장음표시 사용
231쪽
furta secta,quot personae delinquentium fuerunt,& a singulis poenam exigi. ac proinde, si quatuor trabem sustulerunt, in furto manifesto, x v I tra bes domino poenae nomine praestandas esse. Quod vero contra ex definitione disputatum fuerat, tu lianus diserte scribit,etsi ubi res ad viuum resecanda,&ad exactu iudicium reuocanda esset, verum illud esse videretur , tamen casus quosdam esse in ciuili iure, quibus subtili Dialecticae rationi utili tatis & vitae communis ratio praeponderat: atque inter illos casus hunc exempli loco profert. Quo loco non praetermittendum arbitror quod textus in d .l.9, De Iurisdict. aperte pugnare videtur cum d .l.illud,adleg. Aquit. Nam in illa eadem damni culpa dati ratio esse dicitur, quae iniuriarii. in hac, ex contrario, eadem quae surti a familia facti. quod idem Vlpianus perspicue assirmat in d.l.I,M.2, D.si famil.suri. c. Cuius manis imae & dilucidae repu- nantiae si conciliationem aliquam quaeramus, Vi
camus ne veterum existimationis quam nostrae
midiosiores simus. Quid enim potuit Caius dilu
cidius exprimere , ut controuersiam ea de re inter Iurisconsultos filisse ostenderet, quam cum ita loquutus est, ILLUD, RAEsITVM EsΤ, & mox, SED MAGIS VIS vM E sΤ. Illam ergo Paulus sententiam sequutus est, hanc Vlpianus & Caius.Verum ut ad institutam disputationem redeamus, de inceps aliis quoque de rebus eadem quaestio proponenda est: luti de armario, in quo erit, verbi gratia, mundus muliebris: aut de cista, in qua multa pretiosa inerunt, aut dolio vini, aut modio seu menti, quem cum Vnus tollere non possci, plures sustule-
232쪽
sustulerunt: an eadem iuris ratio sit, quae superius de trabe vel tigno exposita est. Nam siquis dicat, in pari caussa parem iuris rationem constitvcndacile, i.vit.C.ad leg. Falcid. pugnare contra videbitur, quod non eadem harum rerum, quae tigni aut trabis ratio & caussa est.Nam tignum ut superius dictum est)totum est continuum: quo in genere sunt marmor, statua, signum illud immane Her culis Agrigentini, Verr. v, quod multi sit biectis vectibus moliebantur labefaetare , neque tamen
illud ulla lababat ex parto: de quibus idem iuris e se, quod de trabe superius diximus, dubitari non
potest : quoniam ex Totius primo genere sunt, quod & continuum,& indiuirum est: neque pro parte sublatum dici potcst. Armarium autem, aut
cista, aut capsa, sine dubio postremi generis sunt, ac plane segetis similia: de qua Vlpianus statuit, ut
in tantum furti agi liceat, quantum sublatum erit. Item eadem i. s. penult. Vt qui maioris ponderis quid aperuit, quod tollere non possit, earum tantum rerum nomine teneri furti , quas abstulerit: itemque inl.verum est, et , cod.ubi qui e lapidicina
lapides,vel ex arenaria arenam seratus est, catenus tantum furti actione tenetur, quatenus furatus conuincitur.Ex quo concludendum arbitrarer, si
quatuor segetem secuerunt, aut arcam, armarium
ve sustulerunt, non a singulis poenam in solidum exigendam, sed ab uniuersis duntaxat: quasi par tem tantum quisque suam sustulerit, & quod in partes,vel potius res singulas diuidi potest, non a sngulis in solidum commissiim videatur. arg. d. l. 6,De verb.oblig. quod eodem modo ctia de fui
233쪽
Qinstrumento statu edum arbitrarer: quod, si tanquam Totum spectemus, parte sublata consstere negatur in l.q aesitum,I2, .siquis eodem, Io, D. de inst.vel in s r. sin tanquam Vniuersum, & eius res singulas,iniquum putarem, cum a pluribus sublatum esset,in plus quemque, quam quantum abstulisset, teneri. De vino vero,& oleo,& ingenti seu menti sacco, dissicilior aliquanto quaestio est : si plures dolium, puta, prouoluerunt, aut ingentem saccum exportarunt, quod unus facere solus non potuisset. Sed cum ciusmodi res ad quantitatem potius quam ad corpus referantur, l.cum Stichus, 29,D.desolui. l. plane, 'AE, Da, & A.3,D. de leg. I. benignior interpretatio videtur, vires eiusmodi ad secundum Totius genus, Concretum videlicet, reserantur : & quoniam in partes intellectas diui se intelliguntur, non a sngulis solida, sed ab uniuersis pruna furto imposita exigatur.arg.d.l. vulgaris, in principio,D. de Furt. legis actionum ct actuum legitimorum eadem ratio esset,aut quibus inter se re tu vel conuenirent, vel disserunt. v AEsTIo XXXIII I.
Ac NΑ quaestio est, & ad cognoscendam iuris Quiritium formam pernecessaria. In η telligendum est autem, legis actiones fuisse
sermulas rerum,tum a magistratibus,tum a priuatis agendarum, quae a Iurisconsultis ex lege aliqua institutae fuerat.Perperam enim non Pomponiti
234쪽
sed Tribonianus in l. 2. De Orig.tur. definit Legis actiones, quibus ciues inter se disceptabant. quasi vero praeter disceptatrices non aliae essent quam plurimae,qui nihil ad lites pertinebant. Legis igi tur actionii duplex proprietas suit: quarum prior& antiquior haec est, ut ex legis alicuius instituto conceptae & ad eam accommodatae essient: veluti primet illae, quas ex x II tab. lepibus compostas a priscis Iurisconsultis filisse, traditur in d.l.r, De o
rig.tur.Sic Triumuiris Rempub. obtinentibus rogatus est Cascelius Iurisc. formulas ad eorum acta accommodatas, cocipere: ut Val. Max. lib. Atesta tur. Nullius,inquit, eorum gratia aut auctoritate compelli potuit, ut de aliqua earum rerum quas Triumuiri dederant, formulam componeret: hoc animi iudicio victoriae corum bencscia extra omnem Ordinem legum pones. tamcis Formulam illo loco Valerius uixisse potius videtur,' pro in strumento & testatione d onationis. Altera legis actionum proprietas hsc erat, Vt inter praesentes, neque alieno, sed proprio nomine peragerentur. l. nemo ,123,D .de reg.tur. Aetus autem legitimos appellamus formulas rerum a priuatis agedarum, per eosdem Iurisconsultos extra rerum contrahendarum negotia institutas. Vnde triplex differentia intelligitur.prima, quod illae priuatorum & magistratuit in communes crant, hi priuatorum tantum proprij.Altera, quod illa: omnos crant ex lege: hi vero partim ex lege,partim sine lege instituti. Tertia, quod illarum nulla nisi inter prssentes scripoterat: horum vero plerique etiam per procura tores fiebant. Similitudo vero quadruplex fuit. Na
235쪽
utraeque actiones iuris erant publici, virqque a Iurisconsultis corta formula compositet: utraeque sic mel tantum fiebant,neque iterabantur:Vtraeq; pure & sine dici aut conditionis adiectione fiebant. l.actus,77. D. de reg.tur. Nunc de singulis vidca mus. Ac primum de iis quae a magistratibus pera gebatur.na Varro lib.de ling.v, sc scribit: Dies ne
fasti, per quos nefas fari Praetore,Do,DICO, ADDIC O .ncccsse est aliquo corum uti verbo,cum te
ge quid peragitur. Magistratus igitur siue iudicia,
aut Donorum possessionem,aut tutores dabant, si
ue multam,aut viam diccbant, siue bona, siue litem, libertatem,seruitutem,ingenuitatem,liberti nitatem addicebant,lege agere dicebantur. In his autem actionibus hoc obseruabatur, primum ut inter praesentes fercnt : unde illud in xo tab.
PRAESENTI LITEM ADDICΙΤ o. & in formit 1is: VΤRI sc A SUPERsTITIBUS IS ΤΑΜ VIAM DICO. Deinde ut certis verborum conceptionibus omnia peragerentur,cilm DO, DICO, ADDI
Co, Praetor ut modo dicebamus) pronuntiaret. Eiusquc rci argumentum est in l.decreta, q8, D. de re iud.l.si opus,I6, D. de oper.nou.nunt. Iam vero semel tantiam eas peragi solitas, vel ex eo constat , quod Praetoris decretum ius faciebat: quod retractari non poterat. l. pen. D. de iust. &tur.I. 3, D. de seriis. Quanquam re integra quod iussit Vetuitve Praetor , contrario imperio toli creaut remittere potest. l. quod iussit, I , D. lere iud. Postremo,puras cas omnes nisse, intelligendum est:vnde illud in l. muto, Gy.I, D. de tutet.
si tutor sub conditione datus sit , cius dationem nullius
236쪽
nullius esse momenti. Quinctiam magistratus ministri, cum quid imperio ipsius, cx lege tamen, agebant, Leg gere diccbatitur.Liuius lib. xx v I, Fulvius acceptas literas, neque resolptas, clim in gremio rcposuisset,praeconi imperauit ut lictorem lege agere iuberet.Valci .lib.3. Deligatis ad palum hostibus,titeras a patribus coscriptis nequicquam Capuanis salutares accepit.In sinistra enim manu, sicut erant traditae, reposuit, ac ius o lictore lege agere,tunc demum aperuit. Inter priuatorum a ctiones primum locum obtinebant, quae pertin bant ad lites: ut apud Plaut.Aulul. Lege agito mecum, molestus ne sis.Et apud Cic.de Orat.1.Alter plus lege agendo petebat, quam quantum lex in XII tab.permiserat.Et pro Caecina, Omnes qui in eadem caussa sunt,& lege agant,& ius suum perse quantur. De vindiciis autem, quemadmodum ex lege XII tab.institutae, quemadmodum in iure pud Praetorem, & certis verbis, & pure, & inter praesentes , & semel fierent, copiose Agellius cxponit lib. xx cap. IX. Denique actiones omnes lilygiosae,& cx lege institutae crant: qua de caussa lege agi per eas cli batur & in iure instituebatur,& certis verbis constabant, ut cuiuis mediocriter crudito notum est. Inter praesentes autem agitari
primum solitas,Imperator ostendit sub tit. De his per qu.ag. posts ubi ait, olim in usu fuisse, alterius nomine agi no posse. Qua de caussa ne pater quidem pro filio inofficiosi querelam potest insti
tuere.l.8, D. de inoff. Pure autem eas instituendas fuisse,ut ius certum peteretur, Vel ex eo constat,
quod qui ante diem petierat, causa cadebat.Semel
237쪽
porro eas institui licuisse,vel ex eo pate quod cadem de re bis actio non erat.l.2 , D.de except.rei iud.Sed praeter illas disceptatrices erant aliae, quae ut Vlp.loquitur)iurisdictionis erant voluntariae: quarum haec bipartita fuit distinctio,vt aliae in m Te, aliae extra ius peragerentur.In iure fiebant, A doptio , Emancipatio , Manumissio per vin dicta In iure cessio, Litis contestatio, Nominis in reos relatio,Appellatio, Tutelae cessio, Tutelae abdicatio.Extra ius arrogatio,In ius vocatio,Satis datio,Antestatio, Mancipatio, Nuncupatio res a menti,Cretio,Aditio hereditatis, Noxae deditio, Iusiurandum, Tutoris auctoritas. De singulis igitur videamus. Nam Adoptio quidem ex legexis tab.instituta fuit. Itaque legis actio nomina tur in l.3, De offProc.l.I,D. de offiurid. l.I, C. de adopt.Eam autem inter praesentes seri, Vlp.his ostendit verbis, in l.neque absentes, a , & l.seq.D. de adopt. Neq; adoptare,neque arrogare quis ab sens, nec per alium liuiusmodi solennitatem pera gere potest.Et de iure apud magistratum, constat ex l. I,& l. , D.eod.Tacitus lib.1.Cosultatum, in quit,pro rostris,an in senatu,an in castris adoptio frequentaretur. Certis verbis eam compositam fuisse,Asellius docet lib. V, cap. XIX.Semel autem adoptar1 aliquem licuisse,Paulus testatur in l.ado piare,37,D.eod. Ad tempus autem,aut sub conditionc fieri non potuisse, patet ex l.quaesitum est, 3 , de adopt.quia nec filium naturalem ea ratio ne habere possumus. Neque vero seperioribus aduersatur, quod crebro legimus, Adoptioncs intestamentis factas, quasi & absentium, & extra ius
238쪽
serent.Non enim hae adoptiones proprie, sed a rogationes crant: eorum videlicet qui sui iuris e Tant: ut cum Pomponius a Caecilio adoptatus di
citur in epist.ad Attic.r: & apud Nepotem in il
lius vita. Quare mortuo testatore non dubium est,
quin lex curiata serretur, Vellent iuberent Quiri tes,ut Pomponius Caeci iij esset filius: ut est apud Agell.eod.loco.Itaque Octauit adoptionem Caesaris testamento factam , illa lege confirmatam Dio li. 6 tcstatur.Eo delinque pertinet illud Taciti lib.ia, Rogataque lex, qua in familiam Claudiam , & nomen Neronis transiret. Sequitur E- mancipatio, quam ex lege X II tab.institutam, omnibus notum est. Qua de caussa inter legis actio nes numeratur in I. , D. de adopt.& apud Paul. Sent.2.tit.26.& Iustinian. Nov. 81. Inter praetentes autem fieri solitam,vel ex eius formula, quam Caius in Inst.commemorat, vel ex circula auctioniabus & colaphis , de quibus in l. vlt.C.de emanc. Iib.satis plane constat. quod tamen Anastasius abrogauit , cuius noua Emancipationis formula traditur in l.pen. C.eod.Vtru autem ea in iure, an extra ius fieret, dubitari video: propteri .emancipari,36, D.de adopt.ubi Vlp.ait, emancipari fi lium a patre quocunque loco possc. quali vero Caius in Inst. non aperte testetur, ante Praesidem, hoc est magistratum, cui legis actio sit, mancipa tionem fieri solitam.vnde intelligitur Quemcunque locum ab Vlp. dici, in quo Praetor salua maiestate imperij sui, fallioque more maiorum ius dicere potest quem omnem locum Ius dici nemo i
239쪽
gnorat ex Lpen. te legib.Denique, quoniam cauniae cognitionc opus non est, neque tribunali, neq; sella opus esse. Iam vero de huius actionis certa formula, dubitare nemo potest ex eode Caij Inst. lib. I. ac ne de altera quidem nota: hoc est,ut semel facta,non iteretur: cum sui iuris factus,amplius sui iuris sicri non possit:neque amplius tribus manci pationibus adhiberi liceret. Postremo,ut neque sub conditione, neque ad tempus fieret. d.l.actuS. D.de rcg.tur.Sequitur Manumissio per vindicta, quam ex lcge Yo tab. institutam ex eo probabile est, quia pars est cmancipationis: quae & tribus manuisissionibus constabat, & sine dubio legis erat
γενομενη υ βρεων &c. Denique manumissione inter legis actiones aperte Palesus numerat, lib. Sent.2,ca.2 .obscure autem Consta tinus in t .vit.C.de manum.vind.& Marcianus in l. 2.D.de offprocon .ubi liberorum & seruorum manumisiiones eodem numero,& apud eosdem magistratus statuit Inter praesentes autem eam peragi solitam, ritus ipse circvducendi & colaphis caede di,& virga tangendi, perspicue Ostendit: nomina timque traditur in l.3, C.de vindict. manu. l.pen.
tribunali,vel quocunque loco ubi magistratus&lictor adsit, seri solitam constat ex 7,l.8,
pro sert,Hunc homincni liberum esse volo. Tametsi Hermogenianus in I.manumissio, 23, D. eod.scribat,aetate sua manumissionem per licto
240쪽
res domino tacente expediri solere:& verba sole nia licet non dicantur,ut dicta accipieda esse.Vnde intelligitur, postremis temporibus in libertatis fauorem multa de vetere ritu remissa fuisse. nam etiam apud legatum Proconsulis qui legis actio nem ii si habςbat, manumitti licuisse,icitis est,t .apud Proconsulem, 17, eod. Semel autem prassiari libertatem hanc solitam, testis est,t.2,C.de manu. vind.denique ad tempus dari non licuisse patet exl.libertas, s3,D, deman.vind.sub conditione vero, testameto quide poterat: vindicta vero, no pote rat. quia vindicta libertas absolute datur. l.mortis caussa, Is,D. de manum.Simillima est illa interro
gatiovit' legibus fieri dicebatur apud Prstorem,
cum quis alterius nomen referre in reos Volcbat, cuius interrogationis formula Pedianus exponit in verrin.D.Item In iure cestio, apud Vlp.tit.Re
gul.19.& m Institu. Caij: apud Boetium in Topic. iis verbis quae iam omnibus nota sunt. sed haec exepli causa proposuisse sussciat. nam cetera partim
ex Vt pia. Regul. & Caij Institui. partim cx alijs
auctoribus nullo negotio colligentur. Nunc ad eas quae extra ius fiebant, accedendum est.Ac pri naum de Testamento .na ex lege X1I tabul.insti tutum id fuisse nemo ign orat. Certis autem verbis fieri solitum, patet ex l. quoniam, I , C. de te stam. & ex Nuncupationis formula , quam in lib.
Regul. Vlpian rotulit. Ex qua ipsa intelligitur,
eam Nuncupationem,neque diem,neque conditionem diserte ac nominatim admisisse: cum tamen eius partes admitterent. nam & dari libertas