장음표시 사용
201쪽
u iudicandi munus iunis ct legum imper tot mandari p6 P.
t V sτ i NI AN Vs quidem in Noucll.8r. mul tis verbis disputat,pernicios m esse,iuris ac, legum imperitos ad iudicandi ossicium ad hiberi: quan uis aliude iuris eius quo de agitur peritiam mutuari possint.propterea quod ab se illam
potius sumere, quam aliunde corrogare debeant. Praeterea satis constat,sententiam contra ius ciuile& constitutioncs Principum prolatam inullius e se momenti.l.2,C.quand. prouoc. non neccssubituris imperitus pronuntiarat testamentum ab impubcre factum ratum esse. Facit i.non quicquid, o, D. de iudic.l.Prailes, 27, & l.cum prolatis, 32, a.de re iudi c. Quod si dolo malo contra Princi pum constitutiones sententias pronuntiauerint, ilege Cornelia de falsis teneri.l.I, D. ad leg. Corn. de falsQuin etiam dubitatum fuit in l.1, C. ad leg. Iul. maiest .an laesae maiestatis tenerentur. Vt merito videri possit,non modo litorarum ac discipli nae alicuius, verum etiam iuris cognitionem exqui ri,ne in illa crimina incurrant, si tanquam Cecidecoloribus iudicent. Tertio, clim ossicium Iudicissi, non modo quae sua sponte litigatores asserunt audire, verlim etiam ab illis ecquidnam certis de rebus pro se afferre ac respondere velint, exquire Te,l.iudices 9,C.dc iudic.quomodo iuris & legum imperitus interrogationes illas adhibere poterit de quibus etiam mentio sit in I.penul.rγ.de interr.
202쪽
19.Quarto nullius momenti sententia est,nisi per ipsum Iudicem de scripto recitata sit: quantiis camillustribus per officiales suos recitare permittatur.
l.vit.C. de sent.ex peric. Ex contraria vero
parte ita disputari potest.Primum satis constat, in ipsa ciuitate Romana,vbi summam Iurisconsulto rum dignitatem fuisse certu est, tamen iudicia nona Iurisconsilitis, sed plerunque ab Equitibus squo rum plerique publicani erant) Tribunissique aerarii exerceri solita fuisse. quod ex Verrinis & Asconio ει legibus iudiciariis notum est. Quinetiam Cice ro Pnilip p.r,& 3,testis est, Antonii lcge iudiciaria, cautum fuisse, ut tertia Iudicum centuria fieret e centurionibus,antesignanis, alaudis, manipulari bus. Sed & in Gallia nostra annis ab hinc circi ter trecentis non modo Iudices iuris de legum periti non crant, vertim ctiam plerique illiterati esse solebant. quin etiam Reges ipsi caussas priuatas disceptabant, ut in Francogallia nostra Gemon
Praetcrea nemini ignotum est,Romae apud Ce tu muiros de priuatis controvorsis omnibus disce piatum suisse. Iactare sic in carisiis Centumuirali bus inquit Cic.de Orat.1.) in quibus usucapionu, tutelarum, gentilitatum, agnationii, alluvionum,
circunluvionum, nexorum, mancipiorum, parietum,luminum, stillicidiorum,testamentorum ruptorum aut ratorum, ceterarumque rerum innumcrabilium iura versantur,&c. Multos autem in
eo numero a iuris disciplina & studio alienissimos considere solitos, vel ille Qui dij versus argumen
203쪽
tan unis De centum iudex in tua verba viris. ut o
mittam quod omnibus notum est, Iudicos Romae non ex doctrina, sed ex censu fieri solitos: auctore Plin. lib.I , cap.I. Similiter Agell.lib. I , ca.r,scri bit, se hominem adolescentem a Poetarii fabulis,& a Rhetorum epilogis a Praetoribus in iudicum numerum allectum fuisse, confestimque libros de officio Iudicis sumpsisse: ut quoniam vocis vivae, copia deerat, ex mutis magistris osscium suum
cognosceret.Tertio satis constat, more Rom. co
paratum fuisse,ut qui Recuperatores a Praetoribus dabantur,plerunque iuris imperiti darentur: cum eo tamen, ut a Iuriscon sultis consitum exquire rent, vel ad eos scripta & obsignata Iuristonsulto rum responsa deserrentur. Cuius rei praeclara in Orat. pro Caecina documenta videre licet. Qua
tum argumentum sumi potest ex l. cn. C. de iud. ubi Iustin.statuit, ut etiam militaribus hominibus
iudicandi munus mandetur, qui tamen armorum
non iuris studio dediti dicuntur in l.vit. C. de iuri delib. Itaque magistri militiae inter militares ho
mines causas etiam ciuiles disceptabant.l. magisteria, C. te iurisdict.l.vit.in princip. De re mil1t. l. 2,C.s a non compet.iud.l.1,& passC.de osmag. mil. Quinto videmus in I.eum quem, 79, y.I,D de iudic exemplum dati iudicis, qui de eo iure quod agebatur , eum a quo datus fuerat, consesebat: quippe, cum ipsus imperitus esset.Sexib, cum textus in s.1,M.quamais,D.de postul.& l. caecus, 6, D.deiud.indistincte statuunt, etiam caecum ossicio iudicis stingi posse: no distinguemus utrum casia caecus fictis sit ut App. Claudius qui sententiam in is senatu
204쪽
senatu dicebat an vero natura, Vt nunquam lite ras didicerit.Non enim corporis,sed mentis caeci tas iudicandi facultatem adimit : veluti impuberi bus, id est minoribus annis XV m .l. cum sera tor, Ir,g. I, D.de iud.iuncta l.quidam considebat, 7,
D.de re iudic. quanquam natura cscum,ture ciuili multisque aliis artibus crudiri posse nemini dii
bium est.Septimii ex code argumento sumitur.na negotiorum administratio etiam impcritis literarum mandari potest. .s , De excussiut.non modo priuatorum, quantumuis grauium, cuiusmodi est tutela, l.6,in s.D.de excus verumetiam publicorum, ut decurionatus.l.expertes, 6, de de
cur. Quod si ex iuris nostri ratione disputandum esset, Haeri posset distinctionem adhiberi opor
tero, Vtrum iudex maior iit, an pedaneus.quae di sinctio memoratur cum aliis locis innumeris, tu
praesertim in l.properandum, Π, C. te iud. Nam si maior est, quoniam asscs res adhibere in consiliu potest, qui plerimque de corpore iuris studioso Ium sumebantur,l. 2, D.quod quis'. ivr.ita puto eum iudicis officio fungi posse, dum tamen illos
adhibeat.Sinautem iudex esset pedaneus, tum ita demum adhiberi literarum imperitum posse, cum a Iurisconsultis consilium expetisset. Nam Roma 'nae ciuitatis hanc suis e consuetudinem, superius diximus: idque Imperatorum constitutionibus co firmatum fuisse patet ex s.rcsponsa, De ivr.nat. gent.& l.I, C. TH. de resp.prudentum.vbi tanta illorum responsorum erat auctoritas, ut Iudici ab illis recedere non licerct a.r,in sin.D.de orig. iur
205쪽
mct quibus casibus,pluribus concurrentibis
RDVA, multiplex,& costagosa quaestio est. sed ordinem & lucem adhibebimus. Quo ties inquit Vlpian. concurrunt plures actiones eiusdem rei nomine, a quis experiri de bet.l. nemo, q3,D.de rcg.tur. quam sententiam in rerum quidem vindicationibus verissimam esse vi deO,propter i.3,l. ,l. Gl. 7, D.de excep.rei iud.sed actiones in personam ab actionibus in rem hoc differunt,inquit Paulus, quod cum eadem res ab uno eodcm mihi saepius debeatur sic enim legeia dum arbitror singulas obligationes singulae causis
sequuntur.nec ulla earum alterius petitione vitia tur at cum in rem ago,non expressa caussa, ex qua rem meam esse dico, omnes caussae una petitione
appreheduntur. neque enim amplius quam semel rcs mea es potest,saepius autem deberi potest .l.&an eadem , 1 ,62,D.eod. Et huc pertinet, i. nunquam,I3O, insta eod.nunquam actiones de eadem re concurrentes alia aliam consumit: ut scilicet de personalibus tantum intelligatur. Itaque cum ea dem res eidem & ab eodem duplici de causa &obligatione debetur , non modo post unius ctionis damnationem altera uti licebit,l.Aurelius, 28,=.Ht.D.dclib. leg.& in l. Lucius, 's, . I, Delegat6.verum etiam post unius victoriam altera in super uti permittitur.l.s is qui,18 , D.de obl.Mact.l.non est nouum,Io, D. deact.empl. Quin etiara
206쪽
etiam non modo diuersam actionem licet insti lucre,sed interdum etiam candem instaurare,ac referre: certii tamen de causis, veluti ob iustum e rorem.l.habitat, II, D. le inst.act.l.I, .ult.D.quad. de pecus.l.q, .HL.D.qliod cum eo qui in al. Item cum cxceptio in priore iudicio temporalis fuerat, Vt d. l.Ι, .vit. Quand.de hoc.& l.qui cum herede, 13, D. de obi.& act .item cum generalis actio prius certis de rebus instituta est, iterumque de aliis re bus refertur.l. 2.C.de iud. Vbi tamen duae com petunt personales actiones, quarum una eademque utriusque vis est,altera per alteram consumitur,sue ex contractu natae sint,l.pro socio,38, D.pro sec.&l.generaliter, 3, D.de s deiusl.quod in nerede,',g.I, D.de tribui. l.l. non est notium, Io,in s. D. de act.cmpt.stuc partim ex contractu, partim ex delicto,i. qui seruum, sq, .si is cui, D. de obi.& ae .l .in rebus, I 8,M.siue autem, D.com mod.l.sed etsi,18, D. ad leg.Aq. l.I, .pen .l.2, s.I, De tui.& rat. dist.l .sed actione, , D.pro soc.Nihil autem aduersatur l. ei qui,9, D. de furt.ubi vindicatio & condictio eiusdem furti nomine, nisi a Iudice prouideatur,competunt: partim quia nominatim praeceptum tradidimus de duabus personalibus : partim quia non unius rei nomine ambae competunt: quoniam illa dominii,haec furti caussa in odium serum conceditur : partim etiam quia
Pomponius ait,vitium istud summi iuris iudicis officio corrigendum esse, quod usu obtinuisse patet ex l.I, C. de re iud. Clim igitur haec ita se ha beat, necesse est,hac regula proprie ad actiones in
207쪽
rem restringere,nisi forte agendi initium,hoc est,
formularum coniunctionem spectemus:ut osten
dat duas simul intendi actiones non posse. Cuius rei testimonium est in l.I,y.2, D.qu.legat.l.plura, 33,D.de oblig.& actioniba.cum ullus, 7ω,1,Delegat.2.Vcrum haud scio, an satis ea sententia dia lucide & commode his verbis ab Vlpiano conce pia sit.Notandum est autem quod addidit, v N1vs
REI NOMINE. Nam Variarum rerum nomine va
rias simul actiones edi posse constat, ex lai idem, H, D.de iurisii .l.& haec distinctio,ῖ , .I. D.locat. l.quod in herede, γ, . I,D. de tribui.Itaque cautio adhibenda est in I.interdum, 6, D.de stiri. Vbi Iu lianu; scribit, interdii cu stire saepius eiusde rei no
mine surti agi posse,veluti si res in domini potestatem rediisset,& ide eande subripuisset.Ibi enim v nam rem proprie Iulianus appellat, & a facto di singuit, cum in plerisq; superioribus rei nominendiu & deliinum intelligamus.Nihil aute huc pertinet l.contra maiores, 16, C. lcinofflest.ubi duplex dicitur aduersus testamentum actio institui: prior, non esse iure perscinum:altera,ese inofliciosum . nam Aetionis verbum eodoco improprie surpatur pro intentione, cum de iniusto testamen to actio nulla sit:sed incidens tantum quaestio csse soleat in hereditatis bonorum e possessionis petitione.l.I,C.de ord .iud. Quantum autem ad personales actiones attinet,disputatio tripertita est.Autonim omnes rei persecutoriae sunt, aut omnes poenales,aut partim rei, partim poenae persecutoriar.Clim omnes rei perlecutoriae sunt, iam sit
pra dictum est, omnibus uti liceremisi sorte omnium
208쪽
nius et cadem vis & cssicietia sit. Cum omnespce nae persecutoriae sunt, tunc aut plura & facta & delicta sunt, ncque dubitatur,quin singulis factis sngulae actiones poenaeque debeatur, siue unus ca se cerit, l.interdum , 36, D. te furt.l.illud quaesitum,3r, .1,D ad leg. Aq.) siue plures deliquerint: tu Gnim plura delicta sunt,& a singulis solida poena de
num & factum & delictum est: cuius unius caussa plures competunt actiones, veluti arboru furtim cssarii.quo casu Vlpianus quidem scribit alia ab a lia non consumi.l.pen.D.ce oblig.& act. ubi ta
men considerandu est,an pro DE EADEΜ PECUNIA,legenduin sit, DE EODEM PECCATO: quod
tamen non assirino) sed Pauli interpretatio adhibenda est iudicis partes fore,ut quo plus sit in re liqua actione, id actor serat: si tantude, aut minus, nihil consequatur. Sic cnim legendum esse con stat in l. quoties, I,D. eod.Eiusq; rei exemptu ostin l. I,& l.pen.D.arb.suri. esst. I, D.Vi bon. rapi.l. I,M.2, D. lepublic.Itaque necesse est interpretari l.cum ex uno,32, D. de Obl.& as'. ut omnibus qui dem experiri permittatur ipso iure, sed per exceptionem & iudicem superiores actiones cxctu dantur : cum singulis delictis non plures, sed sit gulae tantum poenae debeantur.l. in senatus,I , D.ad Turpil. Itaque video verbum Consumi ex positum in Litem si cum, I ,seum qui, D.quod met.cauis Denique hoc significat l p. in l.I, .pen. D. de tui.& rat. lis .his verbis, VT QVI S dicat plures cssc actiones ciusdem facti. Non igitur Hor mogenianus in ii .l. cum eX viro,sa, Opponendus
209쪽
est Paulo in d.l.pen.De obi.& act. cum utrobique cocordissime de uno facto & delicto respondeat. Aut unius iacti plura delicta sunt:veluti siquis se uum surripuerit, sagellis caeciderit, occiderit. qua de re varie a Iurisconsultis disputatum, patet ex I. qui seruum,3 , D. de obi. & ach. eiusque varieta
de inivr.ubi singulis delictis singulae poenae impo
nuntur: sic,ut altera alteram non consumat. quod tamen contra constitutum video,in l.qui seruum,
poenae,quaeda rei persecutoriae sunt, quo casti ne cessaria distinctio est .na si poenalis mera est,neu tra consumitur. Itaque furti actio condictionem non impedit. l. si pro Iure,7, .I,D. de condi c. suri. ut nec depositi actioncm, l. si sacculum,28, D. le posiaeque locati,i .s locatum, q2, D. locat.neque pro socio.l.rei communis, q3, D.pro soc. Mouet dubitationem i. si is cui, 71, D. de furt. scd nulla controuersia est quod cliam vidit Accursus) quin eo loco serti actionis nomine condictio conti neatur, ut in l. cum furti, 9, D. de in lit.tur. quod eodem modo respondendum est ad i.3, s. vlt. D.
Datit. cat p. stab.vi Furti acti otiis nomine utraque comprehcndatur,&poenalis & codictitia. Sin au tem mixta poenalis est,tum alterutra consumitur.
210쪽
Nam & actio rationibus distrahendis condictio
nom furtiuam tollit.l.2,y.Ι, D.de tui.& rat. dist.itemque actio vi bonorum raptorum.l.siue mani festus, io,HI,D.de condict.furt.iuncto =.I,Inst.vi bonorum rapi.item actio de calumniatoribus. l. in heredem, ,g. I, D. de calumniator. quod idem puto de actione serui corrupti,in l.Ncratius, II, sur,D. de seru.corr. Sic actio quod metus caussa rei vindicationem extinguit, i. metum, 19, M.ticet,D. quod met.causSic actio legis Aquilis commod ii actionem consumit. l. unde quaeritur, 7, & l. in rebus, 18,D. commod.consumit & actionem pro
socio.l. sed actione, o, D. pro soc. Sed haec illam non consumit: nisi quatenus plus in hac quam in illa est. l. qui seruum,3 , in si. D. de obi. & act. ubi sine dubio lege dum est, vERIVS EST REMANE RE, quia simplo accedit, & simplo subducto locul abet. Itaque accipiendam arbitror, l.2, .I,D. de priuat. delict. ut furtiua quidem condictio non consumat legis Aquiliae actionem: sed haec illam consumat, si prius instituta sit, quae repula in omnibus superioribus teneda est. Et ad nutus poenae legitimae instar idem inductum est in poenas
conuentionales. l.praedia,28,D. de act.empl.l.ε,g.i Labeo,De dol. except. Naturalis interitus rei post moram accidens rum ad actorem,an ad ream pertineat.
ET v s & ardua quaestio est,Ad quem naturalis interitus rei post mora accidens pertineat: utrumne ad actore, an ad rcu. Et ne