum, ut si Caesar rerum potiretur, multis arridere atque applaudere cogerentur quae magnopere displicerent. Lucianus in Asino, Σαρδάυον, ς ιλ, id est, Sardonice ridentes avebant, risum innuit contumeIiosum & subsannantem. Idem alibi: οδαρος 3 Σαρδωνιον ἐθελων ἔτι μαλον-αρώξιωε. Id est: Damis autem Sardonio arridens risu, magis etiam ornavit. In eodem sensu videtur usurpatum & a Platone lib. de Repub. I. cum stribit Trasymachum quem amarulentum & arrogantem ubique s cit, Sardonice risisse. Κώ χ αἰλουσας ψεκάγκπιά m μαλα ρε ιζπεν , id est: His ille audiis, iacto caehinno, valde Sardorice risi, ae dixit.
524쪽
Homerus item aliquot locis huius risus mentionem saeit in Odyssee Y. narrans, quemadmodum ex procis quispiam puta Ctesippus Ulyssem in aedibus suis habitu specieque mendici sedentem, arrepto E sportula bovis pede petisset, atque ille capite commodum deflexo declinasset ictum:
Quo loco Eustathius Interpres admonet, eum ridere risum Sardonium, , qui diductis modo labris rideat : coeterum intus aut ira aut molestia discruciatus. Veteres enim risum Sardonium vocasse, quoties aliquis despectim non solum ridet, sed etiam irridet: dictum autem - - ώ σε ρένα - , id est: is diducendo labia. Quom do fere rident qui apud sese perniciem alicui destinant, quemadmodum Ulyses mox sublaturus E medio procos, idque jam tum in ana mo statuens, risit risum quendam subamarulentum. Cons milem risum risit apud Hesiodum Jupiter, iratus Prometheo, propter ignem furto sublatum : Carmen adscripsi, quod quidem est in primo libro operis, cui titulus , t Wήρα .
mis animo infensius, qui nubila rasilit , inquit, Proles Papeti multo technisque dolisque
Inter monaus unus Doctissimus omnias.
I suisse mihi gaudes, linemque tulisse, Nempe ingens atroxque malum, ct tibi postqvi furaris Ruris ergo pro rapto igne malum dabo, quo simul omnes Gaudebunt , propriumque malum fovisse libebit. Se futus, ristitque parens hominumque Deumque. O o O 1 Ri-Disiligod by Cooste
525쪽
Risum hunc fatalem interpretantur, quoties imminet pernicies satis destinata. Cujusmodi fuit & ille procorum , quem describit Homerus eodem libro, quem paulo ante citavimus, alioque retulimus loco.
procu validum Tritania risum, compsendum, ac animum stupefecit, issimatis sne meme quidem risera alienis, Camis frusta is eruda , singuinolenta morantes. Interea lachrymis implemur lumina, sesum Sosii ct ipse animus. - - Opinor & Sardonium risum accipiendum quem Homerus Iliados H. tribuit Aiaci singulare certamen ineunti. Tai' , ΟΦ Aiοις isoris πελώρμγ, A χωοοῦν
Se metu Aiax surgebat Murus Aetivum
Terribili ridens vulgu. - - --
In vetustissimis quibusdam in Hesiodum commentariis Epigramma reperi, quo proverbium de risu Sardonio non ineleganter explica- ur, id est hujusmodL
526쪽
Id quoque nos nostro more propter imperitiores Latinum ex tem pore secimus, hoc modo. aedam insula est vorata Sardo taberiae,
In qua her micissa surgit ὸ sese,
Cui Sardanae nomen, apiastri praeferens Figuram , at ea eomesa ab imprudentibus,M ora contrahis . atque rasin exhibe Spectem, deinde protinus mors occupat
Imitata risum. Caeterum sunt qui serant Gentem esse quandam Sardanorum Barbaram ,
AElate qui sesses parentes in loca
Praerupta raptos is erant, atque ibi neei Saxisque fustibusque iam miserrimos . . Ex arduis subinde praecipitent petris. Atque inter otiae impiis ridem Iocis, Luduntque temere parricidis lusibuσ. Aliis magis probatur hae sententia, Ridere eos qui se necantur, quiπε 'Mi Spectens saxum pignorum vesniam, Citasque rerum o aestuarias vices. Pausanias in Phocaicis tradit, Sardoam Insulam serpentes gignere innoxios , praeterea eam a venenis herbarum prorsus esse immunem, nisi quod unam aut exitialem , apii specie , quae juxta sontes quidem proveniat, non inficiat tamen sontium aquas: eam qui ed rint, ait ridentes emori, atque hinc Homerum, & post Homerum,
527쪽
alios adagium induxisse , ut dicerent eos ridere risum Sardonium , qui risum riderent omnino insanum , itaque non absurde videtur accipi posse risus Sardonius, pro risu demente, quoties instanti bin malis insane ridetur , siquidem legimus C. Gracchum in ambiendo magistratu repulsum , adversus inimicos insolentius ridentes inclamasse , eos Sardonium ridere risum , ignaros quam magnis tenebris ex suis actibus circumfunderetur. Hoc in Gracchorum vita Plutam chus: idem in commentario de superstitione, αντ-οπή φδ εον, ά Id est : His itaque considera eum , qui nullos credis esse Deos , insanum quidem cor Sardonium ridentem risum. Interpres quispiam Hesiodi, risum Sardonium interpretatur, risum inoista, id est , amplum, ubi quis ore vehementer diducto ridet, quem eundem opinor, γελωτα arpellant, id est e risum concutientem, cujus quidem interpretamento suffragatur ipsius Elymologia vocabuli, quam paulo superius oste dimus, re ρεναι -ς οδον c. Postremo , non omnino videbitur absurde Sardonius risus accommodari posse, ad risum luctu sum ac tristem, cujusmodi tribuit Homerus Iliados E. Andromachae tanquam is indicium suerit animi, Hectoris mortem praesagientis r
ad est Ida sinu Moepit stiranti, flebile ridens.
Eudemus, in collectaneis dictionum Rhet. ait placere nonnullis, ut de risu contumelioso accipiatur, ubi quis despecti m 8e contemptim ridet, de quo etiam proverbium sertur, α, ζιους κα γλας μου,
id est i ὸ sublimi me derides. Addit idem lapidis esse genus qui risu Sar donius appellatur. Suidas scribit hinc etiam verbum esectum, ut in dicantur, qui Sardonium rideant. Sed jam dudum libet a Sardonio risu discedere, idque faciemus, si prius illud addiderimus, epithetum hoc Sardonium variis formis inveniri apud Autores r apud
Lucianum & Ciceronem δώνιον I imus: apud Homerum αρδα-νm, apud Virgilium, Sardolim, apud Lycophronis enarrationem, Disiligod by Cooste
528쪽
dem voce manant. Nam ii Sardo sive Sardonia sumi, cui quondam nomen suit Ichnusae , deducitur Sardonius, Sardone & Sardonicus. Α Sardos Illyriae Civitate proficiscitur in διιοὶ, unde, sicuti reor, mutato η in α, αεδάνιοι. Α Sardis Lydiae oppido Sardianos & Sa dianicus. Ex his succurrit conjectura in Epigrammate Graeco, quod modo citavimus, non legendum fortassis ἰcηρο sed dλυροπο pio . Usurpavit Adagium Salvianus lib. VII. Sardonicis quodammodo Hembis, omnem Romanorum populum putes saturatum: Moritur &ridet. Videamus nunc quo sensu Sibylla de populo ante Diluviano dixerit , Sarrinium ri ν ridebitis. Existimamus autem , Sibyllam indicare voluisse, impios illos, illius temporis homines voluptatibus& delitiis suis adeo fuisse addictos , ut etiamsi se iis & in iis quam maxime oblectarent , attamen gaudia illa ipsis exitio & luctuosa &tristia essent futura , uti talium risuum exempla nonnulla allegavit Erasmus loco jam statim laudator nempe qui in luctum & mortem desimerent. Ponamus itaque allusisse Sibyllam ad morem Carthagianensium Coloniae Sardoniam Regionem inhabitantis , qui senes suos septuagenarios Saturno immolabant , & qui senes laeti ac ridentes mortem adirent, &c. vel ad Sardoniorum consuetudinem,
qui parentes suos iustibus caedentes in sessam praecipites dabant, &c.
Vel ad herbam Sardorum , quae comesa homines veluti rident raenecat, sive ad risum fatalem respexerit, cuius etiam Erasmus meminit, sive ad risum insanum, cujus exempla ante fuerunt indicata, sive luctuosum & tristem, res eodem rediit quidquid sit, rem mali ominis indicat Sibylla di sed ut nunc ad rem ipsam, id est, praedictionem Noachicam accedamus, confidenter pronuntiamus nunquam Noacho, proverbium hoc de risu Sarrinis in mentem venisse, imo ne quidem venire potuisse. Quid ἰ an Noachus unquam cogitare aut somniare potuit, Carthaginenses in mundo futuros, eosque colo niam in Sardonem Regionem emissuros, illamque tam ferream in parentes suturos ἰ certe nos non credimus nec unquam credemus. Verum Crassetus eiusque sequaces, satis novimus, regerent Spiritu
Prophetico Noachum illud praedicere potuisse: verum ponamus istud
529쪽
sie fieri potuisse , quamvis is posse ad esse non vaciat consequentia , an
non Iustitiae praeco Noachus, ad Auditores suos, quos ad poenite tiam invitabat, sermonem intelligibilem direxisse censendus est ἰ nemo certe hoc in dubium revocare potest, nunquid igitur etiam No chi Auditores, Spiritu Prophetico, praescire potuerunt plusquam mille annis ante rei eventum, Coloniam h Carthaginensibus orituram, quae parentes septuagenarios, tam horrendo parricidio necaret. Credat hoc qui velit, nos autem contendimus, nunquam homines illos impios rem hanc ita percepisse, quod tamen statuendum esse existimamus , s ab Auditoribus sitis intellectus fuit vir Sanctus Noachus rsin autem profanos illos comminationem hanc de Sardonio risu non intellecturos scivit Noachus , cur ad illos admonitiones suas direxit
hic Iustitiae praeco t an credendum est Virum hunc Pium pariter ac
Prudentem , tam inutiliter voluisse operam suam collocare t certe nos quidem nullo modo hoc credimus: coeterum ut Antiquitas illa, quam tanto cum fastu sibi arrogat Sibylla, evanescat rogamus notare dignentur, Lectores, ante Homeri tempora non innotuisse proverbium de risu Sardonio, si Sibyllinorum mendaciorum Patroni, sartam tectamque velint conservare Sibyllarum Antiquitatem, enixὸ petimus , ut idoneo aliquo teste confirment, ante Homeri ain Hesiodi aetates cuiquam de Sardonio risu innotuisse. Adeo ut vel hinc etiam constet mentiri Sibyllam, quando, uti ante ostendimus, H mero se priorem extitisse gloriatur. Patet porro, non adco Antiqua
Etae Oracula haec Sibyllina , meminit enim Gigantum qui Tartareas vides subierunt,
In fractis vinclis servati . suppliciumque unis inextincti jiis perferre gehennae.
Alludit Sibylla ad loca S. Scripturae Matth. V. vers. XXII. p. ID. Γίεννα Hebraeis est e unit a gehinnom. Rabbinis gehinnam. Est Vox composita , signiscans r vadem Μ--. Sic dictam a nomine ejus qui vallem istam olim possidebat , uti hoc colligitur ex Iosuae cap. XV. vers. VIII. Notandum autem Docti L. Saubertum in lib. de
530쪽
Sacrificiis cap. XXI. existimare non a nomine viri vallis illius possessoris , nomen hoc fuisse petitum, veri similiora etenim, inquit, legimus in lib. Jalhul. in cap. VII. Jerem. sol. 6r. Vallis suit dicta
mari quia vox pueruli erat sei rugiens, aut quod adstantes sacrificuli dicerent , ruria uitis erit tibi. Scribit enim R. Bechai Lev. XVIII. parenter persuases suisse reliquos liberos, seri ο d. mene ereptum iri, seque rota vira futuras prosperrimos. In hac valle erat locus excelsus,
ubi olim Judaei , superstitionibus vicinarum Gentium addicti, filios suos Molocho immolabant, aut potius immani crudelitate comburebant, Abrahamum scilicet ut imitari viderentur, utpote qui Deo id iubente , paratus suerat filium suum in holocaustum offerre : de hoe Iudaeorum nefando ritu, legere possumus II Regum cap. XXIII. vers. X. & II Chronici cap. XXVIII. vers. III. Jeremias etiam conqueritur cap. VII. vers. XXXI. Iudaeos filios suos & filias suas igne combussisse. Videsis etiam cap. XIX. vers. V. Locus autem iste excelsus Topher vocabatur, a Tympanis quibus locus ille resonabat, ne infantum qui comburebantur eiulatus audirentur. Tophetenim Hebraeis est Tympanum. Similia in usu suisse olim apud Carthaginenses, qui etiam filios suos Saturno immolare consueverant, testatur Plutarchus in tractatu suo de superstitione , circa finem. Eadem de Carthaginensibus testatur etiam Lactantius lib. I. cap. XXI. Ex Pescennio Festo. Vide sis etiam Dionysium Halicarnassaeum lib. I. Locum autem hunc Tophetum polluit Iosias Rex, sic enim legimus II Regum cap. XXIII. vers X. Pollas etiam T piarum quod est in valli Mistrum Hinnom, ne traduceret quuquam filium -- aut filiam suam per ignem Mura. R. David Kimchi: Gehinnom, ait, est locus vicinus urbi Ierusalem eontemptissimus , inquem projicimiam sordes O eadamera , fuitque illie ignis eontinuus, ad comburendum cadavera , ossa ct reliquas serias. Fecit hoc Rex ille ob scedam id lolatriam, qua idolo Ammonitarum Molech ex κακ sacrificii Abrahami , parentes liberos suos offerebant: cadaveribus jument rum , ossibus defunctorum, sordibus & excrementis, locum hunc foedavit, igne perpetuo ibidem ordinato ad Cadaverum reliquarumque sordium exustionem. Hinc factum est ut Gehinnom pro. inser-- tum apud Judaeos , aliosque postea usurpetur. Quis enim locus aptior ad exprimendum illum ubi damnati aeternas serent poenas,