장음표시 사용
211쪽
perpetuo Martinos & Ioannes loquamur, a qui bus primum vexata haec quςstio creditur: dicimus, eam inter Sabinianos & Proculianos iam olim a gitatam sitisse, idque in utroque actionis genere: hoc est,&personalis & realis.Prius autem de per sonali disserendum est.Ac dissensionis quidem itilius testimonium cxtat in l. si plures, I , s. vlt.D. deposcubi Caius testatur Sabinum & Cassium sta tuisse,naturalem depositae rei in ritum ad aetore pertinere: id est, cum res apud actorem omnimOdo interitura fuerat, quemadmodum apud debitorem sua 'onte interiit. Sabino, Cassio & Caio video aperte astipulari Paulum in l.si homo, 8, D. de re iudic. ubi non de deposito , sed de stipulatu loquens, perspicue statuit, homine posuitem co-teriatam mortuo, debitorem in fructus tantum modo damna tum esse. Planiusque lex illa intelli getur ex coniunmpne l. utique, I D.de rei vin
dic. quae eiusdem est amnoris. Et tamen video eundem ipsuin auctorem Paulum in l. electio, ris,s.si is quem, D. de nox.act.scribere, dominum qui in accipiendo noxali iudicio moram fecit, homi ne mortuo non liberari: si dolo desierit possidere, liberari. quod tamen si quide cxistimationi Pau li consul cre volumus) non de re principali, sed de ipsius fructibus, accessione,& causa intelligenduerit. ex D .utique,& l. cum fundus,3I,D.de rebus cred. & l.quaesitum, 9I, .vit. de leg. I.Atque haec qui lcm de Sabinianorum sentcntia.nunc de Pro culianica videamus. Primitin igitur prodeat Poponius qui in l. si in Asa, ia, s .vit. D.deposit.generaliter scribit,quod cx stipulatu,ex testamento,
212쪽
QI AEST. II L. LIB. . 29seY deposito debetur,si post acceptum iudicium interierit, debitoris damno interire.quod idem pia nissime confirmat in l.quod te, ,D.de rebus cred.& l.si ex legati,23, D. de vexb. oblig. idem apertis sme tradit Africanus in l.si seruus, Io 8, M. si seruus legatus,D.de legat prim.vbi scribit,seruii legatum post moram ab herede comissam heredis periculo vivere. Idem quoquc Scaruola in l. si pupillus, i 1 7,
D. de verb. oblig. Et rursus Vlpianus in l. nemo, 8r, I, D. de verb.oblig.ubi ait, promissorem ho minis, mortuo post ipsius moram homine, nihil Ominus teneri.moram autem etiam fecisse videri, qui litigare maluit quam restituere. quod idem confirmat in l. si duo, I 6,s.2,D.de pecun .cons .ubi ait,etiamsi per rerum naturam stetit, tamen debi torem qui in mora est,teneri. Itemque in l. cum res, q7, .Vlt. D.de legat.prim. Quid Z Paulus qua nam in sententia est λ Cum fliusfam. inquit,Stichum dari spopondit,& cum per eum staret . quominus daret, Stichus decesit: datur in patrem depeculio actio,quatenus maneret filius ex stipulatu Obligatus.l .cum filius, 9, D. de verb.obl.No igitur omnimodo teneri filium affirmat,sed quadan- tenus duntaxat. quod ego propter Pauli existimationem, & ne pugnantia loqui videatur, interpretor de causa, accessione, & tructibus : non autem dc homine ipso. iuxta d.l. si homo, & d. l. ubique. Sequitur vide in rc in actionibus videamus, in quibus Proculianorum haec fuit sententia,ut natu ratis rei interitus post litem contestatam ad pos sessorem pertineret.Cassianorum cotra, ut ad actorem.l.illud quoque, o, D. de hered .petit.Vbi Pau
213쪽
tus tanquam arbiter honorarius ita controuersiam
illam dirimit, ut Sabinianorum sententia in bonae fidei possessore , Proculianorum, in praedone locum habeat. Et hanc rationem subiungit.ne bo nar fidei possessisti propter metum huius periculi, temere indefensum ius suum relinquat. huiusce Pauli sententiae alibi quoque testimonium extat, hoc est, in l.utique,I6, D.cle rei vindic.ubi est,pos sessorem insterempta re de fiuctibus tamen & partibus teneri.non enim post litem contestatam utique & fatum praestare debere. Quod cum ita sit, consentaneum est , alterum Pauli locum hoc eodem in do interpretari inl.dc eo, Ir, .si post, D. ad exhib.Vbi ait, possessorem interdum damnandum esse in id quod actoris interest. praesertim autem si apud actorem peritura res non fuerat. Vt si bonae fidei possessor fuerit, liberetur: sin malae, condenetur.Contra vero Ulpianus in l. item si, 13, ρ.I,D.derei vindic.istam Sabinianorum & Proculianorum dissensionem significans , Si seruus, inquit,petitus demortuus sit, pretium non esse prae standum plerique aiunt hoc est, Sabiniani) sed est verius,si sorte distracturus crat petitor, si accepisset, moram passo debere praestari. nam s ei resti tuisset, listraxisset,& pretium esset lucratus. Atque haec quidem ita se habent, extra quam in duo bus casibus, hoc est in furto, & violenta possessio
ne.nam his casibus omnium consensu receptum fuit,ut rei interitus semper ad moratorem pertine ret. Itaq; interpretor quod ait Vlpianus in l.inter omnes, q6, De surt.Inter omnes constat, etias cx tincta sit res furtiua, attamen furti mancre actio-
214쪽
nem:id est,inter Sabinianos & Proculianos.De vi autem ide testatur in l.I, ρ.rectissime, D.unde vi &de vi arm.& Iulianus ac Tryphoninus in l.merito, I9,D. eo.Neque obstat Lite ii,a , .quid si homo, D.quod met.causis quoniam ibi agitur de tempore ad iudicatum facie luna permisso: quo tepore moram non committi constat. Vnde ex cotrario ratiocinari licet, interitum rei qui ante re iudicatam euenit, ad ipsum pertinere. Haec cum ita in libris nostris essent tradita, exorta est inter Martinum &Ioannem disputatio , An interitu rei post moram accidente debitor liberetur. Nam Martinus distinguendum esse aiebat inter naturalem, & eum qui debitoris culpa euenisset: vi naturali liberaretur: alterum praestare deberet. Ioanes contra indistin iste omnem interitu periculo debitoris esse.Ioanis sententia Bartholus innumerabilesque alii sequuti sunt.hac vha de caussa, quia fur & morator aequi parantur in Linter stipulantem,83,g.penul. D. deverb.oblig. Sed non li Una aliqua in re comparan tur, iccirco in omnibus comparandi sunt.Praeterea tantum abest,ut omnis morator fur sit, ut ne malae
quidem fidei possessor omnimodo sur esse intellia
gatur. Nam fur est, qui inuito domino rem ali nam lucri faciendi caussa contrectat.At malae fidei possessor rem quam aliena esse scit, occupare potest, non tamen interuertendi animo. Quoniam igitur verum est, eum qui litigare quam restituere maluit, moram committere, d.l.nemo, ρ.I, D. deverb.oblig.absurdum videtur , hanc quaestionem ab illa superiore separare. prssertim cuni in pleris que eorum locorum quos superius commemora-
215쪽
uimus,non praecise de lite contestata, sed infinite de mora & moratoribus agatur. Quod si remotis Iurisconsultorum disputationibus ipsam rei aequi talem spectare volumus, non absurde fortasse ita
definiemus : ut non omnem moratorem codem
loco habeamus: sed eum qui bona fide cunctatur, ab eo qui frustrator est, distinguamus. Cunctato rem dicimus eum, qui iustam se recusandi caussam habere putat: Frustratorem, qui mala fide recusat. I. sciendum, et I,& l.seq. D. de usur. Illum naturali rei interitu liborari, siue statim actor eam vendi turus erat, sue non: hunc vero, non liberari. &hanc suae malae fidei ac frustrationis poenam esse oportere, siue statim actor eam venditurus seerat, siue non. Opendente iudicio petitorio, ipUs sono liceat.
ERVULGATA quaestio est, An qui vindi carerem coepi , mutato consilio agere in terdicto Uti possidetis possit: de qua tractatur ab Vlp.in l.naturaliter, Ir, g.I,D. de acq. pos C. Dubitandi autoni caussa ex eo intelligitur, quod sinis vindicationis, est Restitutio : interdicti aute, Retentio. Vnde Retinendae possessionis interdictucippellatur in l. 1,M.3,D.uti posii l. quare pugnantia hostulare videtur, qui rem sibi restitui,& eandem sibi seruari postulat. Finem autem vindicationiScsse restitutionem , vetus ipsius formula declarat,
216쪽
si pateret fundum Capenatem P.Seruilii esse, ne
que eum Maevius restituat,tum Maevius quanti cares crit, damnetur. Cuius formulae testimonium extat in Verr. Do.& in l.praeterea, 2O,l. qui resti tuere, 68, D. de rei vindic. Hinc costitutu est, pri muni ut is qui destinauit rem petere, animadue
tere debeat, an aliquo interdicto possessionemna cisci possit.l.is qui destinauit,rq,D. d.Nam possessio non vindicatione, sed interdicto petitur. l.3, s.cst autem,& ρ.si mecum , & seq. D.ad exhil, item ut litigatores ipsi inter se placide statuant, uter illorum posscssor sit. l. I, M. inter , D. Hi post . Denique ut in vindicatione instituenda
prius interrogare reum liceat, an possideat. l. qui petitorio, 36, cod. & l. I, g. I, D. de interr. ut si neget, actor ad se possessionem transferat, quanuis suam esse rem non probauerit.l.vit. D. de
rei vind.Hinc illud est quod scribitur in l.inter ii
ligantes, 62, D. delud.& g. retinendae, De interd. petitoriam actionem institui non posse , nisi ante exploratum fuerit, virius litigatoris posscssio sit. quia & ciuilis & naturalis ratio facit, ut alius posi deat,& alius a post dete potat: deinde inl.actionu, 23, D.de obi.& act.In re actionem esse, per quam rem nostram, quae ab alio possidetur, petimus, &semper aduersus eum esse, qui rem possidet. Item in l. I, .interdictum, D.uti post actionem ntiquam
vili possessori dari. et nanque susscere quod post
deat:postremo in l.ossicium,', D. de rei vind. οὐ scium iudicis in ea actione esse,ut inspiciat an reus possideat: quasi si actor post derct,iudicium omitti oporteret. quo eodem pertinci l. I, C. ubi in
217쪽
rem asst.& l .exitus, 3,D. de acq.poss. Quae cum ita sint, rcpugnare haec videntur, fateri aduersarium possi ere,& nihilominus petere, ut sibi possessio nem retinere liceat: non videri possessioni renun tiare,quirem vindicauit.Quid enim per rei vindi cationem restituitusenon certe proprietas, quam actor suam esse intendit, sed possessio. idque non ex actionis formula, sed ex iudicis ossicio l.qui re stitu ere, D. de rei vind.ex quo intelligi potest, per rei vindicationem aliud peti, aliud restitui. nam petitur tantum ut sua res esse pronuntietur: possessio non petitur.neq; enim vindicari possiectio potest.d.l.3, D. ad exhib. sed tamen rcstituitur. Ad hanc questionem quod alii attulerunt, vidi: quod mihi dubitationem adimeret,nodum vidi:vereo que ut ingenue fatear) ne plerunque in iis qui co sulto inter se dissentiunt conciliandis, nimium ingeniosi esse velimus. Cui enim obscura esse potest
Proculianorum & Sabinianorum contentio,an e
, iusdem rei duo possessores esse possintΘ cu in hi a
firmarent,unum naturaliter,alterum ciuiliter: unuiuste, alterum iniuste possidere possc. illi vero ne
tione altera illa inter eosdem nata est , An ctiam aduersus depositarium & commodatarium & si miles vindicatione agi possit. l. officium, ', D. de rei vind.ubi Vlpian.Sabinianos sequutus, assirmat agi posse: cum id Pegasus negaret. In eademque sententia Papinianum esse video, qui in i .cum sun dum, 18, ρ.I, D. Vnd. vi, scribit, eum qui fundum vindicauit, pendente iudicio, nihilominus inte
218쪽
dicto unde vi agere posse. Sed alia in contrariam partem iuris ratio est.Nam Paulus, quem ab Vlp. hac in re,item ut in plerisque aliis,dissensisse arbi tror affirmat eum qui interdicto agere de possessione coepit,postea in rem agere nihilominus posse: quonia in interdicto possessio, in actione pro
rei iud.Eiusque rei ratio perspicua est. Non enim qui possessionem petit, continuo proprietati re nuntiat.Vnde illud Quintil.lib.7, cap. ,Vt in spo- sionibus, inquit,quae ex intcrdictis fiunt, etiamsi non proprietatis est quaestio,sed tantum possessionis: tamen non solum possidere nos,sed etiam nostrum possedisse docere,oportebit. At ex cotrario si quidem ex Proculianorum sententia costitua mus, duos eiusdem rei possessores csse non posse dissicile dictu est,non eum qui rem vindicat posisessioni renuntiasse:fcri, quam,non potest,Vt ei possessionem Iudex restitui iubeat, qui eam habe bat: nisi ex Cassi, Sabini,Papiniani,& Vlpiani scia tentia dicamus,alium naturaliter, alium ciuiliter, alium iniuste,alium iuste, possidere.quam selam huius soluendae qualionis rationcm csse arbitror. quanquam ad illum Quintiliani locum illud p termittendit no est,sed diligenter obseruandum, non essc verisimile ante Constantini legem, proprietatis & possessionis causam uno eodemque iudicio disceptatam fuisse, l.nulli prorsus, ro, C. delud. cum neque eadem res,neque eadcin causa sit:&Iudex alia de re quam de qua postulatus filis
diu. Superest quaestio perdissicilis, In petitione
219쪽
possessionis quasi vi ereptae, utrum prius de vi, an de possessione quaeri oporteat. Nam,si quidem ci uiliter agatur, de utraque uno & codem iudicio transigitur: quoniam cadem & res & caus is est:sin autoni criminaliter,dissicile dictu est,non pugna re inter se.l.I,C. de appell.l. siquis,7, C. ad leg. Iul.
de vi pub. quae prius de posseuione quam de criminc cognosci statuunt,& l. ,sin, D.ad lcg. Iul. de vi pub.& l. si de vi,37,D. de iud. quς prius de crimine quaeri & iudicium fieri sanxerunt. totius ct partium idem ius sit, quod uniuersitatis ct rerumsingularum:aut quibuου interv se rebus disserant.
uersitas ita conueniunt,ut paria & pene gemina Videantur.Nam primum Omnium,Vt Totum conficitur ex partibus compactis: veluti nauis ex puppi,prora,& carina: domus, ex funda monto, parietibus & tceto: sic Vniuersitas ex re
bus singulis inter se coniunctis: ut populus ex hominibus,grex ex ovibus, armentum ex bubus.l.re rum mixtura,so,D. dc usurpat. Secundo, ut partes continentur Toto,i .in toto, IIJ,a de reg. iur.
res singulae Univcrse: veluti instrumento fimili, quaecunque ad eum instruendum pertinet. l. quar stti,ir,=.sed si stidiis,D.de instr.vel inst.leg. quod Arnobius lib.adu.Get. r.sc explicat,In Toto pars est , non Totum in parte: & Vnivcrsitas debet
220쪽
attrahere portiones, non portionibus Universitas applicari. codemquepcrtinet l.si unus, 27, .items,D.de pact.Tertio, ut Totius interitu partes subtili ratione non intereunt, teste Aristot. Top. 6. quod etiam patet ex l. mortuo, q8, D.de legat. a.
state perempta singulae res non perimuntur. l. q, .pen. D. de pecul.Vbi peculio propter pecularim domino debitam exhausto, res tame singulae peculiares manent, ut ad Opplendum peculiu noua concesione opus non sit. Quarto, sicut partibus sublatis Totum interit, teste Aristotele, eod. lib. Top.6,ita rebus singulis peroptis,Vniuersias ex tinguitus veluti grex,aut armetum perempti S ca pitibus.l.si grege, az,D. de legat.I. Quinto,Vt Totum est unum, sic Vniuersitas est virum. Itaque si
sepellex, aut grex, aut armentum, aut vestis, aut peculium,aut instrumetum legatum sit, unum legatum est.l. stire debemus, 29, D. de verb.oblig. i ricoque ut cui Totum legatum est,partem agnon cere,partem repudiare no potest, i. , D. de legat.
pere, quasdam reiicercnon potest. l. 2, & l .grege, 6, D. delegat.2. Quin etiam Vnivcrsitas hominum unius personae vicem sistinet.l. mortuo, 22, De fi deic. Et si chorus aut familia legetur, perinde est quasi singuli homines legati cssciat. l. si chorus, 79, D. de leg.3.& qui carruca vel lecticam commodauit, no recte ungulas res commodati actio
Sexto ut pars Toti derogat,sic res singularis Vni uersitati. Quod Iurisconsulti sc cnuntiant, In to